Lögberg - 18.01.1934, Page 4

Lögberg - 18.01.1934, Page 4
4 LÖGBERG, FÍMTUDAGINN 18. JANtJAR, 1934 ILosberg Oeflí út hvern fimtudag af f’BE COLUUBIA P R E 8 8 L I M I T B D SStó Sargent Avenuc Winnipeg, Manitoba UtanAakrift ritstjórans. SDXTOR LÖOBERG. 695 SARGENT AVE. WINNIPEG. MAN. VerO IS.00 urn driO—Borgist fvrirfram rtie "Lögrtterg” ls prínted and published by The Columbia Preas, Limited. 695 Sargent Av«„ Winnipeg, Manitoba. PBONE8 Hfl 327—88 328 Ólíkt viðhorf 1 góðærinu, meðan alt g’ekk, að heita mátti eins og í sögu á sviði atvinnulífsins, var bjart viðhorf í mannheimi; flest vinnufært fólk var þá daglega að iðju, fékk lífvænleg laun, og undi glatt við sitt. Jafnvel þó manni, einhverra orsaka vegna, gildra eða miður gildra, væri sagt upp vinnu, þurfti ekki langt að leita eftir öðru starfi, fult eins vel laun- uðu og jafnvel enn betur föllnu fyrir þann, er í hlut átti, en því, er látið var áf. Eins og nú hagar til, er því miður, engu slíku til að dreifa; í kreppunnar hlóðgu spor, fetar ótt- inn dag og nótt; óttinn við átvinnumissi, ótt- inn við sílækkuð vinnulaun, óttinn við alls- leysi og örbirgð. Ekki þarf langt að leita til þess að ganga úr skugga um, hve ískyggilegt viðhorfið í þessu tilliti er. Það er síður en svo, að ótti sá, er frá núverandi kreppu stafar, sé ein- skorðaður við vinnulýðinn; hann hefir jafn- framt náð slíkum heljartökum á iðjuhöldun- um sjálfum, og það engan veginn að ástæðu- lausu, er örðugt virðist að ráða grun í hverj- ar afieiðingar geti háft. Það er óvissan, þessi ömurlega einkasystir óttans, er farið hefir herskildi um löndin, höggvið strand- högg og tekið skatt áf lýðnum', skatt þann, er til veiklunar leiddi, vantrausts á lífinu sjálfu og skilyrðum þess til sjálfbjargar. Sjaldan veldur einn þá tveir deila, segir gamalt og gilt máltæki. Mörgum hættir til að fella einhliða dóma um afstöðu iðjuhölda til starfsmanna; er hin- um fyrnéfndu þá alla jafna kent uip flest það, er aflaga fer; fram hjá hinu er þó oftar en skyldi lilaupið, að til grundvallar liggur feykilega margþætt kerfi, skapað af reynslu aldanna, er eitthvað raunverulegt hlýtur að hafa til brunns að bera, þó ábótavant sé því að vísu, eins og öllum mannlegum stofnunum. Þegar gott er í ári, er að sjálfsögðu mik- il eftirspurn eftir vinnukrafti; græðist þá framleiðendum fé, en hinir, sem daglauna njóta hafa sæmilega ofan af fyrir sér og sín- um. Gengið er út frá því að sæmileg vinnu- laun séu greidd, þó vitanlegt sé, því miður, að í ýmsum tilfellum hafi þeir, er á slíkum tímum mannaforráð höfðu, notað sér góðær- ið til þess að ‘ ‘ undirborga” verkamönnum sínum í von um aukinn og margaukinn per- sónuhagnað. Ávalt og á öllum tímum, er margt og mikið ritað og rætt, um markað hinna ýmsu framleiðslutegunda, og fer slíkt af ýmsum á- stæðum að vonum. Mönnum hefir þó ekki ávalt verið það ljóst, við hvað er átt, þá rætt er eða ritað um markaði fyrir hinar og þessar teg- undir framleiðslunnar; það virðist einhvern veginn hafa farið fram hjá næsta mörgum, að markaðurinn sé kaupandinn, eða fólkið sjálft. Hér í landi, sem og reyndar annarsstað- ar, er sá flokkur manna, er lifir á daglaunum, eða kaupi, langfjölmennasti