Lögberg - 06.06.1935, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. JÚNf, 1935.
Högberg
út hvern rimtudag af
r h B COLVUBIA PREBS LIMITBD
•96 Sargent Avenue
Wtnnipeg, Manitoba.
Utanúakrift ritatjörans.
BDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Vrrð tl.tð um árið—Borgist fvrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 69 5 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Lýðrœði eða einrœði
Ræða flutt á Gimli þann 30. maí, 1935
eftir Joseph T. Thorson, K.C.
Hefir þjóðræðis fyrirkomulagið mis-
hepnast? Er líklegt að einræði komi í þess
stað sem varanleg stjórnaraðferð! Um þetta
atriði langar mig til að tala við ykkur’nokk-
ur orð í kvöld.
Um og eftir síðastliðin aldamót voru
hugir manna um víða veröld gagnteknir af
þjóðstjórnarþrá. 1 Evrópu hefir hverri ein-
ræðisstjórninni á fætur annari verið hrundið
af stóli og lýðræði komið í staðinn. Keisara-
stjórnin á Rússlandi er úr sögunni; þjóðræði
var sett á fót á Spáni, í Austurríki, í Þýzka-
landi. Jafnvel í Austurálfunni vöknuðu Kín-
ar af margra alda svefni, hrundu frá völdum
Manchu konungsættinni og stofnuðu lýðveldi
í staðinn. Meira að segja á Lndlandi, þar sem
hver höndin er upp á móti annari í flestum
efnum, virðist krafan um þjóðræði vera eina
aflið, sem safnað gæti öllum undir sama
merki.
Við munum sjálfsagt öll orðtækið sem
var á hvers manns vörum meðan stríðið stóð
yfir: “Frelsum lýðræðið í heiminum.” Og
eitt aðalatriðið í hinum miklu fríðarhugsjón-
um Wilsons forseta var réttur þjóðanna til
þess að ráða sjálfar sínu eigin stjórnarfari.
En þrátt fyrir alt þetta blæs úr gagn-
stæðri átt nú sem stendur svo að segja í
hverju einasta landi. Lýðræði á alstaðar í
vök að verjast og hver þjóðin á fætur annari
hættir við lýðstjórn en velur í hennar stað
einræði —< fullkomið alræði eins eða fárra
manna.
A Rússlandi var keisarastjórninni hrund-
ið frá völdum og eftir stjórnarbyltingu sem
grimmilegri var en dæmi voru til áður í ver-
aldarsögunni, var mynduð alræðisstjórn, þar
sem öll völd voru í höndum sameigna sinna.
í stjórn þessa fyrirkomulags taka að vísu
fleiri menn þátt en venjulegt er um önnur
alræðisvöld, en það er alræði samt sem áður.
Stjórnin ákveður það fyrir hvert mannsbarn
á Rússlandi hvaða fæðu skuli neytt, hvað
fólkið skuli drekka, hvernig það skuli klæðast,
hvað það skuli vinna, hverju það skuli trúa
og hvaða skoðanir það skuli hafa á stjórnmál-
um. Einstaklings frelsið hefir verið afnumið.
A Italíu hefir Mussolini, sem er merki-
legur maður, algert einræði þar í landi. Eng-
in mótstaða í nokkurri mynd gegn gerðum
eða stefnu stjórnarinnar er liðin. Þegar ráð-
herrarnir í stjórn hans eru honum ógeðfeldir,
þá blátt áfram rekur hann þá úr embætti .og
skipar sjálfur stöðu þeirra. Hann er ein-
ráður og alráður á Italíu.
