Lögberg - 05.04.1934, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. APRÍL 1934
5
Heima og að heiman
(Sögur ömmu)
Ræsivellir var stærsta jöröin í
sveitinni. StóÖ bærinn undir heið-
arbrekku. Var landrými mikið til
heiðarinnar og búfjárhagi ágætur.
Engjarnar voru fram og niður frá
bænum og entu við á, sem féll þar til
sjávar. Árbakkarnir voru mun
hærri en engjarnar, hafði áin hlað-
ið upp bakkana í leysingu, flæddi
hún stundum.yfir landið að vorinu,
og stóð vatnið á enginu fram eftir
öllu sumri í pollum eða keldum.
Kom það fyrir að skepnur fórust i
þessum ófærum. Varð rnikið af
enginu að vera óslegið.
Þá tók sig til maður, Grímur að
nafni; réðist hann til ábúðar á jörð-
inni og keypti hana síðar. Ruddi
hann skarð í árbakkann og ræsti
fram engið þegar lækkaði í ánni;
gerðist nú gott engið og jókst hey-
fengur stórum.
Gerðist nú Grímur við góð efni,
og fénaði hans fjölgaði árlega. Réði
hann til sín vinnufólk. Reif hann
niður bæinn og húsaði að nýju;
sömuleiðis peningshús eftir þörfum.
Voru hús öll stærri en áður og
vönduð mjög að efni og frágangi.
Breytti Grímur nafni bæjarins og
kallaði hann Ræsivelli. Seinna urðu
Ræsivellir kirkjustaður, lá jörðin að
þjóðbraut og þótti vel í sveit komin ;
áttu margir þar leið um; voru sam-
komur allar og íundir sjálfsagðir
að Ræsistöðum.
Það er langt siðan að þessir at-
burðir gerðust. Afkomendur Gríms
hafa setið jörðina mann fram af
manni. Alt hafa það verið'mætir
menn og tekið mikinn og góðan þátt
í velferðarmálum sveitarinnar.
Grímur hét bóndinn, sem nú bjó
á Ræsivöllum. Var hann sjötti eða
sjöundi maður frá Grími hinum
gamla; höfðu þeir f lestir heitið
Jónar eða Grímar, afkomendur hans.
Vigdís hét kona Gríms. Börn áttu
þau tvö, Kristin og Sigríði.
Grimur var myndarmaður i hvi-
vetna, smiður á tré og járn, og
grenjaskytta með afbrigðum. Hann
var búsýslumaður og fengsæll til að-
dráttar, og hélt margt vinnufólk.
Enn voru hús mörg og stór á
Ræsivöllum, en farin að hrörna;
bæjarþil gisin og upplituð og tekin
að hallast fram.
Stofa var á bænum, mikil og
forn; var hún almennur veizluskáli
sveitarinnar. Hún var þiljuð innan
með traustum eikarborðum; reka-
. viðar borð voru í lofti og veggjum.
Hafði eitt sinn verið blátt mál á
veggjum og lofti, en var nú að mestu
horfið. Gluggar tveir, litlir, voru
á framstafni, var fremur skuggsýnt
innanhúss. Alt var með hrörnunar-
svip. Mundu fornveggir þessir
hafa getað sagt frá mörgu; þeir
stóðu ellidimmir, þögulir og þung-
búnir og birtu engum leyndardóma
sina.
Stofugögn voru ekki mörg.
Skatthol stóð við vegg gegnt dyr-
um, borð og stólar nær miðju gólfi
og legubekkur í einu horninu. Tvær
eða þrjár myndir voru festar á vegg-
ina. Spjald var þar líka í umgjörð
með máðu skrifletri; varð því ekki
lesið. Innihald þess tilheyrði lið-
inni kynslóð, var horfið með henni
og gleymf.—
Nú gengu í garð erfið ár; hafís-
inn lagðist árlega við land, og olli
grasbrests til lands og ,aflaleysis til
sjávar. Ár þessi lögðust eins og
farg yfir þjóðina. En það farg
“þrýsti fjöður fólgins lífs og dulins
kraftar.” Það virtist svo, þvi nú
komu í ljós ýmsar nýjungar. Þjóð-
in eignaðist dagblöð og tímarit, sem
ræddu um þjóðleg velferðarmál.
