Lögberg - 16.02.1933, Blaðsíða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN16. FEBRÚAR, 1933.
Bls. 5
Bústaður Arnkels goða
(Framh. frá 1. bls.)
litlu norðar um % meter. Lengdin
var 6 rnetrar, svo að allur bærinn
hefir verið 14 metra að innanmáli
milli stafna. Um gólfið voru ösku-
dref jar og kolaagnir, þó eigi nyrst í
húsinu. Tvennar dyr virðast hafa
verið á vesturvegg, aðrar á honum
miðjum út í soðhúsið, en hinar úti-
dyr skamt frá norðurgafli. Var þar
helluröð % m. á breidd of 22/3 m.
á lengd.
Gólfið í soðhúsinu var um 25 cm.
lægra en gólf norðurhússins; Hefir
soðhúsið verið 2x4 m. að innanmáli.
Við suðurenda þess var eldstæði
smáhlóðir og öskustó eða feluhola
rétt hjá. Þar voru hellur á gólfi og
mikil aska, um 15 cm. þykk hrúga.
“Bær þessi virtist hafa verið fremur
fátæklegur og ekki nægt slíkum
höfðingjum og Arnkell goði er tal-
inn hafa verið. En fornlegar virtust
þessar bæjarleifar og næsta frum-
hyggjalegar,” segir Matthías.
Það kom og í ljós að þarna haf ði
annar myndarlegri bær verið. Um
17 metra suðvestur frá þessum bæj-
arrústum, sem nú hefir verið lýst,
var þúfnareitur nokkru hærri en
umhverfið, ílangur, um 28V2 m. á
lengd og 10 m. á breidd. Þar sá
alls engan vott fyrir tóttum, en
þarna var nú farið að grafa, og
komu þá í ljós leifar af stórum bæ
eða skála, 22 1/3 m. (71 fet) á
lengd milli gafla og 5yA—5 4/5 m.
á breidd. Einhverntíma fyrir æva-
löngu hefir Úlfarsfellsá brotist í
hlaupi inn í rústirnar og skemt þær.
Hefir hún brotið stórt skarð nyrst í
vesturvegg og gólf og skilið möl
eftir, en nú var vallgróinn mói þar
ofan á.
Á austurhlið sáust þess merki, að
dyr höfðu verið á 3 stöðum. Munu
þær þó ekki hafa verið notaðar allar
i senn, heldur einar eða tvennar og
þá hlaðið upp í hinar. Bendir það
til þess að húsið hafi ekki verið
svona stórt í upphafi, heldur bætt
norðna við það, ef til vill alt að
þriðjungi. Helluraðir voru í öllum
dyrum og náði frá nyrstu dyrunum
hér um bil inn á mitt gólf. Þar var
dálítil upphækkun og á henni stórt
ker úr óbrendum leir. Eftir miðju
húsi var helluröð að næstu dyrum,
og eins í suðurenda hússins og náði,
þar nær þvert yfir gólfið.—Á miðju
gólfi í suðurenda var eldstði fyrir
langeld. Hefir það upphaflega ver-
ið gert þannig að helluröð hefir ver-
ið lögð eftir miðju gólfi og smáhell-
ur reistar á rönd beggja vegna við
og sömu leiðis fyrir suðurenda.
Lengdin hefir verið um 1V2 meter.
Síðan hefir þetta eldstæði fylst af
ösku og kolamylsnu og farið í kaf,
og höfðu þá verið lagðir stærri stein-
ar beggja vegna og eldstæðið stækk-
að, gert um 2% m. á lengd, og um
80 cm. á breidd (breikkað um helm-
ing).
Um 1 m. sunnar í húsinu var ann-
að eldstæði, og i því rauðleit, gulleit
og svört aska. Eldstæði þetta, með
öllum tilheyrandi steinum og hell-
um, var um 1 m. að þvermáli, og á-
fast við það annað minna eldstæði,
ej‘ Matthías heldur að hafi verið
seySir til að baka í. í suðurenda
fanst dálítil viðarkolahrúga; voru
það smáger birkikol.
