Lögberg - 21.03.1935, Síða 4

4
LÖGBElRG, FTMTXJDAGINN 21. MARZ, 1935
llögtjerg
Uefltf flt hvern fimtudag af
1' B K COLtUBlA P R E 8 B L I M 1 T M D
69 6 Sarg-ent Avenue
Wlnnipeg, Manitobn.
Utanáakrlft ritstjórans:
■DITOR LÖGBERG. 695 SARGENT AVE
WINNIPBG, MAN.
r*T« it .00 um árið—Borgist fvrirýram
The “Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 69 5 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHOXE 86 827
Einar Benediktsson og
Eimreiðin
Vegna missendingar e’ða tafar, barst oss
ekki í hendur lokaþáttur EimreiSarinnar fyrir
síSasta ár, fyr en alveg nýverið, og þá beint
frá ritstjóranum sjálfum, hr. Sveini Sigurðs-
syni.
Það er með þetta hefti eins og flest hin
fvrri í tíS núverandi ritstjóra, að yfir því
hvílir heiðríkja djarfhuga gáfumanns, er
auðsjáanlega ber djúpa virÖingu fyrir þeim
verkefnum, sem hann gefur sig við, með al-
menningsheill fyrir augum. Þegar mál eru
rædd af slíkri einlægni, má ávalt góðs eins
vænta um árangurinn.
Veigamesta ritgerð þessa Eimreiðar-
heftis er eftir ritstjórann sjálfan, um ljóð-
víking íslenzku þjóðarinnar, Einar Benedikts-
son, sjötugan. Lýsingar höfundar á þessum
sjálfsagða forseta í öldungadeild íslenzkra
óÖsnillinga, eru með öllu hispurslausar, en
leiÖa fram með rökvísri gerhygli grunntón
þann, er ljóðstefna skáldsins hvílir á, þar sem
sáttmálsörk íslenzkrar málsmenningar og ís-
lenzk drápudýrð verður alt í öllu.
í inngangi ritgerðar sinnar kemst höf-
undur þannig að orÖi:
“Það kann að vera, að engin full-
nægjandi, vísindaleg rök séu fyrir því,
að í heiminn fæðist öðru hvoru menn,
sem sameini til fullnustu í útliti og
anda svip og sögu lands síns og þjóðar. En
eigi að síÖur virðist þetta svo stundum, að því
er til skáldanna kemur. Það er eins og land-
ið, þjóð þess og saga, holdgist í afburðaskáld-
um sínum. Hver getur hugsað sér Björnson
án Noregs eða Gorki án Rússlands? Sjálft
j’firbragð Noregs var rist í svip Bjömsons,
og rússnesk þjóðarsál endurspeglast ekki að-
eins í verkum Gorkis, heldur og í sjálfu útliti
hans. Og þótt ef til vill sé ekki fundinn neinn
sérstakur klettur hér á landi, með svip Einars
Benediktssonar, eins og kletturinn í Guð-
brandsdal með svip Björnons, þá er eins og
yfirbragð Islands sé markað í andlitsdráttum
þessa höfuðskálds, ef nógu vel er að gáð. 1
svip Einars Benediktssonar má kenna sjálft
landið, undir hraunstorku eldfjallanna, þar
sem hitaólgan hamast í djúpunum, landið með
fjöll sín, jökla, hamra, heiðar og vötn, vog-
skornar strendurnar og dalina djúpu. Og
með skáldskap sínum hefir hann túlkað þetta
land, sögu þess, tunguna og þjóðina, sem það
byggir, af meiri gerhygli, vandvirkni og með
meiri krafti en nokkurt annað ljóðskáld, sem
nú er uppi á Islandi.”
