Lögberg - 22.09.1932, Blaðsíða 1

45. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 22. SEPTEMBER 1932
NÚMER 38
Helgi Paulson
Hann er dáinn. Andaðist að
heimili sínu í grend við Elfros,
Sask., á sunnudaginn hinn 18. þ.
m., rétt sextugur að aldri. Hann
dó á afmælisdag sinn, hinn sex-
tugasta.
Heilsa hans var biluð síðustu
árin, en rúmfastur mun hann ekki
hafa legið nema stutt. Var auk-
heldur á ferð hér í Winnipeg
snemma í mánuðinum sem leið.
Helgi Paulson var Skaftfelling-
ur. Svo að segja á barnsaldri fór
hann til Jóns prófasts Jónssonar
í Bjarnanesi í Hornafirði, en síð-
ar á Stafafelli, og var jafnan hjá
honum eftir það, þangað til hann
fór til þessa lands, sem mun haía
verið fyrir fjörutíu árum, eða þar
um bil. Að undanteknum fyrstu
árunum, sem hann var hér, stund-
aði hann jafnan búskap. Fyrst í
Lundar bygð, þá í grend við Mor-
den, Man., og nú í mörg ár við
Elfros, Sask. Búnaðist honum
jafnan vel, enda var hann dugn-
aðarmaður með afbrigðum. Manni
fanst stundum, að vinnuákafinn
ganga næstum úr hófi fram. Hann
var maður örlyndur mjög, hugs-
aði fljótt,. og það var oft skamt á
milli hugsana og orða og at-
hafna.
Trygglyndari menn heldur en
Helgi Paulson, eru sjaldgæfir.
Hann var vinur vina sinna, ekki
bara í bili, heldur alt af, og hann
gat lagt næstum ótrúlega mikið á
sig, til að vera þeim til gagns og
gleði. Það mátti æfinlega reiða
sig á Helga.
Nokkrum árum eftir að Helgi
kom hér vestur, giftist hann Helgu
Eggertsdóttur, systur Árna Egg-
ertssonar fasteignasala í Winni-
peg og þeirra systkina. Ágæt kona.
Börn þeirra eru fjögur á lífi og
eru hér talin eftir aldri: Margrét
Halldóra, gift innlendum manni,
sem E. Robertson heitir; Agnes,
hjúkrunarkona, ógift; Norma, gift
Skafta Steinson, hveitikaupmanni,
og Ólafur, heima hjá móður sinni.
öll eru þau mesta myndarfólk og
vel mönnuð. Eina systur átti hann
á lífi, Margrétu konu Brynjólfs
Jónsson, Stony Hill.
Helgi Paulson var bóndi, dugn-
aðar bóndi. Einn af þeim, sem
bygði sér og sínum gott og mynd-
arlegt heimili, þar sem áður var
auðn, og sneri óræktuðu landinu
í akra og engi. Einn af þeim,
sem “orti þetta afbragðs ljóð, úr
auðn hið fagra gras.’ Hann var
sæmdar maður. Allir, sem hann
þektu, munu nú minnast hans með
hlýhug og virðingu og söknuði.
Einn af þeim er sá, sem þessar
línur ritar. F. J.
Vilja fá haerra kaup
Blöðin fluttu þær fréttir í vik-
unni sem leið, að bændur í grend
við íSaskatoon, gætu ekki fengið
þar menn til að vinna myrir sig við
uppskeru og þreskingu fyrir $2.00
til $2.50 á dag. Þeir vildu ekki
vinna fyrir minna en $3.00 á dag,
eða að öðrum kosti sitja atvinnu-
lausir í Saskatoon og lifa á at-
vinnuleysisstyrk. En þeir, sem
fyrir ráða þar, hafa ákveðið, að
veita þeim ekki slíkan styrk, sem
ekki vilja vinna fyrir það kaup,
sem nú er i boði.
