Lögberg - 01.09.1932, Blaðsíða 1

45. A.RGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 1. SEPTEMBER 1932
NÚMER 35
Minning Leiís hepna
Það er ekki tilgangur minn, meö
þessum linum, að auka íslenzkan
sagnfróðleik á vísindalegan hátt,
heldur er hann einungis sá, að vekja
til umhugsunar um og athugunar á
nokkrum atriðum í Landnámu, sem
mér þykja orka tvímælis að komin
séu til vor óbrjáluð gegn um allar af-
skriftir og útgáfur.
Annar þáttur Landnámu, er um
landnám í Vestfirðinga fjórðungi.
Er byrjað suður við Hvalfjörð á
Kalman, suðreyskum manni, er bjó
í Kalmanstungu. Síðan er haldið
vestur strandlengjuna, inn á hvern
fjörð, upp til efstu dala og fram
um hvert nes. Sjaldan er vikið hið
allra minsta frá röðinni og mun það
vera sök afritara þar sem það kem-
ur fyrir.
Fjórtándi kafli byjar í miðjum
Breiðaf jarðar-landnámum og bregð-
ur þar undarlega við, með þvi að
þar segir frá landnámi Þorvalds
Ásvaldssonar, C'lfssonar Yxna-
Þórissonar, er á að hafa numið land
á Hornströndum og búið á Dröng-
um og andast þar.
Eitthvað hefir sumum afskrifur-
um handritanna þótt undarlegt við
þetta stökk og þeir er riðnir hafa
verið viö handrit, sem fornfræða-
félagsútgáfan Kbh. 1843 merkti E
og Aa-e, hafa ýmist sett ýfirskrift-
ina “Hier setjum vér inn Græn-
lands landnám, eða “Hér hefr
Grænlands landnám.” Þetta virðast
þeir hafa gert til afsökunar þeim
ruglingi, sem hér er gerður á land-
námaröðinni.
Það sést engin frambærileg á-
stæða fyrir því, að romsa hér upp
landnám og ætt Þorvalds Ásvalds-
sonar, ef hann hefir numið land á
Hornströndum, enda kemur hann
þar aftur á sjónarsviðið og er nú
látinn nema “Dranga land ok
Drangavík til Enginess” og búa á
Dröngum. Þessi endurtekning er
grunsamleg og virðist mér liggja
beinast við að álykta, að Þorvaldur
sé í 14. kapítula settur á réttan stað
í Breiðfirðinga-landnámum, en að
niislestur á frumriti Hornströndum
fyrir Skógarströnd hafi valdið þess-
um ruglingi. Að vísu er í næsta kafla
á undan búið að gera eins konar
landnámsfélag með þeim Þorbergi
í Ytri-Langadal og Steini mjöksigl-
anda á Breiðabólstað, en þeir munu
hafa bygt eða numið i aðallandnámi
Geirröðar á Eyri og eins gat Þor-
valdur gert og búið á Dröngum á
Skógarströnd og átt landnám um
eyjar þær, er þar liggja til.
Það liggur í augum uppi að úr
þvi búið er að gera þrj Þorvald og
Eirík feðga Hornstrendinga, þá
varð að geta þeirra þar lika og vill
þá svo til, að þar eru líka Drangar.
Þetta hefir stutt að því, að festa
villuna og nú verður Eirikur að ráð-
ast norðan eða eins og Ad. e, Sk. og
K2-handritin hafa það, norður, sem
er augsæ ritvilla eða mislestur og á
því sést hvað fyrir getur komið,
þegar ókunnugir afritarar fara með
handritin.
Yxna-Þórir, sem talinn er bróðir
Naddodds, er nam Fs^reyjar, en sá
ísland og kallaði Snæland, á að
hafa búið á Ögðum í Noregi. Hann
kernur oft við landnámssögu vora
sem faðir og afi ýmsra landnáms-
rnanna og einn landnámsmaður,
Þórólfur dúfunef, var leysingi hans-.