flokkurinn; það er þessi flokkur þjóðfélagsins, er langmest kaupir af varningi verksmiðjueigandans, og greiðir fyrir hann af launum sínum. Séu launin ósanngjarnlega lág, hefnir það sín grimmilega á verksmiðjueigandanum, eða vinnuveitandanum sjálfum; hann situr uppi með, sökum rýrnaðrar kaupgetu verkamanns- ins, óseldan varning, er hann að öðrum kosti hefði getað losast við. Yaranlegar umbætur, hverrar tegundar sem eru, ganga jafnaðarlegast hægt fyrir sér. Það fer enginn á handahlanpi út úr kreppu yfirstandandi tíma, og inn í varanlega vel- sæld; það verða engin risaskref stigin í því tilliti fyrst um sinn; en miði hvert spor, sem stigið er, í áttina áfram og upp á við, þó smátt sé, er full von um jafnvægi hlutanna með tíð og tíma. Vinnuveitandinn hefir ákveðnar og al- varlegar skyldur að inna af hendi í þessu sambandi; eigi aðeins gagnvart sjálfum sér, heldur og fólkinu í heild; hann má ekki vísa veginn með því að bera utan á sér einkenni örvæntingar og ótta, þó ekki blási sem allra byrvænlegast; hann verður að láta þjónum | sínum skiljast, og sanna það með dagfari, að j hann beri heill ]>eirra fyrir brjósti; að liags- | munir eins séu óaðskiljanlegir frá hagsmun- í um annars; það er slíkur skiiningur er al- i menningur sízt má án vera um þessar mundir, I og það jafnvel ekki mikið síður, en pening- I anna sjálfra. Sá, sem tapar hugrekki, tapar j öllu. Það eru ekki allir sterkir á svellinu; það er mikið undir daglegu atlæti komið, livemig þeim, sem þannig er ástatt með reið- ir af. Það er óútreiknanlegt hver áhrif örv- unaryrði geta haft, sé þau í tíma töltíð; hitt er og jafnauðsætt, hve ónærgætni getur -haft ill eftirköst. Þó mjög sé nú víða breytt til batnaðar, að því er vinnukjör áhrærir, ber því þó eigi að neita, að enn verði hér og þar þrælkunar- merkja vart. Þar sem svo hagar til, verður afleiðingin ekkí nema*á einn veg; tap á tap ofan. Maðurinn lifir ekki af einu saman brauði. Enginn maður hefir nokkuru sinni verið það sterkur á svellinu, að hann væri að öllu leyti sjálfum sér nógur, og þarfnaðist eigi sam- úðar samferðamanna sinna. Að öðrum kosti mvntli hann hafa orðið að kaldrænni vinnu- vél, er líkt og flestar aðrar vélar, ljúka sögu sinni í nislabyngnum. Meðan gott var í ári, og flestir unnu fyr- ir lífvænlegu kaupi, var djúp það, er staðfest var milli verksmiðjueigandans og þjóna hans, hvergi nærri eins háskalegt og nú á sér stað, ])ó grundvallað væri það að jafnaði á lághvöt- um yfirboðara-hrokans. En eýis og nú er komið, þegar svo að segja hvor aðilinn um sig, vinnuveitandinn og þjónninn, berst í bökkum, þá er það nokkurn veginn sýnt, að baráttan skal háð á jafnsléttu, þar sem aðstað- an er svipuð á báðar hliðar. Stóriðju nútímans má líkja við tannhjól; bili, þó ekki sé nema ein tönn, tefst fyrir um hina æskilegu, reglubundnu starfsemi hjóls- ins. Og nú hefir viðhorf það, er kreppan hef- ir skapað, skipað þannig til, að verksmiðju- eigandinn verður til þess knúður, að sætta sig við margfalt minna en áður; sætta sig við að vera tönn á meðal tanna, hvort sem honum fellur betur eða ver, í hjóli daglegrar iðju, hvort sem hún veitir mikið í aðra hönd, eða það gagnstæða. Hann