Fremur sjálfsmorÖ
John Ellis, hinn brezki böðull,
sem fyrir nokkrum árum var tal-
inn að hafa hengt fleiri glæpa-
menn heldur en nokkur annar
maður í víðri veröld, hefir nú fyr-
irfarið sér. Hann hefir síðustu ár-
in verið geðveikur og stundum
legið við sturlun.
Skógarbjörn verður manni
að bana
Á föstudaginn í vikunni sem
leið þótti Tanaska Kawulia og
fólki hans undarlega við bregða,
þegar stóreflis skógarbjörn kom
heim með kúnum um kveldið.
Kawulia og sonur hans reyndu að
reka hann í burtu, en þegar það
gekk ekki og björninn stökk upp
í tré, skaut yngri maðurinn á
hann og hitti hann í augað og
særði hann miklu sári. Varð nú
björninn ákaflega reiður og stökk
á gamla manninn og vann þegar
á honum. Kona hans var þarna
við stödd og varð henni svo mikið
um þessa sjón að hún fékk hjarta-
slag og dó þegar. Næsta dag
fanst björninn þar í nágrenninu
og var þá skotinn. Þetta kom fyr-
ir í grend við Gardenton, Man.
Maðurinn var 68 ára að aldri, en
konan 65 ára, og höfðu þau verið
þarna í þrjátíu ár.
Machray málið
Af því vandræðamáli er ekki
mikið að segja frá því í vikunni
sem leið. Samt sýnist sú mikla
fjárupphæð sem misfarist hefir
hjá honum, alt af vera að aukast,
eða eitthvað nýtt og nýtt að koma
þar upp úr kafinu, þar á meðal
um $60,000, sem Heber Archi-
bald, fyrverandi félagi hans, átti
hjá honum. Lítur út fyrir, að hjá
Machray hafi átt sér stað næstum
ótrúlega mikil fjármála óreiða.
En það liggur ekki nærri, að þetta
mál sé enn að fullu rannsakað eða
skýrt.
* f -
Gleðimót
» . . ■* * *■
Fjölmenn og skemtileg samkoma
var haldin í samkomusal Fyrstu
lútersku kirkju á þriðjudags-
kveldið. Var tilefni samkomunn-
ar fyrst og fremst það, að nú er
safnaðarfólkið, alt komið heim
aftur, en sem margt var burtu um
tíma í sumar, eins og vanalega,
og söfnuðurinn er aftur tekinn
til starfa rneð fullu fjöri. Var þar
skemt lengi kveldsins með góðum
söng og hljóðfæraslætti og ræðu-
höldum og kvenfélögin, sem fyrir
samkomunni stóðu, báru fram á-
gætar veitingar að skemtiskránni
lokinni og margt af fólkinu skemti
sér við að tala saman góða stund
eftir að samkomunni var lokið.
Þó hér sé ekki farið út í að
segja frá hverju atriði, sem fram
fór, þá skal þess þó getið, að á
samkomunni var staddur Mr.
Björn Hjálmarsson fræðslumála-
stjóri frá Wynyard, Sask., og
flutti hann þar prýðilega fallegt
og vandað erindi. Vonar Lögberg
að geta flutt lesendum sinum það
áður en langt líður.
Á samkomu þessari var söfnuð-
inum afhent stór og prýðilega
falleg mynd í fallegri umgerð,
Kristur í grasgarðinum, sem Dr.
A. Blöndal hefir dregið og gaf
söfnuðinum. Er myndin hin
prýðilegasta og ber órækan vott
um listfengi Dr. Blöndals, sem
mörgum var að vísu áður að
nokkru kunn. Var Dr. Blöndal
þökkuð þessi fallega gjöf með
miklu og almennu lófaklappi.
Akureyri, 26. ág. 1932.
Lára ólafsdóttir, forstöðukona
Sápubúðarinnar hér í bænum,
varð bráðkvödd laust fyrir hádegi
á miðvikudaginn. Hafði hún ver-
ið heilsulítil um langan tíma, en
oftast haft fótavist. Frk. Lára,
svo var hún venjulega kðlluð, var
rúmlega sextug og hin mesta at-
gjörfis- og dugnaðarkona. — Isl.
