Lögberg - 24.11.1932, Blaðsíða 6

Rla fi
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 24. NÓVEMRER 1932.
í
Athygli !
Sagan “Heimsins augu”, sem byrjaði að
koma út hér í blaðinu fyrir tveimur vikum,
hefir áður komið út í íslenzkii þvðingm, und-
ir öðni nafni, án þess vér vissum það fyr en
nú. Þykir því ekki rétt að halda áfram með
hana. I næsta blaði verður byrjað á annari
langii sögu. — Ritstj:
Victor Hugo:
“Til fátækra”
Fyrir mörgum árum átti heima í Parísar-
borg maður að nafni Claude Gtueux. Hann
var fátækur daglaunamaður, og bjó með
stúlku sinni og barni þeiira. Kg segi sögú
þessa eins og húrí gerðist og læt lesendur
sjálfráða um, að finna merg málsins í lienni.
Claudevar verkmaður góður, ötull og lag-
virkur. En hann var fremur illa að sér, þó
að Iiann væri vel af guði gefinn. Hann
kunni hvorki að lesa né skrifa.
I’að var einn vetur, að hann varð atvinnu-
laus. Heimili hans varð bjargarlaust. Þá
stal hann. Það skiftir minstu hverju hann
stal, eða hvernig hann fór að því. Aðalat-
riðið var, að hlýtt varð hjá honum í þrjá
daga á eftir og björg handa konu og barni.
En afleiðingin varð fimm ára fangelsisvist
fyrir hann sjálfan.
Hann var fluttur til Clairvaux. Þar var
fvrrum munkaklaustur, en var nú feugelsi,
og þar sem áður voru munkaklefar, eru nú
glæpamannakompur, og altaiið helga er nú
notað sem gapastokkur. Þetta telja sumir
menn framfarir. En hverfum nú aftur að
sögunni.
Þegar Claude kom í fangelsið, var hann
settur í mvrkraklefa. Þar dvaldi hann á næt-
urnar, en á daginn vann hann í einni verk-
stofu fangelsisins. Hann var mjög alvöru-
gefinn og dagfarsiirúður í fangelsinu. Hann
liafði hátt og breitt enni og voru tal.sveiðar
hrukkur komnar í það, þó ungur væri. Hárið
var þykt og svart, og farið að hærast. Aug-
un voru góðleg og stundum blíðleg eins og í
barni. Brúnirnar voru hvelfdar, og hakan
stór, og dálítill þóttasvipur um munninn.
iSkemst frá að segja, það sópaði mikið að
manninum. Þið fáið nú að heyra, hvað þjóð-
félagið gerði við hann.
I fangelsi þessu var verkstjóri, eða eins-
konar umsjónarmaður á vinustofunum. Hann
var mjög strangur og harðleikinn við fang-
ana, og fór stundum lengra en löglegt var.
Hann var einþykkur í lund, og tók ekki for-
tölum neins manns. Eflaust var hann góð-
ur eiginmaður og faðir, en slíkt er nú frem-
ur skylda en dygð. Hann var einn af þeim
mönnum, sem eru geðstirðir og samúðarlaus-
ir, og sem verða ekki snortnir af neinum hug-
sjónum. Ástríðan er freðin, hatrið mátt-
laust og geðsmunirnir funalausir. — Það, sem
einkendi hann mest, var þrályndi. Hann
þóttist af því, og líkti sér við Napóleon. —
Það er rangt, sem margur hyggur, að þrái sé
sama og að vilja. Það er álíka fjarskylt og
kertaljós kveldstjörnunni. — Ef verkstjóri
tók eitthvað í sig, sama hvað fráleitt það var,
þá var ekki fyrir nokkurn mann að ía hann
ofan af því. — Þannig var hann, þessi um-
sjónarmaður í Clairvaux-fangelsinu. Með
slíkum stálhamri ætlar þjóðfélagið að kveíkja
neistann til betra lífernis hjá föngum sínum.
Það var dag nokkurn, að verkstjóri sá, að
Claude var fremur dapur í bragði. Hann
var að hugsa um stúlkuna sína, sem hann
unni hugástum. Verkstjóri brá þá á glenz við
hann, honum væri ekki til neins að vera að
hugsa um hana framar.