Á við og dreif fundust hlezslu-
steinar og hellublöð og sumsstaðar
grjóthrúgur. Hefir grjót það verið
í veggjunum, en verið kastað til þeg-
ar bærinn var rifinn, eða þegar
veggir féllu. Annars er sýnilegt að
veggir hafa að mestu leyti verið
hlaðnir úr torfi, en ekki verður sagt
um með vissu hve þykkir þeir hafa
verið, þó líklega 1V2 m. neðst, en
nokkuð þynnri efst. Stoðarhellur
sáust á nokkrum stöðum, en óvíða
og ekki með reglulegu skipulagi svo
að hægt væri að ákveða hvernig
stoðum hefir verið skipað í húsinu.
Hafa og stoðirnar staöið á syllu-
stokkum en ekki á stoðarsteinum
einrlm, enda hefir það verið nauð-
synlegt í svo miklu húsi “og vafa-
laust hafa hér verið bæði útstafir og
innstaðir, sem ræfurviðir og þak
hefir hvilt á.”
Forngripir fundnir í rústunum
í nyrðri bænum fanst nokkuð af
forngripum, þar á meðal steinkola
ein mikil, sem staðið hefir gegnt dyr-
unum út í soðhúsið. Er þaö fer-
strendur steinn allmikill og í hann
tvær fláar skálar, sín á hvorri hlið.
Þar fanst og skál eða ker úr óbrend-
um leir, sporöskjulagað, 70—95 cm.
að þvermáli og 25 cm. djúpt í miðju.
Ætlar M. Þ. að eyðst muni hafa
ofan af börmunum um 5 cm. —
Samskonar leirtegundir og eru í ker-
inu finnast í Úlfarsfelli og víðar i
nágrenninu. Þarna fanst og eyddur
hnífskuti, gagnbrunninn af ryði, svo
að hann toldi ekki saman, lítið hein-
brýni með gati á öðrum enda, stór
steinn ferstrendur, sem notaður hef-
ir verið til að brýna á. t soðhúsinu
fanst steinkola sjálfgerð úr móbergi
og lítill grænn jaspismoli (eldtinna)
rétt hjá hlóðunum.
Við rannsókn aðalbæjarins (skál-
ans) fundust 65—70 forngripir,
flestir úr steini og járni. Má þar til
nefna hnífblað, alt aflagað af ryði
pálblað eða gref af fornri gerð;
hefir áður fundist hér á landi eitt
gref af sömu gerð. Þá fundust 15
PARENTS!
Your Children’s Future
is in Your Hands
That boy or girl of yours with many liours of time to
spare—what are they doing in their idle moments? And
the responsibility for their respectable place in the
community and for their successful future business
career is 011 your shoulders!
The only answer is “Keep their minds occupied in a
pleasurable oocupation.” GIVE THEM A BUSINEiSS
IFiDUCAlMON.
DAY and EVENING CLASSES
ENROLL NOW!
The price of our business course is most reasonable—
the Branches of the College are availaible to students
living in the suburbs of St. .Tames, Elmwood and St.
Johns. Full details may be had on request.
Write, ’phone or call for Prospectus g-iving particulars
of all courses.
DOMINION BUSINESS COLLEGE
THE MALL, WINNIPEG
DAVID COOPER, C.A., President
steinar með gati og virðast það hafa
verið kljásteinar, 2 jaspismolar,
nokkrir tinnumolar, ferstrendur
steinn úr blágrýti, en rauðbrúnn að
lit, dálítið boginn, mjórri í annan
endann, en á hinum skáflötur; virð-
ist hafa verið notaður sem sleggja,
og þá bundinn á skaft; lítil hvít tala,
með gati á miðju, úr steini eða
brendum leir; örvaroddur, mjög
bólginn af ryði; nokkrir naglar; met
úr blýi og bronsi, 86% gr. að þyngd,
grafið haglega í keltneskum stíl;
þrænskt brýni; brot af snældusnúð
úr grænleitum steini og er flötur
um augað og ganga sex garðar út frá
honum og niður á bekk, sem verið
hefir umhverfis neðst.
