Lögberg - 28.03.1935, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIM'TUDAGINN 28. MAEZ, 1935.
lógberg
0«tU1 út hvern fimtudag af
TMK COLUMBIA PRE8B LIMITMD
895 Sargent Avenue
Wlnnipeg, Manitoba.
Utan&skrlft ritatjórans:
■DITOR LÖGBERO, 695 SARGENT AVE
WINNIPEG, MAN.
T mrt tS .00 um drið—Borgist fvrirfrain
The "Lögberg” is printed and published by The Colum-
bla Press, Limited, 69 5 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHO\E 86 327
Mackenzie King hyltur
1 vikunni, sem leið, var formaður frjáls-
lynda flokksins, Rt. Hon. W. L. Mackenzie
King, hyltur með eftirminnilegu samsæti á
Laurier hótelinu í Ottawa; voru þar eigi
aðeins saman komnir frjálslyndir þingmenn
beggja þingdeilda, heldur og leiðtogar frjáls-
lyndu stefnunnar í hinum ýmsu fylkjum;
annaðhvort forsætisráðgjafarnir sjálfir, eða
þá umboðsmenn þeirra. Nokkuð á annað þús-
und áf vinum Mr. Kings sátu þetta virðulega
mannamót.
Ekki var til veizluhalds þessa stofnað
með það fyrir augum að skipuleggja á nokk-
urn hátt framtíðarstarfsemi flokksins, eða
búa í pottinn fyrir næstu sambandskosningar,
þó þeirra verði nú úr þessu sennilega ekki svo
ýkjalangt að bíða; heldur var tilgangurinn
einungis sá, að hylla Mr. King og tjá honum
óskift og eindregið fylgi.
Mannfagnaður þessi hófst með ræðu, er
frú Cairine Wilson flutti; er frú Wilson
fyrsta kona, er sæti hefir hlotið í öldungadeild
hins canadiska þjóðþings. í lok ræðu sinnar
afhenti hún Mr. King forkunnar fagran grip
til minja um hátíðarhald þetta. Næstu ræð-
una flutti Hon. Brnest Lapointe, dómsmála-
ráðgjafi í stjórnartíð Mr. Kings og mestur
áhrifamaður í Quebec frá því, er Sir Wilfrid
Laurier leið; er Mr. Lapointe nafntogaður
mælskumaður og spakur að viti. “Eg hefi
reynt Mr. King sem vin, og veit hvað það er
að eiga hann að vini,” sagði Mr. Lapointe í
lok ræðu sinnar.
Við háborð sátu meðal annara, ásamt Mr.
King, þeir James Gardiner forsætisráðgjafi í
Saskatchewan og Mitchell F. Hepburn stjóm-
arformaður í Ontario. Þykja þeir báðir
harðsnúnir málafvlgjumenn og líklegir til
giftusamlegra athafna, með því er þeir eru
enn tiltölulega á ungum aldri; tóku þeir hvor
um sig við völdum sama daginn í fyrra að
afstöðnum kosning-um í hlutaðeigandi fylkj-
um. Nærri lét að Mr. Hepburn lánaðist með
ðllu að koma afturhaldsflokknum þar í fylk-
inu fvrir kattarnef í þeim kosningum; þó
gekk Mr. Gardiner feti framar, þar sem hann
létti eigi fyr atsókn en hver einasti og einn
frambjóðandi afturhaldsstefnunnar var að
velli lagður.
Auk þeirra, sem nefndir hafa þegar ver-
ið, lýstu trausti á Mr. King og hétu honum
eindreginni samvinnu, þeir Mr. W. M. Lee,
foringi frjálslynda flokksins á Prince Bd-
ward Island; A. A. Dysart, New Brans-
wick; William Houston, Alberta, og Hon. J.
S. McDiarmid frá Winnipeg.
Þeir stjórnarformennirnir í Quebec,
Nova Scotia og British Columbia, sendu Mr.
King fagurlega orðuð virðingarskeyti, er
fullvissuðu hann um einhuga fylgi. Kafli úr
símskeyti Mr. Taschereau var á þessa leið:
“Við hér fylgjum Mr. King einhuga að mál-
um og erum til taks með fylkingar vorar á-
samt honum á leiðinni til sigurs.”