í hvert sinn, sem ■ Yxna-Þórir er
nefndur í Landnámu, er honum tal-
inn einn sonur, en alt af nýr og nýr
i hvert sinn.
Á Dröngum er Úlfur son hans afi
iandnámsmanns. f Skagafirði Ó-
feigur Iafaskegg faðir Kráku-
Hreiðars. í Eyjafirði er Runólfur
sonur hans faðir Eysteins er nam
Þelamörk “frá Bægisá til Krækl-
ingahlíðar ok bjó at Lóni” (Skipa-
lóni). í Vopnafirði er það Ósvald-
David Campbell dáinn
David Campbell, K.C., borgar-
stjóri í St. Boniface, andaðist í
Regina, Sask, hinn 25. þ. m. eftir
hér um bil tveggja mánaða legu þar.
Var hann þá á ferð þar vestra, en
veiktist, svo hann varð að leggjast
á sjúkrahúsið, og komst ekki á fæt-
ur aftur. Hann var foringi þess
hluta frjálslynda flokksins í Mani-
toba, sem ekki vildi samvinnu viö
Bracken stjórnina. Sótti hann um
þingmensku í St. Boniface, við
fylkiskosningarnar í sumar, en beið
lægra hlut, eins og allir hans flokks-
menn, sem um þingmensku sóttu.
David Campbell þótti mikilhæfur
maður og góður lögmaður.
Alderman Ryley dáinn
Á laugardaginn andaðist að heim-
ili sínu, 623 Banning St., hér í borg-
inni, A. A. Ryley, bæjarráðsmaður
og ráðsmaður Canada Bread félags-
ins. Hann var 71 árs að aldri.
Hjartasjúkdómur varð dauðamein
hans og var hann ekki veikur svo að
á bæri nema fáar klukkustundir.
ur sonur hans, sem er faðir Þor-
steins hvíta á Hjofi, fööur Þorgils,
föður Brodd-Helga. Þar sem Yxna-
Þóris er minst í Skarðsárbók (Við-
auki í 1843, bls. 328) er hann “á-
gætur maður á Ögðum ok auðigr;
hann átti (þær) iii eyjar er LXXX
yxna var i hverri.” Hér er honum
einungis talinn einn sonur, semsé
'Ósvaldur, faðir Ölvis hvíta, föður
Þorsteins hvíta og mun það réttara.
Þetta gefur bendingu um, að slengt
sé saman fleiri mönnum í einn
Yxna-Þóri og má vel vera að ein-
hver afkomandi einhvers Yxna-
Þóris komi við landnánr á Horn-
ströndum*). Eftir að villan í
Breiðfirðingalandnámi er komin í
handritin, er sjálfgefið að láta það
sjást á báðum stöðum eins eða líkt.
Það er sennilegt að sá Yxna-
Þórir, sem er faðir Olfs, sé sami
maður og sá, sem er faðir Rauðúlfs
eða réttara, að þessir synir Yxna-
Þóris séu einn og sami maður. Ey-
steinn á Lóni og Asvaldur (á
Jaðri ?) voru þá bræður. Hvort
nokkur ruglingur er á nöfnum Ás-
valds og Ósvalds, er ekki gott að
fullyrða. Það getur staðist, að þeir
séu frændur; en ÁííMd'-Úlfs-nafnið
bendir til rauðhærðs manns og sver
það Eirík rauða í ættina.
Hvað sem öllu þessu líður, tel eg
sennilegt að þeir feðgar Þorvaldur
og Eiríkur hafi aldrei búið á Hbrn-
ströndum og að Eiríkur, er hann
fekk Þjóðhildar dóttur Jörundar
Atlasonar og Þorbjargar Knarar-
bringu “er þá átti Þorbjörn enn
haukdælski,” hafi ráðist inn í
Haukadal og reist hú að Eiríksstoð-
um. Eftir víg Eyjólfs þykir honum
vissara að sitja ekki nærri frænd-
um hans og flytur út í átthaga sína
óg sinna frænda. Þar á hann styrk
mikinn, eins og sagan sýnir, og þar
kann hann að hafa átt lönd, máske
Brokey. Þeir feðgar Eiríkur rauði
og Leifur hepni eru að mínu áliti
reglulegir Dalamenn og Snæfelling-
ar. (Dímunarvogur og Svíney —
Purkey ertt i Dalasýslu). Hér hef-
ir flogið í hug, hvort Þorbjörn
haukdælski og Þorbjörn at Vatni
tengdafaðir Höskttlds Dalakollsson-
ar séu einn og sami rnaður. Það
væri fróðlegt að fá úr því skorið,
hvort það gæti staðist, tímans vegna,
að Hallfríður kona - Höskulds en
móðir Hállgerðar langbrókar geti
verið systir Þjóðhildar og dóttir
Þorbjargar knarrarbringu.