Einars Benediktssonar var víst ekki að
öðru leyti minst hér vestra í tilefni af sjö-
tugsafmælinu en því, að Lögberg flutti mynd
skáldsins, ásamt fáorðum árnaðaróskum;
hefir þó stundum heilmikið veður verið gert
út af ýmsu, sem minna var um vert. Niður-
lagskaflinn í þessari áminstu ágætisritgerð
hr. Sveins Sigurðssonar er á þessa leið:
“Einari Benediktssyni hefir verið fundið
það til lýta, að Ijóð hans sum væru svo myrkt
kveÖin, að þau væru lítt eða ekki skiljanleg.
Þetta er ekki með öllu ástæðulaust. Sum
kvæða hans eru skilningsþrautir, sem á-
reynslu þarf til að leysa. Eín svo er um flest
það, sem ber af í ljóðlist, að þess verður ekki
notið nema með nokkurri fyrirhöfn. Fæstum
mun koma að fullu gagni að lesa t. d. Manfred
Byrons, Faust Goet'hes eða Pétur Gaut Ibsens
aðeins einu sinni, svo tekin séu fá dæmi. Slík
verk þarf helzt að lesa oft. Bnginn hefir, svo
vitað sé, getað með rökum bent á innihalds-
leysi í kvæðum Einars Benediktssonar. Hitt
er vitanlegt, að stundum hafa komiÖ frá hon-
um kvæði, sem hafa orðið lesandanum ofraun
í fyrstu. Einar Benediktsson hefir eitt sinn
sjálfur sagt, að óbreytt almúgafólk, sjómenn,
bændur og verkamenn, hafi reynst sér beztir
lesendur. Þeir hafi skilið sig bezt. Hvað
sem um það er, þá mun óhætt að segja, að
enginn sæmilega greindur lesandi þurfi að
fælast skáldskap hans vegna þess, hve myrk-
ur hann sé. Hann má að sjálfsögðu oft skilja
á fleiri en eina lund. En ástsæld sú, sem
kvæðin hafa hlotið hjá öllum stéttum lands-
manna, er næg sönnun þess, að fólkiÖ hefir
fundið í þeim fjársjóðu, sem eru gulli betri.
Hinar ströngu kröfur til hugsunar og máls er
skýrt einkenni á allri ljóðlist, sem sprottin er
upp af fomri rót EddukvæÖanna og með réttu
getur norræn talist. Islenzkasta einkennið á
skáldskap Einars Bonediktssonar er hinn
vitsmunalegi styrkur, mannvit felt í viðjar
stuðla og dýrra orÖa, sem í kvæðum hans birt-
ist. En það er einnig annað einkenni á ljóÖ-
list hans, sem ekki verÖur gengið fram hjá,
þegar meta skal gildi hennar fyrir þjóð hans.
Það er hreinleikinn og heiSríkjan, sem hvar-
vetna gætir. Þó að leitað sé með logandi ljósi
um hið mikla völundarhús hugsunar hans í
bundnu máli, finst þar hvergi saurug lína,
hvergi þessi lævísa veila í tjáningu, sem
breytt getur guðdómlegri gáfu innblástursins
í svartagaldur. Skáldið hefir þar verið köll-
un sinni trúr. Þótt veraldarvolkiö hafi leitt
út á margan hálan ís, má aldrei falla skuggi
á ásýnd óÖdísarinnar. Hún er “meyjan af
ókunna landinu, ’ ’ guðdómleg, hrein og ósnort-
in stígur hún niður til að flytja mönnunum
ástgjafir sínar, en á hana má ekkert óhreint
falla. Komi það fyrir, er í því fólgin skálds-
ins dauðasynd. 1 EinrœðumStarkaðar, þessu
stórbrotna sjálfsrýniljóði, þar sem skáldið
metur og vegur öfl sálarinnar, lætur hann óð-
dísina mæta henni í sjálfum dauðanum, svo að *
birtir fram undan:
Með jarðneska kraftsins veig á vör—
úr visnandi höndum eg skálinni fleygði.
Eg heyrði Ijóð — mitt líf var á för.
Ljósið handan við daginn eg eygði.----
Og kvæðinu lýkur þannig:
Dagur míns heims varð heilsvört nótt—
hann hvarf eins og stjarnan í morgunbjarma.
