Lögberg - 22.09.1932, Blaðsíða 2

Bls. 2.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. SEPTEMBER 1932.
Forn jarðgöng fundin
að Keldum á Rangárvöllum.
Eftir
Matth. Þórðarson, fornminjavörð
ar. Þótt Hálfdán væri hinn frið-j Innanstokksmunir eru fáir og lé-
samasti, komst hann ekki hjá því legir. Eitt borð, með ánegldum
að verða viðriðinn óeirðirnar, [ vaxdúk, stólar með hálmsetum, og
einkum fyrir liðsbón mágs síns,
Þórðar kakala, 1242 og síðan, og
I áeggjan konu sinnar. Séu jarð-
í fornsögum vorum er stundum göngin ekki frá tíð Ingjalds
getið um það, að menn áttu jarð- (jqh) eru mestar líkur til að
Hálfdán hafi látið gera þau ein-
hvern tíma á þessum árum, 1242
eða skömmu síðar. — Lesb.
Franskir sveitasiðir
Bréf frá Frakklandi.
hús, eða jarðgöng á bæ sínum, til
þess að flýja í ef ófrið bar að
höndum. En allar minjar um
þetta hafa verið glataðar,. þar til
nú að jarðgöng finnast á hinum
fornfræga sögustað, Keldum á
Rangárvöllum. Lýsir Mathías
Þórðarson þjóðminjavörður þessu
mannvirki í grein þessari, og get-
ur þess til hvenær göngin muni
hafa verið ger. —
Fyrir nokkru var grafið fyrir
þró sunnan við vesturenda hins
forna skála, á Keldum á Rangár-
völlum. Er komið var —2 m.
niður, urðu fyrir jarðgöng. Þau
stefndu beint suður frá bænum! snerta búskap þeirra, en það hafa
og fram úr bakkanum upp frájfrönsku bændurnir ekki. Þeirra
læknum. Varð komist eftir þeinreina áhugamál er að spara, leggja
10 m. og voru þau bein, boga- franka við franka. Og allir bænd-
mynduð að ofan, en áreft ekkert, j ur eiga eitthvað í kistuhandraðan-
og veggir óhlaðnir. Höfðu þau um. En landkostir hjá þeim eru
svo miklir, að það er tiltölulega
auðvelt fyrir þá að safna hinum
elskuðu frönkum. í febrúar byrja
þeir að sá kartöflum og tvisvar á
Þegar maður dvelur á frönskum
bóndabæ og fer að kynnast lífinu
þar, undrast maður það mest, hve
nægjusamt fólkið er. Og það er
sívinnandi. Hið sama má segja um
íslenzkt sveitarfólk. En það skil-
ur, að ís. bændur hafa ýmis önn-
ur áhugamál en.þau, er að eins
verið grafin í gegn um hörð lög
af mold og sandi. Þau voru um 1
m. að br., og ámóta há, en um
skóflustunga af lausamold hafði
safnast á gólfið.
Að öllum líkindum hafa þessi;
sumri fá þeir uppskeru. Eg sá
hveitiax, sem slæðst hafði á þjóð-
jarðgöng verið gerð til þess að
komast um þau út úr bænum neð-
anjarðar, ef ófrið bæri að hönd-
um. Má búast við, að þau hafi
náð út úr bakkanum alla leið, en
gengið svo frá að utan, að ekki
bæri á þeim. Þau eru einu jarð-
göngin frá fornöld, sem nú eru
kunn, og var því æskilegt að varð-
veita þau, og opna þau svo að
utan, að komist yrði í þau inn frá
lækjarbakkanum. Var því reynt
að grafa þau upp innan frá, eftir
því sem unt var, og var moldin
tekin upp um gatið, sem komið
hafði við þróargröftinn, en er ó-
víst varð um, hvar göngin höfðu
helzt verið og moldin tók að
hrynja, var hætt við að grafa
þannig. Á, þennan hátt urðu
göngin þó 3 m. lengri; en eftir
voru 10 m. fram úr bakkanum og
var þar grafið utan frá á móts við
göngin. Voru þar gerð samskon-
ar göng, að hæð og vídd, og jafn-
djúpt í jörðu, svo að nú verður
komist inn í jarðgöngin, þó að bú-
ið sé að steypa þróna yfir þeim
þar sem byrjað hafði verið að
gera hana. — Verður hurð sett í
opið í lækjarbakkanum. Innri end-
inn er undir suðurvegg skálans og
| veginn. Kornin voru farin að spíra
og gróa þarna á miðjum veginum.
