Lögberg - 03.10.1935, Blaðsíða 3

LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 3. OKTÓBER, 1935.
o
lega tekiÖ. Enginn er svo hátt sett-
ur í mannfélaginu, aÖ hann ekki rétti
henni vinarhönd og sýni henni þá
kurteisi og áheyrn, sem hverri hefð-
arfrú væri sýnd. Slíkt hefi eg séð
meðal íslendinga, og slíkt hefi eg
hvergi annarsstaðar séð. Heiminum
yfirleitt, og þjóðfélaginu hér í landi
einmitt á þessum tímum, ber brýn
nauðsyn á því, að fá að kynna sér
íslenzkt manneðli, að fá að rannsaka
íslenzkt mannfélag til þess að finna
svarið við spurningunni, sem allir
ættu að vera að spyrja með brenn-
andi áhuga. Spurningunni þessari:
Á hvern hátt og hvað fljótt getum
við útrýmt þessu ógurlega stétta-
hatri, sem er að eitra lif þessa lands
og allra' landa ? Hvers vegna hefir
ekki mannúðin rutt sér svo til rúms
í kristnu mannfélagi, að við, sem
völdin eigum að hafa, getum beitt
þeim án tilfinningarleysis og grimd.
ar gagnvart þeim, sem umkomu-
lausir eru, sviftir frelsi og valdi,
þjáðir og niðurbældir? Eg vil
segja að íslenzkt mannfélag hafi
fram að bjóða svar við þessari
spurningu, að mannúðar-tilfinning
íslenzks eðlis, væri hún eign annara
þjóða, mundi hafa útrýmt slíku fyr-
ir löngu síðan. Eg hugsaði oft til
þess hér á dögunum, þegar mest
gekk á i Regina-borg, að sárfáir
hefðu þeir íslendingar verið, sem
hefðu getað verið sjónar- og heyrn-
arvottar að því, sem eg sá og heyrði,
án þess að fyllast hrygð og ör-
vænting út af því, hvaða vonleysi
og hættu þetta land okkar væri að
rata í, og hvað hræðileg væri ef til
vill framtíðin fyrir hvert uppvax-
andi barn. Grimdin, kænskan, of-
beldið, sem þar kom í ljós, var and.
stygging og óafmáandi blettur á
sögu þessarar tiðar. En þó var ann-
að enn tilfinnanlegra og ef til vill
mannfélaginu mikið hættulegra: það
var íhugunarleysið, skoðanaleysið,
og þessi falska velsæmis-ró, sem
liggur eins og kæfandi reykjar-móða
yfir hugum fjölda fólksins, þessara
svonefndu miðlungsstétta borgar-
lífsins, sem aldrei þora að hugsa eða
komast að niðurstöðu um neitt, fyr
en einhve'r leiðtogi úr einhverjum
félagsskap þeirra er búinn að láta
skoðun sína í ljósi. Væri slíkt fólk
vakandi, áhugafult og mannúðarfult
mundu slík atvik ekki korna fyrir,
það er hugsunarleysi og sofandi til-
finning fjöldans, sem leggur grunn.
inn undir alla harðstjórn í öllum
löndum. íslendingar gætu í þessu
lagt fram svarið, ef aðrir vildu
Þiggja.
Margar sláandi myndir mætti
draga upp úr íslenzku mannfélagi,
en tími leyfir ekki nema eina fleiri.
Myndin sú er af íslenzkri þjóð, af
íslenzku mannfélagi sem heild, þess.
ari smáu þjóð með 120 þú&und íbúa.
Eg hefi stundum skemt mér við
að imynda mér samskonar mannfé-
laglag, búandi hérna á sléttunum,
með samsvarandi menningar-stofn-
anir og samsvarandi þekkingar- og
andans þroska. Við skulum hugsa
okkur sneið af þessu fylki með 120
þúsund íbúa. Það mundi vera þvi
sefn næst svæði sjötíu til áttatiu
milna breitt, og að lengd héðan aust-
ur að Manitobafylki. Mikil nautn
og auðlegð væri það, ef við hefðum
á þessu svæði allan þann þekkingar-
og hugsjóna-auð samsvarandi því,
sem íslenzka þjóðin á. Væri ekki
gaman að hafa alla þá auðlegð af
mentastofnunum, menningarsöfn.
um, listasöfnum, tímaritum, bókum,
lærdómsmönnum, andlegum leiðtog.
um, skáldumi, rithöfundum, söng-
mönnum og ótal fleira? Væri ekki
yndislegt, ef að á öllu því svæði væri
ríkjandi það göfugasta úr íslenzkum
hugsjónum og islenzkri mannúð?