verður að láta sér skiljast, að til þess að þiggja, verður hann fyrst að gefa. Endurnám bújarða og nýbýlarækt Það er ekki langt um liðið síðan sá félags-* skapur, er Back-to-the-Land Association nefnist, hóf göngu sína hér í landi; voru það framsýnir athafnamenn, er frumkvæði áttu að stofnun hans, með það fyrir augum, að ráða að einhverju leyti bót á því hinu ægilega atvinnuleysi, er spenti borgarlýðinn heljar- greipum. Og þó félagsskapur þessi sé enn1 ungur, og vafalaust að ýmsu leyti hvergi nærri eins áhrifamikill sem skyldi, þá verður þó ekki um vilst, að hann þegar hafi miklu góðu til vegar komið, og að með honum hafi óneitanlega verið stígið all-mikilvægt spor í rétta átt; víst er og um það, að engin aðferð til úrlausnar á atvinnuleysinu, mun sigur- vænlegri til frambúðarþrifa, en sú, að leita á ný til skauts jarðar, og neyta þar brauðs síns í sveita síns andlitis. Að því er blaðinu Winnipeg Evening Tribune segist frá, hafa fram að síðastliðn- um áramótum, 13,166 manneskjur tekið sig upp úr hinum ýmsu borgum, fyrir atbeina þess félagsskapar, er hér um ræðir, tekið sér bólfestu á eyðijörðum, eða lagt fyrir sig nýyrkju. Nokkurs fjárhagslegs stuðnings af hálfu sambandsstjómarinnar, hafa þessir Birkibeinar notið, meðan þeir voru að koma sér fyrir, og njóta enn, þó margir þeirra séu nú í þann veginn að verða, eða séu þegar orðnir sjálfbjarga menn. Nytsamlegri at- vinnuleysisstyrk, mun tæpast unt að láta í té, en þann, sem hér hefir verið vikið að. Samkvæmt þeim ákvæðum, er hér koma til greina, hafa 3,420 nýbyggjar tekið sér ból- festu víðsvegar um sveitir Quebecbylkis, 2,358 í Saskatchewan 1,996 í Manitoba, 1,663, í Alberta og 279 í British Columbia. Um þessar mundir stendur yfir í Ottawa fundur, þar sem stjórnarformenn hinna ein- stöku fylkja eru mættir, til þess að bera upp vandamál sín við sambandsstjórnina, og fá úr þeim greitt, að svo miklu leyti, sem auðið verður. Lang alvarlegasta málið, sem þar kemur til umræðu, er að sjálfsögðu atvinnu- leysismálið, eða hvernig fram úr því verði ráðið, þannig, að sem allra varanlegustu haldi megi koma. Vonandi er að hugmyndinni um endurnám bújarða og nýbýlarækt verði þar ekki skipað á óæðra bekk. Kaflar úr bókinni um San Michele Eftir Axel Munthe Kóleran í Neapel Ef einhvern skyldi langa til að fá ai5 vita um dvöl mína í Neapel, þá er bezt fyrir hann að lesa þar um í “Bréfum frá borg í sorg”, sé unt að ná i eintak, sem er reyndar ekki lík- legt, þvi að þessi litla bók er löngu uppseld og gleymd. Eg hefi sjálfur einmitt verið að lesa með talsverðri athygli þessi “Bréf frá Neapel” eins og bókin hét upphaflega á frummál- inu, sænskunni. Eg gæti ekki skrif- að slíka bók nú, þótt líf mitt lægi viS. ÞaS er heilmikiS af barnaleg- um ofsa í þessum bréfum, einnig af sjálfsáliti, aS eg ekki segi sjálfs- þótta. Eg hefi sýnilega veriS tölu- vert upp meS mér af því aS þjóta alla leið frá Lapplandi til Neápel, einmitt þegar allir reyndu aS forSa sér úr borginni. Eg skýri frá því meS talsverSu stærilæti, hvernig eg var á ferli dag og nótt í sýktu fá- tækrahverfunum, þar sem alt var morandi í lús, hvernig eg lifSi á skemdum ávöxtum og svaf í óþrifa- legri