Flestir þessir munir fundust í
suðurenda hússins. “Þar voru einn-
ig eldstæðin og þar virðast heima-
menn einkum hafa hafst við. Sá
endinn hefir verið eldahúsið, en
hinn fremur skáli eða svefnhús.
Þótt ekki yrði vart milliveggja, er
skift hafi þessu húsi eða bæ í tvö
minni hús, kann hér samt að hafa
verið skilið sundur í tvent, nefnilega
með skjaldþili.”
En merkilegustu munirnir, sem
fundust þarna, voru leirker tvö, gerð
úr óbrendum leir. Stærra kerið var
í norðurenda, hér um bil kringlótt,
um 12/3 m. að þvermáli. Er á því
flái mikill, en dýptin er í miðju 25
cm., slétt að innan. Ætlar M. Þ. að
í því hafi verið geymt neysluvatn.—
Innar af syðstu dyrunum fanst ann-
að leirker úr sama efni. Var það
undir kola- og öskudref jum og hafði
verið fylt með smásteinum og mold.
Það var ofurlítið sporöskjulagað,
1 1/3—1% m. að þvermáli, en 48
cm. á dýpt. Er lögun þess lik og á
leirkerinu, sem fánst á Bergþórs-
hvoli 1927.
Matthías segir svo um Bólstað
eftir þessa rannsókn:
“Gerð þessara bæja er- mjög forn-
leg og virðist engin ástæða til að
bera nokkrar brigður á, að þeir séu
hinn forni bústaður Arnkells goða.
Bæjarleifarnar koma einkar vel
heim við söguna, að Bólstaður hafi
orðið auður skömmu eftir fráfall
Arnkels, og að þar hafi enginn mað-
ur bygt siðan. Hinir fundnu forn-
gripir, og sömuleiðis eldstæðin, bera
einnig vott um hið sama, að þetta sé
alt frá fornöld. Að sönnu er margt
af þessu, svo sem steinar og járna-
hrot, þess háttar, að eins vel gæti
verið yngra, en það, sem helst eru
mannaverk á, og þau með sem minst-
um skemdum, ber einna best vitni
um háan aldur, svo sem kerin, gref-
ið, metið, sörvistalan, örvar-oddur-
inn o. fl.”
Er því hér eitt dæmi enn fengið
um áreiðanleik fornsagna vorra.
Að lokum tekur Matthías það
fram, að nú sé ekki sýnilegur vottur
fleiri tótta eða húsaleifa á Bólstað,
en þessara tveggja, sem rannsakað-
ar voru í fyrra sumar.
Eftir Árbók Fornleifafélagsins 1932
—Lesb.
Benóní Stefánsson
Gardar, N.D.
NOKKUR MINNJNGARORÐ
í dag var mér endursent bréf,
sem eg hafði skrifað Benóni Stef-
ánssyni á Gardar. Var mér þannig
tilkynt að hann væri dáinn.
Þar eð hann var mér að góðu
kunnur og sóknarbarn mitt í mörg
ár, þykir mér hlýða að minnast hans
látins með nokkrum orðurn.
Benóni var fæddur í Hörgárdal
á íslandi 16. Ap. 1866. Foreldrar
hans voru Stefán Sigurðsson og
Sigríður Gunnlaugsdóttir. 1883
flytur móðir hans, ekkja með 5
hörnin sin vestur um haf, og var
Benóni elstur þeirra—iyára. Efna-
laus settust þau að á Gardar, N.D.,
og barðist ekkjan þar fyrir tilveru
sinni og barnanna sinna, við örbyrgð
og skort, með aðstoð elsta sonarins,
til 1891. Þá skiftast leiðir. Benóni
flytur á löndin sín vestan við Gard-
ar-bygð, þar sem hann lifði svo að
segja alla æfi. 1892 giftist hann
Margréti Haldórsdóttur, rnissir
hana ári síðar; og hefir lifað þar,
einn sér, siðan.