“Mér er sagt, að hún hafi leitast við að fá
\nnnu, en þegar það ekki hepnaðist, þá not-
aði hún sér það, að hún er dálagleg. Og nú
á hún sér marga kunningja.”
Claude- skifti litum og fölnaði.
“En livað er um barnið mitt?” spurði
úann svo rólega.
“Enginn veit, hvað um það er orðið,” svar-
aði verkstjórinn, eins og ekkert væri.
Claude virtist venjast fljótt við fangelsis-
vistina. Hann yrti sjaldan á nokkurn mann
barst lítt á. Hann var nærgætinn að upplagi
og alúðlegur við alla. Félagar hans báru
vandkvæði sín upp fyrir honum. Þeir vissu
í rauninni ekki af hverju þeir gerðu það. Þeir
fóru eftir tillögum hans, dáðust að honum og
reyndu að líkjast honum. Sýnir það bezt,
hve mikið var í manninn spuimið, að hann
skyldi geta gert alla þessa óstýrilátu ribbalda
auðsveipna sér. Vitaskuld hlaut hann hatur
og öfund fangavarðanna. Það eru eftirköst-
in, sem bíða þeirra, sem fá meðhald og hylli
félaga sinna í fangelsi.
Claude var inatmaður mikill og þurfti mik-
ið að borða. Honum nægði það varla einn
dag, sem öðrum hefði enzt í tvo. Herra de
Cotadilla var svipaður matmaðui og var van-
ur að skopast að því. Honum var það hægt,
þar sein hann var stórhertogi og átti nóg fé,
og var ekki neraa dægradvöl fyrir hann að
fylla svanginn. En öðru máli er að gegna
með verkamanninn. Honum er það erfitt
verk, og fanganum er það oft ofvaxið, því
hann getur ekki við það ráðið. Claude þræl-
aði allan daginn til að hafa ofan af fyrir sér,
meðan hann var frjáls maður, og á kvöldin
kýldi hann svanginn með fjögra jmnda
brauði. í fangelsinu þrælaði hann einnig all-
an daginn, en þar fékk liann aldrei meira en
háift annað pund af brauði og fjórða hluta
punds at kjöti. Hann var oftast nær hungr-
aður, beinlínis svelti, en aldrei hafði hann
orð á því við nokkurn mann.
Dag nokkurn, þegar Claude hafði lokið við
^gultarskamt sinn, gekk hann til bekkjar síns
fil að dunda \ið eitthvert verk, svo hann
f\ndi minna til hungursins. Hinir fangarn-
ir sátu enn við mat og töluðu saman. Þá tók
sig unglingspiltur út úr hóp þeirra. Hann
var gugginn í framan og veiklulegur. Hann
eckk til Claude og nam staðar við bekk hans.
Hann var með hnif í hendinni og skamturinn
bans var ósnertur. Hann stóð kvr hjá Claude
og það var eins og hann langaði tií að segja
eitthvað, en kæmi sér ekki til þess. Claude
kipiaði varirnar. Honum var ami að drengn-
um og matnum hans.
“Hvað viltu?” spurði ann fljótlega.
“Eg vildi að þii gerðir mér greiða.”
“Hvað er }>að?” spurði Claude.
“ Að hjálpa mér með matinn minn, eg get
<‘kki lokið við hann.”
“Gremjan í augum Claude hvarf fvrir tár-
um, sem komu fram í augu hans. Hann tók
linífinn, skifti matnum í t\To hluti og borðaði
síðan sinn helming.
“Hafðu nú þökk fyrir,” sagði pilturinn,
þegar þeir höfðu lokið við að borða. “Við
skulum skifta matnum milli okkkar upp frá
þessu.”
“Hvað heitirðu?” spurði Claude.
“Eg heiti Albin.”
“Og' fyrir h\Tað ertu settur inn?”
“Eg stal.”
“Það gerði eg líka,” sagði Claude.
Þeir mötuðust saman upp frá þessu og
urðu brátt mjög miklir vinir. Saman að sjá
litu þeir út eins og feðgar. Því þótt Claude
hefði aðeins sex um þrítugt, þá leit hann út
eins og maður um fimtugt. En Albin var tví-
tugur, en leit út fyrir að vera sevtján ára,
því bernskusakleysið var ekki horfið úr aug-
um hans, þótt þjófur væri. Þeir voru hvor
öðrum alt í öllu, unnu saman, sváfu í sama
klefa, gengu saman í garðinum og borðuðu
báðir af sama hleif.
