Lögberg - 01.09.1932, Blaðsíða 2

Bls. 2.
LÖGBERG. FIMTUDAGINN i. SEPTEMBER, 1932.
Minni Islands
Á Islendingadegi að Silver Lake,
Wash., 7. ágúst 1932.
Eftir séra Valdimar J. Eylands.
Er mér bárust tilmæli frá for-
stöðunefnd þessarar samkomu um
að koma á þennan fund og mæla
fyrir minni íslands, tók eg með
gleði við því verkefni. Eg gerði
það eins fyrir því, þó að mér væri
ljóst, að íslands-minni er jafnan
erfiðasta hlutverkið á samkomu
af þessu tagi. Það hlutverk er
vandasamt og erfitt fyrir þá sök,
að það verður oss jafnan, sem
heima erum aldir, viðkvæmt til-
finningamál. Vér viljum svo
gjarnan gefa ættjörðinni alt
það bezta, sem vér eigum, feg-
urstu hugsjónirnar og skáldleg-
ustu orðin, en finnum aldrei til
þess eins 0g þá hversu jafnvel ís-
lenzk tunga er fátæk, er túlka skal
hugðarmál hjartas. En eins og
hverjum kristnum manni ætti að
vera það fagnaðarefni, að fá tæki-
færi til að vitna um trú sína,
þannig er sönnum íslending það
gleðiefni, að mega votta ættland-
inu ást sína og virðingu, jafnvel
þótt óður hans eigi sér fátækleg-
an búning. Og eigi skal eg reyna
að dylja það fyrir yður, tilheyr-
endur mínir, að eg er og vil vera
sannur íslendingur. Eg segi þetta
með djúpri virðiingu fyrir hinni
nýju fósturjörð, sém nú hefir veitt
mér full þegnréttindi og vernd.—
Eg hefi aldrei lesið um, eða séð
þess dæmi í reynslunni, að nokk-
ur maður hafi fundið skynsam-
lega ástæðu til þess að afneita
móður sinni, eða útiloka minning-
arnar í sambandi við hana, þótt
hann gengi í heilagt hjónaband.
Hitt hafa menn fyrir satt, að sá
maður, áem metur þá konu að
vettugi, sem gaf honum lífið
mannlega talað og nærði hann af
brjóstum sínum, verði aldrei góð-
ur eiginmaður, né skyldurækinn
heimilisfaðir. Svo er það líka
viðtekin staðreynd, að enginn
verður að betri Vesturheimsborg-
ara, þótt hann reyni að brenna
brýrnar að baki sér og slíta þráð
minninganna, sem tengir hann
við eldgömlu ísafold. Með vax-
adi þekkingu fer þeim líka ávalt
fækkandi, sem lítilsvirða þjóð-
erni sitt 0g tungu. Hin ram-
íslenzku hátíðahöld, sem fara
fram árlega í hinum ýmsu bygð-
um íslendinga um þetta leyti árs,
eru talandi vottur um gagnstætt
hugarfar, um virðingu fyrir og
ræktarsemi við það bezta, sem ís-
lenzkir menn hafa hingað reitt.
Um leið og menn koma saman til
þess að heilsast, talast við, rifja
upp gamlar minningar og fornan
kunningsskap, finna þeir til þess,
að samfundirnir geta því aðeins
orðið gleðilegir, að móðurinnar
sé minst, sem þjóðernið gaf, tung-
una, sameiginlegar ' lyndiseink-
unnir og áhugamál. Hver íslend-
ingadagur, sem haldinn er í Vest-
urheimi, með atbeina yngri kyn-
slóðarinnar 0g þátttöku, er sem
nýr 0g kröftugur kinnhestur þeim
er hæst hrópa um bráðan dauða
og dómsdag fyrir vestur-íslefizka
menning og þjóðlíf. Hver íslend-
ingadagur ber vott um vaxandi
hróður ísafoldar og barna henn-
ar og barna-barna á vesturvegum.
Nótt vanþekkingarinnar hvað
snertir ísland og íslenzka stað-
hætti hér vestra, er nú brátt lið-
in. Það roðar af nýjum degi.