Ei skal hér um það rætt hvort ör-
lög ráði æfiferli manna, eða þeir
marki sér sjálfir braut; né heldur
hvort má sín meir umhverfi, aðbún-
aður, ástæður, hneygðir, eða val og
viljaþrek mannsins sjálfs. Hvert
mannslíf er margþætt. En mann-
dómur mælist á mælikvarða vilja-
þreks og vits, og kemur þá einkum
í ljós, er “bratt er fyrir fótinn og
fátt um vinahótin.”
Enginn, sem til þekkir mun frýja
Benóni viljaþreks, og enginn mun
frýja honum vits. Leið hans var
ekki blómum stráð; þyrnum var
hún vafin frekar en rósum; skóla-
mentun hafði hann enga, og fór
alls á mis. Samt leggur hann af viti
til allra þeirra mála, sem hann gaf
sig nokkuð við; og einn ryður hann
sér braut, með hinni mestu harðn-
eskju við sjálfan sig, upp úr ör-
byrgð og skorti til efnalegrar vel-
megunar. Táp og þrek, staðfestu og
einurð átti hann í ríkum mæli. Orð
hans voru góð sem gull. En ekki
mátti reiða sig á orðin hans, þá er
fáum að treysta. Orðheldni og ráð-
vendni auk einurðar og þreks álít eg
að einkum hafi einkent þennan
mann. Hann var manndómsmaður
mesti.
Fj’rir gat það komið að Benóni
væri brugðið um að hann væri ein-
rænn og fastheldinn á fé. En er
það með öllu rétt ? Er það kannske
skoðað í stækkunargleri ? Hver get-
ur álasað þeim, sem úti er—veður-
börnum vinnumanni—þó hann fái
harða og hrufótta húö og kræklótt-
ar hendur ? Hver getur álasað þeim,
sem er einn sér í 40 ár, og veit hvers
virði það er, sem hann á,—hverju
hann hefir kostað til — þó hann
hindi bagga sína eitthvað öðru vísi
en aðrir, og sé ekki æfinlega á veg-
um fjöldans? Benóni var nógu ein-
rænn og fastheldinn, m. ö. o. nógu
mikill maður til að ganga í ýmsu
sínar eigin götur.
Og þó var hann einnig á vegum
fjöldans. Hann var gleðimaður í
sinn hóp. Hann kom iðulega fram
á mannamótum. Hann liðsinti mörg-
um, sem leituðu til hans í vandræð-
um sínum, ef ekki með öðru, þá
með heilræði, og einatt með því að
hlaupa undir bagga, svo lítið bæri á.
Og Gardar-söfnuður hefir um mörg
ár átt þar styrka stoð sem hann var,
bæði um fjárframlög og viturleg
ráð. Iíann var í hjarta sínu trúmað-
ur. Iðulega kom það fyrir á vetr-
um, í ófærð og óveðri, að Benóni
kom gangandi til kirkju 5 milur, af
því honum fanst það andleg heilsu-
bót að vera þar sem guðsorð er haft
um hönd. Sérhvern hnignunarvott
safnaðarlífsins tók hann sér nærri.
Og er hann sá það heillavænlegast
söfnuði sínum að sameinast kirkju-
félaginu var hann því fylgjandi af
lífi og sál. Enginn veit um alt það
setn að bærist í einstæðingsbrjósti
nema Guð einn. En þeim, sem þetta
ritar, er fullkunnugt um að undir
harðri og hrufóttri húð sló við-
kvæmt hjarta.