Samvinnustjórnir
Þess er ekki langt að minnast,
að Bracken forsætisráðherra bauð
öllum stjórnmálaflokkunum í
Manitoba samvinnu við sig og
sinn flokk. Var þá um þrjá stjórn-
málaflokka að ræða í Manitoba,
auk þess flokks, er völdin hafði og
Mr. Bracken var formaður fyrir.
Það voru: frjálslyndi flokkurinn,
íhaldsflokkurinn og verkamanna-
flokkurinn.
Að eins einn af þessum flokk-
um tók tilboðinu um samvinnu.
Það var frjálslyndi flokkurinn, en
þó ekki óskiftur, því töluverður
hluti af honum vildi ekki við slíka
samvinnu eiga, en fór sinna ferða
og hafði eina þrettán menn í
kjöri við kosningarnar í sumar,
þó enginn þeirra næði kosningu.
íhaldsflokkurinn í Manitoba
neitaði algerlega slíkri samvinnu.
Vildi annað hvort hafa völdin
einn, ef kjósendur vildu svo vera
láta, eða taka engan þátt í stjórn-
inni að öðrum kosti. Hið sama
gerði verkamannaflokkurinn. —
Þannig fór um þá samvinnu til-
raun.
Nú eru fleiri fylkistjórnir í Vest-
ur^Canada farnar að hugsa um
þetta sama, og sérstakleg stjórn-
in í British Columbia. Þar er í-
haldsstjórn og á hún við afar-
mikla fjárhags örðugleika að
stríða. Forsætisráðherrann þar,
Dr. S. F. Tolmie, hefir lýst yfir
því, að hann muni nú bráðlega
leita samvinnu við frjálslynda
flokkinn, en hvernig því verður
tekið er enn í óvissu. Töluverðar
iíkur eru þó taldar til þess, að
þetta muni hafa framgang, en þó
ekki fyr en eftir að þing kemur
saman.í janúar í vetur.
Énn fremur hefir Dr. Ander-
son, forsætisráðherrá í Saskatche-
wan, lýst yfir því, að hann sé hug-
myndinni um samvinnustjórn
hlyntur og að hann sé viljugur
til samvjnnu við frjálslynda flokk-
inn þar í fylkinu.
Það lítur því út fyrir, að þessi
samvinnu hugmynd sé að ryðja
sér til rúms í Vestur-Canada, en
það er kreppan sem því veldur.
Vandræðin geta kannske orðið til
að koma mönnum til að gæta
hófs í pólitísku flokksfylgi.
Kvenfólk og kvikmyndir
Það hefir að undanförnu verið
reynt að hafa kvikmyndahús í
Ohurchill, eins og í öðrum bæjum.
En þeir, sem fyrir því standa, geta
ekki með nokkru móti látið það
hepnast fjárhagslega og nú alveg
hætt við það. Þarn eru um fimm
hundruð manna, en þeir vilja ekk-
ert hafa með kvikmyndir eða tal-
myndir að gera. Það hefir ekki
komið fyrir neitt, þó auglýst hafi
verið, að kvenfólkið mætti koma
án þess að greiða inngangsgjald.
En það er auðskilið, því það eru
bara fimtán konur í Chðrchill.
“Til hvers er að fara á leikhús,
þegar maður getur ekki tekið
stúlkuna sína með sér ?” segja
piltarnir og fara hvergi. En þessi
reynsla bendir í þá átt, að kvik-
myndahúsin séu aðallega fyrir
kvenfólkið, og án þess geti þau
ekki þrifist.
Gandbi bættir að borða
Það er rétt þessa dagana, að
Gandhi hættir að borða. Hann
hefir ákeðið fyrir nokkrum dög-
um að gera það, ef hann fái ekki
sínum framgengt, sem litlar likur
eru víst til. Hygst hann nú að
enda líf sitt á þennan hátt, ef
hann fær ekki að njóta frelsis og
vinna það, sem hann heldur að
þjóð sinni sé fyrir beztu.