Hefðarfrú ein í Minneapolis
spurði mig fyrir nokkrum árum,
hversu langan tíma það tæki að
ferðast frá Oslo, höfuðborg Nor-
egs, til Reykjavíkur, með jám-
brautarlest. Sú kynslóð, sem
þannig spyr, er nú að hverfa, en
önnur ný er að koma fram með víð-
tæka þekking á landi og þjóð, og
áhuga fyrir velferðarmálum henn-
ar. Ekki er það af neinni tilvilj-
un, að augu alþjóðar beinast nú
til íslands, einkum meðal lær-
dóms- og vísindamanna. ísland
hefir um aldaraðir verið forðabúr
margkyns fræða, og sérstæðrar
menningar. Nú er þetta alment
viðurkent, og hefir vakið athygli
fræðimanna víða um heim.
Mannfræðingarnir leita nú til
íslands, því að þar þykjast þeir
finna einkennilegt fyrirbrigði í
blöndun ólíkra kynþátta. Þessir
fræðimenn telja, að fimm aðal-
kynflokkar byggi lendur Evrópu.
Af þessum fimm hafa tveir runn-
ið saman á íslandi: norræna kyn-
ið og hið austræna. Mest ber á
norræna kyninu, sem talið er að
hafa sérstaka eiginleika, svo sem
skarpa dómgreind, dirfsku, dugn-
að ásamt viðkvæmni og blygðun-
arsemi. Hins vegar má benda á
áhrif austræna kynsins í lundar-
fari og útliti íslendinga, en það
er talið íhugult, iðið, sparsamt
og þolinmótt. Mannfræðingar
benda á, hvernig þessir giftusam-
legu eiginleikar hafi runnið sam-
an og myndað íslendingseðlið. Er
til þess tekið, hversu vel þessi
kynblöndun hafi hepnast, og að
íslendingar, sem manndómsmenn
og menningarfrömuðir standi
framarlega í fylkingu þjóðanna,
að tiltölu við fólksfjölda.
Stjórnmálamennirnir hafa nú,
síðan 1930, veitt íslandi meiri eft-
irtekt en nökkru sinni áður. Á það
er bent, að vagga lýðveldishug-
sjónanna hafi staðið þar, a, m. k.
hvað snertir norður-evrópisku
þjóðirnar. Þar var hið elzta þjóð-
þing í heimi sett á stofn. Marks
lávarður, sem var einn af fulltrú-
um brezka þingsins á aljpingishá-
tíðinni, tók það sérstaklega fram,
að þótt enska parliamentið hefði
hingað til verið talið elzt þinga.
væri þó alþingi langt um eldra.
Munar þar hér um bil 300 árum.
í þessu sambandi má geta þess.
að ísland og fslendingar hafa gef-
ið heiminum gullvægt fyrirdæmi
í iðjusemi og löghlýðni. Til þess
að enginn freistist til að halda, að
hér sé of djúpt tekið í árinni.
leyfi eg mér að tilfæra ummæli
einhvers merkasta sagnaritara
meðal Norðmanna vestan hafs,
Dr. Knut Gerset prófessor í sögu
við Luther College, Decorah,
Iowa. Hefir hann ritað ítarlega
og merka bók, sem hann nefnir:
“History of Iceland”. Bók þessi
er í eigu margra Vestur-íslend-
inga, en þó ekki lesin af þeim Öll-
um. Þar sem hann lýkur frásögn
sinni um ísland, farast honum
orð á þessa leið (bls. 458)i:
“Vottur um hið göfuga sið-
ferði íslenzku þjóðarinnar, er sú
staðreynd, að þar eru næstum
engir glæpir framdir. Árið 1904
voru sextán persónur fundnar
sekar um gldpi eða minniháttar
afbrot, meðal þeirra ein kona.
1905—06 var talan tuttugu og
tveir menn og tvær konur. Að-
eins tveir-þriðju 'af þeim seku
hlutu fangelsisvist. Fangelsin á
íslandi standa venjulega næstum
tóm. Þegar þess er gætt, að meira
en þriðji hluti þjóðarlnnar á
heima í sjóþorpum og lifir á fisk-
veiðum, er þetta svo einstakt fyr-
irbrigði, að vér verðum að gefa
íslendingum viðurkenning fyrir
að vera siðferðisbezta og lög-
hlýðnasta þjóð heimsins.”