Þetta sýnir frjómagn jarðarinnar.
Franskir bændur byggja bæi
sína í smáþorpum, og eru því sáð-
lönd þeirra oft all-langt í burtu.
Samt er ekki lengra á milli þessara
þorpa en svo, að þegar hani byrjar
að gala í einu þeirra, tekur hani S
næsta þorpi undir.
Mig furðar á því hvað hús-
freyjan hérna þarf lítinn svefn.
Hún er oft komin á fætur kl. 4 á
morgnana, og hún fer sjaldnast að
brúnmálaður skápur. Það er alt
og sumt. Bollar, diskar og glös
eru af lélegustu gerð. Þó er fólk-
ið hér vel efnað. Engin stofa er í j --
húsinu. Eldhúsið er jafnframt 100 kr
Læknar verki, bólgu og blóðrás af
PILES
(HÆMORRHOIDS)
læknast með Zam-Buk
Ointment óOc. Medicinal Soap 25c
Síðastliðinn vetur kost-
setustofa og borðstofa. Svefnher-. fæði 1.25 kr. á dag og má það
bergið er hið allra helgasta. Þar ódýrt heita. Skólastýra er nú Sig-
eru stór rúm úr mahogani og sæng-| ran Blöndal. Maður hennar,
Benedikt Blöndal, kennir bókleg
fræði við skólann. Er hann einn
með nafnkunnustu alþýðukennur-
um landsins, vinsæll, skemtinn og
vel mentaður. Var hann lengi
kennari við Eiðaskóla og hefir
jafnan verið dáður af öllum nem-
endum sínum. Á hann bókasafn
svo gott, að hvergi mun finnastj
jafngott á landi hér. Frú Blön-
dal mun af flestum, er þekkja
urföt öll hin snyrtilegustu. Konan
gefur sér alt af tíma til að laga
þar til, þvær hún gólfið og
þurkar ryk af arinhyllunni og
skartgrip heimilisins,— glerklukku
með brúðarkransi hennar á. Þeg-
ar bóndi vill fá.sér miðdegisblund,
verður hann að gera svo vel að
fara út í hlöðu og sofa þar í heyi.
í rúmið fær hann ekki að leggjast.
1 þessum smáþorpum er jafnan
veitingahús. Þar safnast karl- hana, talin einhver gáfaðasta og
menn saman á kvöldin, eftir vinnu mentaðasta kona landsins. Er
tíma, en konurnar koma þar ekki. henni áhugmál að gera skólann
Það mundi þykja brot á almennu
velsæmi.
Vínin eru ódýr, svo að bændur
geta fengið sér ofurlitla hress-
ingu, jafnvel þótt konurnar sjái
eftir fénu, sem til þess fer.—Lesb.
Húsmœðraskólinn
á Hallormsstað
Einhver allra fegursta sveit ís-
lands eru Skógarnir í; Fljótsdals-
héraði. Eru þeir þó nafnkunnast-
ir fyrir það, að þar vex mesti
skógur landsins, Hallormsstaða-
skógur, enda mun veðursæld og
gróðarríki hvergi meiri í öllu
landinu en þar. Sem dæmi þess
má nefna, að tvö s. 1. ár hefir ver-
ið sáð byggi og höfrum á Haf-
ursá, og hefir hvorttveggja náð
fullum þroska.
