Lögberg - 01.03.1934, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. MABZ 1934.
i
Dr gömlum dagbókum
Þýðingin eftir séra Sigurð S.
Christopherson.
Friðrik skrifar,
mánud. 15. febr. 1546.
Lúter hefir flutt mikla blessun
meS sér til Eislel>en. Hann er bú-
inn að prédika fjórum sinnum. ÞaS
var guSsþjónusta hér í gær, ásamt
altarisgöngu. Lúter talar eins og
ætíS meS miklum trúarhita. Hann
prédikaði i dag úr Matt. 10:26-31.
í ræSulok mælti hann: “ÞaS
mætti segja mikiS meira út af þess-
um orSum. En mig brestur þrótt.
Vil eg aS svo mæltu enda ræSu
mína.”
ÞaS var eins og Evu væri þungt
niSri fyrir þaS sem eftir var dags-
ins. Þegar eg kom úr skólanum,
mætti Eva mér meS alvörusvip, og
spurSi hvort doktor Lúter liSi bet-
ur. Eg kvaSst ekki hafa frétt aS
hann væri veikur, en gat þess aS
hann væri aS afljúka sáttargerS
sinni milli greifanna.
“Eg get ekki hugsaS um annaS
en orSin, sem Lúter sagSi aS end-
ingu: “Vil eg aS svo mæltu enda
ræSu mína.” Hefi eg þaS hugboS
aS viS fáum aldrei framar aS hlýSa
á hann.”
“Þér líSur eitthvaS illa, elskan
mín,” sagSi eg. “ViS heimsækjum
hann bráSlega i Wittenberg, og fá-
um þá aS hlýSa á hann.”
“Ef GuS lofar,” mælti Eva.
Eg hefi int eftir hSan Lúters
nokkrum sinnum i dag, og þaS virS-
ist ekkert tilefni til aS óttast.
Fimtudaginn 18. febr. 1546.
ÞaS allra hryggilegasta, sem hugs-
ast gat, hefir komiS fram. ViS fá-
um aldrei framar hér á jörS, aS
hlýSa á rödd hans, sem flutti mál
sitt meS svo mikilli trúmensku.
Hér byrjaSi æfiferillinn og hér
var honum lokiS.
Hann, sem hvíldi hér ómálga barn
fyrir sextíu og þrem árum, hvilir
hér nú á líkbörum.
RáSgjafinn, kennarinn, boSberi
GuSs var lifandi meSal okkar fyrir
þrem dögum. En nú brostiS hjarta,
sem sýndi svo mikla einlægni og
hluttekningu i bágindum annara;
sem tóku svo stórkostlegan þátt í
byrSi þjóSarinnar.
Eg varö þess var í gær, aS Lúter
var máttfarinn og aS honum leiS
ekki vel. Doktor Jónas og fleiri vin-
ir hans fengu hann til þess aS halda
kyrru fyrir, fyrrihluta dagsins.
Myndi þaS naumast hafa tekist,
nema vegna þess, aS hann hafSi nú
lokiS aS mestu sáttargerS sinni meS-
al greifanna. Hann hvíldist á legiu
bekk; stundum reis hann á fætur og
gekk um gólf, staSnæmdist stundum
út viS gluggann og baSst fyrir. Virt-
ist hann veikburða og illa haldinn.
Samt gekk hann um hádegisbiliS
inn í stóra samkomusalinn, og settist
aS snæSingi meS þeim, sem voru
þar samankomnir.
Hann Iét svo um mælt viS þá, sem
sátu næstir: “Ef eg fæ gengiS frá
sáttargerSinni milli greifanna, hér í
fæSingarstaS mínum, eins og eg vil,
þá langar mig til aS komast heim
aftur til Wittenberg, ef GuS lofar,
og leggjast svo í gröfina, og aS lik-
ami minn verSi þar ormum aö bráS.”
Eftir hádegiS kvartaSi hann um
þrengsli fyrir hjartanu, og baS þess
aS heitum dúk væri nuddaS um
brjóstiS, létti honum nokkuS; sett-
ist hann aS kvöldverSi meS vinum
sínum í stóra salnum. Hann ræddi
yfir borSum um lífiS eftir dauö-
ann, og gat þess aS hann mundi eiga
skamt eftir ólifaS; samt var hann
hress í anda, og jafnvel spaugsam-
ur. SpurSi einhver Lúter, hvort
menn myndu þekkjast, þegar kæmi
til GuSs.