Guðsdyrnar opnuðust hart' og hljótt.
Hirðsveinar konungsins réttu iít arma.
Fjördrykkinn eilífðar fast eg drakk;
þá féll mín ásýnd á jörð eins og gríma.
Heiðingjasálin steypti stakk.—
Eg steig fyrir dómara allra tíma.
Og þannig lýkur hverju kvæði að síðustu.
Á sjötugsafmæli skáldsins Einars Bene-
diktssonar leggur þjóðin sveig að höfði hon-
um og krýnir hann skáldkonung sinn. Hún
gerir það ekki með háværum veizluhöldum,
heldur í kyrþey, en þakklát—og hrærð.”
Auk ritgerðar þessarar um Einar Bene-
diktsson, flytur Eimreiðin að þessu sinni
eftirgreind ritverk, flest prýðilega úr garði
ger:
Napoelon Bónaparte (saga með mvnd)
eftir Halldór Kiljan Laxness; Um hlátur,
(með mynd) eftir Ragnar E. Kvaran; Tvö
æfintýri, eftir J. Magnús Bjarnason; Sál og
saga á íslandi og í Arabíu, eftir J. Östrup
(G. F. þýddi); Málmur iir lofttegundum.
Kvæði eftir Tómas G. Magnússon, Gísla
H. Erlendsson og Hjört Kristmundsson.
Bjargráðin og bændurnir, eftir Guðmund
Hannesson; Stærsti sjónauki heimsins (með
mynd), eftir Svein Sigurðsson; Péturskirkj-
an, (með 4 myndum) eftir Stein K. Steindórs-
son; Þrá (kvæði), eftir Þórodd Guðmunds-
, son; Á Dælamýrum (Þættir úr dagbók Bjarna
Sveinssonar), og að lokum Ritsjá eftir ýmsa
höfunda.
“Péturskirkjan” er stórfróÖleg ritgerð
og glæsilega samin. Ritgerð Ragnars skemti-
leg aflestrar og hefir margt íhyglisvert til
brunn.s að bera. Æfintýri Jóhanns Magn-
úsar lagleg, en heldur ekki meira. 1 kvæðin
er sáralítið spunnið, þó “Þrá” Þórodds Guð-
mundssonar sé ekki alls varnað. Þessi er
síðasta vísan:
En löngunin, þráin líður
um Ijóssins víðfeðma haf,
og leitar í djúpum sjálfrar sín
'þess sannasta er lífið gaf.
Hvort kvæðin í þessu hefti Eimreiðarinn-
ar eru eftir nýliða eða ekki, er oss ókunnugt
um; þau eru litdauf, hvort heldur sem er, og
spá litlu.
Verulegt þjóðræknismál
Nýbygðir vorar hinar vestrænu, eiga
margar hverjar álitleg söfn íslenzkra bóka;
er þetta góðra gjalda vert og þeim, er að mál-
um standa, til gagns og vegsauka. Munu söfn
þessi víðasthvar mikið notuð, að minsta kosti
af því fólki, er enn stendur í andlegu málefna-
sambandi við Island.
Kunnugt er oss um það, að sumstaðar
notar unga fólkið söfn þessi ekki nema að
litlu leýtii Þó væri það allsendis óviður-
kvæmilegt, að bregða því af þeirri ástæðu um
ræktarskort við íslenzkan menningararf; það
þarfnast fræðandi bóka um ísland og íslenzk-
ar bókmentir á ensku. Því ekki að hefjast
handa og afla bókasöfnunum þess bezta, sem
'þýtt hefir verið, hugsað og samið á enska
tungu um Island og íslenzk málefni?