Verkstjóranum hefir verið lýst að framan.
Hann var mjög óvinsæll hjá föngunum, og
oft vaúð hann að leita hjálpar hjá Claude, til
að stilla til friðar, þegar mikill rosti var í
föngunum. Fáein orð frá honum lægðu betur
rostann í þeim, en gert hefðu tíu lögreglu-
þjónar. Hann liafði margsinnis gert verk-
stjóra þess háttar greiða, og þess vegna'var
verkstjóra meinilla við hann. Hann öfund-
aði þjófinn. Fjandskapur, af slíbum rótum
runninn, er bitrastur allra.
Claude þótti vænt um Albin, en hann gaf
engan gaum að hugarfari verkstjórans til
sín.
Dag einn, þegar fangarnir að venju gengu
tveir og tveir saipan úr svefnsalnum til
vinnustofanna, kallaði fangavörður á Albin,
sem gekk við hliðina á Cláude, og sagði, að
verkstjóri vildi finna hann. — Fangavörður-
inn fór með hann og leið svo morguninn, að
hann kom ekki aftur. Claude hélt að þeir
myndu hittast í garðinum um matmálstím-
ann, en hann kom þangað ekki. Og ekki kom
hann heldur um kvöldið, þegar fangarnir
gengu til svefns. — Það levndi sér ekki, að
Claude féll þetta mjög illa.
“Hvers vegna kemur Albin ekki aftur?”
spurð hann fangavörðinn.
“Verkstjórinn hefir flutt hann,” svaraði
hinn.
Næsti dagur leið og ekki kom Albin. Um
kvöldið kom verkstjórinn í eftirlitsferð.
Þegar Claude sá hann, tók liann ofan lérefts-
húfuna sína grófu, rétti úr sér og beið hans
með húfuna í hendinni.
“Heira verkstjóri,” sagði hann. “Er það
satt, að Albin sé fluttur?”
“ Já.”
“Heyrið þér, herra verkstjóri,” tók Claude
aftur til máls. “Eg get ekki án Albins verið.
Eg fæ ekki nóg að éta og Albin gaf mér af
sínum mat.”
Verkstjóri ypti örlum.
“Herra veikstjóri, það er um lífið að tefla
fyrir mig. TTaldið þér, að þér vilduð ekki
flvtja hann aftur?”
‘ ‘ Það er ekki hægt. ’ ’
“Hefi eg nokkru sinni verið óhlýðinn yð-
ur, eða g(‘rt nokkuð af mér, þann tíma, sem
eg hefi verið hér?”
“Nei, ekki það minsta.”
“Því eruð þér þá að taka Albin frá mér?”
“Af því að” — svaraði verkstjórinn og
gekk út.
Claude leit niður og þagði. — Aldrei mint-
ist hann á Albin við félaga sína. Hann reik-
aði einsamall í garðinum, þegar þeir voru að
viðra sig, og;sulturinn skar hann innan. Það
var öll breytingin á honum. Þó tóku þoir,
sem jiektu hann vel, eftir því, að hann var
að breytast í útliti, var að verða þvngri á
brún og stundum illúðlegur. Margir bjiðu
honum mat með sér, en hann brosti aðeins
dapurlega og neitaði að þiggja ]>að. — T hvert
skifti, sem verkstjórinn varð á vegi hans,
spurði hann um Albin.
Verkstjórinn lét ávalt, sem hann heyrði
það ekki.
Það var rangt gert af verkstjóra að vpta
öxlum við þessu, því Claude var sýnilega al-
vara og búinn að ákveða með sjálfum sér,
hvað hann skyldi gera.
Það var eitt sinn, er verkstjóri gekk hjá,
að Claude sagði:
“Heyrið þér, herra verkstjóri. Tjátið mig
fá aftur félaga minn. Það verður bezt fvrir
vður. Því ekki veldur sá, er varir.”
Um kvöldið endurtók hann bæn sína.
“Það er ekki hægt,” svaraði verkstjórinn.