Þegar á alt er litið mun einhverj-
um finnast skarð eftir Benóni Stef-
ánsson, er hann er fallinn frá. Móð-
ir hans missir nú elsta og best efn-
um búna soninn sinn. Og fyrir
skömmu misti hún Tryggva son
sinn í Brown, Man.—mesta myndar
og gæðamann. Með slikri sorg er
nýrri byrði hlaðið á hennar breiða
hak, sem orðin er níræð, hefir ver-
ið blind í 17 ár og rúmföst í 10 ár,
og lítur samt út eins og hún hefði
ekkert.að bera. Er hún til heimilis
hjá Stefáni syni sínum í Brown-
bygð í Manitoba. Og Gardar-bygð-
in i N. D. missir hér einn sinna ötulu
og drenglunduðu íbúa, sem hún á
svo marga. Lengi hefði Benóni enn
getað lifað hér og starfað, jafnmikið
hraustmenni og hann var alla æfi,
hefði hann ekki orðið fyrir því á-
falli, sem leiddi hann loks til dauða.
Sjúkdóms þess kendi hann fyrst
1930, þá er hann fór til íslands, en
magnaðist þó einkum síðastliðið ár,
og varð þessum þrekmikla manni
vfirsterkari í byrjun þessa árs. Hann
dó á heimili Jónasar heit. Hall.
Skömmu fyrir jól sá eg hann
seinast rúmfastan á Gardar og
kvaddi hann. Þóttist eg þá sjá, að
verða mundi síðasta kveðjan. Ekki
heyrðust æðruorð, en bljúgur var
hann sem barn. Var þá alföður
treyst til að taka að sér barnið sitt1
bljúga. í því trausti lifa þeir, sem
Benóni var að góðu kunnur, skyld-
menni hans, bygðarbúar og vinir
—allir þeir, sem eiga honum eitt-
hvað að þakka og minning hans er
kær.
Frá einum slíkum eru þessi minn-
ingarorð. Legg eg þau sem lítið lauf
á leiSið.
p.t. Kenmore, N.Y.
10 febr., 1933.
Páll Sigurðsson.
Sá hlœr best
Smásaga eftir Alfred Polgar
Tveir menn keptu um að ná ást-
um sömu konunnar. Báðir sögðu:
“Eg elska þig heitar heldur en nokkj-
ur maður á jarðríki gæti elskað
þig!” Og báðir sóru: “Eg mun
elska þig að eilífu!” Stúlkan tók
,öðrum þeirra.
Þá sagði hinn: “Ó, hvað þú ert
ógæfusöm. Eg mundi hafa elskað
þið að eilífu—en þessi maður kann
ekki að elska. Eftir nokkra mánuði
hefir hann fengiS nóg af þér.”
Hinn svaraði: “Eg skal sýna yður
það og sanna, að ást mín er einlæg.
Eg skal fórna elskunni minni öllu;
eg skal . . . .”
“O, bö, bö, bö-” svaraði hinn og
hélt rakleitt til veitingahúss og var
að hugsa um að fyrirfara sér.
Fimm árum seinna hittust þeir á
götu. Það var tíu stiga frost, og
þótt sá gifti væri aðeins í þunnum
sumarfrakka, stöðvaði hann hinn,
sem var í dýrindis loðkápu, tók ofan
hattinn svo að grátt hárið flaksaði
i vindinum og hrópaði með sigur-
hreim í röddinni og sigurbros á vör:
“Jæja, herra minn? Hvað segið þér
SAXI I HONDUM
Kuldablöðrur og Frostbólga
Læknast fljótt meÖ Zam-Buk
Ointment ^Oc Medicinal Soap 25c
nú? Hefi eg elskað konuna mína í
fimm ár? Hvað ; Hvor hafði rétt-
ara fyrir sér, þér eða eg?”
“Þér,” svaraði hinn. “Þér hafið
sannfært mig um það. Fyrirgefið
vantraustið sem eg hafði á yður þá
og leyfið mér að láta í ljós fylstu
virðingu fyrir yður.” Svo tók hann
hattinn af brúnu og sléttkembdu
hári sinu og leit meðaumkunaraug-
um á fyrverandi meðbiðil sinn.