Frá Islandi
Reykjavík, 20. ágúst.
Undanfarna viku hefir veðr-
áttan verið óstöðug, enda hafa
tvær lægðir farið austur yfir
landið. Vindstaða hefir því ver-
ið breytileg, með rigningu flesta
dagana. — Á föstudag var vindur
hvass af norðri um land alt og
kólnaði talsvert. Á laugardags-
morgun var t. d. hiti ekki nema
2—3 stig, sumsstaðar norðan-
lands.
‘ Atvinnuleysið. — 661 gáfu sig
hér fram við atvinnuleysisskrán-
ingu um síðustu mánaðamót. Eru
það álíka margir og við skrán-
ingarnar í nóvember og febrúar í
vetur. í febrúar voru það 654,
með að jafnaði 60.7 atvinnuleys-
isdagar síðasta ársfjórðunginn.
Við skráninguna nú voru atvinnu-
leysisdagar að jafnaði svipaðir,
eða 59.9.
Svo hefir talist til, að þeir, sem
atvinnulausir eru hér í bænum.
hafi um 2,100 manns á framfæri
sínu.
200 manns hefir bæjarstjórn
tekið í atvinnubótavinnu, er vinna
að gatnagerð og vegagerð í út-
hverfum bæjarins að jarðrækt og
fleira. —
Til þess að bæta úr mestu vand-
ræðum, segir borgarstjóri að bær-
inn þurfi að verja 330 þús. kr. í
atvinnubætur fram til áramóta.
En með því yrði fé það, sem í þær
færi á þessu ári, um 600 þús. kr.
eða 150 þús. kr. umfram það, sem
áætlað var. Er sýnilegt, að tekj-
ur bæjarins hrökkva ekki til þess-
ara útgjalda. Bærinn þarf lán til
þessa. Og hvar er lán að fá? —
Mbl.
Lítil laxveiði hefir verið í Laxá
í Suður-Þingeyjarsýslu í sumar,
en laxgegnd í ár hér sunnanlands
alveg óvenjulega mikil.
Óþurkasamt hefir verið í Suð-
ur Þingeyjarsýslu að undanförnu
og hafa hey hrakist hjá bændum.
— Vestr, t. d. í Skagafirði, hefir
verið ágæt heyskapartíð og eins
austar, svo sem í Núpsveit og
Vopnafirði. — Mbl.
Siglufirði, 19. ágúst.
Síldveiði hefir verið mikil þessa
viku, bæði í nót og reknet og veð-
ur allgott þangað til í dag. Nú
vestlægur strekkingur og mikil
rigning í nótt. Mestur hluti þeirr-
ar síldar, sem veiðst hefir upp á
síðkastið, hefir verið sérverkað-
ur.—Fjögur tunnuskip hafa kom-
ið síðustu dagana, en áður var
tunnuskortur.
Veiðin utan landhelgi, er sögð
sára lítil upp á síðkastið.
Þorskafli góður. Fengu bátar
upp í 15,000 pund í gær, en fisk-
urinn fremur smár.
Slysfarir. — Jón Kristjánsson,
verkamaður í ríkisbræðslunni,
slasaðist nýlega og misti framan
af þremur vinstri -handar fingr
um.
Maður slasaðist í gær við út-
skipun hjá Halldóri Guðmunds-
syni. Var verið að draga upp 4
síldartunnur og slógust þær á
hann. Varð hann milli þeirra og
lestarkarmsins og meiddist mik-
ið.
Nýja kirkjan verður vígð af
biskupi þ. 28. þ.m. — Mgbl.