P. J.
*)Það er líka til, að telja Göngu-
Hrólf son Yxna-Þóris, hvort sem
það er sá sami eða ekki.
—Vísir.
Nýr pianokennari
í Winnipeg
SNJÓLAUG SIGURDSON
A.T.C.M.
Hún hlaut hæstu einkunn við
Toronto Conservatory of Music
prófin er haldin voru í Winnipeg
í vor. Lauk hún á þessu ári
tveggja ára námsskeiði,—Combined
Associate (A.T.C.M.) solo per-
formers og kennara prófi. Kennari
hennar er Miss Eva Claire.
Snjólaug hefir vakið aðdáun á
list sinni hjá söngkennurum þessa
fylkis, sem og hjá hinum öðrum, er
hlýtt hafa á piano-leik hennar.
Ekki mun ofmælt að listræni hennar
og tóntúlkunar hæfileikar séu með
afbrigðum.
Á þessum komanda vetri stundar
hún piano-kenslu i Winnipeg.
Reykjavík
30. júlí
Veðráttan—
Fyrstu daga undanfarinnar viku
hélst norðaustanáttin enn, með
þokusúld og rigningu á Norður- og
Austurlandi. En síðari hluta vik-
unnar gerði hægviðri um land alt,
og bjart veður, svo heyþurkur hefir
verið góður svo að segja um land alt.
Á Norðurlandi munu bændur ef-
laust hafa getað hirt töður sinar
víðast hvar. En hér syðra má heita
að heyskapartíð hafi verið góð, það
sem af er slætti.
Aflinn—
Aflinn var við síðustu talningu
orðinn 319 þúsund skippund, en var
á sama tíma í fyrra 377 þús. skpd.
f fyrra bættist við aflann frá þess-
um tíma og til áramóta nál. 30 þús.
skpd. Með álíka viðbót í ár, ætti
ársaflinn að verða um 350 þúsund
skippund, eða 50—-60,000 skippund-
um minni en 1931 og 90,000 skip-
pundum minni en árið 1930. Þá var
aflinn hér mestur 440 þús. skip-
pund.
6 íldveiðarnar—
SHdaraflinn hefir verið állmikill
undanfarna viku. Til Sigluf jarðar
eru nú komin 62 þús. mál af
bræðslusíld, af þeim eru 50 þúsund
í ríkisverksmiðjuna. Norðanstorm-
ar suma dagana hafa hamlað veið-
inni.
Lausafregn hefir blaðið fengið
um að verð á síld til söltunar sé
heldur hækkandi.
Reknetasíld er meiri í ár, en venja
er til á þessum tíma, og mun stafa
af því, að átan stendur dýpra í
sjónum en vanalega.
—Mbl.
Enn fleiri atvinnulausir
Hagstofan í Ottawa skýrir svo
frá í síðustu viku, að samkvæmt
upplýsingu frá 8,028 félögum, sem
eru vinnuveitendur, að þau hafi haft
812,871 manneskjur vinnandi 1. júlí,
en ekki nema 791,622 1. ágúst. Á
þetta við öll fylkin í landinu, en á
þessum mánuði eru þeir þó flestir í
Ontario, sem mist hafa vinnu sína.