Hann mælti: “Já, þaS held eg.”
Þá gekk Lúter til herbergja sinna.
SíSustu nóttina, sem hann lifSi,
vöktu hjá honum synir hans, Páll og
Marteinn, Jústus Jónas, samverka-
rriaSur og vinur Lúters og fleiri.
ÁgerSist verkurinn fyrir brjóstinu.
Komu þau Albert greifi og frú hans
ásamt tveim læknum, og gáfu þeir
honum meSöl. SofnaSi hann um
hriö. Um klukkan tíu um kvöldiS
vaknaSi hann og reyndi til þess aS
standa upp og ganga um gólf, en
svo var hann þrotinn aS kröftum,
aS hann varS aS leggjast út af á
ný. SofnaSi hann þangaS til aS
klukkan var eitt.
Hann kvartaSi um kulda og baS
þess aS láta leggja að í arninum,
svo aS þaS yrSi heitara.
Jústus Jónas inti eftir hvort hann
væri máttfarinn.
Lúter svaraSi: “Mér HSur ákaf-
lega illa. Eg held, kæri Jónas, aS
eg eigi aS deyja i Eisleben. Hér
er eg fæddur og skírSur.”
Doktor Jónas kvaS þaS batavon,
aS hann væri sveittur um andlitiö.
Lúter mælti: “Þetta er kaldur
dauSasviti. Mér elnar sóttin. Eg
er i þann veginn aS gefa upp and-
ann.” Þá baS hann hátt:
“Himneski faSir! Eilifi og mis-
kunnsami GuS ! Þú hefir oþinberaS
mér son þinn elskulegan, drottin
vorn Jesú Krist. Eg hefi lært aS
þekkja hann; hann hefi eg játaS og
flutt kenningu hans. Eg elska hann
og tigna. Hann er hinn blíSi frels-
ari minn; fórnfæring vegna synda
minna og frelsari minn. Óvinir GuSs
ofsækja hann, lasta og svívirSa.
Himneski faðir, þótt eg afhendi
jörSunni hold mitt, og líf niitt hér
taki enda, þá veit eg aS eg fæ ávalt
aS vera meS frelsara mínum. MeS-
tak hjálparvana önd mína.”
Lúter tók nú aSra inntöku af
meSölunum, og fullyrti aS dauSa-
stund sín væri fyrir hendi, mælti
hann þrivegis: “FaSir. í þínar hend-
ur fel eg minn anda. Þú hefir end-
urleyst mig, drottinn GuS sannleik-
ans. GuS hefir vissulega. elskað
heiminn.”
Hvíldist nú Lúter um stund.
Jústus Jónas spurSi hann á þessa
leiS:
“Ástkæri faSir, deyr þú meS fullu
trausti á Kristi og meS fullvissu um
sannleika þeirrar kenningar, sem þú
óaflátanlega fluttir?” Lúter svar-
aSi hátt og meS gleSi, “já!”
Voru þetta síSustu orS Lúters á
þessari jörS. Sneri hann sér til
veggjar og sýndist dotta um stund.
Þegar hann vaknaði, fór aS koma i
ljós dauSafölvi, er breiddist yfir
andlitiS. Hendur og fætur gerSust
kaldar. Lágt andvarp steig nú upp
frjá brjósti Lúters. Hann kross-
lagSi hendurnar á brjóstiS og gaf
upp andann.
Úr dagbók Elsu,
Wjttenberg í marz, 1546.
Nú er alt um garS gengiS. Hinar
dýrmætu jarSnesku leyfar Lúters
eru geymdar hér, en sjálfur mun
hann aldrei framar umgangast okk-
ur hér sem sólusorgari, faSir eSa
vinur. HiS óaflátanlega erfiSi og
umhyggja fyrir hag okkar sleit
kröftum hans; og mun Lúter eiga
fáa sína lika síðan á dögum Páls
postula.
Líkami Lúters var lagSur til
hinztu hvildar í hallarkirkjunni i
Wittenberg þann 22. febrúar. Þar
töluSu vinir hans tveir, Búgenhagen
og Melanchton. Hvílir hann í kirkj-
unni nálægt þeim staS, þar sem hann
var vanur aS standa, þegar hann var
aS flytja fyrir mönnum kenningar
guSs heilaga orSs.