Ofan Kolorado - gljúfrið
(Grand Canyon) á fleka
Ef við virÖum fyrir okkur lands-
hluta þann, sem Kolorado-fljótið
fellur eftir, og liggur fyrir vestan
Klettafjöllin í N.-Ameríku, kemur
okkur ekki að óvörum, þó farvegur
þess sé lítt kunnur, meÖ því áin fell-
ur um eyðimörk, sem er 12,500 fer-
hyrningsmílur að stærð og alsett
þverhnýptum giljum, en lesum við
þær undrasögur þeirra spönsku
landkiinnunarmanna, er heimsóttu
Kolorado fáum árum eftir aÖ þeir
lögðu Mexíkó undir sig, furðar okk-
ur samt á, aÖ eftirtekt sú, er þá var
vakin, leiddi ekki til þess aÖ þessi
markverða á væri rannsökuð til
hlítar.
Kolorado fljótiÖ á upptök sín
næstum í miðju meginlandi' N.-
Ameríku, rennur í mörgum bugðum
til suÖurs, og fellur að lokum út í
Kaliforínu-flóann. Það dregur vatn
af hálendinu milli Klettaf jallanna og
Sierra Nevada suður að 40. br. gr.
Fjallgarðarnir liggja að sléttlendi
þessu að austan og vestan, og loka
úti allan raka, sem berst frá Kyrra-
hafinu og Atlantshafinu, svo há-
slétta þessi er tiltölulega afar þur,
nema þar sem leysingarvatnið úr
fjöllunum rennur eftir. Eftir því
sem vötn þessi renna lengra áleiðis,
eftir því grafa þau sér dýpri farveg,
sem verður svo að giljum og gljúfr-
um, til þess þau falla í hinn feikna-
djúpa Kolorado-dal, þar sem áin á
150 mílum hefir skorið sig ofan í
jörðina og sorfið 3000 feta djúp
gljúfur ofan í jarðskorpuna. Slétt-
urnar, sem breiða sig á báðar hend-
ur út frá fljótinu, bera þess ljós
merki, að Kolorado fljótið og ár þær
sem í það renna, hafa áður, svo sem
aðrar ár, runnið ofanjarðar, og
frjófgað þessa eyðisléttu, en svo
srnátt og smátt grafið þessi göng,
sem hún nú rennur eftir. Þessi
gljúfur sem hér verða gerð að um-
talsefni, hlykkja sig eftir dalnum
75 mílur, og er því líkast sem jörð
in hafi gleypt ána.
Eftir að áin kemur fram úr þess-
um göngum fellur hún enn um 150
rnílur suður til flóans, og á þeirri
leið renna í hana Gila áin og Bill
Williams áin. Öðru hvoru fellur
áin upp að lóðréttum hamraveggj-
unum, en oftast nær slær hún sér
út um dalinn, sem liggur meðfram
henni, eru þeir frá 1—5 mílur á
breidd og hömrum luktir.
Dalir þessir eru kendir við Indíána
flokka, sem byggja þá, svo sem
Mojaver, Chemehuevier og Yumaer.
í maí flæðir áin yfir dalina, og verð-
ur vatnið 2 fet; þegar þvi fjarar út
sá Indíánarnir mais, hveiti, baunum,
gætlega vegna frjóseminna eftir ár.
melónum og rauðlauk; vex þetta á-
vatnið. Þar sem klettar liggja ekki
fast að ánni, breytir hún oft far-
vegi, og er þvi ekki hættulaus bát-
um, og oft koma flóð í ána og flæð-
ir þá yfir beztu hluta dalanna. Lit-
ur hennar er svo sem nafnið bendir
á, rauðleitt, af járnefnum, sem í því
eru. Áin ber fram árlega ógrynni
af föstum efnum til sjávar, og fyll-
ir með því flóabotninn, og glögg
merki sjást fyrir því að ekki fyrir
löngu síðan hefir sjórinn gengið
upp að virkinu Yuma, sem er 30
mílur uppi í landi. Norður frá
Yuma er dalurinn luktur f jöllum og
hálsum alla vega að lögun, þar er
enginn jurtagróður að undanskild-
um fáeinum kaktus-um. Landslag-
ið er tröllslegt og eyðilegt, og ber
meira á því, sem loftið er þurrara
og gagnsærra, svo hlutir, sem undir
öðrum kringumstæðum sæjust ekki,
sjást hér ótrúlega skýrt.
