Lögberg


Lögberg - 29.03.1934, Qupperneq 4

Lögberg - 29.03.1934, Qupperneq 4
4 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. MARZ 1934 Högberg , OeflS út hvern fimtudag af THE COLUMBIA PREB8 LIMITED 695 Sarg-ent Avenue Winnipeg, Manitoba. Utanáakrift ritstjórans. EDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE. WINNIPEG, MAN. VerO ja.OO um driO—Borgist fgrirfram The “Lögberg” is printed and published by The Colum- bia Press, Limited, 695 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba PHONE 86 327 Lýðskólar í Manitoba Fyrir nokkrum viknm síðan birtist hér í blaðinu grein, með þessari fyrirsögn, eftir Wilhelm Kristjánson, kennara að Manitou, Man. 1 grein sinni mintist höfundur á lýðskóla. hreyfinguna í Danmörku og þá blessun, sem hún hefði haft í för með sér, fyrir danska al- þýðu. Margir men'tamenn, hér í landi sem ann- ars staðar, munu hafa kynt sér lýðskólana dönsku, >en það er aðeins nýlega að verulegar umræður hafi orðið um þau mál hér í fylki. Astæðan til þessa er sú að nokkrum kennur- um og embættismönnum mentamáladeildar Manitobafylkis gafst kostur á því, sumarið sem leið, að ferðast til Danmerkur og kynna sér skólafyrirkomulag þar í landi. Foringi fararinnar var Andrew Moore, eftirlitsmaður miðskóla þessa fylkis. Síðan hann kom til baka, hefir hann flutt erindi víðsvegar, bæði hér í borg og til sveita, um lýðskóla Danmerkur. Ræður hans hafa vakið talsverða eftirtekt og í einu tilfejli, að minsta kosti, hefir verið gerð tilraun til þess að koma í framkvæmt, í smáum stíl, þeim hugmyndum, sem liggja til grundvallar fyrir lýðskóla- fyrirkomulagi Dana. Hér er átt við lýðskól- ann í Manitou, s>em getið er um í áminstri grein Wilhelms, kennara, Kristjánssonar. Það er kunnugra en frá þur-fi að segja, að mentun allrar alþýðu er enn mjög ábóta- vant. Lýðskólarnir vilja ráða bót á þessu með því að veita þeim, sem ver eru staddir í efnalegu tilliti, skilyrði til þess að afla sér nokkurrar þekkingar, án þess að þeir þurfi að sækja æðri skóla. En það er ekki einungis að lýðskólamir geti teitt mönnum nauðsynlega þekkingu, heldur hefir þeim tekist betur en öðrum skól- um að miða kenslu sína við þarfir nemenda. Þeir eru því að mörgu leyti hentugri, sér- staklega fyrir sveitafólk, heldur en miðskólar og háskólar vorir, sem hafa það fyrir mark- mið að útskrifa aðallega þá er um kenslustörf vilja sækja, eða vel launuð embætti. Tæpast þarf að taka það fram að lýð- skólar koma aldrei í stað hinna svonefndu æðri skóla, ef um undirbúning til sérnáms er að ræða. Eins og nafnið ber með sér, eru þeir aðallega ætlaðir alþýðu manna til sveita, en þar hafa þeir svo glögglega sýnt ágæti sitt, að varla geta um það orðið skiftar skoðanir. Lýðskólahugmyndin mun eiga sér dýpst- ar rætur í Danmörku, og mestu góðu hefir hún komið til leiðar þar í landi. Skólum þess- um má að miklu leyti þakka framfarir þær, sem orðið hafa í búnaðarmálum Dana síð- ustu 50 árin. Mentaða og framtakssama bændastétt hafa þeir skapað, svo að hvergi í víðri veröld er landbúnaður á hærra stigi né sveitarlíf heilbrigðara. Öflug samtök meðal bænda hafa veitt þeim efnalegt sjálfstæði í fleiri