Hér enda dagbækur þær, sem
kendar eru viS skyldmenni Schön-
berg Cotta. Vænti eg þess aS lest-
urinn hafi orSiS mönnum fremur til
gagns og ánægju, eins og hann
reyndist mér. Frásögnin er miklu
meir lifandi í dagbókum þessum en
alment gerist í ritverkum um Lúter.
Segja þær frá mörgu, sem er vana-
lega látiS ógetiS.
Þegar maður íhugar æfisögu Mar-
teins Lúters, rísa í huga manns tvær
myndir hans. Önnur sýnir hetjuna,
serrt hopar aldrei á hæl fyrir neinum
óvin, háum eSa lágum. Honum
skilst meS tímanum verkefniS, sem
GuS hefir fengiS honum aS leysa
af hendi. Hann má aldrei bregSast
því. Hann verSur aS standa og falla
meS þvi.—“Hér stend eg; eg get
ekki annaS. GuS hjálpi mér!
Amen!”
Lúter stendur um aldirnar, rís hátt
eins og klettur úr hafinu; eins og
viti, sem dreifir ljósi yfir hinar
dimmu og villugjörnu brimöldur
tímans. Óbifanleiki hans er trygS-
ur, vegna þess, að hann hvílir á
bjargi aldanna, GuSi sjálfum, guSi
sannleikans og óbrigSulleikans.
Hin mynd Lúters er mynd ein-
faldleikaris—mynd hetjunnar meS
barnshjartaS.
Hún haíði þjáðst af
nýrnaveiki í mörg ár
En Dodd’s Kidney Pills læknuðu
hana aftur.
Henni hefir aldrei liðið betU|T
en nú.
Bad Heart, Alta., 1. marz (einkask.)
“Eg hefi notaS tólf öskjur af
Dodd’s Kidney Pills og líSur nú á-
gætlega,” skrifar Mrs. M. ’Nerstad,
hér í bænum. “Eg gekk með nýrna-
veiki í mörg ár. Eftir aS hafa tekiS
úr einni öskju, fann eg strax til
bata og hélt eg áfram aS nota úr
þeim, þar til eg hafSi lokiS úr tólf
öskjum. Mér hefir aldrei liSiS bet-
ur en nú.”
Heilsan er undir því komin aS
nýrun séu hraust,- Ef þau eru sterk
og hraust, hreinsa þau blóSiS af
allri eitrun. Séu þau vesöl og geti
ekki starfaS, safnast eitur í blóSinu
og ntanneskjan veikist.
Dodd’s Kidney Pills halda nýrun-
um hraustum og geta þau þá hreins-
aS blóðiS.
HafiS ávalt öskju af Dodd’s
Kidney Pills i húsinu.
MaSurinn ljúfi, leggur frá sér
ritverk, sem hann er aS semja gegn
óvinum kristinnar trúar, og fer aS
skrifa sendibréf börnum sínum, eSa
til annara barna á þeirra reki.
Sjaldnast átti Lúter svo annríkt,
aS hann ekki gæfi sér tíma til þess
aS eySa kvöldinu meS konu sinni
og börnum og virktavinum. Iðu-
lega sat hann viS rúmstokk barna
sinna, meSan “Kata” hans var aS
búa til kvöldverSinn. Iæk hann þá
á flautu, eSa raulaSi vöggukvæSi og
önnur ljóS. Stundum orkti hann
þá sálma. Sagt er aS svo sé tilkom-
inn sálmurinn: “Af himnum ofan
boSskap ber.” SagSi Lúter aS illir
andar legSu á rás, þar sem söngur
væri hafður um hönd, sérstaklega
sálmasöngur. Lúter var mikill
barnavinur og tók oft þátt i leikj-
um þeirra.
Hjónaband Lúters og Katrínar
varS mjög ánægjulegt, töldu surnir
aS hjónaband þeirra væri meS því
allra ánægjulegasta á öllu Þýska-
landi.