Mundi ekki lifið vera tilgangs meira
en nú er, lífskjörin að öllu leyti
betri? Þið ef til vill eruð að hugsa
til þess, að Gallarnir og aðrir mundu
kvarta undan sköttunum til viðhalds
öllum þessum menningarstofnunum.
En hvað gera ekki þessar 120 þús-
undir á Islandi ? Ekki er landið svo
auðugt, en þeir lifa samt, lifa yfir-
leitt betur en alþýða í öðrum lönd-
um og gfta stöðugt aukið við allar
þessar stofnanir og krafist meira og
meira af auði andans. Ekki vildu
þeir skifta á lífskjörum við okkur,
sem á þessu svæði búum. Þeir
mundu ekki finna á þessari áminstu
landsneið einn einasta tug þeirra
auðæfa þekkingarinnar og andans,
sem þeim eru lifsskilyrði og grund-
völlur þess, sem þeir vilja helzt
njóta. Þeir hafa lært það öðrum
þjóðum betur, að sé andi þeirra og
þekking þroskuð, muni timanlegum
hagsmunum þeirra verða borgið, að
fáfróð alþýða verður aldrei frjáls
alþýða, og að einstaklings-frelsið er
undirstaða allrar þroskunar og alls
réttlætis í stjórnskipun hvers lands
Afskekt úti i íshafi, hefir þ>jóðin
verið í margar aldir að nema þann
vísdóm, sem mörgum öðrum þjóð-
um er enn hulinn, og hver vakandi
og hugsandi íslendingur, bæði þar
og hér, hefir eignast eitthvað stærra
eða smærra brot af þeim visdómi.
Þjóðin hefir til margra alda slopp-
ið við stríð og styrjaldir heimsins.
Einstaklingarnir hafa haft tóm og
frelsi til að líta inn í sitt innra eðli,
til að efla lífsskoðanir og lífshug-
sem spruttu úr eigin huga og eigin
brjósti i staðinn fyrir að láta
þröngva sliku á sig í nafni þjóðar-
beilla. Þjóðin hefir átt því láni að
fagna, að þurfa aldrei að vekja al-
menna æsing eða almenna geðs-
hræringö sér til varnar. Einstakl-
ingurinn hefir verið frjáls að hugsa
sem einstaklingur, en ekki sem sauð-
ur í hjörð. Hann hefir notið þess,
að umgangast aðra upp á eðlilegan
máta, vitandi að allur misskilningur
er honum sjálfum eitur, en öll
mannúð farsæld. Hann hefir litið
til annara þjóða og furðað sig á
þessari rótföstu skoðun hjá svo
mörgum þjóðum, að þær feikna-
fórnir og blóðsúthellingar hafi nauð-
synlega útheimst til að efla allar
þeirra beztu stofanir, í stjórn, lýð-
frelsi, mentun, trúmálum og öðru
fleira, og að stöðugt þurfi að standa
á verði og fórnfæra frekar, þessum
stofnunum til viðhalds. Hann furð-
ar fcig á þessari hvíldarlausu hættu,
sem þjóðirnar standa i, og getur
ekki annað en fundist að alt sé þetta
óþarft og óeðlilegt. En liðnar aldir
hafa bundið þessar þjóðir fjötrum,
sem þær nú gjarnan vildu losast við,
en sem fyrir öfgafult uppeldi lið-
inna alda er ekki svo létt að útrýrna,
og í þessu ástandi stendur allur
heimurinn í voða-hættu.
íslendingar eru svo lánsamir, að
hafa aldrei þurft að æsa hatur gagn.
vart öðrum þjóðum. íslendingar
hafa notið þess, að lifa við eðlileg
lífskjör og efla sínar stofnanir; ekki
með blóðbaði, heldur á grundvelli
mannlegra dygða, ekki sem stork-
un gagnvart öðrum þjóðum og ekki
í óeðlilegum stéttaríg heima fyrir.
Aldirnar og liðin lifskjör hafa kent
þeim það, sem þeir nú aknent kunna,
en aðrir ekki, og eins og myndirnar
áðan sýndu, að andleg þroskun er
ekki réttlætis-trygging, ef sú þrosk-
un nær ekki til allra stétta; að allur
sá hégómi, hroki og misskilningur,
sem aðskilur menn á ýmsum svið-
um lífsins, þarf að útrýmast svo
allir geti eðlilega umgengist hver
annan; að hugsjóna- og andlegt líf
allrar alþýðu er tímanlegt og andlegt
lífsspursmál, ef fólki á að líða vel;
að ef til vill er enn brýnni þörf á
því í dag, að seðja sálarhungur
fjöldans en jafnvel að seðja líkam-
legt hungur þeirra; að mannúðin í
hjarta hvers einstaklings verður að
rakna við sem vakandi og starfandi
afl á öllum sviðum, ef mannfélagið
á ekki að sökkva í hungri og hatri.