—Lesb. Mbl.
Verður að komaát af
með minna
í New York er sjö ára gömul
stúlka, sem Lucy Cotton Thomas
heitir. Tekjur þær, sem hún hefir
haft sér til framfærslu á undanförn-
um árum, eru $45,000. Nú hafa for-
ráðamenn fyrir eignum hennar á-
kveðið að hér eftir verði hún að
reyna að komast af með $36,000 árs-
tekjur og halda að það ætti að geta
dugað, þó hún verði að sjálfsögðu
að vera sparsamari heldur en áður.
Þykir aumingja litla stúlkan hér
nokkuð hart leikin, því í raun og
veru hefir hún árstekjur sem nema
$80,000. Samt verður vesalings
stúlkan að reyna eins og hún best
getur að komast af með þessar þrjá-
I tíu og sex þúsundir á ári, því það
eru engin tiltök að móðir hennar geti
neitt hjálpað henni. Hún hefir ekki
nema bara $28,360 árstekjur og hún
sér sér ekki fært aö klípa af því
handa dóttur sinni.
INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man...................... B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota..................B. S. Thorvaldson
Árborg, Man.....................Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man.............................. G. Sölvason
Baldur, Man..............................O. Anderson
Bantry, N. Dakota................Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash.................Thorgeir Símonarson
Belmont, Man...........................O. Anderson
Blaine, Wash....................Thorgeir Símonarson
Bredenbury, Sask........................S. Loptson
Brown, Man..............................J. S. Gillis
Cavalier, N. Daksta..............B. S- Thorvardson
Churchbridge, Sask......................S. Loptson
Cypress River, Man...............F. S. Frederickson
Dafoe, Sask ..........................J. Stefánsson
Edinburg, N. Dakota................Jónas S- Bergmann
Elfros, Sask................Goodmundson, Mrs. J. H.
Foam Lake, Sask................Guðmundur Johnson
Garðar, N. Dakota..................Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask............................C. Paulson
Geysir, Man......................Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man............................F. O. Lyngdal
Glenboro, Man.......................F. S. Fredrickson
Hallson, N. Dakota.................Col. Paul Johnson
Hayland, Man....................... Kr. Pjetursson
Hecla, Man.........................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota......................John Norman
Hnausa, Man............................. G. Sölvason
Hove, Man.............................A. J. Skagfeld
Húsavík, Man..............................G. Sölvason
Ivanhoe, Minn.............................B. Jones
Kandahar, Sask.......................J. Stefánsson
Langruth, M^n.....................John Valdimarson
Leslie, Sask...........................Jón Ólafson
Lundar, Man............................S. Einarson
Markerville, Alta......................O. Sigurdson
Minneota, Minn.............................B. Jones
Mountain, N. Dakota................Col. Paul Johnson
Mozart, Sask..........................Jens Eliason
' Narrows, Man........................Kr. Pjetursson
Oak Point, Man.......................A. J. Skagfeld
Oakview, Man.........................Búi Thorlacius
Otto, Man.............................«*. S. Einarson
Pembina, N. Dakota....................G. V. Leifur
Point Roberts, Wash.....................S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta........................O. Sigurdson
Revkjavík, Man. .....................Árni Paulson
Riverton, Man......................................G. Sölvason
Seattle, Wásh...........................J. J. Middal
Selkirk, Man........................ Miss D. Benson
Siglunes, Man........................Kr. Pjetursson
Silver Bay, Man......................Búi Thorlacius
Svold, N. Dakota.................B. S. Thorvardson
Swan River, Man.........................A. J. Vopni
Tantallon, Sask......................J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota..................Einar J. Breiðfjörð
Vancouver, B.C......................Mrs. A. Harvey
Víðir, Man.......................Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man.....................Guðmundur Jónsson
Westbourne, Man...................Jón Valdimarsson
Yrinnipeg Beach, Man............................G. Sölvason
Winnipegosis, Man.............Finnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask...................Gunnar Johannsson