tilfellum en annars staðar gerist. Alt þetta hafa lýðskólarnir gert fyrir Dani. Á íslandi hefir lýðskólahugmyndin einnig rutt sér til rúms síðustu ár. Allmargir lýð- skólar hafa verið reistir í sumum helstu sýsl- um landsins. Best þektir eru Laugavatns- skólinn í Árnessýslu, Laugaskólinn í Reykja- day í Suður-Þingeyjarsýslu og Reykholts- skólinn í Reykholti í Borgarfirði. Eng- inn, sem til þekkir mun neita því að skólar þessir, þótt ungir séu, hafi unnið þarft verk og mikið í þágu íslenzkrar bændastéttar. Hér vestra, í Sléttufylkjunum þremur sérstaklega, gætum vér margt lært af Dönum I og Islendingum í þessu efni. Landbúnaður ! er hér helzta atvinnugrein og hagur lands og þjóðar undir því kominn að hann sé á s«m föstustum grundvelli. 1 Manitoba höfum við til margra ára haft stóran og vandaðan búnaðarskóla. Hann hefir í liðinni tíð gert ómetanlegt gagn, og heldur eflaust áfram að starfa landi og lýð til farsældar. En það er með hann, ein og aðra okkar hærri skóla, að tiltölulega fáir eiga kost á að hagnýta sér þá fræðslu, er hahn hefir að bjóða. Miðskóla- mentun hefir ætíð verið undirstaðan, sem bygt hefir verið ofan á í skóla þessum, og öll- um þeim fjölda, er engrar eða lítillar ment- unar hefir notið er því varnað að sækja þang- að landbúnaðarfræðslu eða almenna þekk- jjlgh. Lýðskólarnir, aftur á móti, gera ekki hærri kröfur til byrjenda en að hann kunni að lesa og skrifa og hafi einhverja námshæfi- leika af náttúrunnar hendi. Þeir veita til- sögn í undirstöðuatriðum bókvísinda og al- mennra fræðigreina. Þeir leggja mikla á- herslu á það er að gagni má koma hversdags- lega. Þeir leggja minna upp úr skriflegum prófum heldur en skilningi á námsgreinum. (Menn vita að hægt er að læra greinar úr kenslubókum utan að og þannig að standast próf, án þess þó að hafa nokkurn veriílegan skilning á viðfangsefninu). Að þessu leiti eru lýðskólarnir öðrum skól- um fremri. Hins og getið er hér að framan hofir of ur- lítil byrjun verið gerð hér í fylkinu, með stofnun lýðskólans í Manitou. Skólinn er opinn öllum frá 18 ára aldri, hvort sem þeir hafa áður gengið í skóla, eða ekki. Kennar- ar miðskólans og kennaraskólans þar í bæ hafa umsjón með kenslunni og flytja fyrir- lestra um ýms efni fyrir nemendum. Fylkis- stjórnin hefir veitt byggingu kennaraskólans, sem nú er ekki lengur starfræktur, til afnota, og kerinarar allir vinna kauplaust. Kostnað- ur, sem þessu fylgir er þar aMeiðandi sama sem enginn. Hér gefst því hverjum sem er kostur á uppfræðslu í almennum námsgrein- um, og er þar með lögð góð undirstaða að aukinni mentun, eftir því hvað hvern fýsir að nema. Meðan fjárhagur manna er jafn erfiður og nú, er ekki við því að búast að lýðskólar verði reistir í sveitum hér vestra, en með því að hagnýta sér þau tæki, sem fyrir hendi eru, svo sem gert hefir verið í Manitou, má nokkru góðu til leiðar koma. Nú eru erfiðir tímar fyrir höndum hvað bændur snertir. Bezt gætu þeir mætt þeim erfiðleikum með öflugum samtökum, en þau samtök byggjast aðallega á meiri þekkingu og meiri skilningi á þeim vandamálum, sem ráða verður fram úr. Lýð- skólarnir gætu orðið einn þátturinn í viðreisn