Ræðurnar allar, að ræðu Mr. Kings und-
anskilinni, stóðu ekki yfir nema í fimm mín-
útur. Mr. Lapointe komst meðal annars
þannig að orði:
“Það hefir verið mikið talað um um-
bætur síðustu vikurnar; engar aðrar umbætur
en þær, sem grundvallaðar eru á hreinskilni
og einlægni umibótanna vegna sjálfra, eru
líklegar til frambúðar; öll umbóta viðleitni
verður að skapa traust.” Með tilliti til um-
bótaákvæða núverandi sambandsstjórnar
kvaðst Mr. Lapointe óttast að pólitískir hags-
munir réðu þar meira um en einlægur áhugi
á því, að ráða fram úr böli atvinnuleysingj-
anna.—
1 niðurlagi ræðu sinnar, er tekið var með
miklum fögnuði, lét Mr. King þannig um
mælt:
“Eins og nú horfir við í hinum gamla
heimi, eða meginlandi Norðurálfunnar, virð-
ist mér sem canadisku þjóðinni veitist sjald-
gæft tækifæri til þess að skapa fagurt for-
dæmi friðarhugsjón mannkynsins viðvíkjandi.
Þjóðernislegt þröngsýni sýnist spenna hinn
gamla heim heljargreipum að miklu leyti;
harðstjórn í ýmsu formi hefir skotið rótum
og komið í stað frjálsmannlegs lýðræðis;
slíku verður canadiska þjóðin að verjast; hún
! má undir engum kringumstæðum missa sjón-
ar á því, að fólksstjórn er hyrningarsteinninn
undir hrezku stjórnskipulagi; hún verður að
vaka yfir þingræði sínu og vernda það eins
og helgan dóm.
Mér virðist það ískyggilegt með tilliti til
þingræðisins hér með oss, að svo má segja að
flest þingskjöl sem lögð eru fram í þinginu um
þessar mundir af hálfu stjórnarflokksins, séu
brennimerkt nafni forsætisráðgjafans sjálfs.
Engínn einn maður stjórnar nokkru. sinni
nokkru landi svo vel sé; aðeins samhuga ráðu-
neyti valinna manna fær slíku til vegar komið.
Tækifærin til þess að verða landi og lýð
að gagni, hafa aldrei legið nær manni en ein-
mitt nú; þau eru einkum og sérílagi fólgin í
l því tvennu að hrinda í framkvæmd samfélags-
legum umbótum í þjóðfélaginu, er nái til allra
stétta jafnt, sem og hinu, að beita óskiftri í-
hugun þjóðarinnar að friðarviðleitni mann-
kynsins með hag allra þjóða jafnt fyrir aug-
um.
Flokksleg hagsmunastefna verður að
víkja úr vegi fyrir hagsmunastefnu þjóð-
heildarinnar. ”
Stríðskoátnaður í Canada
í blaðinu Free Press 23. þ. m. birtist rit-
stjórnargrein sem svo er eftirtektaverð að
hver einasti borgari landsins *ætti að gefa
henni gaum.
Greinin gefur það í skyn að Bennett-
stjórnin muni hafa gert leynisamning um það
að senda canadisku þjóðina út í fyrirhugað
stríð.
Astæða blaðsins fyrir þessum grun er
sú, að einmitt nú, þegar fólkið þjáist tilfinn-
anlegast af atvinnuleysi og fjárhagslegum
erfiðleikum eys stjómin út fé þjóðarinnar á
báðar hendur svo tugum miljóna skiftir, til
eyðilegginarstofnana og stríðsáhalda.
‘“Hver getur verið ástæðan fyrir þessum
óstjómlegu fjárveitingum til stríðskostnað-
ar ?” spyr blaðið, “og það einmitt nú, þegar
fjár er þörf og nauðsyn til annara fyrirtækja
—hver getur verið ástæðan ef ekki sú að
stjórnin hafi þegar samið um þátttöku í fyrir-
huguðu stríði? En sé svo, livers vegna hefir
þá þjóðinni ekki verið sagt frá því? Hvers
vegna er sá leikur um líf manna og dauða
leikinn á bak við tjöldin?”
Afturhaldsstjórnin í Ottawa lofaði 500,-
000 mönnum—alveg eins og þegar stórbóndi
lofar ákveðinni tölu sauða, nauta eða svína—
án þess að spyrja þjóðina ráða fyrir tuttugu
árum síðan.