52 ára prestskaparafmæli átti
séra Ólafur ólafsson í gær. Vígð-
ist 22. ágúst 1880 til Strandar-
kirkju (Vogsósaprestakalls), og
gegndi því embætti í 4 ár, síðan í
Guttormshaga í Holtum í 9 ár, þá
í Arnarbæli í ölfusi í 10 ár, síðan
prestur hér í Reykjavík og Hafn-
Landakaup
Bændur í Bandaríkjunum hafa
keypt, eða eru að kaupa, 10,000
ekrur af landi í grend við Elm
Creek, hér í Manitoba. Er svo til
ætlast, að þar setjist að 62 bænd-
ur og ér álitið að þetta land sé
nægilega mikið til að framfleyta
svona mörgum bændum og fjöl-
skyldum þeirra. Verður landinu
skift milli 62 bænda, þannig að
hver fær 160 ekrur. Einnig hefir
komið til orða, að bændur í Banda-
ríkjunum keyptu 25,000 ekrur
annars staðar í fylkinu. Bendir
þetta á að bændur þar syðra hafi
töluverðan hug á að flytja til Can-
ada, eins og þeir hafa áður gert,
en heldur lítið síðustu árin. Er
orsökin aðallega sú, að hér er
land selt fyrir töluvert lægra
verð, heldur en fyrir sunnan, en
nú er sú hreyfing töluvert sterk
alstaðar, að “hverfa aftur til
sveitanna’.
Sambandsþingið
Það kemur saman 6. október.
Verður það reglulegt þing, en
ekki aukaþing, eins og haldið var
í sumar að verða mundi. Búist er
við, að það sitji þangað til um
miðjan nóvember, en þá verði
þinghlé þangað til í janúar. Helztu
málin, sem gert er ráð fyrir að
komi fyrir þingið nú í haust, eru
viðvíkjandi ^erðum samveldis-
fundarins, sem haldinn var í Ot-
tawa í sumar. Skýrsla nefndar
þeirrar, sem lengi hefir verið að
athuga járnbrautamál landsins,
er nú tilbúin og verður hún vafa-
laust lögð fyrir þetta þing, en lík-
lega verður lítið gert henni við-
víkjandi fyr en á næsta ári.
arfirði og er enn þjónandi prest-
ur hælisins á Kleppi. Er hann
langelzti þjónandi prestur lands-
ins. — Mgbl. 23. ág.
Sigurður Skúlason magister
sigldi nýlega til þess að rannsaka
forn skjöl í söfnum í Hamborg og
Kaupmannahöfn. 1 samtali við
“Soc. Demokraten” danska hefir
Sigurður getið þess, að hann hafi
fundið mörg merkileg rannsókn-
arefni. Meðal annars hefir hann
í ríkisskjalasafni Dana fundið
skjalaböggul, sem í er mat á ís-
lenzkum verzlunarstöðum, áhöld-
um þeirra og vörubirgðum frá ár-
inu 1774. 1 þessum böggli er full-
komið mat á 18 íslenzkum verzlun-
arstöðum. — Sigurður er nú byrj-
aður á því að leita í konunglega
bókasafninu og býst við því að
starfa þar um mánaðarskeið. —
Mgbl. 24. ág.
SLYS.
Það sviplega og sorglega slys
vildi til á Brúarfossi, er hann fór
héðan seinast vestur og norður, að
á laugardagsnóttina hvarf af skip-
inu frú Anna Eggertsdóttir, kona
Sigurmundar Sigurðssonar læknis
í Flatey. Hafði hún ætlað að ganga
snöggvast úr káetunni, sem þau
hjónin höfðu í skipinu, og er lækn-
inum tók að lengja eftir henni, fór
hann að grenslast um hvar hún
mundi vera. Fanst hún þá hvergi í
skipinu, og mun hafa fallið fyrir
borð og druknað. Enginn af skip-
verjum varð þó var við það að hún
kæmi upp á þilfar. — Anna var
dóttir Eggerts Jochumssonar, bróð-
ur séra Matthíasar skálds. Eiga
þau Sigurmundur læknir sjö börn,
hið ynsta á fyrsta ári. Anna var
mesta myndar kona, eins og hún
átti ætt til, ágæt móðir og stjórn-
söm húsmóðir. Munu allir, sem
kynst hafa henni, sakna hennar
innilega og syrgja hið sviplega
fráfall henar. — Mgbl. 23. ág.
Séra Hjörtur J. Leó
Endurminningar og œfisöguslitur.