Tðulega hélt f jölskyldan sig undir
perutrénu úti í garSinum aftan viS
heimili þeirra. Þegar var gott veS-
ur aS sumrinu, sat Katrín viS verk
sitt, en Lúter lék viS börnin, eSa
hann skemti sér viS aS sá jurtafræi;
bjó hann stundum til smátjarnir eSa
fossa, og ræddi þá viS konu sina um
heima og geima. VarS honum alt
aS umtalsefni. Talaði hann um
dýrS GuSs og hátign, er birtist jafn-
vel i hinu smæsta blómi; hvernig
þaS væri lifandi mynd af upprisu
frelsarans, þegar þaS springi út.
Hann beindi athygli aS rósarblómi
og sagSi: “Sá maSur, sem búiS gæti
til blóm eins og þetta, væri talinn
111 jög ágætur, en GuS dreifir ótelj-
andi fjölda slíkra blóma alstaSar
umhverfis.
Um fuglana sagSi hann : “Kvöld
eitt heyrSi eg smáfugl kvaka sinn
síSasta aftansöng áSur en hann sett-
ist aS. Hjartkæri litli fuglinn!
Hann hefir tekiS sér náttstaS og
ruggar sjálfum sér hægt og blítt í
svefn; áhyggjulaus meS öllu fyrir
komandi degi. Hinn litli líkami hans
hvílir ásmákvisti. Treystir litli
fuglinn þvi aS guSs forsjón sjái sér
fyrir allri þörf.”
Áhrifin af þessum ræSum Lúters
og návist hans innan þessa litla
jurtagarSs eru þaS, aS garðurinn er
orSinn Katrinu nokkurs konar guS-
spjöll og DavíSs sálmar, alsett ó-
teljandi myndum.
ÞaS er þessi mynd Lúters, sem
virSist hugljúfust, þótt hugrekki
hans sé stórkostlegt og eftirbreytnis-
vert. Þar er og lögS fyrirmynd
kristnum mönnum, ekki sízt okkur,
sem erum kend viS nafn Lúters, til
þess aS viS séum meS réttu fylgj-
endur hans í kristnum málum.
Marteinn Lúter er fæddur 10.
nóvemher, 1483, og dáinn 18. febrú-
ar 1546. Eisleben fæðingar og dán-
arstaSur hans.
Enda eg og útdráttinn úr dagbók-
um þessum, meS bæn um þaS aS
lesturinn verSi til blessunar, og kveS
lesendurnar á dánardegi Lúters.
Bredenbury, Sask., 18. febr. 1934.
Rœða
flutt á Fróns-móti 1934
Kæru íslendingar!
Ef eg á vin þá er mér ekkert eins
umhugaS um og að honum gangi alt
sem bezt, eins og sagt er.
En þaS að ganga alt sem bezt álit
eg aS sé fyrst og fremst aS taka
framförum í öllu góSu og sem aS
þroska veitir.
Vegna þess aS eg tel ísland einn
af mínum allra beztu vinum, ætla
eg aS segja ykkur frá ýmsum fram-
förum, sem orSiS hafa þar síSustu
50 árin.
í raun og veru væri þetta nóg
efni i marga fyrirlestra svo þiS get-
iS nærri aS eg verð aS fara fljótt
yfir sögu á þeim stutta tíma, sem
eg ætla aS tala.
Á þessum árum hafa orSiS stór-
kostlegri framfarir bæSi á landi og
þjóS, heldur en á nokkrum öSrum
50 árum í sögu íslands.
Til þess aS þið fáiS sem glegst
yfirlit yfir þes6ar framfarir þá ætla
eg aS taka samanburS á hlutunum
eins og1 þeir voru fyrir aldamót og
eins og þeir eru núna.
Þvi miður getur þetta þó ekki
orSiS svo nákvæmt sem skyldi, vegna
þess aS eg er of ungur til þess aS
skýra frá þvi, sem var fyrir alda-
mót af eigin reynslu, en verS þar
aS fara eftir því, sem mér hefir ver-
iS sagt af eldri mönnum og því, sem
eg hefi lesiS sjálfur.
ViSvíkjandi þeim tölum, sem eg
nefni verS eg aS fara eftir minni
mínu.
Fyrir 50 árum bjó þjóSin nær
eingöngu í torfbæjum, því mjög fá
timbur- eSa steinhús voru þá til á
íslandi.
Torfbæir þessir voru margir ó-
upphitaðir óþrifalegir, illa lýstir,
loftlitlir og þröngir.
Oft var þaS aS hjónin á þessum
bæjum höfSu svefnherbergi út af
fyrir sig, en alt hitt fólkiS svaf og
hafSist viS í sama herberginu.