Er afturhaldið að bvrja á sama leik einu
sinni enn!
Free Press birtir svo skýrslu um stríðs-
útbúnað afturhaldsins í Ottawa og eru hér
talin nokkur atriði þeirra.
Stjórnin hefir í ár kostað $15,000,000
(fimtán miljónum) til hernaðar.
Auk þess hefir 'hún ákveðið að ver.ja
miljónum dala til alls konar herbúnaðar í við-
bót við það, sem nú er, úti um alla Canáda.
1 Ottawa eru svo margir hálaunaðir her-
foringjar að þeir vefjast hver um annan; þeir
eru harðsnúin klíka, sem hefir hermálaráð-
herrann í hendi sér og alla þá stjórnardeild.
—Þeir stjórna stjórninni í þeim málum.
Þessi kæra var borin fram í þinginu í
Ottawa og hefir enginn treyst sér til þess að
mótmæla henni.
Svo er landinu skift í ellefu (11) stríðs-
liéruð eða hermála'héruð; eru í hverju slíku
héraði nógu margir herforingjar til þess að
st.jórna tuttugu þúsund (20,000) hermönnum,
þótt ekki séu nema nokkur hundruð í hverju
herhéraði.
Auk þess er verið að eyða auð fjár til
þess að byggja herskála um landið þvert og
endilangt.
Stjórnin ber fram aukalagafrumvarp,
sem ákveður $2,500,000 (tvær miljónir og
fimm hundruð þúsund dali) til auka-herkostn-
aðar.
f fyrra var bygt morðvopnaverkstæði í
Yalcartier í Quebec, sem kostaði $507,889
(nálega sex hundruð þúsund dali).
Hjá bænum Calgary, heimabæ Bennetts,
á að byggja herflugvélaskóla, sem nái yfir
344 ekrur af landi. Þar er áður stóreflis her-
skáli frá stríðstímunum; en auk þess á að
byggja þar heljarstóran nýjan hermanna-
skála.
Alls á að byggja í Alberta-fylki einu
stríðsútbúnað fyrir $1,200,000 (eina miljón
og tvö hundruð þúsund dali) nú í ár. Þar á
meðal er það, sem hér segir: Hermannaskáli
fyrir $105,500 (hundrað sextíu og fimm þús-
und og fimm hundruð dali). Stríðshesthús
fyrir $50,000 (fimtíu þúsund dali). Reiðskóla
hermanna fyrir $55,000 (fimtíu og fimm þús-
und dali). Atsal handa herforingjum fyrir
$125,000 (hundrað tuttugu og fimm þúsund
Hér sést einn af torpedo-mótc.rbátum þeim, sem bygðir hafa verið í Englandi fyrir
stjórnina í Siam; hann er á ferð á Thames ánni hjá Greenhithe. Báturinn er 55 fet á
lengd, hefir tvær vélar, sem hvor hefir 4 50 hestölf. og tvö torpedo-hlaup, 18 þumlunga.
pegar þessi mynd var tekin skreið báturinn 50 mílur á klukkustundinni.
dali). Átsal handa hermönnum fyr-
ir -150,000 (hundrað og fimmtíu
þúsund dali). Bústaði handa kvænt-
um herforingjum fyrir $20,000
(tuttugu þúsund dali). StríÖsvéla-
skála fyrir $23,000 (tuttugu og
þrjú þúsund dali).
í Ontario á aÖ stækka hermála-
skólann í Kingston fyrir $245,000
(tvö hundruð fjörutíu og fimm
þúsund dali). Og $37,700 (þrjátíu
og sjö þúsund og sjö hundruð döl-
um) á að verja til þess aÖ byggja
myndastofu fyrir hermenninsf í
Rockcliffe.”
Þetta er partur af þeim hernaðar-
og striðsútbúnaði, sem Free Press
telur upp að Ottawa stjórnin hafi
með höndum.
Blaðið segir að hér geti tæplega
verið nema um tvent að ræða: Ann-
aðhvort hafi stjórnin gert leyni-
samninga um þátttöku í væntanlegu
stríði, án. þess að þjóðin fengi að
vita um það, eða hervaldið i landinu
ráði stjórninni og láti hana gera
hvað sem þvi sýnist. Hvort tveggja
segir blaðið að sé stórhættulegt og
með öllu óþolandi.