Hallormsstaður er í stóru skóg-
arrjóðri suðaustan við Lagar-
sem bezt úr garði og láta námið
verða hagnýtt nám, sem komi
nemendum að sem mestu gagni í
lífinu. Leggur hún því mikla á-
herzlu á vefnað, sauma og garð-
yrkju, svo að nemendur að námi
loknu verði færari en ella að
klæða sig og fæða.
Þið, ungu meyjar, er viljið
menta ykkur og gera ykkur færar^
til að gegna síðar meir húsmæðra-'
störfum! Ykkur kann eg ekki að
ráða hollari ráð, en sækja skól-J
ann á Hallormsstað. Jafnframt
því sem þið lærið þar að vinna,!
og meta þjóðleg fræði, þá njótið
þið, þess yndis, er hinn fagri stað-j
ur og hið fagra og æfintýralega
umhverfi hefir að bjóða. — Þ.M.J.
—Dagur.
hátta fyr en kl. 11 á kvöldin. Hús-; fjjót. Er skógurinn alt í kring um
bóndi og kaupamenn hans fá séri túnið, og sést grisja í fljótið gegn
altaf dálitla svefnhvíld um miðjan um hann. Er útsýni þarna eitt-
daginn, en konan sjaldan eða aldr-
ei. Hún vinnur baki brotnu allan
liðlangan daginn.
Sveitafólkinu þykir ekki mikið
varið í vinnuafl kvenna. — Eg
spurði konuna hvers vegna hún
hefði ekki vinnukonu.
— Þær eru flestar ónytjungar,
og hvorki eg né maðurinn minn
eigum ógiftar systur, svaraði hún.
Með öðrum orðum, það er ekki
hægt að trúa neinum öðrum en
ættingjum fyrir heimilisverkum.
En vegna þess, að konan kemst
ekki yfir alt, sem gera þarf, hefir
hvert hið fegursta á öllu landinu,
hvert sem litnð er. Lagarfljót
blasir við alla leið upp að botni
og út til Egilsstaða. Er það lygnt,
breitt og djúpt sem fjörður og
mun að allra dómi, er séð hafa.
lang fegursta og svipmesta vatns-
fall landsins. Handan við fljótið,
út og upp með strönd þess, blasa
við blómleg býli. En ekkert prýð-
Vígsla Þverábrúarinnar
Reykjavík, 21. ágúst.
Vígsla Þverárbrúarinnar fór
fram í dag, eins og ráð hafði ver-
ið fyrir gert. Veðurspár á laug-'
ardag munu hafa gert það að
verkum, að margir, sem ætluðu á
vígsluna héðan, voru óákveðnir á
laugardagskveld, að því er frétta-
stofan hefir fregnað, en þegar í
morgun, er útlit var fyrir sæmi-
legt veður, fóru menn að þyrpast
austur og fór mikill fjöldi manna
héðan úr bænum á hátíðina.
Nokkru eftir hádegi voru bif-
i reiðir taldar þar sem þær stóðu á
er nú lokaður af grjóti, svo aðjhún fengið gamlan karl til þess
ekki verður komist upp í skálann
úr göngunum.
Er menn vilja gera sér hug-
mynd um það, frá hvaða tíma
þessi fornu jarðgöng á Keldum
muni vera eða hver muni hafa
látið gera þau, mun sumum detta
í hug, að þau séu frá tíð Ingjald-
ar Höskuldssonar og þá gerð það
sumar, er Njálsbrenna var, 1011.
Ingjaldur vissi um alla ráðagerð
Flosa Þórðarsonar á Svínafelli og
samsærismanna hans, um atför á
hendur þeim feðgum á Bergþórs-
hvoli, og um leið og hann hafði
ásett sér að skerast úr þeim ó-
að koma þangað kvölds og morgna
til þess að mjólka kýrnar. Ung-
lingur nokkur kemur líka á
morgnana til þess að hirða kalk-
únana. — Flestum íslendingum
mundi þykja það skrítin sjón að
sjá kalkúnahjarðirnar hér á bæj-
unum. Þær eru reknar í haga —
út á akra, sem hafa verið hirtir,
og þar tína þeir upp öll þau korn,
sem farið hafa forgörðum. Lítill
og óþrifalegur hundur er hafður
til þess að gæta þeirra, og hann
hleypur stöðugt í hring umhverfis
hópinn.