A Þýzkalandi, “heimkynni menningar-
innar” hafa undraverðar breytingar átt sér
stað. Hitler hefir dáleitt alt Þýzkaland; lýð-
stjórnarfyrirkomulagið er þar ekkert nema
nafnið tómt. Þýzka þjóðin hefir afsalað sér
öllum rétti til sjálfsstjórnar og fengið Hitler
alt vald í hendur. Hann talar fyrir hönd
þýzku þjóðarinnar; hann ræður öllum hennar
félagsmálum, öllum iðnfélögum, öllum skól-
um, kirkjum, dómstólum, þingi, her og flota,
öllum blöðum og öllum stefnum. Ehginn þor-
ir að andæfa honum.
Jafnvel í þeim löndum sem lengst hafa
verið heimkynni lýðstjórnar hugsjóna hafa
hugir manna sveigst að alræðisstefnunni.
Aldrei hefir það áður komið fyrir í sögu
Bandaríkjanna að forsetanum hafi verið
heimilað eins mikið einræðisvald og Roose-
velt hefir nú, og það með fullu samþykki og
ákveðnum stuðningi mikils meirjhluta þjóð-
arinnar.
Jafnvel hér í Canada hefir verið ymprað
á því að við höfum einræðisvald yfir okkur í
stjómmálum. Það er að minsta kosti víst að
ýms þeirra mála, sem heyra til hinum kosnu
fulltrúum okkar hafa verið tekin úr höndum
þingsins og fengin ráðaneytinu einu til úr-
lausnar.
Hver er ástæðan fyrir þeim stórkostlegu
breytingum, sem hafa átt sér stað?
Saga mannkynsins er þrungin af dæmum,
}»ar sem skýrt er frá baráttu manna fyrir
frelsi í trúmálum og pólitík. Óteljandi fjöldi
hefir lagt fram krafta sína og fórnað lífi
sínu í þjónustu þess. Samt sem áður er nú
svo komið að menn afsala sér því, sem þeir
áður töldu öðrum réttindum meira virði—*
afsala sér án möglunar og mótstöðu. Af
þessum ástæðum er það að hugsandi menn um
heim allan spyrja þeirra spurninga, sem eg
bar fram í upphafi þessara orða. Þeir sjá
hvað er að gerast og standa steinilostnir.
Spurningarnar eru þessar: Eigum við að
hafa alræðisstjórn eða á stjórnin að hafa að-
haldf Eigum við, með öðrum orðum, að inn-
leiða einræði, sem hefir fult vald yfir okkur,
eða eigum við að hafa lýðræði—stjórna okkur
sjálff
Ef til vill eru einhverjar ástæður fyrir
því hversu víðtækar hafa orðið einræðishug-
sjónirnar. Allar þjóðir heimsins eru nú sem
stendur negldar á kross brjálæðis og ráða-
leysis í stjórnmálum og fjármálum. And-
rúmsloftið er þrtmgið af stríðsótta, og allar
þjóðir vantreysta nágrannaþjóðum sínum.
Alt virðist vera af göflum gengið, röð og
regla liorfin en skipuleysi komið í staðinn.
Hver þjóð' reynir að lifa sínu eigin lífi út af
fyrir sig. Eigingirni á þjóðlegum grundvelli
hefr gripið og gagntekið fólk í öllum löndum,
en alþjóðlegt bræðralag er hvergi að finna.
Uppsprettur alþjóðlegrar verzlunar og
frjálsra viðskifta eru frosnar eða stíflaðar.
Markað skortir fyrir það, sem framleitt er
og fé fyrir það sem kaupa þarf. Kreppan
hefir lamað siðferðisþrek fólksins. Það bogn-
ar undir oki áhyggja og erfiðleika, það ör-
væntir um framtíð sjálfs sín og barna sinna.
Það veit ekki hvert á að snúa sér eða hvað á
til bragðs að taka—í stuttu máli—það er
lamað af örvæntingu.
Óánægjan eykst og magnast dag frá degi.