sveitalífsins. Wilhelm Kristjánsson, kennari, hefir vakið hér máls á þýðingarmiklu atriði. Ef til vill verða fleiri til að láta í ljós skoðun sína á máli þessu, sem hér hefir lítillega verið tekið til umræðu. Vélarnar og atvinnuleysið Ýmsir halda því fram að nýjar uppfynd- ingar og nýjar vélar hafi skapað atvinnuleys- ið og að ekki verði við það ráðið nema aftur sé breytt til um vinnubrögð, þannig að mann- aflið komi í stað vélanna. Þessi skoðun er hin mesta f jarstæða, og á engum rökum bygð. Að taka upp aftur gamla starfshætti væri að eyðileggja fram- tíð þeirra þjóða, sem nú standa fremstar að tekniskri þekkingu og siðmenningu. Allar tilraunir í þá átt að hamla verklegum fram- förum er áreiðanlega spor stigið í öfuga átt. Það er ekki einungis að vélarnar geti bætt hag manna og létt af þeim óþörfu erfiði, ef rétt er með þær farið, heldur má sanna að uppfyndingar síðari ára hafa veitt fleiri mönnum atvinnu en annars hefði orðið. Dr. R. A. Millikan, eðlisfræðingurinn nafnkunni, sem Nobels-verðlaunin hlaut fyr- ir nokkrum árum, hefir lagt fram greinilegar skýrslur þessu til sönnunar. Hann byggir niðurstöður sínar á manntalsskýrslum Banda- ríkjanna. Skýrslur þessar sýna að tala þeirra, er arðbæra atvinnu (gtainful employment) stunduðu árið 1900 var 34 af hundraði. Árið 1930, sem þó var kreppuár, nam tala þessara manna 40 af hundraði hverju. Á þessu tímabili varð algjör breyting á vinnubrögðum í öllum greinum iðnaðar og verzlunar, sökum nýrra, hagkvæmra upp- fyndinga. Einnig spáir Millikan að vísindin eigi enn eftir að gera nýjar uppfyndingar og skapa um leið aukna atvinnu. Mörg dæmi má nefna, sem sanna þá stað- hæfingu að vélarnar eigi ekki sök á atvinnu- leysinu og öllum þeim vandræðum, er af því hljótast. Til dæmis er sagt að um 2y2 miljón manna starfi að framleiðslu bíla og viðhaldi þeirra. Hér eru þó ekki taldir þeir, sem vinna við þær iðnaðargreinar, er óbeinlínis tilheyra bíla-framleiðslu, svo sem stál, gler og gúmmí iðnað. Arið 1900 var talið að tæp miljón manna störfuðu að framleiðslu hinna eldri farartækja. Smíði flugvéla og annað þeim iðnaði skylt veitir um 50 þúsund manns at- vinnu. Við starfrækslu og smíði útvarps- tækja vinna um 94 þúsund manns. Við raf- magns iðnaðinn starfa um ein miljón manna. Kvikmyndaiðnaðurinn hefir veitt um 400 þúsund manns atvinnu. Við talsímann vinna um 350 þúsund manns. Þannig mætti lengi telja. Óhætt mun því að segja að allar fram- farir síðustu áratugi, og sú efnalega velmeg- un, er þeim hefir fylgt, sé að mestu leyti vís- indunum að þakka. Þrjú einsöngslög Höf. Áskell Snorrason — Otgef.: Félagsprentsmiðjan. Söngur hefir verið um hönd hafð- ur á íslandi frá landnámstíð og sum af þjóðlögunum hafa lifað á vörum þjóðarinnar frá ómunatíð. En þrátt fyrir það hefir vart verið um nokkra verulega söngment að ræða fyr en nú á síðari árum, að undanteknu því, sem kann að hafa verið á kirkjuskólum í kaþólskri tíð. Hafa verið gefin út, siðari árin, tónverk frumsamin, eftir allmarga íslenzka höfunda og bætist árlega við. Að undanteknum Jóni Leifs hafa is- lenzku tónskáldin ekki mikið feng- ist við að ryðja nýjar brautir né leita að nýjum tóna samstæðum. Mörg