Lögberg - 01.10.1936, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. OKTÓBER, 1936
5
ZIGZAG
Orvals pappír í úrvals bók
5'
5'
2 Tegundir
SVÖRT KAPA * BLA KAPA
Hinn upprunalegi þunni vindl-
inga pappír, sem flestir, er
reykja “Roll Your Own” nota.
Biðjið um
“ZIG-ZAG” Black Cover
“Egyptien” úrvals, h v í t u r
vindlinga pappir — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindling-
ana eins og þeir væri vafðir i
verksmiðju. Biðjið um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
fyrir því, að landbúna?5urinn ber sig
ekki, eins og hann er rekinn nú.
—Þetta er alveg rétt, segir Guð-
mundur, — en þetta er alt mönnun-
um að kenna.
Við skulum tala við fátæklinga
einhversstaðar annarsstaðar úti í
löndurn, og spyrja þá að þvi, hvort
þeir treysti sér ekki til þess að lifa,
þar sem menn geta fengið nóg kjöt,
mjólk, katöflur, smjör, geta ræktað
bygg og hafra. Þeir myndu spyrja:
Hvar er þetta Gósenland, þar sem
þeir geta fengið þetta alt upp úr
jörðinni. Eg játa að vísu, að þó
þetta sé fáanlegt, þá er ekki leyfi-
legt, eða mögulegt, að menn lifi eins
og “flottenheimar,” og eg veit, að
kaup það, sem bændum nú er gert
að borga, er hærra en þeir geta vel
staðið sig við.
Talið berst síðan að heilbrigðis-
málum og kjörum lækna og starf s-
skilyrðum, sein mjög hafa breyst á
æfi Guðmundar Hannessonar.
—Já, það er mikil breyting, segir
hann. Nú eru læknishéruðin miklu
minni en þau voru áður, og miklu
léttara um samgöngur um þau. Og
mörg meðul og læknisráð hafa
læknavísindin fært læknunum upp
í hendur, síðan eg byrjaði á læknis-
störfum.
Heilsufar þjóðarinnar hefir líka
batnað'ákaflega mikið á þessum ár-
um, og það enda þótt við brjótum i
bága við mikið af þeim reglum, sem
læknisfræðin kennir.
Við höfum lítið meiri manndauða
hér á landi en þær Evrópuþjóðir,
sem hafa hann minstan. Barnadauði
er iminstur hér í álfunni, að undan-
skildum Noregi og Færeyjum. Þetta
er feikna mikil framför frá því, sem
áður var, þegar hér dó þriðja hvert
barn á unga aldri, og fölk sem komst
til fullorðinsára var tniklu skamm-
lífara en það er nú.
En það einkennilegasta er, að
þessi árangur hefir fengist, enda
þótt að skilyrðunum fyrir heilbrigði
almennings sé mjög ábótavant í
landinu enn, Samt hefir manndauð-
inn minkað, Eg er sannfærður um,
að mesta heilsulind þjóðarinnar er
mjólkin, enda neyta íslendingar nú
mjög mikillar mjólkur, eða sem
svarar 1.4 ltr. á hvert mannsbarn í
landinu á dag. Mun það vera ná-
lægt því einsdæmi í veröldinni.
Læknir einn í Osló skrifaði um
það hér um árið, að það væri nauð-
synlegt að menn fengju 1 litra af
mjólk á dag. — Þessi krafa þótti
óhæfilega há þar. Hann spurðist
fyrir um það, hvernig það væri hér,
og sagði eg honum eins og var, að
hér væri drukkin meiri mjólk, og
þótti honum mikill fengur að fá þá
frétt.
Ennþá getum við ekki hrósað
okkur af matartilbúningi. Mikið ó-
lag er á honum hjá okkur enn. Og
húsakynni höfum við verri en flest-
ar aðrar þjóðir, þó það fari nú batn-
andi með ári hverju og sé i sumum
kaupstöðum orðið sæmilegt. En það
er eitur fyrir heimilin og umbætur
húsakynna, hvað húsin eru lögð í
einelti með skatta, svo að ekki er
fyrirsjáanlegt annað, en fjölskyldur
verði í framtíðinni, eða á næstu ár-
um, að kúldrast í einu eða tveimur
herbergjum.
Hvar ifinst þér að mestur árang-
ur hafi orðið af skipulagi kaup-
staða ?
—Eg verð að segja, að alstaðar
hefir árangur orðið góður, þar sem
yfirleitt nokkuð er bygt.