Eftir séra Guttorm Guttormsson.
(Framh.)
Þá kemur það fyrir, aÖ Bonnar
er fenginn til að verja Galicíu-mann
ungan, sem átti sök að svara í heit-
rofsmáli og barneignar, en kærandi
var unglingsstúlka fremur táplitil af
sömu þjóð. Hjörtur var viðstaddur
réttarhaldið; hann átti svo sem að
kynna sér lögmensku-snild meistar-
ans. Enda varði Bonnar málið með
sínurn alþekta skörungsskap. Hann
spurði þennan stúlku-aumingja
spjörunum úr, hlífðarlaust, og fékk
hana til að gangast við óhöppum,
sem ónýttu málstað hennar gjör-
samlega. En barnsfaðirinn gekk frá
því réttarhaldi h'róðugur og laus
allra mála.
Annað eins gat Hjörtur með engu
móti látið fara fram hjá sér athuga-
semdalaust. Hann sagði lögmanni
hreinskilnislega hvað sér fyndist um
þessar málalyktir: Hér hefði verið
skammarlega troðið á rétti litil-
magnans, og illa skift niður ábyrgð
oröins hlutar með tveimur persón-
um jafn sekum. Bonnar varði auð-
vitað sína frammistöðu. Hann
kvaðst ekki hafa farið lengra í vörn-
inni, heldur en lög stóðu til og öll
málsgögn. En Hjörtur var ekki á-
nægður með þá réttlætingu. Ef
þetta voru lög, þá vildi hann ekki
helga slíkum lögum æfiár sín og
starfskrafta. Hann fékk óbeit á öllu
laganámi og gekk úr vistinni hjá
Bonnar samdægurs.
Eikki hefi eg rifjað upp atburði
þessa í þeim tilgangi að sverta lög
og réttarfar eða lögmannastéttina—
sem alt hefir sinar veiku hliðar að
sjálfsögðu—heldur fyrir þá sök, að
þessi saga sýnir betur ýmsar hliðar
á skapferð og hugsunarhætti séra
Hjartar, heldur en nokkur lýsing
gæti gjört, hversu mikiS sem í hana
væri borið.—
Skólastjórnartíð Hjartar á Gimli
varð helzt til stutt. Hann fór þaðan
alfarinn vorið 1903 og tók að sér
forstöðu North Ward skólans í Sel-
kirk næsta vetur. En þeirri stöðu
sagði hann lausri vorið eftir. Var
hann þá víst búinn að ráða við sig
að halda áfram námi og leggja fyrir
sig College-írætSin, eins og sumir
kunningjar hans höfðu gjört. í
næsta kafla verður skýrt nokkuð
frá ferðalagi Hjartar á þeim slóð-
um. Framh.
Frá íslandi
Mr. Jón Ólafsson málmfræðing-
ur, er nýfarinn til Salmon Arm,
B. C., þar sem hann ætlar að vera
mánaðartíma sér til hvíldar og
hressingar.
Rev. og Mrs. S. O. Thorláksson
og börn þeirra lögðu af stað frá
Seattle, áleiðis til Japan, hinn 7.
þ. m. Setjast þau nú aftur að í
Kobe, Japan.
Hinn 9. þ. m. andaðist í Minne-
ota, Minn., Albert Julius Johnson,
76 ára að aldri. Hafði hann átt
heima í Minneota í 36 ár, en bjó
áður í grend við Ivanhoe, Minn.
Kom frá fslandi 1878. Ættaður úr
Vopnafirði.
Á föstudagskveldið í þessari
viku, kl. 8, sýnir Mr. A. S. Bardal
myndir frá fslandi í kirkju Gimli-
safnaðar. Skýrir hann myndirn-
ar jafnframt og hann sýnir þær,
svo allir geti notið þeirra sem
bezt. Kvenfélag safnaðarins stend-
ur fyrir þessari samkomu og mun
ágóðinn ganga til safnaðarþarfa.
Þeir, sem séð hafa myndir þessar,
segja að þær séu ágætar.