Mannúðar-hugsjónirnar töpuðust
svo tilfinnanlega á stríðsöldinni
miklu. Þær hafa aldrei náð sér
niðri á sama máta. Þjóðirnar i dag
bera þess skýran vott.
Séu þessar hugsjónir ríkjandi og
þessi andi starfandi, mundi skjótt
rætast fram úr mörgum okkar
mannfélags-meinum. Hvað fyrir-
komulag stjórna er, gerir minst til,
öll löggjöf er fánýt nema henni sé
rétt beitt og hún rétt meðtekin.
Mikið má oft gera með lítilli lög-
gjöf, og alla löggjöf má eyðileggja,
ef fullkominn vilji fólksins er þar
ekki fylgjandi.
Við erum fámennir í þessari stóru
álfu, og langan tíma mun það út-
heimta, að útbreiða og fá alment
meðtekinn þann boðskap, sem ís-
lenzku mann eðli er svo eðlilegt að
bjóða fram, en þeir tímar koma, að
sá boðskapur breiðfst út um heim-
inn. En meðan þess er að bíða,
þurfa íslendingar ekki að örvænta.
Þeir eru betur staddir en aðrir. Þeir
njóta meiri lífsins gæða en flestir
aðrir. Hugsjóna-auðlegðin og mann.
úðin. Það eitt getur flutt mönnum
frelsið. FreLið er ein lífsins dýr-
mætasta gjöf, og íslendingurinn á í
sálu sinni meira frelsi en nokkur
önnur mannvera, sem byggir þenn-
an hnött. Hann getur verið andleg^
frjáls, þó hneptur sé í líkamleg
bönd.
íslendingurinn sjálfur hefir enga
ástæðu til að vera með hroka eða
oímetnað yfir þessu. Hann hefir
aðeins skapast á eðlilegan máta af
rás viðburðanna, af sögu og lífskjör.
um hans verið frábrugðinn kjör-
um einstaklinga í öðrum þjóðfélög-
um, og vegna þess er hann frá-
brugðinn annara þjóða mönnum,
með lund og lífsskoðun, sem á
margan hátt er einstök, en þó svo
einkenáilega þess eðlis, sem mann-
félagið þarfnast mest nú á tímum.
Sannur Islendingur ætti að vera,
og er, sjálfstæður í hugsun, andlega
frjáls. Á þessu ríður mest nú á
dögum, þar sem öfl auðæfanna og
máttur einokunarinnar eru að heyja
sinn síðasta hildarleik, að nota sér
neyð þessara tíma til að bæla niður
hugsjónir lýðræðis og -mannjafnað.
ar. Á ítalíu og Þýzkalandi hafa
1 THOSE WHOM WE SERVE 1
IN THE FIELD OF COMMERCIAL PRINTING
AND PUBLISHING BECOME LASTING FRIENDS
BECAUSE—
OVER THIRTY YEARS EXPERIENCE IN ENGRAV-
ING, PRINTING AND PUBLISHING IS PART OF
THE SERVICE WE SELL WITH EVERY ORDER
WE DELIVER.
COLUMBIA PRESS LIMITED
G95 SARGENT AVENUE
WINNIPEG
PHONE 86 327
þessi öfl sigrað, og í öllum löndum
eru þau öfl að herja á mannfélagið;
og enginn skal láta sér koma til hug-
ar, að það sama eigi sér ekki stað hér
i landi. Hættan er hér jafnt sem
annarstaðar, og íslendingurinn ætti
að vera til þess valinn, öllum frem-
ur, að standa á verði.
Islendingurinn hefir aldrei van-
ist við óhug eða hatur gagnvart öðr-
um þjóðum, alt umhverfi hans og
uppeldi hefir orsakað það, að. slíkt
væri honum óeðlilegt og gagnstætt
hans hugsun. Hann skipar því önd-
vegisess í þeirri lang-þýðingarmestu
hreyfingu, sem öll velferð heimsins
mun í framtíðinni byggjast á —
friðarbreyfingunni. Undir þeirrj
hugsjón og þeirri hreyfing er öll
framtíðarvelferð komin, og hver
einstök þjóð er að meira eða minna
leyti hnept í fjötra svo lengi sem í
þeim málum horfir við eins og nú.