krá. Alt er þetta dagsatt, og eg hefi ekkert aS afturkalia; lýsing mín á Neopel, þegar kóleran geysaSi þar, er nákvæm—eins og borgin leit út í augum ákaflynds manns. En lýsingin af sjálfum mér er hvergi nærri eins nákvæm. Eg hafSi geð í mér til aS skrifa, aS eg hefSi ekki veriS hræddur viS kóleruna, ekki hræddur viS dauSann. En eg laug. Eg var ofboSslega hræddur viS hvorttveggja frá því fyrsta til hins siSasta. í fyrsta bréfinu lýsi eg því, er eg steig—seint um kvöld út úr tómri lestinni, þar sem nærri var liSiS yfir mig af karbóllykt — út á mannlaust torgiS, hvernig eg mætti á götunni löngum röSum af vögnum og kerrum, hlöSnum lik- um á leiS til kólerugrafanna, hvernig eg dvaldi alla nóttina rrteSal deyj- andi manna i ömurlegum fondaci fátækrahverfanna. En þar er eng- in lýsing á því, aS eg hafi tveim stundum eftir að eg kom, skundaS til baka á brautarstöSina og spurt i ákafa eftir, hvenær lest færi næst til Rómaborgar, til Kalabríu, til Ab- ruzzi, til einhvers og einhvers staS- ar, því fjarlægari, þeim mun betri, ef eg aSeins losnaSi sem fyrst úr þessu helvíti. Ef nokkur lest hefSi veriS til, mundu “Bréfin frá borg í sorg” aldrei hafa orSiS til. En eins og á stóS fór engin lest fyr en á há- degi daginn eftir, því aS samgöngur allar viS borgina, þar sem drepsótt- in geysaSi, höfSu svo aS segja fall- iS niSur. ÞaS var ekkert annaS aS gera en aS fá sér hressandi sund um sólarupprás viS Santa Lucia og hverfa svo rólegri i skapi, en þó skjálfandi af ótta, út í fátækra- hverfin aftur. Um kvöldiS var boSi mínu um aS gerast sjálfboðaliSi á kóleruspítalanum Santa Maddalena, tekiS. Tveim dögum síSar hvarf eg burt af spitalanum, því aS þá hafSi eg komist aS raun um, að rétti staS- urinn fyrir mig væri ekki meSal deyjandi sjúklinganna á spítalan- um, heldur hjá deyjandi fólkinu í fá- tækrahverfunum. Hversu alt hefSi reynst léttara og auSveldara, hugsaSi eg, bæSi fyrir sjúklingana og mig, ef dauSastríS þeirra hefSi ekki veriS svona lang- vint, svona hræSilegt! Þarna Iágu þeir klukkutímum saman, dögum sarúan í stadium algidum, kaldir eins og lík, meS uppglent augu og gal- opna munna, aS öllu útliti eins og þeir væru dauSir, en þó enn á lífi. Fundu þeir nokkuS til ? Skildu þeir nokkuS ? Betur að svo hafi ei veriS, vegna þeirra fáu, sem enn gátu gleypt teskeiS af ópíum, sem sjálf- boSaliSarnir frá Croce Bianca komu meS af og til og heltu í flýti í munn þeim. Þessi inntaka gæti alténd orS- iS til aS gera út af viS þá, áSur en hermennirnir og hálfdrukknir graf- ararnir kæmu um nóttina til aS safna þeim öllum í eina kös í gím- aldiS á Composanto dei Colorosi. HvaS voru þeir margir, sem lentu lifandi í þá kös? Eg býst viS þeir hafi skift hundruðum. Þeir litu allir eins út; sjálfur átti eg oft erfitt meS aS segja um, hvort þeir voru dauSir eSa lifandi; tíminn var naum- ur; þeir lágu tugum saman í hverju hverfi. Fyrirskipanirnar voru strangar, alla varS aS heygja aS nóttunni. Eftir aS drepsóttin komst i al- gleyming þurfti eg ekki lengur aS kvarta yfir þvi, hve dauSastríSiS væri langvint. Nú féllu menn unn- vörpum á götunni, eins og elding lostnir, voru hirtir af lögreglunni, fluttir á kóleruspítalann og