Menn tala um það hátt og í hljóði að stjórn-
arfyrirkomulag okkar þurfi að breytast-
Fólkið heimtar athafnir — heimtar að eitt-
hvað sé gert. Hvaða athafnir sem eru finn-
ast því skárri og ákjósanlegri en algert at-
hafnaleysi—jafnvel þótt þær athafnir yrðu til
þess að vont versnaði. Sá, sem eitthvað læt-
ur til sín taka er dáður og dýrkaður og fólk
er reiðubúið til þess að fórna höndum og af-
henda þeim stjórn og stýri, sem sterkur er og
athafnaríkur, í þeirri von að hann leiði það
af eyðimörkinni inn í fyrirheitna landið. Það
hefir tapað allri von og öllu sjálfstrausti.
Því er haldið fram að lýðræðis fyrirkomu-
lagið hafi brugðist. Menn segja að við þurf-
um að fá sterka stjórn—þurfpm a fá annað
stjórnarfyrirkomulag. Við skulum fá völd-
in í hendur einum úrræðagóðum manni, segja
þeir. Við skulum reyna alræðisstjórn.
En hefir lýðstjórnarfyrirkomlagið brugð-
ist ? Er það fyrirkomulag rangt? Getur ein-
ræði í þess stað orðið affarasælt? Eru ó-
göngur okkar stjómarfvrirkomu 1 agjinu að
kennaf Eða er fólkinu sjálfu um að kenna og
leiðtogum þess? Við skulum íhuga stuttlega
insta eðli lýðræðisins, og hvað það í raun
réttri þýðir; íhuga tilgang þess, grundvöllinn,
sem það byggist á og framfarir þær, sem því
eru að þakka, þar sem það hefir verið reynt.
Orðið lýðræði (democracy) ér af grísk-
um uppruna. Það kemur frá tveimur orðum,
sem þýða fólkið og stjórn. Enginn befir
þýtt betur það orð en hinn mikli ættjarðar-
vinur Abraham Lincoln. Hann lýsti þannig
lýðstjórn, að hún væri s’tjórn fólksins sjálfs
af hálfu fólksins sjálfs og fyrir fólkið sjálft?
Hvert er þá takmark lýðræðisins? Hverju
á það að koma til leiðar? Takmark lýðræð-
isins er hvergi be’tur skýrt en í niðurlagsorð-
um á skýringu Abrahams Lincolns, að stjórn-
in eigi að vera fyrir fólkið sjálft. Það er ein-
mitt takmark og stefna lýðræðisstjórnar, að
vera fyrir fólkið sjálft, að veita hverjum ein-
staklingi ríkisins fylsta tækifæri til sjálfs
fullkomnunar. Þar með er það ekki sagt að
hver einstaklingur eigi að vera frjáls til þess
að lifa og láta í öllum efnum eins og honum
bezt líkar, því það leiddi af sér algerða óstjórn
eða stjórnleysi. Það er þess vegna skylda
ríkisins að halda í skefjum hinum sterku og
vernda hina veikari, því lýðræði tekur tillit til
allra einstaklinga þjóðfélagsins, hvort sem
þeir eru sterkir eða veikir; ríkið vill sjá svo
um að hver einstaklingur geti notið sín sem
fullkomlegast—þroskað alla sína hæfileika.
Hvað kenning er það, sem lýðræðið bygg-
ist á ? Hvað er það sem réttlætir það ? A því
hafa komið fram margar skýringar. 1 sjálfs
stæðisyfirlýsingu Bandaríkjanna stendur
þetta meðal annars: ‘ ‘ Allir menn eru skap-
aðir frjálsir og jafnir.” Sem húgsjóna stað-
hæfing er þessi yfirlýsing dýrðleg, en sem
veruleg stáðhæfing er hún með öllu röng.
Sýnið mér einhversstaðar, ef þið getið, mann,
konu eða barn, sem eru algerlega frjáls og
óháð. Enginn er algerlega frjáls—alls eng-
inn. Allir eru háðir hverjir öðrum í því
mannfélagi, sem stjómast af heilbrigðu
skipulagi; enginn getur komist undan því að
I meir en þriðjung aldar hafa Dodd’s
Kidney Pills verið viðurkendar rétta
meðalið við bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum öðrum sjúkdómum. Pást hjá
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co„ Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
vera öðrum háður að einhverju leyti.