Við þurfum ekki annað en líta
hérna á Skólavörðuholtið, austan-
vert og vestanvert, nýja hverfið í
austanverðu holtinu, garðahverfið
með björtum og skemtilegum húsum
og svo ihverfið hinum megin við
Njarðargötuna. Það er eins og mað.
ur komi í annan og dimmari heim.
Það yrði langt mál, ef eg ætti að
segja frá öllu því, sem skipulagið
þegar hefir áorkað. Mér dettur t.
d. í hug, hve fljótt Vestmannaeying-
ar brugðu við að fara eftir tillögum
okkar. Við gerðum það að tillögu
okkar að leggja breiða götu upp í
gegnum krærnar, sem voru við höfn_
ina, en flytja útveginn inn að Bása-
klett og byggja bryggju á Básaskeri. !
Þar yrði settar upp sambygðar raðir
af fiskihúsum. Vestmannaeyingarnir
brugðu strax við og fóru eftir þess-
um ráðum okkar.
Svipaða sögu má segja frá Norð-
firði, Þar höfðum við lagt til, að
bygð yrði lögð niður, þar sem þriðj-
ungur af bænum stendur, og þar
hafði einmitt verið bygt mest síðustu
árin. En okkur í skipulagsnefnd
likaði ekki það bæjarstæði.
Við ætluðumst til að bygðin yrði ]
f lutt upp á brekkuna. Til þess þurfti
að leggja nýja vegi og leggja í ýms.
an annan kostnað. Næsta skifti sem
eg kom á Norðfjörð va'r byrjað að
leggja þessa vegi. Og það sem mér
þótti merkilegast var, að einn af
mestu framkvæmdamönnum bæjar-
ins, Sigfús Sveinsson, hafði byrjað
að byggja stórt hús í brekkunni, þar
sem vegur átti að liggja. En undir
eins og hann heyrði, að þetta fyrir-
hugaða hús sitt myndi standa í vegi
fyrir hinu nýja skipulagi, þá gerði
hann verk sitt ónýtt, og rýmdi til
fyrir veginum, bænum að kostnaðar-
lausu.
Það hefir yfirleitt verið mér hið
mesta gleðiefni, hve skipulagslögun.
um hefir verið tekið vel um alt land
Eg bjóst við því, þegar eg var að
braska í þessari lagasetningu, að
bæjarstjórnirnar myndu yfirleitt
rísa gegn þeiim, þar sem valdsvið
þeirra vaír minkað með lögunum.
En reynslan hefir orðið alt önnur.
Reynslan hjá nágrannaþjóðunum
er sú, að menn þeir, sem vinna að
skipulagi bæja, verða fyrir mikilli
andstöðu frá bæjarstjórnum og ein.
stökum mönnum, sem hafa sérhags-
muna að gæta gagnvart skipulaginu.
Eitt sinn hélt eg fyrirlestur í Dan-
mörku um skipulagsmálin hér, hve
árangur hefði orðið þegar, og hve
vel skiþulagslögunum yfirleitt hafi
verið tekið hér á landi. Kunnugir
menn málunum þar sögðu mér, að
það væri hreint æfintýralegt, hve
litilli mótspyrnu við hefðum orðið
fyrir hér á landi. Ilér í Reykjavík
er það auðvitað margt, sem aflaga
hefir farið í skipulagsmálunum. Eg
vil t. d. nefna tvent, sem mun kosta
mikið fé að laga í framtíðinni. Eitt
er hinn mikli f jöldi bakhúsa, sem eg
er alveg viss um að verða ekki liðin,
þegar tímarnir líða og kröfurnar
vaxa. Og annað er það, að iðnaðar-
byggingum allskonar hefir verið
dreift hingað og þangað innan um
bæinn, til mikilla óþæginda í íbúð-
arhverfum.
—En úr því þú hefir hugsað svo
mikið um skipulag kaupstaða og
bæja, dettur þér þá ekki líka í hug
skipulag sveita eða landshluta?
—Jú, vissulega. Víða erlendis er
gert skipulag fyrir heila landshluta.
Þetta gæti vel komið til greina hér.
T. d. hefði verið eðlilegt að athuga
það í sambandi við Flóaáveituna og
ræktun sveitanna austanf jalls. Þar
ætti að leggja það greinilega niður
fyrir sér hvar þorpum væri bezt
fyrirkomið og hvar væri bezt að
byggja þéttbýl sveitahverfi. En eg
hefi ekki fengið neitt tækifæri til
þess að taka það mál til rækilegrar
meðferðar.