Maður frá Quebec, sem Power
heitir, sagði nýlega í þinginu, það
sem hér fylgir, um þetta hernaðar-
fargan:
“Ræða hermálaráðherrans um öll
þessi stríðsgögn minnir mig á aðra
ræðu, sem einu sinni var haldin af
manni í öldungadeildinni í Banda-
ríkjunum. Hann sagði að stjórnin
legði fram ábyrgsta fæðu handa
svínunum í Louisiana og bygði stór-
eflis skrauthýsi handa ösnunum í
Mississippi á satna tíma sem fólkið
i New York væri fatalaust, matar-
laust og húsnæðislaust — stjórnin
léti það svelta í hel án þess að skifta
sér af því. Hér í Canada verjum
vér helmingi allra hugsana vorra til
þess að reikna út lengd og breidd
hálsbindanna, sem herforingjarnir
eigi að nota i átveizlunum, en hin-
um helmingnum til þess að teikna
og reikna út hesthús í Calgary” . . .
Eg hefi aðeins drepið á nokkur
atriði í þessari Free Press grein: en
eg ráðlegg öllum, sem geta, að lesa
hana alla.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Samtíningur
Franskt spakmæli segir: Allir er-
um vér nógu sterkir til þess að þola
þjáningar annara.
Frá ómunatíð hafa þjáningar,
sorgir og mótlæti angrað og kvalið
mannkynið i margvislegum mynd-
um, sem of langt yrði upp að telja.
Svo er það líka á hina hliðina að
vinsæld, metorð, auður og völd hafa
lyft mörgum í tignarstöður til þess
að baða í rósum og geta lifað þar
sem lengst í unaði og dýrðlegum
fagnaði.
Fram hjá því má ekki ganga, að
margir eru þeir menn, sem með
gáfum, drengskap og dugnaði hafa
unnið sig áfram og upp og með því
haft bætandi áhrif á mannflokka og
heilar þjóðir; það eru mannvinir,
og ljós þeirra deyr ekki.
Þrátt fyrir alla þá miklu mentun
og menningu, sést ekki að þjáning-
arnar séu að fjara út eða að ganga
sér til húðar, en svo hefði það þó
átt að vera á þessari miklu menn-
ingaröld. Oft heyri eg talað um
gallað og ófullkomið fyrirkomulag,
já, sumir vitna í Rússland og þá
óstjórn og kvalræði, sem þar sé haft
í frammi. Hvað sem því líður, þá
gildir það sama um hagskýrslur
Rússlands og annara rikja að ánn-
ar ábyggilegri mælikvarði hefir
aldrei komið fram, annars væru þær
að engu nýtar, ef ekki mætti trúa
því, sem þær segja.
Víða er pottur protinn, segir
gamalt máltæki. Sé þar rétt frá
sagt að atvinnulausir menn og ör-
eigar i þessu nægtanna landi verði
nú sumstaðar að sætta sig við að fá
12—15 centa virði á dag í matvæl-
um, til þess að halda við lífi, kröft-
um og heilsu, þá eru stoðirnar þar
orðnar ærið veikar, sem eiga að
halda uppi jafnvæginu, ef svo þessu
líkt væri ástand mörg hundruð þús-
und ungra og hraustra manna, en
forðabúr.in sama sem full, þá verð-
ur því ekki neitað með rökum, að
þau eru nokkuð dökkleit skýin, sem
dragast upp á söguhiminn Canada,
og svona mikilsvarðandi atvik falla
seint í gleymsku.
Nú kvað vera í undirbúningi að
stórkostlegar bætur verði ráðnar á
atvinnuskorti og um leið á högum
öreiganna og mörgu fleiru. Þegar
eg les þær stóru umbótaræður
stjórnarformanns Canada, get eg
ekki varist þeirri hugsun: Er nú
hinn forni ás, brúarvörðurinn mikli
Heimdallur, staðinn upp og tekinn
að blása svo ákaflega Gjallarhorn,
að heyrist um heim allan og Ragna-
rök í aðsigi? Sé svo, þá dugir ekki
að hætta að blása; mótöflin eru
sterk, svo sem svik, lýgi, ágirnd og
ýmisleg rangsleitni, sem eftir goð-
sögninni mundi þýða Loka Iaiuí-
eyjarson (frumkvæði flærðanna)
eða sjálfan myrkrahöfðingjann, svo
ekki er nú við lambið að leika sér.