islenzku lögin hafa náð þjóð- arhylli, og eru heima á íslandi svo að segja á hvers manns vörum. Auðvitað eru íslenzkar tónsmíðar misjafnar að gæðum, en flestar hafa þær dálítið sérstæðan þjóðlegan blæ, og þar með er lagður grundvöllur að islenzkri músík er túlki íslenzka menning og samræmist íslenzkum hugsunarhætti og staðháttum. Nýverið bárust mér “Þrjú ein- söngslög’ ’ eftir Áskel Snorrason. Það er, að eg held, það fyrsta, er á ^prent hefir komið eftir hann. Má hiklaust segja að það er mjög vel á stað farið. Þessi lagaflokkur er að efni í raun og veru samstæð ’neild og vel fallin til að syngjast sem slík. Höf., auðsjáanlega, skilur ágætlega hvernig á að skrifa fyrir röddina og eins píanóið. Tónaleiðslurnar eru eðlilegar og óþvingaðar, stíllinn lát- laus og laus við tilgerð. Það er auð- séð á frágangi öllum, að höf. er ljóst hvað hann vill, og hann kann og veit hvernig hann á að koma hugsunum sínum í búning. Að þessi lög nái hylli almennings tel eg vafalaust. Lögin eru þýð og fremur draumkend; minna öll á friðsælt íslenzkt sumarkveld. Hulda skáldkona, er svo snildarlega hefir kveðið um íslenzka sveitasælu og sumardýrð, og Áskell Snorrason eru bræðrabörn og uppalin í sama daln- um heima. Á æskustöðvum þeirra, i Laxárdal í Suður-Þingeyjarsýslu, er sú indælasta sumardýrð og frið- ur er eg þekki. Silfurtær áin lið- ast milli grænna hlíða, fjalldrapi, lyng og ylmandi bjarkir klæða dal- inn og heiðina á bak við. Ljóðin, er höf. hefir valið við lögin bera vott um hvernig það umhverfi hefir mót- að hugsunina. Fyrsta lagið “Nætur- gali” (Ben. Gröndal) byrjar þann- “Hjá silfurbláu sundi, við suðrænt ölduhljóð, þar byggir fugl á blómgum meið og býr til fögur Ijóð.” Og lagið fylgir Ijóðinu. er lipurt, viðkvæmt, en þó sem söknuður búi á bak við. I því og næsta lagi “Dag- ur er liðinn,”(St. Thorst.) er stemning heiðríks vorkvölds, hrifn- ing líðandi stundar, túlkuð með skilningi og viðeigandi látleysi. Það er þróttur í hendingunni: “Ljós- geislum' tendrast lífsvonin glaða, lýs vorri sál er burt þú flýrð.” Ann- ar blær er á síðasta laginu, “Kvöld” (Ben. Gröndal). Það er engu síður sungið út úr islenzku eðli, en þar slær höf. á strengi saknaðar og inn- fædds þunglyndis Islendingsins, því landinn veit að: “Ekkert er hér fætt á foldu, farsælt líf, er böl ei slær.” Yfir þessu lagi er íslenzkur þjóð- lagablær, það er líka eina lagið skrif- að í moll, én sá tónstigi hefir jafn- an verið okkur íslendingum kær. Vestur-íslendingar fá tækifæri að heyra lögin nú bráðlega, því söngv- arinn Sig. Skagfield hefir í hyggju að syngja þau í útvarpið. En hing- að til hafa landar hér haft mjög lítið tækifæri að kynnast nýrri tónsmíð- um landa heima. R. H. Ragnar. Vikadrengurinn: Gesturitin á nr. ii6 segir, að það hafi lekið á sig í rúminu í nótt, svo að hann hafi orðið holdvotur. Gestgjafinn: Skrifið þér þá eitt bað—krónu og fimtíu—á reikning- inn hans. Til athugunar og fróðleiks í frétta bréfi frá Betel, rétt ný- lega, er minst meðal annars á gaml- an vistmann þar, og það um hann sagt, að hann sé “allvel hress og glaður í huga en fætur farnar að bila.” í prentuninni er orðinu “farnir” breytt