Félög voru stofnuð til þess að
hrinda af stað hagsmunalegum fyr-
irtækjum. Kaupfélög risu upp um
land alt; gullið enska streymdi inn
og bankar voru opnaðir til greiðari
viðskifta. Vistarband var afnumið
og erfiðisfólk streymdi að sjónum.
Og útflutningar hófust til Ameríku.
Landbúnaði fór fram á ýmsan
hátt, líka uxu örðugleikarnir; þarfir
urðu fleiri og stærri, vinnufólk varð
lausara fyrir í vistum og kauphærra.
Mjög misjöfnum augum litu
menn framtíðina; Var margur ugg-
andi fyrir framtíð sína og sinna.
Frá Ameríku tóku að berast sög-
ur um mikla landkosti, um mörg
tækifæri og vellíðan. Þar kom, að
margan tók að fýsa að flytjast þang-
að og yrkja upp á nýjan stofn fyrir
sig og sína.
Grímur fylgdist vel með straum-
hvörfum þeim, sem áttu sér stað.
Framtíðin virtist honum bæði björt
og dimm. Ekki var hann ugglaus,
þegar hann hugsaði um framtið
barna sinna. Hann bjó við góð efni,
en það, út af fyrir sig, trygði ekki
framtíð barna hans. Landnám var
heimilað þeim, sem vildu taka sér
bústað í hinu mikla víðlendi Vest-
irheims. Það fór að vega salt fyrir
Grími, hvort betra mundi að sitja
áfratn á föðurleifð sinni, eða leita
landkosta vestan hafs.
Grimur ræddi þetta við nágranna
stna; löttu hann flestir fararinnar.
Tengdir ættingja og nágranna, ljúf
ar endurminningar, þægilegt jarð-
næði, skemtileg sveit og fólk; alt
tók þetta í sama strenginn.
Aftur voru örðugleikar: Útsvör
gcrðust há og fóru vaxandi, vax-
andi örðugleikar við vinnufólkshald,
vaxandi útgjöld við búskapinn og
erfitt árferði, og ýmislegt fleira
gerði það að verkum, að Grím tók
að fýsa til burtfarar, og leita gæf-
unnar undir frjálsara félagslegu
skipulagi. Taldi hann betur trygða
framtíð barna sinna á þann hátt.
Sagði hann að hann vænti ekki
sjálfum sér neins hags af því að
breyta til, en hitt gerði hann sér von
um, að á þann hátt fengi hann betur
trygt framtið börnum sinum, og þá
var það vel til vinnandi.
Þar kom, að Grimur lét skrásetja
sig og sina til útflutnings á komandi
vori. Risu þá og fleiri upp og vildu
breyta til á sömu leið.
Grímur fór nú að leita fyrir sér
með það, að selja föðurleifð sína og
búslóð. Kom þá til hans maður,
Þorsteinn að nafni, félítill; falaði
hann jörðina með áhöfn allri. Þor-
steinn var kominn fyrir stuttu frá
útlöndum, þar sem hann hafði
stundað nám við búnaðarskóla.
Ekki hafði hann sjálfur gjaldeyri,
en ættingjar hans hlupu undir bagga
með honum, og gátu útvegað honum
lán til þess að borga mikið niður í
jörð og búi; það sem eftir stæði
skyldi borgast í jöfnum niðurborg-
unum ár frá ári.
Grímur losaði sig við alt á þennan
hátt, sem hann vildi selja, nema
reiðhest sinn.
Reiðhestur Gríms var hinn mesti
kjörgripur; jarpskjóttur að lit, þol-
inn og góðgengur. Grímur hafði
alið hestinn upp á töðu og mjólk;
Reyndist hesturinn Grími auðsveip-
ur þjónn, vinur og lífgjafi. Grímur
vildi ekki skiljast við hann fyr en
undir það síðasta. Gaf hann vini
sínurn og náfrænda, Jóni í Svartár-
tungu, Skjóna með öllum reiðtýgj-
úm. Lofaði Jón því að fara vel með
hann og láta hann aldrei bresta neitt
í fóðri eða hirðing; reyndist Jón
hestinum vel; lifði Skjóni allmörg
ár eftir þetta.