^jRaddir œskunnar
Á föstudagskveldið kemur, eiga
Winnipeg-íslendingar því láni að
fagna að fá að hlusta á raddir œsk-
unnar. Er með þessu átt við ung-
menna söngflokk þann hinn mikla
frá Gimli og grend, er þá lætur til
sin heyra í Fyrstu lútersku kirkju.
Að þessu sinni hamla því ástæður,
að verðmætum þessa merkilega
söngflokks verði að makleikum
lýst, sem og starfsemi söngstjórans,
hr. Brynjólfs Þorlákssonar; eií í
næsta tölublaði Lögbergs, hefi eg
liugsað mér að gera nokkru nánari
greinargerð fyrir hvorutveggja.
Ungmennaflokkur þessi söng á
Gimli, þann 1. ágúst síðastliðinn við
góðan orðstír, og nokkru síðar í
lútersku kirkjunni þar í bænum;
veittist mér kostur á að hlusta á
hann í það skiftið. Eg dreg enga
dul á það, að sú ánægja, er eg þá
varð aðnjótandi mufl mér seint úr
minni hða. Eg hefi oft hlustað á
ungmenna söngflokka Brynjólfs
Þorlákssonar áður, og það með ó-
blandinni átiægju; í þetta áminsta
sinn virtist mér þó söngurinn hvað
slípaðastur og beztur; samræmi
raddanna unaðslegt, framburður ís-
lenzkunnar blóðríkur og tárhreinn.
Unglinganna vegna, en þó fyrst og
fremst sönglistarinnar sjálfrar
vegna, treysti eg því, að fjölment
verði við þenna sjaldgæfa söng á
föstudgaskveldið kemur. E. P. J.
Aukaþing
Það stendur til að sambandsþingið
verði kallað saman í októbermánuði,
en hvaða dag, hefir ekki verið til-
kynt, þegar þetta er skrifað. Það
er ekki búist við að það sitji lengi,
en stjórnarhöfðingjarnir segja þó,
að það muni taka ýms mikilsverð-
andi mál til meðferðar. Eru það
fvrst og fremst gerðir samveldis-
fundarins. Þeir samningar, sem þar
voru gerðir, verða lagðir fyrir
þingið og vafalaust samþyktir. Þá
er St. Lawrence skipaleiðin, eða
samningarnir við Bandarikin því
mikla mannvirki viðvíkjandi. Járn-
brautamálin koma líka væntanlega
fyrir þetta þing. Er haldið að
nefnd sú, sem er að rannsaka þau
mál, muni nú bráðum hafa skýrslu
sína tilbúna. Þá stendur til að ein-
hverjar breytingar verði gerðar á
bankalögum og væntanlegá kosn-
ingalögum, eða kjördæmaskiftingu,
samkvæmt hinu nýja manntali.
Mrs. Edith McCormick
Hún andaðist í Chicago hinn 25.
þ. m., sextug að aldri, fædd arið
1872. H)ún var dóttir gamla John
D. Rockefeller og talin einhver auð-
ugasta kona í Bandarikjunum, og er
þá nokkuð langt jafnað. Samt ér
þess getið, að hún hafi tapað milj-
ónum dollara nú síðustu árin, en
það sá víst ekki högg á vatni og hún
var auðug kona engu að síður.
Hveiti sent frá Churchill
Það er búist við að tvær miljónir
mæla af hveiti, að minsta kosti,
verði sendir á þessu ári frá Church-
ill til Englands og annara landa í
Evrópu. Hafa nú þegar tvö skip
verið hlaðin hveiti þar og tók 250,-
000 mæla hvert. Er enn von á sex
skipum til Churchill í haust, til að
sækja hveiti.
Stórkoátlegt verkfall
á Englandi
Síðastliðinn laugardag gerðú einir
200,000 vefarar verkfall í Lanca-
shiré bómullar verksmiðjunum.
Kaupgjald er deiluefnið. Er óttast
að þetta verkfall verði mjög víðtækt
og alvarlegt.
Uppskeruhorf urnar
Engin veit enn hve hveitiuppsker-
an í Vestur-Canada kann að verða
mikil, þó þeir, sem best þekkja til,
geti farið nokkuð nærri um það.