Oft var þó ekki nema eitt íbúS-
arherbergi eSa “baSstofa” til á
bænum, svo æS bændurnir í þá daga
hefSu getaS sagt þaS sama og skó-
smiður nokkur í Reykjavík á aS
hafa sagt viS borgarstjórann, þegar
hann var aS biSja um sveitarstyrk.
“Hversvegna viltu fá sveitar-
styrk?” spurSi borgarstjórinn.
“Af því aS eg þarf meira hús-
næSi,” svaraSi skósmiSurinn.
“Hve mikiS húsrúm hefir þú?”
ipurSi borgarstjórinn.
“Eg hefi skóaravinnustofu, svefn-
herbergi, setustofu, eldhús, búr,
gestastofu og borSstofu,” svaraSi
skósmiSurinn.
“Hvaða ósköp eru aS heyra
þetta!” sagSi borgarstjórinn, “ein-
hver hefir nú minna en sjö herbergi
í húsnæSiseklunni.”
“Herbergin eru ekki sjö, borg-
arstjóri góSur,” svaraSi skóarinn—
“því þetta er alt í sama herberginu.”
Svo aS eg snúi mér aftur aS efn-
inu, þá var enginn læknir og engin
eSa illa lærS ljósmóSir til þess aS
vera viS fæSingu Larns i þá daga.
Sængurkonur og börn nutu miklu
verri aðhlynningar þá, en nú gerist;
t. d. dóu 130—150 börn af hverjum
1000 á fyrstu 24 klst. eftir fæSingu,
en nú deyja 25—30 af hverjum
1000 á sama tíma.
Ef þessi börn, sem lifSu af fyrstu
sólarhringinn fengu svo síSar barna-
veiki (diptheria) eSa aSra umferSa-
sjúkdóma, þá dóu mjög mörg, því
bæSi þektu menn ekki ráS viS þess-
um sjúkdómum, gátu ekki stöSvaS
útbreiSslu þeirra og læknar fáir og
vankunnandi.
Á þessum árum, sem hér um ræS-
ir var óþrifnaður mjög almennur á
íslandi, t. d. var börnum leyft aS
umgangast hundana alt of mikiS,
sem flestir voru sullaveikir. Mörg
þessara barna fengu sullaveiki (hy
tatid cyst).
Nú er sullaveiki svo aS segja horf-
in á íslandi og eg 'veit aSeins um
eitt einasta dæmi, þar sem sjúkling-
ur var yngri en 30 ára, en um og
fyrir síSustu aldamót mátti svo heita
að annar hver maSur væri meS sulla-
veiki.
Ekki var nærri öllum börnum
kent aS Iesa eSa skrifa, sbr. gamla
máltækiS: “Ekki er bókvitiS látiS í
askana,” en flestir lærðu þó aS lesa
■ af sjálfum sér og var þaS því aS
þakka hversu námfúsir íslendingar
hafa alt af veriS.
Undir eins og börnin komust á
legg voru þau látin vinna baki
brotnu víSast hvar og fengu litiS aÖ
sofa, einkanlega á surnrin.
ÞaS sem unglir.gum var kent í
uppvextinum var “kveriS” svokall-
aSa. Stúlkum var kent aÖ prjóna,
spinna, kemba, mjólka, gera skó og
þ. U. 1.
Ef stúlkur áttu efnaSa foreldra,
voru þær kallaSar heimasætur og
látnar læra hannyrSir og jafnvel
skrift og reikning. Þeim var þá oft-
ast kornið fyrir hjá prestkonunni,
sem venjulega var bezt aS sér í
þessu í héraSinu.
Sama var aS segja um ríkra
manna syni, sem oft voru “settir til
menta.”
Annars fengu flestir piltar aS
draga til stafs, eins og kallaS var,
en meginiS af timanum gekk þó í
vinnu og mér er óhætt aS segja aÖ
margir þessara unglinga hafi unniÖ
meira en þrek leyfSi.
MeSalaldur þessa fólks var miklu
styttri en meÖalaldur manna er nú.
Helstu atvinnluvegir Islendinga,
fyrir aldamótin, voru landbúnaÖur
og sjóróðrar.
Jarðrækt var þá lítil, en er nú mik-
il og almenn.