í- “farnar”: “fætur farnar að bila.” Orðið fótur er karlkyns orð og getur aldrei orðið kvenkyns, hvorki í eintölu né í fleir- tölu. Eg minnist á þetta sökum þess hve mjög algengt það er, bæði í ræðu og riti hér vestan hafs, að fara rangt með þetta orð. Fólk segir lang oft- ast “fæturnar,” rétt eins og um fleir- tölu kvenkynsorðs væri að ræða, en ekki “fæturnir,” sem er rétt mál. Bæði ritstjórar og jafnvel góðir prentarar leiðrétta oft stafsetning á aðsendum greinum og skyldi þeim þakkað fyrir það sem ber. Skil eg og vel, að þessi breyting á orðinu “farnir” var gerð af góðum huga, þó svona tækist til. — Annars var prentunar frágangur á greininni mikið fremur góður, eftir því sem gerist nú alment. Og athugasemd um þessa litlu misfellu hefði eg alls ekki gert, ef það væri ekki fyrir það hve margir eru sífelt að flaska á því, að fara rangt með þetta vel þekta íslenzka orð. I von um að eg móðgi nú engan með þessari einföldu athugasemd, er eg, yðar með vinsemd, Jóhann Bjarnason. # * * Til nánari athugunar og meiri fróðleiks Þjssi umrædda prentvilla er með afbrigðum meinleg og verðum vér a?f kannast við þá yfirsjón vora,' þótt ekki viljum vér játa að hún hafi til orðið í leiðréttingar skyni. Þegar vér nú hugsum um prent- villur og þá einnig ritvillur minn- umst vér annars orðs, sem þó er máske ekki eins algengt að skakkt sé ritað, og það er orðið “efldur.” Þetta orð kemur fyrir í umræddri fréttagrein; þar stendur í handriti höfundar að maðurinn hafi verið “fíl-elfdur.” Orðið mun vera kom- ið af “afl” eða sögninni “að efla” og skrifast því efldur. Þetta leið- réttum vér í prentuninni og tökum nú við því þakklæti, sem beint er að ritstjórum og prenturum, sem leiðrétta ritvillur, því vér erum eins og landinn, sem “þótti lofið gott.” Ritstj. Úr bænum “The Road to the City,” heitir leikurinn, sem nemendasamband Jóns Bjarnasonarskóla ætlar að sýna þann n. og 12. apríl. Leikurinn er hinn skemtilegasti, og er vel undir- búinn af hálfu leikenda. Mr. Hjörtur Hjaltalín frá Moun- tain, N. D., kom til borgarinnar um helgina. Hann fer heimleiðís aftur ,á laugardaginn. Jón Bjarnason Academy—Gjafir: Ófeigur Sigurdsson, Red Deer, Alta...........$10.00 Mrs. Tngibjörg Walterson, Gardar, N. Dak........... 5.00 Sigurdur Eyólfson, Árborg.. 1.00 Hrólfur Sigurdson, Árnes, Man. (í minningu um fyrri konu hans, Kristínu, er dó fyrir 15 árum síðan, 23. marz 1919) ................... 10.00 Mrs. Ásdís Hinriksson, Gimli 5.00 Sveinn Sveinsson, Gimli .... 5.00 Margrét Árnason, Gimli .. 1.00 Mrs. S. B. Bergman, Gimli 1.00 Mrs. Guðrún Goodman, Gimli 1.00 Með vinsamlegu þakklæti, S. W. Melsted, gjaldkeri. FYRRUM OG NÚ Um bygðir menn þjóta á bifreiðum nú, með brunandi ferð eins og örin; en alment hér fyrrum menn keyrðu með kú, og komust, þó seint gengi förin. Samt er sá galli við bifreið á braut, hún hilar, ef forug er lautin, svo út úr þvi verður oft angist og þraut, en ætíð það slörkuðu nautin. G. J. Hún gat ekki unnið fyrir gigtar verk En Dodd’s Kidney Pills gerðu hana alheilbrigða Mrs. Lessard hefir nú ætíð öskju við hendina. Delmas, Sask., 29. marz (Einka- skeyti). “í sex mánuði kvaldist eg af gigt,” segir