Þegar Grímur haf^ði losað sig við
jarðnæði og bú, fluttist hann með
skyldulið sitt og fékk sér húsnæði í
kaupstaðnum, og beið skips. Grírn-
ur varði biðtímanum ti! þess að
binda enda á viðskifti sín, og kveðja
ættingja og vini f jær og nær; var
hann vel kyntur af mörgum og
frændmargur.
Loksins fréttist að skipið væri
væntanlegt á hverri stundu. Það
kom morguninn eftir og átti að
leggja af stað um miðaftan þann
sama dag. Kepptust menn við að
kornast um borð.
Grímur fékk sig fluttan tíman-
lega og fékk úthlutaðan aðseturs-
stað fyrir sig og sína. Brá hann sér
þá i land til þess að kasta síðustu
kveðju á kunningja og ástmenni.
Kom hann aftur um borð góðum
tíma fyrir burtfararstund skipsins.
Það voru allmargir farþegar fyrir.
Menn voru farnir að heilsast og
kynnast.
Litið gaf Grímur sig á tal við
menn. Hann gekk fram eftir skip-
inu, fékk sér sæti afsiðis og virtist
i þungum þönkum.—
Framh.
Kaflar úr sögu
Eftir Birkirein
Framh.
Samt stóðu þeir sig allvel lengi fyrst
og voru flokkarnir jafnir, þegar
hinn tiltekni tími var liðinn. Þá var
spilað lengur og töldu þá Golden
Eagles 4 vinninga, en Glenboro 2.
Á laugardagskveldið voru þrír
flokkar enn ósigraðir, Fálkar,
Golden Eagles og Gimli. Þá var
aftur varpað hlutkesti um hver
skyldi sitja hjá, og hreptu Fálkar
| það aftur.
Gimli og Golden Eagles spiluðu
því fyrsta leikinn. Flestum þótti lík-
legt að Gimli myndi nú tapa, þar
sem Golden Eagles höfðu marga vel-
þekta hockey-leikara héðan úr borg.
Það fór þó öðru vísi en ætlað var,
og unnu Gimli með 7 á móti 5, eftir
að leikið hafði verið 20 mínútur
fram yfir ákveðinn tíma. Nokkr-
um sinnum lá við að slagsmál yrðu,
en því varð afstýrt. Undruðust
menn hvað drengirnir frá Gimli
stóðu $ig vel.
Næst þurfti Gimli-flokkurinn að
spila á móti Fálkunum, og voru hin-
ir fyrnefndu orðnir þreyttir eftir
leikinn við Golden Eagles, en Fálk-
ar ólúnir. Þessi leikur fór þannig
að Fálkar unnu með tveimur á móti
einum, og hlutu þannig “Hornið,”
sem er hinn fallegasti gripur.
Allir voru leikirnir góðir og sumir
ágætir. Þjóðræknisfélagið er að
vinna þarft verk í þágu unglinganna
með þessari árlegu samkepni. Ó-
neitanlega væri þó skemtilegra ef
fleiri fslendingar tæki þátt í leikjun-
um, en verið hefir þessi síðustu tvö
ár. ------------------------
Þær höfðu bollalagt tíðindi dags- Lag'es tvisvar. í alt höfðu Golden
ins aftur og fram; þá sagði Elín:
“Mið langar til að spyrja þig að
leyndarrriáli ?”
“Hvað er það ?” spurði Borghild-
ur hálf hissa.
“Veiztu til að Árni hafi skrifast
á við nokkra stúlku, þar vestra?”
Borghildur hristi höfuðið.
“Nei, eg er alveg saklaust af því
að vita nokkuð um hans hagi, frá
því sjónarmiði.”
Alt í einu skaut því eins og eld-
ingu inn í huga hennar, að hann
hafði skrifað bréfið fyrir Marías.
Henni fanst það ekki alls kosta
drengilegt af honum, af því hann
var svo mikill vinur föður hennar.