Auðugasti maðurinn í ríkinu er háð-
ur þjónustu annara til þess að hann
geti notið auðs síns og sterkasti
maðurinn ætti sér ekki langán ald-
ur í siðuðu þjóðfélagi án þess að
vera kominn upp á aðstoð og sam-
vinnu hinna veikari bræðra. Ekki
er heldur hægt að segja það með
sanni að menn séu að öllu leyti jafn-
ir. Miklu væri það nær sanni að
segja að engir tveir menn væru ná-
kvæmlega jafnir. Þeir eru allir
mismunandi. Væru allir alfrjálsir
og jafnir, væri engin þörf á reglu-
bundinni stjórn, því hinn algerði
jöfnuður trygði þá réttlæti jafnt
fyrir alla. Það er einmitt fyrir
þá ástæðu, að menn eru ekki jafnir
að stjórnar er þörf. Það er ójöfn-
uðurinn meðal mannanna, sem ger-
ir stjórnarathafnir erfiðar. Það er
skortur á frelsi einstaklingsins til
þess að þroska hæfileika sína eins
og honum ber, sem veldur hinum
margbreyttu erfiðleikum þjóðfélags-
ins.
Við verðum því að leitast við að
finna réttmæti lýðstjórnar hugsjón.
anna annarsstaðar en í jöfnuði
manna. Og mér finst sem fullkom-
ið réttmæti þeirra sé að finna í því
sem hér segir: Hver einstaklingur
rikisins verður að samrýma allar
sínar athafnir reglum og lögum;
hann verður að beygja sig undir
stjórn. Ábrif stjórnarinnar fylgja
einstaklingnum hvar sem hann fer.
Af þessu leiðir það, að hver einasti
maður ætti að láta sér stjórnarfarið
viðkomandi og toka þátt í þeim
störfum og stefnum, sem stjórnar-
farið mynda og móta. Hann ætti
að láta sér ant um það, að sann-
gjarnlega sé stjórnað. Vegna þess
nú að hver einstaklingur verður að
beygja sig undir vald stjórnarinn-
ar og verður fyrir áhrifum þess í
öllum daglegum athöfnum og vegna
þess að allir eiga mikið undir því
komið hvernig stjórnað er, þá er
það réttmætt og sanngjarnt að sem
allra flestir einstaklingar taki þátt
í stjórnarfarinu og framkvæmdum
stjórnarinnar og ákveði það sjálfir
hvers konar stjórn þeir skuli velja.
Fólkið ætti að hafa vald til þess
að breyta um stjórn á vissum tím-
um þegar því sýnist þess þörf. Það
er fólksins mál og einkis annars. Af
þessu leiðir það, að í lýðstjórnar
löndum hefir fólkið þá stjórn, sem
það kýs. Það fær þess konar
stjórn sem það vill, og sömuleiðis
þá stjórn sem það verðskuldar, ef
það villist í valinu. Lýðstjórn á
hverju vissu tímabili er yfir höfuð
að tala fulltrúi þjóðarinnar á því
sama tímabili. Leiðtogarnir hlusta
á það, sem sagt er og komast þannig
eftir þjóðarviljanum. Ef þjóðar-
viljinn er heilbrigður, þá er kosin
heilbrigð stjórn: sé það ekki, þá er
kosin léleg stjórn. Þjóðarviljinn
ræður stjórnum, og þjóðarviljinn
aftur á móti stjórnast af viti og
skilningi, eða með öðrum orðum:
þjóðarviljinn verður eftir því hversu
vel fólkið skilur sín eigin mál og
hversu vel það er upplýst. Það er
þessvegna skylda einstaklinganna að
reyna að skilja opinber mál, því
það eru þeir, sem mynda þjóðar-
viljann og koma honum á framfæri,
þegar þeir greiða atkvæði. Auðvit-
að er það ómögulegt í f jölmennu og
margbreyttu landi fyrir alla einstakl-
inga að taka beinan þátt í stjórnar-
framkvæmdum, og þess vegna hefir
sú aðferð verið fundin að kjósa
fulltrúa til þess að framkvæma
stjórnarathafnirnar, þó með fullum
NÝ — þægileg bók
í vasa
SJÁLFVIRK
— EITT BLAÐ í EINU —
pægilegri og betri bók I vasann.