Þó Guðmundur sé nú sjötugur að
aldri, er áhuginn og starfsþrekið enn
svo óbilandi, að hann getur átt eftir
að leysa rnörg verkefni á starfsæfi
sinni.—Mbl. 9. sept.
Ávarp
Sem forseti Sameinuðu bænda-
kvenna (U.F.W.M.) í Manitoba,
leyfi eg mér að ávarpa allar könur
í fylkinu og biðja þær að hjálpa til
að vinna á móti útbreiðslu “krabba”
og geta þær það með því að gefa
sjálfar og leyfa börnum sínum að
leggja til í sjóð þann, sem verið er
að safna í þessá viku, sem nú er að
líða, 28. sept. til 3. okt.. Verður
samskota leitað í öllum skólum og
á strætum i bæjum og þorpum. Þó
litið sé lagt til af hverjum einum,
dregur það sig saman þegar allir
leggjast á eitt. Samskot af þessu
tægi fóru fram í fyrra og námu þau
rúmum þrú þúsund dollurum, von-
um við að geta gjört eins vel nú.
Eins og þið vitið allar, er krabb-
inn að margfaldast ár frá ári; í
fyrra dóu 780 manneskjur, en árið
á undan 660, er það 9% hærra á
árinu. Gætum við með okkar styrk
hjálpað til þess að lyfta þessu fargi
væri til mikils unnið.
Eins og þið vitið allar, er eina
vonin að bæta krabba, að lækning
sé byrjuð í tíma, áður en hann er
búinn að ná of miklu haldi, og er
það gert með radíum og x-geislum.
Til umsjónar með þessum lækning-
um var stofnuð “The Cancer In-
stitute,” sem hefir deildir á Almenna
sjúkrahúsinu í WÁnnipeg og St.
Boniface sjúkrahúsinu, og geta farið
þangað allir, sem þá lækning þurfa,
ef þeir hafa vottorð frá heimalækni,
að þess gjörist þörf. Hefir þessi
stofnun verið upp á styrk frá al-
menningi kornin.
I ár hefir hagur þess batnað að
nokkru leyti, þar sem fylkisstjórnin
og sveitirnar veita styrk, sem nemur
þvi sem vanastarf og radium kostar.
En nú vill það stofna stúkur eða
deildir, sem gjöri sér það að skyldu
að kynna fólki einkenni krabbans,
svo að læknis sé leitað. í tíma, þar
sem það er svo nauðsynlegt. Krabbi
sem er í hörundi og útlimum er
vanalega tekinn í tíma, en innvortis
.krabbi er oft kominn svo langt, að
ekkert er hægt að gjöra, og deyja
alt af fleiri konur úr krabba en
menn, og fellur það í konunnar
skaut og hjúkra þeim, sem dauða-
striðið heyja á þann kvalafulla hátt,
og ættu þær því á alla lund að starfa
til varnar þeirri hættu.
Sameinuðu bændakonur unnu vel
að þessu í fyrra, og eru þær fúsar
að gjöra alt, km þær geta til þess
að starf “The Cancer Institute”
megi blómgast og blessast á allar
lundir.
Andrea Johnson,
forseti United Earm Women
of Manitoba.
Kvikmyndir úr sögu
Islands
myndu stórkostlega auka ferða-
mannastrauminn til landsins.
Khöfn. í júlí.
Spurningin um það, hvort íslend-
ingar ættu að taka upp kvikmyndun
til þess að vekja meiri athygli á
landinu en orðin er, hefir áður borið
á góma í viðtali fréttarritara Nýja
dagbl. við T. Ibsen.
Fréttaritarinn hefir nýverið snúið
sér til hins þekta norska leiðbein-
anda við kvikmyndatökur, Leif
Sinding, og spurt um álit hans á
þessum hluturn. En L. Sinding er
sá af norskum kvikmyndatökumönn-
um, sem mesta reynslu hefir um öll
þau efni, og hefir útbúið ekki færri
en tólf kvikmyndir, svo sem Jeppa
á fjalli o. fl.
—Spurningin um íslenzka kvik-
mynd hefir vakið hjá mér mikinn
áhuga um það, að koma því máli í
framkvæmd, segir L. Sinding.