Hana setti hljóða er atvik þetta
kom í huga hennar, því það hafði
valdið henni svo mikils geigs.
“Eg hefi aldrei heyrt það nefnt,”
sagði hún, en raddblærinn var öðru-
vísi en áður, “að hann hafi verið í
vinfengi eða bréfavnðskiftum við
nokkra stúlku, þessar vertíðir, sem
hann var í mínu nágrenni.”
Elín horfði á hana og misskildi
hik hennar og breytan raddblæ.
“Þú veist eitthvað, sem að þú vilt
ekki segja mér.”
“Eg veit ekki neitt,” sagði Borg-
hildur, og hvesti röddina og horfði
á Elínu, eins og til að hrista þessa
þoku úr huga hennar.
“Á eg að segja þér nokkuð, Borg-
hildur ?”
“Hvað er það?”
“Eg heyrði einhvern slæðing um
það að hann hefði verið að líta eftir
þér.”
.Elín sagði þedta góðlátllega og
með viðmóti, sem sýndi að hún legði
ekkert upp úr þessu, en gerði það
fremur til þess að vita hvað Borg-
hildur segði.
Borghildur hnyklaði brýrnar.
“Það er nóg til af ‘slæðingnuin,’
Elín.”
“Þeir eru enn fleiri á vörum
manna en draugarnir, sem öll
draugatrúin hefir skapað.”
“Árni hefir aldrei talað um neitt
alvarlegra heldur en hana Öldu, þeg-
ar hann bauð mér hana í heimsókn-
ina til föður míns í vor.”
“Hann gerði það vel, en eg er viss
um að eg naut þar vináttu hans við
föður mínn og svo þess, að eg var
ókunnug hér. Ástir í minn garð
hafa honum aldrei dottið í hug ; það
get eg sannfært þig um, Elín.”
“Eg veit það,” sagði Elín.
“Við sáum það öll strax í vor, eft-
ir að þú komst, að um ekkert var
að ræða ykkar á milli. En—” Hún
þagnaði.
“En hvað?” spurði Borghildur
rólega.
“Það gekk maður fram hjá hon-
um einu sinni þegar hann var að
skrifa bréf. Hann sá að það var til
stúlku og—hélt helzt að það hefði
verið til þín.”
Framh.
Algeimurmn
Þú ómælis vídd, ó, þú veglausa auðn,
sem að verðandi skapaðir alsherjar
mátt;
þó að undrun oss veki’ öll þau til-
veru tákn
í tröllslegri algeimsins nátt.
Og vér dáum hið síkvika sólnanna
smíð
um sveiflandi alrúmsins hæð,
en sjáum aldanna raðir frá ómuna
tíð,
og útskaga búandans smæð.
Undrun orkað fær: alheims rúmið
f jær!
Ó, sú alvalds-náð, sem að björt og
og svo blíð
er blessunar- streymandi -æð.
NUGA-TONE STYRKIR
LÍFFÆRIN
Séu ltffæri yðar 'ömuð, eða þér kenn-
ið til elli, ættuð þér að fá yður NUGA-
TONE. Pað hefir hjálpað mljénum
manna og kvenna í slðastliðin 45 ár.
NUGA-TONE er verulegur heilsu-
gjafi, er styrkir öll líffærin.
Alt lasburða fðlk ætti að nota NUGA-
TONE. Fæst I lyfjabúðum; varist stæl-
ingar. Kaupið ekta NUGA-TONE.
eða
Ódeilissmæð, ómælisstærð,
vér sízt fáum skilið til fulls
halds,
því fávitrum jafnan oss feilar að sjá
vor forlög og allsherjar valds.
í myrkrinu’ er jarðlífsins fánýta
fálm
þó friðþæging dauða og lífs,
því vor síglaða von er um sigursins
hjálm,
mót sækni hins lamandi kifs.
Þá efumst vér þrátt, þá sefumst vér
brátt,
því vor æferska von er um öryggis-
hjálm
og arfinn hins eilífa lifs.