íslendingurinn er alþýðlegur í sál
sinni og hugsun, og lýðræðið og
mannúðin eru í samræmi við hans
eðli. Ef þjóðirnar gætu fyrst lært
að lifa í friði, þá yrði það næst
þeirra lang-þýðingarmesta markmið,
að efla innbyrðis hjá sjálfum sér þau
Hfskjör og þær hugsjónir, sem út-
rýmdu að fullu öllum stéttaríg og
flokkshatri. Þar í liggur hjá hverri
þjóð, og hjá þessari þjóð, vanda-
samasta mannfélagsmálið. Sú þjóð,
sem gæti sigrað þann vanda, mundi
um leið vera komin á það stig, að
öllum hagsmunamálum mundi verða
auðvelt að ráða fram úr. Getur
nokkur hér bent mér á nokkurt
vandamál, nokkur af þeim mörgu
ókjörum, nokkuð það tilgangsleysi
eða ranglæti, sem fólkið sligast und-
ir, sem ekki á aðal-rót sína að rekja
til samstaksleysis þess, sem skapast
af óhug, illri grunsemd og hatri milli
flokka og stétta landsins? Þar er
rót alls innbyrðis böls1, og meðan það
ekki læknast er lítil von um úr-
lausn.
Eðlilegur, sannur og fölskvalaus
íslendingur á til. meðalið í sálu
sinni. Það, sem umliðnar aldir hafa
mótað í fari*hans, upprætist ekki á
fáum áratugum, og íslenzkir afkom-
endur hér í landi eru enn íslenzkir
i eðli sínu, þó túlkun þess eðlis sé
upp á annan máta, og svo mun það
verða kynslóð fram af kynslóð.
Og á þessu sextugs afmæli ís-
lenzks landnáms hér í landi lítum
við yfir ástand íslendinga og verð-
um þess vör, að íslenzku frumbýl-
ingarnir eru flestir horfnir, islenzkt
fólk er að dreifast, íslenzkur félags-
skapur er í rénun, og íslenzk tunga
er að lamast. Er þá alt horfið?
Nei! Það, sem mestu varðar, varir
enn. íslenzkt manneðli og íslenzkar
hugsjónir eru lifandi og knýjandi
öfl enn í dag. Og alt útlit er fyrir
að næstu sex tugir ára munu enn
meira þarfnast þess, að þau íslenzku
öfl verði Canada þjóðinni til bless-
unar, og eigi sinn þátt i þvi, að gjöra
líf hennar yfirlætislausara, mann-
úðlegra, alþýðlegra og frjálsara.
Þetta er sú háleitasta köllun, sem
íslenzkir niðjar landnámsmannanna
hugstóru verða að hlýða, og sá göf-
ugasti minnisvarði, sem hægt er að
reisa þeim til vegsemdar. Hugsjón-
irnar, sem við höfum þegið frá þeim,
eru þjóðinni hér brennandi nauðsyn
til andlegs frelsis og hagsmunalegra
réttinda.
Lengi lifi íslenzk tunga! Það
samþykkjum við öll af heilum hug,
en enn heitari er sú þrá, að lengi lifi
íslenzk hugsjón, íslenzkt eðli, ís-
lenzk lífsskoðun, islenzkt hugsana-
frelsi og sjálfstæði. Það, sem for-
lögin hafa varðveitt út á útkjálka
heims, hefir ekki verið í tilgangs-
leysi. Sú öld, er nú risin, að heim-
urinn verður að hlýða á boðskap
slíkra hugsjóna, eða þá að öðrum
kosti að steypa sér út á þá ófriðar-
öldu, sem mun fjötra og andlega
lama komandi kynslóðir.
Lengi lifi ísland! Sú ósk er okk.
ur eðlileg og einlæg i dag og alla
daga. En margfalt heitari er sú ósk,
að lengi lifi íslenzk menning og ís-
lenzk áhrif í sögu alls heims, að enn
liggi það dýrðlega markmið fyrir
íslenzkri menning, að túlka inn i
lífsstefnu voldugri þjóða heimsins
hugsjónir mannúðar, lýðræðis og
frelsis. Þá hefir ísland uppfylt þá
æðstu köllun, þá lifjr ísland i sögu
ókominna alda.
Business and Professional Cards
PHYSICIANS and SURGEONS.