Þó Kolorado-dalurinn sé svona
afskektur og mikill hluti hans auðn
ein, urðu Spánverjar þó varir hans
áður en De Soto fann Missisippi
ána, og löngu fyr en ensku nýlend-
urnar voru stofnaðar við Atlants-
hafið. Don Josef de Basconzeles
fór snemma vorsins 1326 yfir Mið-
Arizona, og rakst þá á þetta trölls-
lega gil, sem hér hefir verið minst
á, það var 94 árum áður en forfeð-
ur okkar lentu í Ný-Englandi og
aðeins 34 árum eftir að Kristófer
SPARSEMI HEIMA FYRIR
Nú, eins og fyr á tið, er það oft húsmóð-
irin, er hefir innsýn og hæfileika til þess
að stjórna. Margar konur leggja reglu-
bundið dálitla upphæð í sparisjóð, til þess
að standa straum af húsaleigu, ábyrgðum,
sköttum og svipuðum kvöðum.
*Búreíkningabók fyrir heimiliö fœst meö
fyrirspurn hjd
T H E
ROYAL BANK
O F C A N A D A
Kólumbus fann eyjuna St. Salvador.
Æfintýramaðurinn spánverski og
félagar hans voru án efa í gullleit
| en þeir komu ekki aftur úr þeijrri
I ferð, og hafa annað hvort verið
drepnir af Indiánum, eður farist í
^gjám, sem þar norður frá eru sem
völundarhús og engum fær nema
^ fuglum. Árið 1539, sendi vara-
, konungurinn í nýja Spáni prest er
hét Marco de Neca af stað; átti
hann að halda inn í landið, sem nú
1
heitir Arizona, og rannsaka landið,
og grenlsast eftir hvort tiltækilegt
! væri að snúa Indíánunum til kristni.
j Faðir Neca hefir skilið eftir sig
' eftirtektarverða lýsingu af ferð
sinni og landinu, sem hann fór um.
, Félagar hans voru munkarnir Hono-
ratus, svertinginn Stefán ftg fáeinir
! Indíánar frá Culiacan. Þessi ósam-
liti hópur fór upp eftir Gila ánni,
^ og sögðu kynjasögur af hinum auð-
ugu og gestrisnu “konungsrikjum”
er fyrir þeim urðu á leiðinni. Hono-
| ratus fór vestur til Kolorado Chi-
quito, og faðir Neca fór til Indíána
þorpanna við Zuni, 200 mílur aust-
ur. Þessi góði maður kom þó fljót-
lega aftur þaðan sem hann nefndi
I “höfuðborgina” i konungsríkinu
Sebola og getur þess, að hann hafi
, verið birgari af ótta en veganesti,
er hann yfirgaf ríki þetta, þó það
^ væri ágætur bær með laglegum hús-
um og nálega hvítu fólki, er svaf í
rúmum; hann segir þeir hafi boga
I að vopni, og þar séu smaragðar og
aðrir gimsteinar. Hann segir að föt
séu þar ýmist úr baðmull eða uxa-
húðum, og þar séu ker úr gulli og
silfri. Spánverjar sóttust einkum
eftir að kristna þær þjóðir, sem áttu
ráð á gimsteinum, silfri eður gulli.
Samlandar hans komust í svo mik-
ið uppnám af þessari merku sögu
hans, að landstjórinn í Nýja Spáni
gerði út árið eftir, 1540, Francico
Vasquez de Coronado til Arizona.
Hann komst til Zuni og Kolorado
Chequito (Litla Kolorado) en varð
fyrir vonbrigðum. Hann lenti í
skærum við Indíána og særðist tvi-
vegis, og snéri við það heim aftur.