Það sem verið er að segja um það,
hve mikil uppskeran muni verða,
er því bara tilgátur, i raun og veru,
en engin vissa. Það er áætlað, að
hveitiuppskeran í V estur-Canada
muni á þessu ári verða 459,000,000
mæla. Það er hundrað og áttatiu
miljónum mæla meira en í fyrra og
sextíu og tveimur miljónum meira
heldur en meðaltal hveitiuppsker-
unnar síðustu fimm árin. Reynist
hveitiuppskeran eins mikil, eins og
hér er gert ráð fyrir, þá fá bænd-
urnir í Vestur-Canada meira hveiti
í þetta sinn, heldur en þeir hafa
nokkurntíma áður fengið, að einu
ári undanteknu, og þrátt fyrir hið
lága verð færir þessi mikla upp-
skera Vesturlandinu milka peninga.
Þetta árið eru 2,651,000 hveitiekr-
ur i Manitoba, J5,543,000 í Sas-
katchewan og 8,202,000 í Alberta.
Uppreisn á Spáni
Fyrir skömmu hófu konungssinn-
ar á Spáni uppreisn í þeim tilgangi
að kollvarpa lýðveldinu og koma þar
aftur á konungsstjórn. Varð upp-
reisnarmönnum heldur lítið ágengt,
en uppreisnin var fljótt bæld niður.
Aðal foringinn var Jose San Jurjo
hershöfðingi. Var hann dæmdur til
dauða, en stjórnin breytti þeim dómi
i lífstíðar fangelsi.
Hafði nóg í staupinu
Milj óna-eigandi einn í Chicago,
sem Kenneth C. Smith heitir á sér
skemtiskútu, sem kostað hefir $500,-
000. í fyrradag lenti báturinn í
Chicago og kom þá eftir vötnunum
frá Canada. Tollþjónarnir fóru eitt-
hvað að rekast í því, hvað þar væri
innanborðs og fundu þeir þá $2,500
virði af áfengi, af ýmsum tegund-
um.
C.N.R.
Canadian National járnbrauta-
kerfið, er nú að gera heilmiklar
sparnaðar ráðstafanir, til að mæta
hinum sílækkandi tekjum. Þar á
meðal er það, að leggja niður ein
fimtíu og fimm af hinum hærri em-
bættum kerfisins, eða sameina þau
öðrum störfum. Sparar þetta vitan-
lega æði mikið fé, en sviftir á hinn
bóginn marga menn atvinnu og
margar fjölskyldur framfærslu, eins
og allar aðrar slikar sparnaðar ráð-
stafanir, sem allar eru neyðarúr-
ræði. Þar að auki er verið að lækka
laun þeirra, sem hjá járnbrautar-
kerfinu vinna, sérstaklega þeirra, er
mest laun hafa. Er þar svo langt
gengið, að sumstaðar nemur 40 per
cent. Hinn setti forseti, S. T.
Hungerford, gerir þannig grein fyr-
ir þessum ráðstöfunum, að hjá þeim
verði ekki komist vegna þess, að
tekjur járnbrautakerfisins ' hafi
minkað svo stórkostlega.
Alþýðuskólarnir
í dag, 1. september, taka alþýðu-
skólarnir í Winnipeg aftur til starfa,
eftir hið vanalega tveggja mánaða
sumarfrí. Alþýðuskólarnir, eða
barnaskólárnir, hér i borginni eru
sextíu og sjö, og eru þar með tald-
ir miðskólarnir. Kennararnir eru
1,020 og eru það 44 færri en í fyrra,
en nemendurnir er búist við að verði
urn 39,000.
Kaffi og sérstakur skemtifundur
hjá stúkunni Skuld nú í kveld.
Sækið hann.
—G. H. H.