Menn slógu tún sín og engjar meS
orfum og ljáum, en nú nota þeir
sláttuvélar mjög víÖa, enda er unn-
iS kappsamlega aS sléttun túna.
Menn stóSu viS sláttinn frá kl. 7
eSa 5 á morgnana, til kl. 10—11 á
kvöldin. Þeir voru því sí-þreyttir
og sifjaSir, enda afkastalitlir.
SjóróSrar voru stundaÖir á opnum
bátum. Sjálfsagt þótti aS fara mat-
arlaus á sjóinn og margir fóru vatns-
lausir.
Ef menn lentu svo í hrakningum,
sem oft kom fyrir, þá bættist hungr-
iS og þorstinn viS kuldann og vos-
búSina, erfiSiÖ og óvisuna, sem þess-
ir menn áttu viS aS striða.
Matarhæfi manna var mjög ó-
brotiS. Helstu fæSutegundir voru
soSinn fiskur og kjöt, harSfiskur,
skyr eSa skyrhræringur og kaffi.
Flest sveitafólk hafSi líka nægilega
mjólk, smjör, kæfu og slátur.
Mjög margir í sjávarþorpunum
höfSu sáralítinn mjólkurmat og
kjöt, en lifSu aðallega á fiski, kaffi
og grauturm
íþróttir voru mjög lítiS iÖkaÖar
aSrar en gliman, og margir kunnu á
skautum.
Flutningar og samgöngur voru
erfiSar því alt var flutt á hestum
eSa boriS á bakinu, enda voru engir
eSa illir vegir og fáar brýr.
Samgöngur viS útlönd voru strjál-
ar og óáreiÖanlegar.
Eg verS aÖ láta þessa stuttu og
ófullkomnu lýsingu nægja, en ætla
nú að telja upp sumar þær fram-
farir, sem orSiS hafa hjá okkur, og
segja ykkur frá hvernig viShorfiS
er þessi síSustu árin.
Hver er sjálfum sér næstur, og
þessvegna ætla eg aS byrja á fram-
förum í heilbrigÖis- og læknisfræSi
á íslandi þessi ár.
í staSinn fyrir 4 lækna um miSja
síÖustu öld, eru nú líklega um 200
læknar á landinu.
Eg þarf ekki aS minnast á hvaS
læknavísindunum hefir farið fram
þessi ár, en eg ætla aS leggja mikla
áherzlu á, aS læknastéttin íslenzka
hefir kveÖiÖ niSur einhvern þann ó-
geÖslegasta draug, sem fylgt getur
nokkurri þjóS og nokkrum manni, en
þaS er sóÖaskapurinn. SóSaskapur
var algengur á tslandi, en er nú
fyrirlitinn af miklum meirihluta
landsmanna.
Sjúkrahúsin íslenzku þola fylli-
Iega samanburS viS þaS, sem bezt er
hjá öörum þjóÖum.
Fyrir aldamótin voru engar hjúkr-
unarkonur til, en nú höfum viS f jöl-
menna og vel lærSa hjúkrunar-
kvennastétt. LjósmæSur eru nú
fleiri og betur ao sér.
AlþýSufræSsla er mikil og góS,
miSaS viS þaS, sem er hjá öSrum
þjóSum.
Alt skólafólk er skoðaS af lækn-
um, til þess aS hægt sé aS varast aS
börn eSa unglingar meS hættulega
sjúkdóma, geti sýkt frá sér.
Skólafólk leggur stund á fleira
VEITIR HREYSTI OG
HUGREKKI ÞEIM SJÚKU
Fólk. sem vegna aldurs, eða annara
orsaka, er lasburða, fær endurnýjaða
heilsu við að nota NUGA-TONE.
NUGA-TONE er fyrirtak fyrir roskið
fólk. Meðalið eykur vinnuþrekið til
muna. Ef þqr eruð gömul eða lasburða,
þá reynið NUGA-TONE. Innan fárra
daga munið þér finna til bata.
NUGA TONE fæst í lyfjabúðum.
Forðist stælingar. Ekkert jafnast á við
NUGA-TONE.
en bóklegt nám, t. d. sund, glímur,
kappróSra, knattleiki, leikfimi, hlaup
o. ,fl. Sund er t. d. skyldunáms-
grein viS flesta barna- og unglinga-
skóla.