Unnendur bóklegra fræða snúa
sér til íslands. Þar finna þeir
frumnorrænuna ómengaða, “ást-
kæra, ylhýra málið”, sem að dómi
íslenzkra manna mun jafnan
reynast “allri rödd fegra”. Þar
finna þeir Eddurnar, sögurnar og
bókmentir svO margþættar og svo
þýðingarmiklar, jafnvel hér á
landi, að nú er næstum ómögulegt
að fá doktorsnafnbót í enskum
fræðum, nema kunna einhver
deili á íslenzkum bókmentum og
tungu. *
Jarðfræðingar og ferðamenn
dást að íslandi. Þar finna þeir
land einkennilega auðugt af hrika-
legri fegurð. Margir þeirra mundu
taka undir með skáldinu væru
þeir færir til. Þótt hann hefði í
huga sérstakt fjall, þá má heim-
færa lýsingu hans upp á landið í
heild:
“Hvér vann hér svo að með orku?
Aldrei neinna svo vígi hljóð, (
búinn er úr bála storku
bergkastali frjálsri þjóð.
Drottins hönd þeim vörnum
veldur.
Vittu, barn, sú hönd er sterk.
Gat ei nema Guð og eldur,
gert svo dýrðlegt furðuverk",
sem íslenzka náttúru.
En svo er skylt skeggið hök-
unni, að naumast er hægt að
hreyfa við öðru, án þess að hitt
sé snert. íslands getum vér ekki
minst, á hátíð sem þessari, nema
íslendinga þeirra sé að nokkru
getið, sem flutt hafa á vesturveg.
Tvennakonar öfga hefir oft orðið
vart í ræðum og ritum, sem fjall-
að hafa um jslnezka þjóðarbrotið
hér. Annars vegar er oflofið og
skrumið; hins vegar vantrausts-
yfirlýsingarnar og fyrirlitningin
á þjóðareinkennum vorum og
arfi. Mun að undanförnu meira
hafa borið á hinu fyrra. “Það
hefir verið alltítt, “að þruma lof
um alt og alla.” Aftur hafa ^ðr-
ir talið það skyldu sína gagnvart
sjálfum sér og hérlendum þjóðfé-
lögum, að lítilsvirða alt íslenzkt,
ganga að því sem sjálfsögðu, að
vér séum kktungar meðal koliung-
borinna lýða; sé oss því hentast
að semja oss að siðum þeirra í
einu og öllu — og því fyr þvi
betra.
Eigi skal hér neinum tíma til
þess varið, að deila við þá, er
þannig kunna að hugsa. Nægir í
því efni að benda á ummæli Peter
Norbeck’s öldungaráðsmeðlimar,
sem eru partur úr ræðu þeirri, er
hann flutti að Þingvöllum á há-
tíðinni miklu 1930. Fórust hon-
um meðal annars orð á þessa
leið:
“Það eru margar góðar og
gildar ástæður til þess, að hin
ameríska þjóð finnur sér skylt
að taka þátt í þessum miklu há-
tíðahöldum yðar. — Margir sona
yðar og dætra hafa fluzt til Vest-
urheims þar sem þau hafa sett
heimili á stofn og tekist borg-
aralegar skyldur á herðar. Þeir og
MACDONALD'S
Fine Oú
Bezta tóbak í heiml fyrir þá, sem
búa til sína eigin vindlinga.
Ókeypis vindlingapappír
ZIG-ZAG
með hverjum tóbakspakka
Ágætasta vindlinga tóbak í Canada
afkomendur þeirra, hafa reynst
iðjusamir,- gáfaðir frelsisunnend-
ur, löghlýðnir og guðhræddir.
Þeir hafa lagt fram skerf, ekki að-
eins til efnalegra frarrtfara í
Ameríku, heldur einnig til lær-
dóms og menningar . . .”