“Þér verðið að gera það,” sagði Claude
einarðlega og hvesti á hann augun. “T dag
er 25. októher. Eg gef yður frest til 4. nóv-
ember.”
Næsta (jag voru fangarnir að leik á dálitl-
um sólskinsbletti, sem lagði inn í fangelsis-
garðinn. Þá gekk einn fanganna til Claude,
þar sem hann sat einn sér og var djúpt hugs-
andi.
“Ileyiðu mig, Claude,” sagði hann, “hvað
gengur að þér?”
“Eg er hrædur um, að verkstjóra okkar
hendi slys,” svaraði Claude.
Þá níu daga, sem eru á milli 25. október og
4. nóvember, svalt Claude, og lét engan dag
líða svo, að hann ekki bæði um Albin aftur.
Verkstjórinn lét setja hann í svartholið í
þrjá sólarhringa. Það hafði hann upp úr
kvabbinu.
Fjórði nóvember kom. Claude var skap-
léttara og rórra en hann liafði átt vanda til,
síðan þeim Albin liafði verið stíað sundur.
Hann reis upp af hálmfleti sínu, tók fram
gamlan kassa? sem aleiga hans var í, lítil
skæri og gamalt bindi af Emilé. Það var það
eina, sem hann átti til minja um stúlkuna
sína, banismóður og samvistirnar sælu.
Hvorttveggja voru honum alveg gagnslausir
munir, því liann kunni hvorki að sauma né
lesa.
Hann gekk fram hjá Ferrorí, sem dæmd-
ur var í æfilangt fangelsi, þar sem hann stóð
og glápti á járngrindurnar fvrir glugganum.
Claud benti á grindurnar og sagði:
“Sjáðu! í kvöld klippi eg sundur þessar
grindur með litlu skærunum mínum.”
Þann morgun vann hann af meira kappi
en hann var vanur. Hann vildi ljúka við strá-
hatt, sem einn heiðvirður borgari hafði borg-
að fyrirfram. Þegar komið var fram undir
hádegi, þóttist hann eiga erindi til trésmið-
anna og skauzt þangað.
“Komdu sæll, Claúde,” kölluðu smiðirnir
til lians glaðlega. Hann kom sjaldan til
þeirra, en var þó í miklum metum hjá þeim.
Þeir hópuðust utan um hann. Claude skim-
aði í allar áttir. F’angaverðir voru engir
við.
“Hver lánar mér exi?” sagði hann
“Til hvers viltu öxi?”
“Eg ætla að drepa verkstjórann,” svar-
aði Claude.
Honum buðust margar axir. Hann tók þá
minstu. Hún var flugbeitt. Ilann faldi hana
inn á sér og fór út. Hann bað þá ekki að
þegja yfir þessu. Það var ekki mikil hætta
á því, að þeir segðu til hans. Þeir ræddu
jafnvel ekki um það sín á milli. Það var svo
undarlegt, en þó svo blátt áfram.
Claude kom að unglingspilti stundu síðar.
Hann var dæmdur í sextán ára fangelsi.
Claude ráðlagði honum að læra að lesa.
Það, sem eftir var dagsins, leið eins og
venja var til. Klukkan sjö um kvöldið voru
fangarnir læstir inni, hver á sinni vinnu-
stofu. Með Claude voru læstir inni áttatíu og
einn fangi. Óðara og fangaverðirnir voru
burt farnir, steig Claude upp á bekk sinn og
kunngjörði föngunum, að hann hefði vanda-,
mál u{>p fyrir þeim að bera. Þá setti ldjóða,
en hann hóf aftur máls:
“Þið vitið allir, að Albin var mér í sonar
stað. Eg fæ ekki nóg að éta. Þó eg kaupi
fyrir þetta litla, sem eg vinn mér inn, þá næg-
ir það mér ekki. Eg er alt af svangur. Albin
gaf mér af sínum mat. Eg var honum í fyrstu
þakklátur, af því að hann gaf mér að eta.
Síðar varð mér vel við hann, af því honum
var vel við mig. Herra D. stíaði okkur í
sundur. Sambúð okkar gerði honum ekkert
ilt. En hann er vondur maður og þykir gatn-
an að kvelja aðra. Eg bað hann að lofa mér
að fá Albin aftur. Þið vitið allir að hann
neitaði því. Eg gaf lionum frest til 4. nóv-
ember. Hann lét snara mér í svartholið. Þar
dæmdi eg hann og dæmdi hann til dauða. I
dag er 4. nóvember. Tnnan tveggja stunda
mun hann ganga hér um, og eg kunngeri ykk-
ur það öllum, að þá ætla ég að drepa hann.