Mrs. Noe Lessard, vel þekt kona hér í bænum. “Hendur mínar og fætur bólgnuðu svo að eg gat ekki unnið. Eg tók tólf öskjur af Dodd’s Kidney Pills og nú er mér alveg batnað. Eg hefi ávalt öskjur við hendina.” Margar konur eiga full erfitt með húsverk sín, jafnvel þótt þær séu heilar heilsu. Hversu miklu erfið- ara hlýtur það þá að vera ef þær eru veikar. Þannig var ástatt fyrir Mrs. Les- sard. Hún var samt nógu skynsöm til að fara eftir reynslu annara og nota Dodd’s Kidney Pills. Þær bættu henni alveg á skömmum tíma. Havea G00DGARDEN M lenUjcfE\ei JVi tcEat- omx uthinq Eresh- 'f&L W Big Uversize Packt iYDEN SE 0nll3-4' EDSj PACKET lO* Melra en 150,000 ánægðir við- skiftavinir 3Önnuðu aftur, árið sem leið, að McFayden fræið er pað bezta. Margir höfðu áður borgrað 5 til 10 cents fyrir pakk- ann og héldu að minna mætti ekki borga til að fá gott útsæði. Nú er óþarfi að borga meira en 2%, 3, eða 4 cents fyrir flestar teg- undir af fræi. Lágt verð eru þð ekki beztu meðmælin með McFayden fræinu, heldur gæði þess. Frækornið er lifandi, og því fyr sem það kemst til þeirra, sem það nota, þess betur vex það og dafnar. Breytingar á útsæðislögum heimta nú að útsæði sé merkt með ártali og mánaðardegi. Jletta gerði okkur ekkert. Alt okkar útsæði er nýtt. Ef að McFayden fræið væri sent til kaupmanna 1 stórum kössum, þá ættum vér jafnan mikið af þvl fyrirliggjandi á hverju sumri. Ef svo þessu fræi væri hc^it, myndum við skaðast og yrðum því að hækka verðið á útsæðisfræi okkar. Ef við aftur á mðti geymdum það, yrði það orðið gamalt næsta vor, en gamalt fræ viljum vér ekki selja. pess vegna seljum vér fræið beint til ykkar. BIG 25c Seed Special I Tíu pakkar af fullri stærð, frá 5 til 10 centa virði, fást fyrir 25 cents, og þér fáið 2 5 centin til baka með fyrstu pöntun gegn “refund cou- pon,” sem hægt er að borga með næstu pöntun, hún sendist með þessu safni. Sendið peninga, þð má senda frímerki. Safn þetta er falleg gjöf; kostar lltið, en gefur mikla uppskeru. Pantið garð- fræ yðar strax; þér þurfið þeirra með hvort sem er. McFayden hefir verið bezta félagið slðan 1910. NEW-TESTED SEED Every Packet Dated BEETS—Detroit Dark Red % oc. Sows 23 ft. of row. CARROTS—Chantenay Half Long % oz. Sows 25 ft. of row. CUCUMBER—Early Fortune, % oz. suffícient for 100 plants. LETTUCE—Grand Rapids, % oz. Sows 50 ft. of row. ONION—White Portugals Silver Skin % oz. Sows 15 ft. of row ONION—Yellow Globe Danvers, % oz. Sows 15 ft. of row. PARSNIP—Sarly hort Round, % oz. Sows 40 ft. of row. RADISH—Frenoh Breakfast, Vi oz. Sows 2 5 ft. of row. SWEDE TURNIP — Canadian Gem„ % oz. Sows 75 ft. of row. TURNIP—Wihte Summer Table, % oz. Sows 50 ft. of row. það nf/jasta og bezta. peir, sem vilja það nýjasta og bezta vilja eflaust kynna sér nýjustu teg- undir af Sweet Corn, Early Beans og Stringless Beans, sem búnað- arskðli Manitoba hefir ræktað og reynst hefir oss ágætlega. GEFINS—Klippið út þessa aug- lýsingu og fáið stðran pakka af fallegasta blðmafræi gefins. Mllcill sparnaður í þvi að senda sameiginlegar pantanir. McFayden Seed Co. Winnipeg

x

Lögberg

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.