Þetta eru ummæli ,hins mikil-
hæfa þingmanns um oss Vestur-
íslendinga, og svipað fórust Burt-
ness þingmanni orð síðar á sömu
hátíð, er hann afhenti líkneski
Leifs hepna, sem þá var í smíð-
um. Og Coolidge, fyrv. forseti,
sagði í kveðjuskeyti til hátíðar-
nefndarinnar á Mountain, N. Dak.,
sumarið 1928: “Eg er ekki hissa
á þvi, að þessi sterki þjóðflokkur,
sem hingað fluttist frá íslandi
fyrir 50 árum, hefir lagt svo eft-
irtektarverðán skerf til þjóðlegra
framfara, bæði verklega og and-
lega.”
íslenzkir menn í jVesturheimi
munu jafnan telja sér sæmd í
slíkum ummælum jafn-merkra
manna, það því fremur vegna
þess, að þau hafa við óhrekjandi
staðreyndir að styðjast.
Um leið og vér í $ag minnumst
ættlandsins, minnumst vér og
þess, að vér höfum lifað sögu
þess upp aftur að nokkru hér í
nýju landi. íslenzkir menn og
konur komu hingað til lands, eins
og aðrir frumbyggjendur, í leit
nýrra tækifæra og nýrrar ham-
ingju. Ný landnámsöld hófst.
Fæstir höfðu öndvegissúlur eða
önnur tákn fyrri velmegunar við
að styðjast í hinni nýju baráttu,
en flestir komu með þeim á-
kveðna ásetningi að sjá sér og
sínum borgið, rækta jörðina og
gjöra sér hana undirgefna. En
þótt engar væru öndvegissúlur í
förum, komu íslendlngar ekki
hingað til lands eins raunalega
fátækir og hinn sundurleiti og
örgeðja Suður-Evrópulýður, sem
hingað hefir streymt í miljóna-
tali. íslendingar fluttu hingað til
lands, ekki aðeins koffortin sín,
sængurfatnaðinn og tóvinnutæk-
in, heldur einnig sögu sína og
menning, reynslu og manndáð.
Nýja landnámsöldin reyndist að
sumu leyti svipuð þeirri fornu;
að öðru leyti ólík vegna fráleitra
staðhátta. Hingað hafa menn
komið úr öllum sveitum íslands;
hér hafa komið fram sveitarhöfð-
ingjar, hér hafa menn átt í mikl-
um deilum háð margskonar þing,
átt í miklum andlegum vígaferl-
um; hér hafa menn reist allskon-
ar hörga 0g hof í nafni og áð
dæmi forfeðranna, og til verndar
og viðhalds arfinum dýrmætasta,
sem hjörtu þeirra bjuggu yfir.
Landnámsöldin vestur-íslenzka
er nú liðin hjá, og vér stöndum
í anddyri nýrrar sögualdar. Eins
og landnámsaldarinnar hefir ver-
ið og verður maklega minst, og
þeirra, sem á því tímabili gerðu
íslenzkan þjóðargarð frægan, svo
mun og hin nýja söguöld löngum
verða minnisstæð þeim af afkom-
endum vorum, sem kunna að meta
fjársjóðu andans. Á söguöld
heimaþjóðarinnar íisu upp marg-
ir hinir mætustu menn, lögsögu-
menn eins og Þorkell máni, sem
lögsögn hafði á hendi í fjórtan
sumur og þótti hverjum manni
betur siðaður, þeirra er heiðm.r
voru kaPaðir. Á banadægri lét
hann bera sig út í sólargeisla cg
fal sig á hendur þeim Guði, sem
sólina hefði skapað; hann átti mik-
inn þátt í því að sætta menn og setja
niður deilur. Þá var uppi skáldið
Egill Skallagrímsson; skörungurinn
Snorri goði; sveitarhöfðinginn Ingi-
mundur gamli. Hafa þá nokkurir
komið fram, það sem af er vestur-
íslenzkri söguöld, er minni á þenna
forna, íslenzka höf ðingjalýð ?