Hafið þið nokkuð við }>ví að segja?”
Enginn gaf neitt svar. Þá hélt Claude á-
fram. Hann virðist hafa talað af mikilli
mælsku. Hann sagði að liann vissi að vísu,
að hann ætlaði að frcmja ofbeldisverk, en
hann héldi samt, að það væri ekki rangt gert
af sér. Hann sagði, að hann gæti ekki tekið
líf verkstjóra, nema með því að láta lífið
sjálfur. En hann væri reiðubúinn að láta
það fyrir réttan málstað.,
Einn fanganna lagði það til, að hann
skyldi biðja verkstjóra eunþá einu sinni um
Albin, og gefa honum með því móti kost á að
leysa hendur sínar.
“Það er rétt. Eg skal gera })að,” sagði
Claude.
Fangelsisklukkan sló átta.
Jafnskjótt og þessu kynlega réttarhaldi
var lokið og fangarnir eins og staðfestu dóm-
inn, sem Claude hafði kveðið upp, varð hann
aftur rólegur. Hann tók fram fataræflana
sína. Hann kallaði á þá, sem honum var bezt
við og skifti fötunum milli þeirra. Skærun-
um einum hélt hann eftir. Hann kvaddi því
næst hvern mann með handabandi. Margir
grétu. Hann brosti. — Hann tók eftir ung-
lingspilti, sem starði á hann. Pilturinn var
fölur í fi aman og titraði af óta við að hugsa
til þess, sem hann æti að verða sjónarvottur
að.
“Vertu ósmeykur, piltur minn,” sagði
Claud, “það gengur fljótt fyrir sig”. — Síð-
an sagði hann föngunum að fara til vinnu
sinnar. Þeir hlýddu honum orðalaust.
“Nú éru fimtán mínútur eftir,” sagði
Claude, og gekk hægt yfir gólfið og hallaði
sér fram á bekk, sem stóð bak vig hurðina að
dyrunum, sem verkstjórinn var vanur að
koma inn um.
Klukkan sló níu. — Dyrnar opnuðust og
verkstjóri kom inn, einn eins og hann var
vanur. Hann sá ekki Claude og gekk á milli
bekkjanna, án þess að veita því athygli, að
allir mændu á eftir honum óttaslegnum aug-
um. —- Alt í einu hnykti honum við. Hann ,
lieyrði fótatak á eftir sér og sneri sér snögg-
lega við. Það var Claude, sem hafði gengið á
eftir lionum, án þess að hann yrði þess var.
“Hvað vantar þig?” spurði hann hörku-
lega.. “Snautaðu á þinn stað.” Það var eins
og hann væri að tala við hund en ekki mann.
“Mig langar að tala við yður, herra verk-
stjóri, ” sagði Claude.
“Um hvað var það?”
“Það var um hann Albin.”
“Nú, einmitt það. Sólarhringamir þrír
liafa ekki nægt þér.”
“Herra verkstjóri, lofið mér að fá hann
Albin aftur,” sagði Claude í bænarrómi. “Eg
grátbæni yður að gera það. Þá skal eg vinna
vel. Þér enið frjáls maður. Yður gerir það
ekkert. Þér eigið nóga vini, en eg á ekki nema
Albin einan. Hann gaf mér mat með sér. Nú
svelt eg. Verið miskunnsamur, herra. í guðs-
bænum lofið þér mér að fá hann. , Eg verð
hunguimorða.”
“Eg gi’ri það ekki. Eg er búinn að segja
þér það. Snautaðu nú burtu.” — Verkstjór-
inn greikkaði nú sporið, ,en Claude fylgdi á
eftir. Þeir höfðu færst nær útiganginum.
í'* langarnir — áttatíu og einn — horfðu á og
stóðu á öndinni af ótta.
“Segið þér-mér að minsta kosti, af hverju
þér viljið ekki leyfa okkur að vera saman,”
sagði Claude.
“p]g er búinn að segja þér það. Af því—”