DR. B. J. BRANDSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tímar 2-3 Heimili 214 WAVERLEY ST. Phone .403 288 Winnipeg, Manitoba DR. B. H. OLSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tlmar 4.30-6 Heimili: 5 ST. JAMES PLACE Winnipeg, Manitoba

DR. J. STEFANSSON 216-22 0 Medical Arts Bldg. Talsími 26 688 Stundar augna, eyrna, nef og kverka sjúkdóma.—Er að hitta kl. 2.30 til 6.30 e. h. Heimili: 638 McMILLAN AVE. Talslmi 42 691 i Dr. P. H. T. Thorlakson 205 Medlcal Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sta. Phones 21 213—21 144 Res. 114 GRENFELL BLVD. Phone 62 200

Dr. S. J. Johannesson G. W. MAGNUSSON
Viðtalstlmi 3—5 e. h. 218 Sherburn St.--Sími 30877 Nuddlœknir 41 FURBY STREET Phone 36 137 Slmið og semjið um samtalstlma

DR. E. JOHNSON 116 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy St. Talslmi 23 739 Viðtalstimar 2-4 Heimili: 776 VICTOR ST. Winnipeg Slmi 22 168
BARRISTERS, SOIICITORS, ETC.
H. A. BERGMAN, K.C. tslenzkur lögfrœBingur Skrifstofa: Room 811 McArthur Building, Portage Ave. P.O. Box 1656 PHONES 95 052 og 39 043 G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. tslenzkur lögfrœBingur Skrlfst. 702 CONFEDERATION LIFE BUILDING Main St., gegnt City Hall Phone 97 024

J. T. THORSON, K.C. tslenzkur lögfrœSingur 801 GREAT WEST PERM. BLD. Phone 92 755 W. J. LINDAL K.C. og BJORN STEFANSSON tslenzkir lögfræöingar 325 MAIN ST. (á öðru gðlfi) PHONE 97 621 Er að hitta að Gimli fyrsta miðvikud. 1 hverjum mánuði, og að Lundar fyrsta íöstudag
DRUGGISTS DENTISTS
DR. A. V. JOHNSON tslenzkur Tannlœknir 212 CURRY BLDG., WINNIPEG Gegnt pðsthúsinu Sími 96 210 Heimilis 33 328 Drs. H. R. & H. W. TWEED Tannlœknar 406 TORONTO GENERAL TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smlth St. PHONE 26 545 WINNIPEO

DR. T. GREENBERG Dentist Hours 10 a. m. to 9 p.m. PHONES: Office 36 196 Res. 51 455 Ste. 4 Norman Apts. 814 Sargent Ave., Winnipeg
BUSINESS CARDS
A. S. BARDAL 848 SHERBROOKE ST. Selur líkkistur og annast um út- farir. Allur útbúnaður sá bezti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina. Skrifstofu talsími: 86 607 Heimilis talslmi: 501 562 J. J. SWANSON & CO. LIMITED 601 PARIS BLDG., WINNIPEO Fasteignasalar. Leigja hús. Út- vega peningalán og eldsábyrgð af öllu tægi. Phone 94 221

A. C. JOHNSON 907 CONFEDERATION LIFE BUILDING, WINNIPEG Annast um fasteignir manna. Tekur að sér að ávaxta sparifé fólks. Selur eldsábyrgð og bif- reiða ábyrgðir. Skriflegum fyrir- spurnum svarað samstundis. Skrifst.s. 96 767—Heimas. 33 328 C. E. SIMONITE TLD. DEPENDABLE INSURANCE SERVICE Roal Estate — Rentals Phone Office 9 5 411 806 McArthur Bldg.
HOTEL I WINNIPEG
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST., WINNIPEO
pœgilegur og rólegur bústaóur i
mióbiki borgarinnar.
Herbergl $.2.00 og þax yflr; me8
baðklefa $3.00 og þar yflr.
Ágsetar m&ltlðir 40c—60c
Free Parking for Chiests
CorntoaU ^otel
Sérstakt verð ð. viku fyrir n&mu-
og flskimenn.
Komið eins og þér eruð klæddir.
J. F. MAHONEY,
f ramkvæmdarstj.
MAIN & RUPERT WINNIFEO
THE MARLBOROUGH
SMITH STREET, WINNIPEO
"Winnipeg’s Down Toum HoteF
220 Rooms with Bath
Banquets, Dances, Conventlona,
Jinners and Functions of all klnda
Coffee Shoppe
F. J. FALL,, Manager
SEYMOUR HOTEL
100 Rooms with and without
bath
RATES REASONABLE
Phone 28 411 277 Market St.
C. G. Hutchison, Prop.
PHONE 28 411