M. 'ingimarsson.
er miklu stærri og luralegri heldur
en hann hafði imyndað sér, en ljón
°g tígrisdýr alveg eins og hann hafði
haldið. Mest brá honum þegar hann
sá giraffann. Aldrei hafði honum
komið til hugar að nokkur skepna
gæti litið þannig út. Hann stóð
langan tíma fyrir utan búrið og
veltist um að hlátri, þvi að honum
fanst gíraffinn svo ótrúlega hlægi-
legur.—Mbl.
Fálkarnir vinna hockey-
samkepnina
Samkepnin um “Horn” Þjóð-
æknisfélagsins var háð á fimtudags-
og laugardagskveld í vikunni sem
leið. Fálkarnir báru sigur úr být-
um, með því að sigra Gimli, á laug-
ardagskveldið.
Fimm flokkar tóku þátt i sam-
kephinni: Fálkar, Gimli, Golden
Eagles, Glenboro og Pla-Mors.
Ætlast var til að Selkirk-flokkurinn
kæmi, en svo varð þó ekki. Þá var
varpað hlutkesti, og fór það þannig
að Gimli spilaði á móti Pla-Mors
og Glenboro á móti Golden Eagles.
Fyrsta leikinn unnu Gimli af Pla-
Mors, einn á móti engum. Gimli
flokkurinn spilaði af kappi og sótti
jafnan á. Þegar dróg að leikslok-
um töldu þeir einú sinni, og dugði
það til.
Næsta leik spiluðu Glenboro og
Golden Eagles. Auðséð var að
Glenboro-drengirnir voru þreyttir
eftir margra vikna erfiði. Þeir voru
nýbúnir að spila við Dauphin, Car-
man og fleiri og skorti mikið á að
þeir léki jafn vel og þeirra er vani.
Serkjagrafir
Márarnir voru yfirstétt á Spáni í
margar aldir. Þeir fluttu úr fjar-
lægum löndum, sunnan og austan við
Miðjarðarhaf, venjur, sem voru sér-
kennilegar fyrir hin heitu lönd, sem
þeir komu frá. Ein af þeim eru
Serkjagrafirnar.
í kirkjugörðum á Spáni eru víða
stórbyggingar úr steini, þar sem
geymdar eru jarðneskar leifar hinna
framliðnu. Eftir byggingunni miðri
liggur steinveggur, nokkurra metra
hár, og skiftir henni i tvo jafna
hluta.
Veggur þessi aðskilur grafhólfin.
Það eru steinhólf, hæfilega stór til
að rúma eina líkkistu. Oftast eru
4—5 hólf hvert yfir öðru, og mið-
ast hæð byggingarinnar við þaj5, að
ekki sé mjög erfitt að lyfta kistun-
um inn í efstu hólfin. Vegna hit-
ans á Spáni er með lögum fyrir-
skipað, að jarðarför fari fram innan
sólarhrings frá andláti mannsins. Þá
er líkið sett í mjög þunna og ódýra
kistu, miklu veigaminni heldur en
tíðkast hjá norrænum þjóðum. Síð-
an leggur líkfylgdin af stað, og er
venjulega fámenn. Tveir eða fleiri
prestar fylgja. Kirkjugarðarnir
eru nú hafðir utan við borgirnar.
Þegar þangað kemur, er kistunni
lyft af vagninum, og ýtt inn i gröf-
ina. Steinsmiður lokar grafarmunn-
anum með hellu, sem fellur í opið,
og er fest með steinlími, svo að
gröfin er nærri loftheld. Hin eigin-
lega dánarminning fer fram nokkr-
um dögum síðar i kirkju hlutaðeig-
andi ættar. Þangað safnast ættingj-
ar og vinir, og þar er haldin sorgar-
guðsþjónusta, misjafnlega vegleg,
eftir því sem aðstaða ættingjanna
leyfir.
Hinn sterki sólarhiti nær til lík-
anna í múrgröfunum og veldur því,
að þau leysast skjótt í sundur, og
eftir verður hismið tómt. Þar sem
umkomulausir menn eiga í hlut, eru
grafirnar opnaðar eftir nokkur ár,
hismið tekið og grafið í kirkjugarð-
inn þar sem múrgrafirnar eru, en
ný líkkista er sett í staðinn. En
þeir, sem betur mega, borga nógu
vel fyrir, að leifar þeirra megi vera
í friði meðan múrveggirnir standa.