HundraS blöð íyrir fimm cent.
Zig-Zag cigarettu-blöð eru búin
til úr bezta efni. Neitið öllum
eftirlíkingum.
ZIG-ZAG
rétti til þess að skifta um þessa full-
trúa þegar til næstu kosninga kæmi.
Við öfum tekið þessa aðferð eftir
Bretum: hjá þeim hefir fulltrúa-
stjórn lengst átt sér stað á meðal
stórþjóða heimsins.
Auðvitað hefir hvergi verið full-
komið lýðveldi. Það er ekki alt af
auðvelt að koma í ljós eindregnum
vilja þjóðarinnar. Kosninga fyrir-
komulag er oft ófulkomið: sterk og
voldug öfl eru oft að verki og æfin-
lega samtaka; en fjöldi fólksins
beitir sér nálega aldrei í einni heild.
Ekki er æfinlega kostur á þeim
mönnum fyrir fulltrúa, sem hæfastir
væru, og jafnvel þegar góðir full-
trúar eru kosnir, þá eru þeir mann-
legum veikleikum háðir og þrátt
fyrir bezta tilgang og trúmensku
getur þeim skjátlast. En það út af
fyrir sig að fyrirkomulag eða
stjórnarfar sé ekki fullkomið er alls
ekki gild ástæða til þess að kasta
því frá sér eða fordæma það. Hefir
lýðveldi mishepnast svo mikið og
hefir einveldi verið svo farsælt, að
afsakanlegt sé að kasta hinu fyrra
og taka upp hið síðara ?
Hverju hefir lýðveldið komið til
leiðar. Lítum til baka eftir síðast-
liðin 40 til 50 ár, síðan farið var að
viðurkenna réttmæti atkvæðisréttar-
ins. Athugum sérstaklega löggjöf
viðvíkjandi rétti manna og framför-
um í stjórnmálum og félagslífi. Það
hefir tiðkast mjög að fordæma at-
kvæðisréttinn; að því er spurt hvers
vegna þeir skyldu hafa nokkurn rétt
til þátttöku í stjórn landsins, sem
enga sérþekkingu hafi í stjórnmál-
um. Dómgreind og þekking alþýðu
manna er af mörgum fyrirlitin og
með vanvirðu er talað um skynsemi
fjöldans. En íhugum þær fram-
farir, sem þegar hafa átt sér stað
og ekki hefði getað átt sér stað hefði
fjöldinn ekki haft atkvæðisrétt né
þátttöku í stjórn landsins. Hver
sem um þetta atriði hugsar af skiln-
ingi hlýtur að sjá hvílík félagsleg
ábyrgð hefir vaxið upp í skjóli lýð-
veldisins. Til dæmis, fyrir fjöru-
tíu árum þurfti ekki annað en að
nefna jafnaðarstefnuna, þá urðu
menn logandi hræddir. Nú er svo
komið að við hlustum á þessar kenn-
ingar með athygli og höfum meira
að segja aðhylzt sum atriði þeirra.