— Þeir kosta mikið, sagði konan
fagra leik, mátti hann búast við^ einu sinni, er hún horfði á eftif
því, að þeir Flosi snerust til hópnum. Hún hugsar alt í pen-
fjandskapar við sjálfan hann, er
þeir sæju, að hann hafði brugðist
ingum. Aldrei mundi henni koma
til hugar að leggja neinn af þess-
þeim. Enda segir svo frá í Njáls- um feitu kalkúnum til búsins, né
sögu, að þeir Sigfússynir hafi
allir viljað fara að Ingjaldi þeg-
ar eftir brennuna og drepa hann.
Sagan gefur einnig í skyn, að þeir
brennumenn hafi verið í atför að
ir þó fjarsýnina meir en Snæfell, bökkunum við ána, og reyndust þær
sem stendur inn undir Vatnajökli vera 240 talsins. Allmikið var
inn af Fljótsdal og gnæfir hátt þar af kassabifreiðum. Allmarg-
yfir Fljótsdalsfjöllin, tígulegt og ar bifreiðir munu hafa farið fleiri
svipmikið. Við austanvert Hall- ^ ferð en eina, t. d. frá Eyrarbakka.
ormsstaðatún, uppundir skógar- 0g Stokkseyri, því að frá þessum
jaðrinum, var fyrir ári síðan þorpUm var margt manna. Einn-
reistur húsmæðraskóli. Ekki mun ig fiuttu bifreiðir fólk úr sveitum
það ofsagt, að hvergi á landinu sé Árnessýslu o. s. frv. Fólk kom á
fegurra og skýlla skólastæði. Skóg- hátíðina allmargt úr Vestmanna-
urinn er örskamt frá húsinu að
norðan og suðaustan og fríður
lækur fellur í gegn um skóginn of-
an úr fjallinu suðvestan við skól-
ann. Er þarna því fuglasöngur
og fossaniður. Nú er bílvegur
kominn frá Reyðarfirði að Hall-
ormsstað og fjölgar því árlega
þeim gestum, er heimsækja þenna
fagra stað og mun þó fjölga enn
meira, þegar bílvegurinn á milli
Norðurlands og Austurlands er
fullgjör, sem verða mun innan
skamms.
Skólahúsið er burstbygging, með
eyjum, Skaftafellssýslum, úr Ár-
nessýslu fjöldi fólks og alment úr
Rangárvallasýslu. Mun ekki fjarri
réttri áætlun, að við brúna hafi
verið a. m. k. 4,000 manns.
Fánar voru dregnir á stöng við
brúarendana og tjaldbúð Rang-
æinga var reist skamt frá brúnni,
þar sem menn gátu fengið sér
hressingu. Danspallur var reist-
ur skamt frá brúnni.
Hátíðahöldin hófust á miðdegi
með því að séra Erlendur Þórð-1
arson prédikaði. Því næst setti
Björgvin sýslumaður hátíðina, en
heldur önd eða hænu. — Einstaka
sinnum er kanínu slátrað handa
heimafólki. Og að skamta mjéffk-
urgraut, eins og íslenzku konurnar
gera, mundi henni aldrei koma til
Ingjaldi, er þeir mættu honum við hugar. Við það mundi rjóminn
þrem burstum, bygt úr stein-j brúarvígsluna framkvæmdi Þor-j
steypu. Þar eru heimavistir fyrir steinn Briem atvinnumálaráð- j
minka, en úr honum fæst smjörið,
sem er í svo háu verði.