dauöir eftir fáeinar klukkustundir. Leigu- vagnstjórinn, sem aS morgni ók meS mig í fartinni út í Granatello-fang- elsiS hjá Portici og átti aS aka meS nýg aftur til Neapel, lá dauSur í vagni sínum aS kvöldi, þegar eg kom að gá aS honum. Enginn vildi neitt með hann hafa í Portici. Enginn fékst til aS hjálpa mér til aS ná honum út úr vagninum. Eg varS aS gera svo vel aS klifra upp í sætiS og aka honum sjálfur heim til Neapel. Enginn vildi hafa neitt meS hann aS gera þar heldur. Eg varS aS gera mér aS góSu aS aka meS hann ala leiS til kólerugrafanna, og þar losnaði eg loksins viS hann. Oft var eg svo breyttur á kvöldin, þegar eg kom heim i krána, aS eg fleygði mér i rúmiS eins og eg stóS, án þess aS afklæSast—og jafnvel án þess aS þvo mjér. HvaSa gagn var aS því aS þvo sér úr þessu óhreina vatni, hvaða gagn var aS því að sótt- hreinsa sig, þegar alt og allir i kring um mann var smitaS, maturinn, sem eg lagði mér til munns, vatniS, sem eg drakk, rúmiS, sem eg svaf í, sjálft loftiS, sem eg andaSi aS mér! Oft var eg of hræddur til aS fara í rúmið, of skelkaSur til aS vera einn. Þá hljóp eg aftur út á götu, leitaði uppi einhverja kirkjuna og dvaldi þar þaS sem eftir var næt- urinnar. Santa Maria del Carmine var uppáhalds-náttstaSur nxinn. Á bekk í vinstri hliSarstúku þessarar gömlu kirkju hefi eg sofiS einhvern værasta blund, sem eg man. Nóg var af kirkjunum til aS sofa í, þegar eg þorSi ekki heim. Allar kirkjur og kapellur í Neapel, en þær skiftu hundruSum, stóSu opnar alla nótt- ina, þéttskipaSar óttaslegnu fólki meS áheit sín, logandi kertaljósin, og áttu allir hinir mörgu helgu menn og madonnur fólksins ekki sjö dagana sæla, því aS í sjúkravitjun- um voru dýrlingarnir i hundraSatali nætur og daga, hver í sinu hverfi. En vei þeim, sem ditfSist aS gera vart viS sig í hverfum keppinaut- anna. Sjálf hin heilaga Madonna della Colera, sem þó hafSi bjargaS borginni í drepsóttinni mjklu 1834, var hrópuS niSur fyrir fáum dög- um viS Bianchi Nuovi. En það var ekki kóleran ein, sem eg var hræddur við. Eg var líka frá fyrstu stundu til hinnar síSustu hræddur viS rotturnar. Þær virtust gera sig eins heimakomnar í fondaci, bassi og sotteranei fátækrahverf- anna eins og mannaumingjarnir, sem lifðu þar og dóu. Sannast aS segja voru þetta yfirleitt óáleitnar og skikkanlegar rottur, aS minsta kosti þegar lifandi menn áttu í hlut; þær ræktu samvizkusamlega sorphreins- araköllun sina, sem þær höfSu erft alt frá dögum Rómverja hinna fornu, og voru hinir einu meðlimir bæjarfélagsins, sem áttu þaS víst aS fá fullan kviS. Þær voru eins tamdar og kettir og álika stórar. Einu sinni rakst eg á gamla konu, sem var ekkert nema skinniS og beinin, því sem næst nakin og lá á myglaSri hálmdýnu í hálfdimmum skúta. Mér var sagt, aS þetta væri “vavama” þ. e. amman. Hún var lömuS og steinblind og hafði legiS þarna árurri saman. Á óhreinu hell- jsgólfinu sátu einar sex gríSarstór- ar rottur á hækjum sinum í kringum morgunverð, sem ekki verSur meS orSum lýst. Þær horfðu á mig hin- ar rólegustu og hreyfðu sig ekki um þumlung. Gamla konan rétti fram beinaberan handlegginn og hrópaSi hásri röddu: “Pane! Pane!” En þegar heilbrigSisnefndin