Vissulega eigum vér lögsögumenn
(lögmenn) eigi allfáa, sem skarað
hafa fram úr öðrum, og verið sómi
sinnar stéttar. Ef nokkur efast um
að vér frónskir Vesturheimsmenn
eigum skáld, má benda á Sýnisbók
Vestur-íslenzkra Bókmenta, sem
gefin var út hátíðarárið 1930, und-
ir nafninu: “Vestan um haf.” Sveit-
arhöfðingja eigum wér í hverri
bygð, menn og konur, sem í sveita
síns andlitis hafa rut( skóga og rist
jörð, snúið tröllslegum flákum í
unaðslega akra, engi og tún. Oft
hefi eg fengið að njóta íslenzkrar
gestrisni hér vestra, sem stendur
hvergi að baki þvi sem bezt er heima
á Fróni. Ekki skal hér tíðrætt um
afrek hinnar andlegu stéttar á vest-
ur-íslenzkri söguöld. En þó mun
það jafnan viðurkent, að í þeirri
stétt höfum vér átt, og eigum enn
menn, sem með miklum dugnaði og
sjálfsafneitun hafa lagt alt kapp á
að bera samferðamenn sína út í
sólskin lífshamingjunnar, og hafa
veitt ilgeislum guðlegs kærleika inn
í hjörtu þeirra.
En saga íslands er ekki að fullu
skráð þó getið sé landnáms og sögu-
aldar. Síðar komu tímabil niður-
lægingarinnar og afturfaranna er
þjóðin tapaði trúnni á köllun sína
og varð útlendu valdi að undirlægju.
Oss frónskum mönnum í Vestur-
heimi er ekki nóg að horfa á reik-
andi svipi fornaldarinnar, og líta
stjörnu íslenzkrar frægðar og mann-
dáðar hrapa af himni niður, eins og
hún gerði á niðurlægingar tímabili
þjóðar vorrar. Vér eigum aö láta
víti fortíðarinnar vcrða oss að varn-
aði, og halda fast um þann dýrmæt-
asta fjársjóð, sem oss hefir verið
trúað fyrir.
Hver er sá fjársjóður? spyrja
menn, og margir svara: íslenzkt
þjóðerni, islenzk tunga og þjóðar-
einkenni. Þetta þurfum vér um
fram alt að varðveita gegn ágangi
annarlegra þjóða. Vafalaust tala
menn þannig í einlségni og fullri al-
vöru, en við skynsamlega yfirvegun,
og með opin augu fyrir raunveru-
leikanum í þessu máli virðist þó alt
slíkt hjal aðeins hljómandi málmur
og hvellandi bjalla. Dagar einangr-
unarinnar eru liönir; hér getur á ó-
komnum tímum ekki orðið um neitt
iNýja ísland að ræða, þjóðernislega
talað. Vér Vestur-Islendingar er-
um ekki gestir hér lengur. Vér er-
um heimamenn, og höfum undir-
gengist þegnskyldukvaðir þær, sem
fósturlandið leggur oss á herðar.
Vér höfum komið hingað til að lifa,
en hér munum við einnig deyja, og
bera beinin, allflestir. En eins og
eg trúi á framhald sálarlífsins eftir
dauðann, þannig trúi eg því að þó
að vér deyjum hér sem einstakling-
ar og sem þjóðarbrot, þá mun hin
íslenska sál samt lifa um ókomin ár,
og gera vart við sig í áhrifum á
óbornar kynslóðir.
Eins og lækirnir fjölmörgu, sem
falla niður fjallshlíðina, mynda að
lokum elfuna stóru, sem fellur til
sjávar, þannig renna um síðir liin
mörgu og ólíku þjóðabrot sem til
þessarar álfu hafa fluzt saman í
eina heild, eina volduga þjóð.
Állar jóðir heimsins hafa flutt
þessu la'ndi mannfórnir. Jónatan
frændi (Uncle Sam) hefir til
skamms tíma tekið á móti þeim öll-
um með fögnuði. Sumar þjóðirnar
hafa gefið honum miljónir af í-
búum sínum, aðrar hundruð þús-
unda. Sumar hafa lagt honum til
heimsfræga menn; aðrar stórkost-
legar tekjulindir.