Einu sinni heyrði eg hávaða
mikinn úti fyrir. Þar var konan
24 nemendur, auk íbúðar skóla-
stýru og kennara. Er húsið vand-
að og hið smekklegasta, bæði að
utan og innan, og í ekkeA skóla-
hús hefi eg komið, sem hefir eins
aðlaðandi heimilisbrag. Skólinn
starfar í tveim deildum. Starfar
fyrri deildin frá veturnóttum til
1. maí og önnur deild frá 15. sept.
til 1. maí. í fyri;ideild er kendur
Rangá og hann gekk þar úr greip-
um þeirra. Jarðgöngin eru þann-
ig, að þau geta eins vel verið frá
því snemma á 11. öld eins og frá
næstu öldum, en næsta ólíklegt er
að þau séu gerð eftir að hér voru
úti allar róstur á 13. öld. sopið úr hráu eggi, sem hann rakst
Á Sturlungaöldinni voru Keldur á úti í hlöðu.
í eigu Oddaverja, Jóns Loftsson- — Eggjakaupandinn kemur í
ar, sem ætlaði að stofna þar (fyrramálið, hvæsti hún, og samt
klaustur, og Sæmundar, sonar stendur þú hér og hámar í þig hin
hans. í tíð þeirra feðga var þar' dýru egg. Það er mikið, að þú
alt með friði. Síðan bjuggu þarjskulir ekki éta franka!
frá því um 1230, Hálfdán, sonur! Bæirnir eru ekki viðkunnanlegir.
Sæmundar, og Steinvör kona Hálfmyrkur er í eldhúsi, og það annan bokk. Lágmarksaldur nem-
hans, dóttir Sighvats Sturluson- þarf að vera vegna hita og flugna. enda er 18 ár. Skólagjald um árið
að skamma mann sinn blóðugum! vefnaður og saumur, og þar að
skömmum fyrir það, að hann hafði ■ auki bóklegt nám fjóra tíma á
dag. Síðara árið er aðallega kend
matreiðsla, en einnig nokkur
handavinna og bóklegt nám. Vor-
námsskeið er haldið frá 15. maí
til júníloka. Er þá kent: Vefnað-
ur, saumar, garðyrkja og mat-
reiðsla. Nemendur, sem hafa próf
frá alþýðuskólunum fá inntöku í
herra. Klipti frú hans, að lokinni
ræðunni á streng þann, sem
strengdur var þvert yfir brúna,1
og gekk því næst mikill hluti I
mannfjöldans yfir brúna austur í,
Landeyjar, með fána Rangæingaj
í fararbroddi. Gerð var tilraun
til þess að varpa tölu á mann-j
fjöldann, sem yfir brúna fór, og
reyndist hann 2,500, þegar hætt
var að telja, en margir fóru yfir
brúna eftir það, og margir ekki. j
— Ræður fluttu síðar þingmenn
kjördæmisins, Jón ólfafsson banka
stjóri og séra Sveinbjörn Högna-J
son, og Páll Zóphóníasson. —i
Karlakór K. F. U. M. aðstoðaði
við hátíðahöldin með söng. —
Veður var hagstætt um daginn.
Sólskin lítið, en logn að mestu og
þurt fram á kveld, en allvel hlýtt
í veðri. — Vísir.
Brúarvígsla
við Þverá í Rangárvailasýslu.
Inn í faðminn fjalla þinna,
fagra, gamla Rangárþing,
foldin sagna frægra minna
forna kringum Þríhyrning,
unað fangin augun renna;
útá söndum byltist hrönn,
ofar duldir eldar brenna
undir tinda jökulfönn.
Reist þið hafið Rangárvalla
rösku drengir, trausta brú.
Sigrið strauma elgi alla
eins og Þverár straumlnn nú!
Þegar mannsins hyggja’ og
hendur
hafa bugað þeirra magn,
yfir flóð og fríðar lendur
flýgur nýja tímans vagn.
Mikill sigur er hér unninn.
Öfl, sem voru dreifð og skift,
hér, í eining heildar runnin,
hafa stóru taki lyft.
Sterk og fögur stendur brúin.
Stefna skal í sömu átt
áfram: — Þegar ein er búin,
önnur ný skal rísa brátt.
Rússi og Ameríkani
voru að tala saman. Þeir voru
báðir sannir ættjarðarvinir, og
ýknir ef því var að skifta.