Stúlkur læra matreiSslu og þrifn-
aS í barna- og húsmæÖraskólum
Þær læra lika um næringargildi og
vitamin-magn fæSutegunda.
Næstum undantekningarlaust
ganga ungar stulkur á húsmæSra-
skóla áSur en þær gifta sig. Þar
læra þær, auk matreiðslu, aS stjórna
heimili, aS þvo matarílát, húsmuni,
fatnaS og þ. h., aS ganga um beina,
aS gera heimilin vistleg á ýmsan
hátt, meÖferS ungbarna, hannyrSir
og jafnvel vefnaÖ og fatasaum.
Enda verS eg aS segja aS til eru
mörg frábærilega myndarleg og
þrifleg heimili á íslandi, og þeim
fer stöSugt fjölgandi.
Nú kemur varla fyrir aö börn
deyi úr barnaveiki. Ef næmir um-
ferðasjúkdómar ganga eru þeir
stöSvaSir áSur en þeir ná mikilli út-
breiSslu.
Tala holdsveikra (leprosy) mun
hafa veriS um 200 eftir miÖja síS-
ustu öld, en nú eru þeir 18 á öllu
landinu.
AS fólk verSi úti er orðiÖ miklu
sjaldgæfara en áSur var, hvort sem
þaS er að þakka betri klæSnaÖi,
bættum samgöngum eSa meiri fvr-
irhyggju.
HúsnæSi er mildu meira og betra
en áSur fyr og er alt af aS batna.
Mjög margir hita nú hús sin meS
hveravatni eSa rafmagni, sem fram-
leitt er meÖ lækjunum, sem alstaS-
ar eru. Og nú er í ráSi aS liita öll
hús í Reykjavík meS hveravatni, en
aÖeins nokkrir tugir húsa hafa þeg-
ar verið hitaSir þar á þennan hátt og
reynst ágætlega. Idveravatn er líka
notaS til aS hita upp vermireiti (hot
houses), en í þeim rækta menn als-
konar kálmeti, blómtegundir og
ýmsa ávexti, t. d. tómata, melónur,
vínber o. fl.
Atvinnuvegir landsmanna eru nú
miklu fjölbreyttari en áSur. ASal-
atvinnuvegir eru þó þeir sömu, þaS
er fiskiveiÖar og landbúnaÖur.
• En í staSinn fyrir litlu, hættulegu
og erfiÖu opnu bátana eru nú kom-
in stór og vönduS gufuskip.
í staSinn fyrir orfiÖ, ljáinn og
hrífuna eru nú víSa sláttu- og
rakstrarvélar.
Nýtísku mjólkurbú eru víða.
Þessi bú framleiSa smjör, skyr og
margs konar osta. Þau gerilsneySa
einnig mjólkina.
Ýmiskonar verksmiSjur hafa ver-
iS reistar á síSari árum. T. d. er
framleitt kex og kökur, súkkulaÖi
og alskonar sætindi, ýmsar krydd-
tegundir, kerti, sápur, gólfvax, skó-
áburSur, ilmvötn og ýmis fegurSar-
lyf, skófatnaSur, niSursoSinn fisk-
ur og kjöt, kaffibætir, gosdrykkir
og öl, smjörlíki, jurtafeiti o. fl.
Úr íslenzku ullinni eru nú unnir
góSir dúkar til fatnaÖar. Menn
framleiða líka alskonar fatnaS, t. d.
vinnufatnaÖ, sjóklæSi, o. fl.
Flutningar og samgöngur eru
orSnar æriS ólíkar því, sem var fyr-
ir aldamótin.
Vegir, sem skifta hundruSum
kilómetra eru lagSir árlega og
flestar ár eru brúaSar. Vitanlega
hafa ekki veriS efni á aS leggja góSa
vegi, en þessar vegabætur má þó
telja þrekvirki, þegar tekiS er tilit
til hvaS landiS er strjálbygt og ó-
greitt yfirferðar.
BifreiSar eru nú aSallega notaÖar
til fólks- og vöruflutninga, en skip
meS ströndum fram.
Samgöngur viS útlönd eru næst-
um daglegar.
Talsimi og ritsími liggja um land-
iS þdert og endilangt, svo aS á sum-
um stöSum má svo heita aÖ sími sé
á hverju heimili. Útvarp (radio)
er líka afar víSa.
Margar fleiri framfarir mætti
(Framh. á bls. 8)