Á meðal þeirra, sem afhent hafa
Jónatan frænda fórn sína er Fjall-
konan. Hún gengur fram fyrir
musterisdyrnar alvarleg á svip en
tíguleg í fasi. Híún ávarpar Jónatan
með orðum sem vér þekkjum í öðru
sambandi: ‘Silfur og gull á eg ekki,
en það sem eg hefi það gef eg þér.’
Svo bendir hún á hópinn, vestur-
íslenzka, ef til vill rúma tylft þús-
unda—þessa gef eg þér, æfistarf
þeirra hæfileika óskifta, drenglund
og manndáð, en sál þeirra tilskil eg
mér, hana má eg ekki missa; með
henni eiga þeir og niðjar þeirra i ótal
liðu að mæla Islands minni í Ame-
ríku, svo alþjóð viti, að eg í fátækt
minni hefi borið fram dýrmæta fórn
nýja heiminum til þjóðþrifa og
blessunar.’
íslenzkir menn og konur, vegna
Fjallkonunnar, og\sjálfra vor, ber
oss að kosta kapps um að tryggja
framhald sálarlífsins þótt vér deyj-
um.
INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man....................B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota.................B. S. Thorvaldson
Árborg, Man....................Tryggvi Ingjaldson
Arnes, Man............................ G. Sölvason
Baldur, Man..........................O. Anderson
Bantry, N. Dakota...............Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..............Thorgeir Símonarson
Belmont, Man....................... .O. Anderson
Blaine, Wash.........1.......Thorgeir Símonarson
Bredenbury, Sask................................S. Loptson
Brown, Man............................J. S. Gillis
Cavalier, N. Dak®ta.......'.....B. S- Thorvardson
Churchbridge, Sask..............................S. Loptson
Cypress River, Man............. .F. S. Fredericksoh
Edinburg, N. Dakota.............Jónas S. Bergmann
Elfros, Sask..............Goodmundson, Mrs'. J. H.
Foam Lake. Sask.................Guðmundur Johnson
Garðar, N. Dakota...............Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask.....................................C. Paulson
Geysir, Man.....................Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man...........................F. O. Lyngdal
Glenboro, Man...................F. S. Fredrickson
Hallson, N. Dakota..............Col. Paul Johnson
Hayland, Man...................................Kr. Pjetursson
Hecla, Man.......................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota.............................John Norman
Hnausa, Man.................................... G. Sölvason
Hove, Man......................... .A. J. Skagfeld
Húsavík, Man.....................................G. Sölvason
Ivanhoe, Minn............................B. Jones
Kristnes, Sask.............................Gunnar Laxdal
Langruth, Man...................John Valdimarson
Leslie, Sask......................... Jon Ólafson
Lundar, Man...............'...........S. Einarson
Lögberg, Sask..........................S. Loptson
Markerville, Alta................................O. Sigurdson
Minneota, Minn............................B. Jones
Mountain, N. Dakota..............Col. Paul Johnson
Mozart, Sask..................................Jens Eliason
Narrows, Man...................................Kr. Pjetursson
Nes, Man....................;......... G. Sölvason
Oak Point, Man......................A. J. Skagfeld
Oakview, Man........................Búi Thorlacius
Otto, Man.......................................S. Einarson
Pembina, N. Dakota....................G. V. Leifur
Point Roberts, Wash....................S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta....................... O. Sigurdson
Reykjavík, Man......................Árni Paulson
Riverton, Man...................................G. Sölvason
Seattle, Wash.........................J. J. Middal
Selkirk, Man...................... Miss D. Benson
Siglunes, Man...................................Kr. Pjetursson
Silver Bay, Man................................Búi Thorlacius
Svold, N. Dakota................B. S. Thorvardson
Swan River, Man........................A. J. Vopni
Tantallon, Sask....................J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota................Einar J. Breiðfjörð
Vancouver, B.C......................Mrs. A. Harvey
Víðir, Man.................................Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man......................Guðmundur Jónsson
Westbourne, Man..................Jón Valdimarsson
Winnipeg Beach, Man...........................G. Sölvason
Winnipegosis, Man............Finnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask..................Gunnar Johannsson