Fréttir frá Mozart
Uppskeruslætti nokkurnveginn
lokið í þetta sinn, og lítilsháttar
byrjað að þreskja. Ekkert verður
enn þá með vissu sagt um útkomu
uppskerunnar; byrjunin bendir á
mikið fremur góða uppskeru, eða
eins og fyr var sagt að: sólin ekki
sinna verka sakna lætur. En sam-
veldissólin er víst ekki komin upp
ennþá, það er að segja hér vestur í
Saskatchewan, en auðvitað er hún
komin hátt á loft austur í Ottawa,
en við eigum nú samt von á henni
bráðum, til að verma og glæða prís-
ana. Það held eg að uppskeran muni
reynast minni og léttari en útlit var
fyrir vegna mikilla og stöðugra
þurka seinustu dagana, að stráið
hafi þornað upp áður en komið var
eðlilega útfylt. Þó munu fljótustu
tegundir af hveiti, svo sem Gamet
og Reward lmfa verið fullþroskað
fyrri mestu hitana.
Nýlátinn er hér nágranni minn,
Jón Guðmundsson, 88 og hálfs árs
gamall, ættaður af Berufjarðar-
strönd. Á sunnudagsmorguninn
var, vaknaði hann venju fremur
undirokaður af þunga ellinnar, en
mintist þess jafnframt að það átti að
‘messa í kirkjunni hans þann dag.
Mér finst hann muni hafa beðið
guð að leggja sér til það hugrekki
og þá djörfung sem útheimtist til
að geta borið annmarka ellinnar
möglunarlaust, með heilagri þolin-
mæði í fullu og sönnu trausti og
elsku til hans, sem stöðugt útvarp-
ar vísdómsins, kærleikans og mátt-
arins áhri(um til ystu endimarka
tilverunnar. Honum komu kraftar,
hann klæddist og bað um að fara
til messu. Sonur hans vantreysti
honum, en hann eyddi því. Alt fór
það ýel, en á leiðinni heim frá
kirkjunni gat hann þess að nú hefði
hann farið í síðasta sinn til kirkju
hérna megin grafarinnar. Þegar
hann settist á stólinn sinn heima,
finst mér hann hafa hugsað á þessa
leið:
í ást og hlýðni eg verkið vinn,
verðlaunin góðu hlýt eg.
í fanginu þínu, faðir minn,
friðar og kærleiks nýt eg.
Þessi skyldurækni landnámsmað-
ur var örendur á miðvikudaginn
var, og er jarðsunginn í dag. Hans
verður sjálfsagt getið í blöðunum
seinna.
Fr. Guðmundsson.
Frá íslandi
Ullarútflutningurinn nam í júlí-
mánuði 43,930 kg., verð kr. 32,200,
en a tímabilinu jan.—júlí 131,990"
kg., verða22,77o kr. Á sama tíma í
fyrra 489,154 kg., verð kr. 663,800.
Útflutningur síldarmjöls nam í
júlímánuði s.l. 106,500 kg., verð kr.
11,940, en á tímabilinu jan. júlí
541,000 kg., verð kr. 98,980. Á sama
tima í fyrra 50,000 kg., verð 11,520
kr.
Af fiskbeinum og hausum voru
flutt út í júlimánuSi s.l. 377,020 kg.,
verð kr. 27,800, en á tímabilinu jan.
—júlí 639,480 kg„ verð kr. 47,020.
Á sama tíma í fyrra 445,460 kg.,
verð kr. 74,020.
Saltkjötsútflutningurinn nam í
júlímánuði s.l. 42 tn., verð 600 kr.,
en á tímabilinu jan.—júlí 4,850 tn.,
verð kr. 205,900. Á sama tímabili í
fyrra 1,217 tn„ verð kr. kr. 108,150.
Af freðnu kjöti voru Tlutt út i
júlímánuði s.l. 628,073 kg-» verð kr.
311,160, en á sama tíma í fyrra
382,282 kg., verð kr. 311.030.
Vísir 11. ágúst.
Brútðkaup sitt héldu í gær ung-
frú Anna Borg og Poul Reumert, á
heimili föður hennar, Borgþórs Jó-
sefssonar, Laufásvegi 4. Séra Bjarni
Jónsson gaf þau saman. Þau sigla í
kvöld með íslandi til Hafnar.
—Mbl. 6. ágúst.