Ef nútíðarhetja, með hreysti, vits-
munum, mannkostum og dugnaði
leggur þennan óþjóðalýð að velli,
þótt hann í þeirri orustu liði bana
sjálfur, þá getur hann sér með því
ódauðlegt frægðarorð.
Eg hefi séð i Heimskringlu að
Bennett væri með mestu mönnum,
sem nú eru uppi, (eg hefi ekkert
vald til að rengja það) og nú sé
auðvaldið orðið hrætt við hann.
Ilann og aðrir kapítalistar hafa
tryggingu fyrir auðnum á löggilt-
um skjölum og eignarbréfum, og
geta því að mestu leyti varið honum
eftir eigin geðþótta og hagsmunum.
Án efa mun forsætisráðherrann
vera með sterkustu hlekkjunum í
auðvaldskeðjunni; að hann og félag-
ar hans fari nú að grafa undan eða
veikja þær stoðir, sem bera uppi
völd þeirra og auð, og það til þess
að bjarga atvinnulausum öreigalýð,
þvi getur hver trúað sem vill. Sé
geigur í auðvaldinu, þá mun hann
stafa frá þeim farvegum, sem enn
ekki hafa tekið sér framrás.
Það er tekið fram í ræðunum að
það eigi að laga og bæta upp á kerf-
ið, sem sé að setja nýjar bætur á
gamalt fat. Þegar það er búið
mundi auðvaldið ná fastari tökum á
öllum stjórnarathöfnum, heldur en
það hefir nú, og sumir lita svo á að
Bennett sé svo vitur og mikill mann.
vinur og háfleygur í anda, að ef
honum yrði fengið einveldi i hend-
ur, þá væri öllu borgið.
Það var sagt um Múhameð, að
hann væri tígulegur á velli og há-
fleygur í anda, enda fékk hann skip-
un frá æðri máttarvöldum að reka
alla hjáguði út úr Arabíu. Það get-
ur vel verið að Bennett sé búinn að
fá skipun frá hinum sömu máttar-
völdum, til þess að kenna tiu milj-
ónum manna glænýja hagfræði, því
sú gamla, bæði frá Adam Smith og
fleirum, kvað vera farin að gefa sig.
Sumir virðast hafa þá skoðun, að
flest eða alt, sem nú er nefnt böl
og kreppa, muni af sjálfu sér hverfa
og renna í rétta farvegi. Þá væri
vel, ef svo vildi verða, en reynsla
liðins tima og nútíðar, sýnir annað.
Hvar myndi þekking í listum og
visindum nú standa, ef aldrei hefði
verið barist á móti rangindum,
heimsku og hleypidómum, og jafn-
an þó nokkuð unnist í áttina til góðs.
"Þetta látlausa þrátt í andlegum og
veraldlegum málum verður að halda
áfram til að sýna sigur og tap, svo
lengi sem mannkyn byggir þessa
jörð, og enginn veit hvar takmörk
eru sett. Margir eru þó svo bjart-
sýnir að sjá í anda fram í betri tíð,
og að sá tími renni upp að styrjaldir,
manndráp og flest önnur ágrein-
ingsmál verði kveðin niður og jöfn-
uð með samkomulagi, svo allir megi
vel við una. Samstilingin á erfitt
uppdráttar, sem dr. Helgi Péturs-
son talar svo víða um að stefni,
enn sem komið er, meira á helveg
en til uppsprettu hins fullkomna lífs,
þar sem hlýtur að rikja fullkominn
friður og réttlæti.
12. marz, 1935.
Sveinn A. Skaftfeld.
Tií Jakobs Thorarensen
Óðs þú herjar út um lönd,
oft er bitur ljárinn;
en þú Ieggur líknarhönd
að lokum þó á sárin.
Jakob Smári.
Þinn víst er hreimur viðfeldinn
þú virðist gleyma vetri;
einatt dreymir anda þinn
inn í heima betri.
R. J. Davíðsson.
Prince Ananda, 11-year-old school-
boy, who will be crowned King in
Siam in May, is here seen in his
state dress. Ile succeeds his uncle,
Prapadhipok, who recently abdi-
cated.