— Það getur svo sem vel verið
að sumarhitinn sé meiri hjá yður
í Ameríku, en annar eins vetrar
kuldi og í Síberíu er ekki til í
Ameríku. Eg man eftir því einu
sinni í Jakutsch, þegar eg var í
setuliðinu þar, að sjóðandi heitt
te, sem við ætluðum að drekka,
varð að ísklump um leið og það
kom fram úr ketiltúðunni. Já,
þá var frostið svo mikið, að and-
gufa kindanna fraus jafnharðan
og myndaði grýlukerti út úr nös-
unum á þeim.
— Kindur, vel á minst, mælti
Ameríkaninn. Einu sinni, þegar
eg var í Labrador, sá eg kind
hrapa fram af hömrum, en stað-
næmast í miðju lofti og hanga
þar helfreðna.
— Þetta getur ekki átt sér stað,
sagði Rússinn, því að það kemur
í bága við þyngdarlögmálið.
— Að vísu, en frostið var svo
mikið, að þyngdarlögmálið var
beinfrosið. — Lesb.
Öld með nýja krafta kemur,
kapp og fjör í sveitir lands.
Vitið öflin viltu temur,
vélar hlýða skipun manns.
Uppúr aurum gróa gráum
grös og skógar, blóm og rós,
fossar o’núr fellum háum
færa bygðum yl og ljós.
Rangárfold með tign á tindum,
töfrahýran hvamm og lund,
fjallaskart í fögrum myndum,
fríðan völl og blómagrund,
brátt mun rætast dyggra dísa
draumur um þinn fjallahring,
og í gæfu-gengi rísa
gullöld ný um Rangárþing.
Bókasafn fundið í Herculanum.
í Herculanum er verið að grafa
jarðgöng. Rákust menn þá á
leifar af skrauthýsi og í því fanst
handritasafn, m|jög merkilegt.
Eru í því mörg skáldrit frá forn-
öld, grískir sorgarleikar og gleði-
leikar, og enn fremur mörg bindi
af ljóðmælum.
Þarna fundust auk þess nokkur
forn listaverk og skartgripir. —
Lesb.
í slysatryggingunni;
— Akið þér í bíl eða bifhjóli,
eða ferðist þér með flugvélum?
— Nei, eg ferðast alt af fót-
gangandi.
— Þá getum við, því miður, ekki
vátrygt yður.
• • INNKÖLLUNAR — -MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man
Akra, N. Dakota
Árborg, Man
Árnes, Man
Baldur, Man
! Bantry, N. Dakota
Bellingham, Wash
Belmont, Man
Blaine, Wash
Bredenbury, Sask
Brown, Man J. S. Gillis :
Cavalier, N. Daksta....
Churchbridge, Sask
Cypress River, Man
Edinburg, N. Dakota...
Elfros, Sask ... Goodmundson, Mrs. J. H.
Foam Lake, Sask
Garðar, N. Dakota
Gerald, Sask
Geysir, Man
! Gimli, Man F. O. Lyngdal
! Glenboro, Man
Hallson, N. Dakota. .. .
Hayland, Man
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota
Hnausa, Man
Hove, Man
Húsavík, Man
! Ivanhoe, Minn
! Kristnes, Sask
Langruth, Man
Tæslie, Sask
I.undar, Man
Lögberg, Sask
Markerville, Alta
Minneota, Minn
! Mountain, N. Dakota...
Mozart, Sask
Narrows, Man
Nes, Man
! Oak Point, Man
Oakview, Man
Otto, Man
• Pembina, N. Dakota. ..
! Point Roberts, Wash.. ..
Red Deer, Alta
Revkjavík, Man
Riverton, Man
Seattle, Wásh
Selkirk, Man
Siglunes, Man
Silver Bay, Man
Svold, N. Dakota
Swan River, Man
! Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota
■ Vancouver, B.C
Víðir, Man
! Vogar, Man
Westhourne, Man
Winnipeg Beach, Man..
Winnipegosis, Man
Wynyard, Sask ' ' ■ ’