Tökum til dæmis slysabætur verka-
manna. Slíkt hafði aldrei heyrst
nefnt fyrir fjörutiu árum. Að
vinnuveitandi ætti að bæta verka-
manni fyrir slys, án þess að
vinnuveitandinn væri að nokkru
leyti valdur að slysinu. Það hefði
þótt óhugsandi. Dómstólarnir
dæmdu skaðabætur á hendur vinnu-
veitanda einungis ef það sannaðist
að hann hefði sýnt vanrækslu og
þannig verið valdur að slysinu. En
nú verður vinnuveitandinn að láta
af hendi skaðabætur þar sem slysa-
bót er lögskipuð, aðeins ef verka-
maðurinn sladast við vinnu sína,
hvort sem um vanrækslu er að ræða
eða ekki, því ábyrgð var viðurkend
gagnvart verkamanninum í augum
laganna og skaðabætur ákveðnar.
Þessu komu hinir sameinuðu verka-
menn til leiðar. Þeir áttu allir at-
kvæði.
Þá mætti minnast á breytta af-
stöðu gagnvart gömlu fólki, sem
ekki getur björg sér veitt eftir að
það hefir eytt kröftum sínum við
starf og strit. Ríkið viðurkennir
nú ábyrgð sína gagnvart þessu fólki
og í stað þess að láta það ráðast
hvort kærleiksríkir meðbræður litu
eftir þörfum þess eða ekki, er því
nú veittur ellistyrkur, sem þess
þurfa. Þetta er ný viðurkenning
um ábyrgð gagnvart gömlu fólki.
Sama ábyrgð þjóðfélagsins er
viðurkend i hreyfingu þeirri, sem
krefst styrks tyrir blint fólk. Þess
má og geta að fyrir örfáum árum
datt engum í hug að stjórnin ætti
að leggja lið eða ala önn fyrir ekkj-
um og munaðarlausum börnum, en
nú er það taljn skylda ríkisins.
Ekkna* og mæðrastyrkur er talinn
sjálfsagður.
Þá mætti minnast afstöðu ríkis-
ins gagnvart börnum. Það er til-
tölulega stutt síðan að álíitið var
að engum bæri nein skylda til um-
sjónar og eftirlits barna nema for-
eldrunum einum; nú viðurkennir
ríkið skyldu sína gagnvart þeim,
sér þéim fyrir mentun, hefir stofn-
sett velferðarnefnd börnum til eft-
irlits og lætur sér ant um uppeldi
þeirra í öllum skilningi.
Og að síðustu mætti benda á af-
stöðu ríkisins gagnvart þeim, sem á
flæðiskeri eru staddir, vegna at-
vinnuleysis. Hverjum hefði dottið
í hug fyrir nokkrum árum að ríkið
styrkti fólk og sæi fyrir því vegna
vinnuleysis? Við munum öll eftir
hugarfarinu, sem birtist í orðunum :
“sá sem ekki vill vinna skal svelta.”
Nú heyrist þetta ekki oft. Stefna
okkar nú i þessum málum er sú að
enginn skuli svelta eða líða skort, ef
mögulegt sé að bæta úr þörfum hans
og rikið viðurkennir skyldu sina í
þessu efni, — það er að segja, við
öll, sem þjóðfélagið myndum, telj-
um það skyldu að mæta afleiðing-
um vinnuleysisins.
Meðferð verkamanna, vinnutími,
vinnuleysis ábyrgð, lágmark vinnu-
launa, alt þetta hefir komist undir
vernd laganna í ýmsum löndum. öll
löggjöf í þessa átt er tiltölulega ný.
Það er alt afleiðingar af aukinni
skyldutilfinningu okkar í þá átt að
ríkinu beri að vernda þá, sem vernd-
ar þurfa, og það er afl atkvæðanna,
sem komið hefir því í framkvæmd.
Okkur er að byrja að skiljast það,
hvort sem okkur líkar það betur eða
ver, að við eigum að gæta bróður
EATON’S
Truline
Golf Balls
3 /or $1-00
True in flight. True on the green. True regulation
size and weight. Dimple style recess marking with a
tough cover.
—Bporting Ooods Bection, Third Floor, Hargrave.
*T. EATON C?,M™