hóf þaS fánýta starf aS sótthreinsa götu- ræsin, breyttist ástandiS, og ótti minn varS aS skelfingu. Miljónir af rottum, sem lifaS höfðu óáreitt- ar í ræsunum síSan á dögum Róm- verja, herjuSu um allan lægri hluta borgarinnar. ÖlvaSar af brenni- steinsreyknum og karbóllyktinni æddu þær um fátækrahverfin eins og óSir hundar. Þær líktust ekki neinum rottum, sem eg hafSi áSur séð, voru alveg hárlausar meS á- kaflega langt rautt skott, grimdar- leg, blóðhlaupin augu og hvassar svartar tennur, álíka langar og í hreysiköttum. Þó aS þær væru barSar meS staf, þá sneru þær bara aS manni og læstu sig í stafinn eins og bolhundar. Aldrei á æfi minni hefi eg verið eins hræddur viS nokk- urt dýr eins og eg var viS þessar óSu rottur, því aS eg er viss um aS þær voru óSar. Alt Basso Porto- hverfiS var skelfingunni ofurselt. Strax fyrsta daginn voru yfir hundr- aS rnanns, karlmenn, konur og börn, skaSbitiS af rottunum og flutt á Pellegrini-spitalann. Allmörg smá- börn voru bókstaflega étin upp til agna. Eg gleymi aldrei nótt einni í fondaco í Vicolo della Duchessa. HerbergiS, sem einna helzt liktist helli, var huliS rökkri, því að hvergi var ljós, nema dálítil olíutýra fyrir framan madonnu-myndina á veggn- um. HeimilisfaSirinn var dáinn fyrir tveim dögum, en lík hans lá ennþá undir fataræflum á gólfinu, því aS fjölskyldunni hafði tekist aS fela það fyrir lögreglunni, sem leit- aði að líkunum og fluttu þau til grafar. Slík felr.brögS voru dag- legir viðburSir á fátækrahverfunum. Eg sat á gólfinu viS hliSina á dótt- ufinni og barSi frá mér rotturnar meS stafnum minum. Líkami henn- ar var þegar orSinn kaldur, en hún hafSi þó enn meðvitund. Allan tím- ann meSn eg sat þarna, heyrSi eg, hvernig rotturnar bruddu sundur sinar og hold af líki föSursins. Loks fékk þetta svo á mig, að eg réðist að líkinú og reisti þaS á fætur í einu horninu. Þarna hallaðist þaS nú eins og gömul standklukka upp viS vegginn. En brátt réðust rotturnar af mikilli græðgi aftur á líkiS og rifu í sig fætur þess og handleggi. Þá var mér öllum lokiS. Nær dauða en lífi af skelfingu æddi eg á dvr.— Framh. Þektir tónar Þeir bárust að eyra mér ljóshratt og létt, eins og leiftur um myrkþrungna nótt, er svífur um húmdjúpiS, lýsir upp leið, —þaS lýsir, en hverfur svo skjótt. Að hjartanu fluttii þeir hressandi yl, er hálffreðiS, aflvana sló.— Og ljósheimi minninga luku þeir upp, sem lengst inn i huganum bjó. AS bládjúpi tónanna brosfagurt reis mitt bernskunnar hjartkæra land. MeS laufgrænar hlíðarnar ljósroS- inn tind og leikandi öldu viS sand. Eg fossniðinn heyrði og fuglanna kvak, og friðsælt var kvakiS og lágt. Og vondraumur æskunnar vaknaði og sveif út í vorloftiS fagurt og blátt. Og einlæg var gleðin í grátklökkum hug, Hann grét og hann dansaði og hló. er skýhallir bernskunnar brostu’ honum mót yfir breiSum og glampandi sjó. En skammvinn er gleSin, hér skiftir um lag og skuggi um huga mér fer, því háróma ”jazziS” nú hlymur í sal, og hlustirnar rífur Og sker. Eg þögull, einmana i þrönginni stend en þagnaS er tónanna mál. Og útlegðar nákuliö napurt og sárt Mér næðir um klæðlausa sál. H.

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.