Meðan þessu fór fram, lögðu þeir
af stað Diaz og Cardinas; átti sá
fyrnefndi að fara vestur eftir, en
hinn í norðvestur. Þá fann Diaz
Kolorado-ána og fylgdi henni ofan
til ósa, og gæti lýsing hans á ánni
gilt til þessa dags. Cardinas komst
til klettakastala (pueblas) Moquis
, Indíána, fékk sér þar leiðsögumann,
(og hélt ferð sinni áfratn margar
dagleiðir eftir eyðimörk, er öll var
! sundurskorin af gjám. Loks komst
, hann að á einni og sýndist honum
gljúfrið að henni vera 3—4 enskar
mílur á dýpt. Menn hans vildu kom-
ast ofan að ánni en urðu frá að
hverfa. Þetta voru einu fréttirnar
er menn höfðu af gljúfrunum við
Kolorado ána og stóð svo um 300
ár.
Þegar Arizona og Nýja Mexiko
voru gengin undir Bandaríkin og
gullið fungið í Kaliforníu, var veg-
ur lagður yfir suður Arizona, en það
voru 100 mílur frá Kolorado ánni.
Árið 1851 1854 sendi stjórn-
in lautinantana Whipple og Sit-
greaves í landas,koðun; áttu þeir
að kanna landið á tilteknum breidd-
argráðum, milli Missisippi árinnar
og Kyrrahafsins. Þeir gáfu mark-
verðar lýsingar af landinu, og 1857
kannaði Ives lautenant á gufubát,
ána rækilega fyrir neðan gljúfrin,
og frá þeim tíma hafa grunnskreiðir
bátar farið eftir þeim hluta árinnar,
sem liggur á láglendinu; þá var
einnig efri hluti árinnar kannaður,
og þær ár sem í hana falla, en þó
var nokkur hluti hennar ókunnur,
hér um bil 100 mílur, og urðu menn
á þeim kafla að byggja aðeins á á-
gizkunum. “Gilið mikla” var sem
leyndardómur, ’lengd þess, straum-
hraði og ásigkomulag árinnar,
hversu þverskorið að gilið væri og
djúpt. Alt var þetta ókannað og
gaf efni til allskonar ímyndana hjá
mönnum; það fóru sögur af sjálf-
gerðum brúm yfir gljúfrið, hættu-
legum hellum, hræðilegum fossum,
er jók mikið á áhrifin af þessu ó-
kunna landi.
Sá, sem ritar grein þessa var
einn í flokki þeirra manna, er 1867-
68, voru sendir í rannsóknarferð af
Kansas-Kyrrahafs járnbrautarfé-
laginu, til að leita uppi hentugri leið
frá Missisippi vestur að Kyrrahafi,
áttu þeir að fylgja 35. breiddargr.
Fengu þeir i ferð þessari margar á.
byggilegar landfræðislegar upplýs-
ingar um þessi ókunnu landsvæði
þarna i vestrinu.
Um miðja nítjándu öldina bar
einna mest á veiðimönnunum á þess.
um slóðum og það má kannast við
að þeir höfðu unnið vel fyrir að-
dáun þeirri, er þéir nutu. Þeir
fundu hverja ársprænu og veiddu
um öll fjöll þar í kring, þrátt fyrir
Indíánana, snjóinn og allar hindr-
anir, er af því leiddi. Þeir brutu
slóðina fyrir hersveitum innflytj-
enda, sem stöðugt sóttu lengra vest-
ur, og þeir kendu Indiánunum að
bera lotningu fyrir hugrekki hvíta
mannsins og óttast vald hans.
Eftir því sem veiðidýr gengu til
þurðar, fækkaði veiðimönnunum,
en í þeirra stað kom önnur tegund
æfintýramanna; það voru svonefnd-
ir “prospectors”, þ. e.: menn, sem
leita eftir málmum. Síðastliðin 19
ár hafa þeir reikað um öll fjöll,