Norrænu þjóðirnar fela leifar
hinna dánu í faðmi moldarinnar.
Einar Jónsson hefir sýnt í einni af
höggmyndum sínum, hvernig mold-
in faðmar lífið. En á Suðurlöndum
er klettagröfin heimkynni hinna
dánu. Suður við strendur Mið-
jarðarhafsins endurtekur sig 2000
ára gömul sögusögn nýja testament-
isins. Sá, sem kveður lifið, er flutt-
ur í klettagröf og grafarmynninu
lokað nieð steini.—J. ]. — Dvöl.
MERKILEG DÝR
29 ára gamall maður í Englandi
sem hafði verið blindur frá fæð-
ingu, var nýlega skorinn upp og
fekk þá fulla sjón. Þótti honum þá
margt merkilegt af því, sem fyrir
augu bar, en þó þótti honum ein-
kennilegast að koma í dýragarðinn
Hafði hann oft komið þangað áður
og reynt að gera sér i hugarlund
hvernig dýrin voru í hátt. Fíllinn
BlLA UMFERÐ
Breska samgöngumálaráðuneytið
skipaði fyrir nokkru nefnd til þess
að athuga það slit, sem verður á
vegum vegna bílaumferðar, og hvort
hraður akstur eða hægur mundi
meir valda slitinu. — Hefir nefnd-
in komist að þeirri niðurstöðu, eftir
ítarlegar rannsóknir, að eftir því
sem bilarnir aki hraðar, eftir því
slíti þeir vegunum minna.
Rannsóknum þessum er haldið á-
fram til þess að athuga á hvern
hátt sé hægt að draga úr hinum
mikla viðhaldskostnaði vega.—Mbl.
SKÓSLIT EFTIR LYNDIS-
EINKUNINNI
I frönsku kvennablaði er sagt frá
því, að hægt sé að lesa lyndisein-
kunn kvenna eftir því, hvernig þær
slíti skóhælunum.
Slit á ytri brúnum hælanna veit á
léttúð, en séu skórnir gengnir inn á
við, veit það á hverflyndi. Sé skór-
inn genginn út á við á hægra fæti,
én inn á við á vinstra, er það merki
um vöntun á sjálísgagnrýni.—Mbl.
INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS

Akra, N. Dakota .B. S. Thorvardson !
' Árborg, Man
Arnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota
Bellingham, Wash
Belmont, Man
Blaine, Wash
Bredenbury, Sask
Brown, Man J. S. Gillis :
Cavalier, N. Daketa
Churchbridge, Sask
Cypress River, Man
Dafoe, Sask J. G. Stephanson
Darwin, P.O., Man
Edinburg, N. Dakota....
! Elfros, Sask .. Goodmundson, Mrs. J. H.
Garðar, N. Dakota
Gerald, Sask
! Geysir, Man
Gimli, Man F. O. Lvngdal
Glenboro, Man
Hallson, N. Dakota
Hayland, P.O., Man
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota
Hnausa, Man
• Húsavík, Man
Ivanhoe. Minn
Kandahar, Sask
Langruth, Man t.
Leslie, Sask
Lundar, Man
Markerville, Alta
Minneota. Minn
• Mountain, N. Dakota...
Mozart, Sask
Oak Point, Man
Oakview, Man
• Otto, Man
Point Roberts, Wash •. S. T. Mýrdal
Red Deer, Alta
! Revkjavík, Man
Riverton, Man G. Sölvason
Seattle, Wash T. 1. Middal
Selkirk, Man W. Nordal !
Siglunes, P.O., Man. .. J. K. Jonasson
! Silver Bay, Man
! Svold. N. Dakota
Swan River, Man
Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota
Vancouver, B.C
Víðir, Man
Vogar, Man
Westbourne, Man
Winnipeg'Beach, Man..
Winnipegosis, Man
Wynyard, Sask V, •