Fyrir ekki alllöngu síðan fékk eg
ákveðin tilmæli frá Islandi um það,
að gera áætlun um kvikmyndatöku
þar heima fyrir.
Eg skrifaði þvi handrit til kvik-
myndunar, sem er samið upp úr
Njálssögu og sem er hugsað að fari
fram á sögustöðunum.
Síðan hefi eg ekki heyrt meira
um það mál, en handritið er fyrir
hendi og eg hygg að kvikmynd um
þetta efni, yrði mjög einkennileg og
eftirsótt á Norðurlöndum. Eg held
líka að hún yrði gróðavænleg beint
og óbeint.
—Mundi það geta borgað sig fyr.
ir ísland, að stofna sjálft til kvik-
myndaframleiðslu ?
—Nei! í talmynd yrðu sölu. og
sýningarmöguleikarnir svo takmark-
aðir að fyrir fólksfá lönd með lítið
útbreidd mál gæti það ekki borgað
sig. Fyrir mynd eins og hér um
ræðir yrði markaðurinn einungis
bundinn við Norðurlönd. En í sam-
vinnu við Norðmenn litist mér
einkar vel á slíka myndatöku.
—Hve mikið gætuð þér hugsað
yður að slík mynd kostaði?
—Ekki er gott að segja neitt á-
kveðið um það ennþá, meðan málið
er ekki betur undirbúið.
En yrði myndin tekin á norsku
sem aðalmáli, held eg að ekki yrði
sérleg áhætta að leggja í hana alt að
130 þús. krónur. Og mál, sem skilst
um öll Norðurlönd væri nauðsynlegt
og eg held að íslenzkir leikarar gætu
hagnýtt sér norskt mál svo fullnægj.
andi væri.
—Haldið þér að slík kvikmynd
gæti ekki stuðlað að auknum ferða-
mannastraum til íslands?
—Jú. Hún gæti orðið ágætasta
“propaganda” fyrir ísland að þvi
leyti. Og í Njálssögu býr sá kraft-
ur, sú rómantík og spennandi við-
burðarás/með íslenzku landslagi og
náttúrufari að bakgrunni, að full-
víst væri um mikla sýningarmögu-
leika.
Njála er heimsfræg eins og kunn.
ugt er.
Þetta álit Sindings, auk þess er
T. Ibsen hefir áður látið uppi við
fréttaritarann, er fylstu athygli vert.
Og ef til vill á ísland þama nýtt
landnám fyrir höndum — landnám
í hug og vitneskju Norðurlandabúa,
sem enn þekkja alt of lítið til Js-
lands og þjóðarinnar, sem þar býr.
—N. dagbl. 3. ágúst.
FUNDUR KENNARASKÓLA
STJÓRA 'NORÐURLANDA
1 HINDSGAVL
Norræna félagið gekst í sumar
fyrir móti fyrir skólastjóra við
kennaraskóla á Norðurlöndum. Mót-
ið var haldið á Hindsgavl dagana
2.-7. ágúst. Mættir voru skólastjór.
ar frár öllum Norðurlöndum og var
Freysteinn Gunnasson skólastjóri
héðan. Eftirfarandi fundarsamþykt
var gerð:
“Fulltrúar frá kennaraskólunum
á Norðurlöndum: Danmörku, Einn.
é
landi, Islandi, Noregi og Svíþjóð,
samankomnir á móti á Hindsgavl
flytur hér með félaginu Norden
innilegustu þakkir fyrir að hafa
boðað til móts þessa, sem í öllum
atriðum hefir verið þátttakendunum
til sérstakrar ánægju og gagns, bæði
hvað hinum fræðilega árangri við-
kemur og persónulegri kynningu
þátttakendanna.
Þar var lýst þeim umbótum, sem
búið er og verið er að gera til aukn-
ingar fræðslu kennara í ýmsum
löndum. Þar var bent á gildi hinnar
norrænu samvinnu, þátttakendurnir
lýstu mismunandi sjónarmiðum og
reynslu í uppeldismálum, hinir sam-
eiginlegu eiginleikar þessara þjóða
voru skýrðir út frá sameiginlegum
lyndiseinkunnum og siðum. Hér-
með er lagður grundvöllur að á-
framhaldandi samstarfi á þessu sviði
og einnig hvað viðkemur mentun
kennaranna í öllum löndunum.
Vér teljum það samstarf, sem hér
hefir verið hafið svo þýðingarmikið
að vér óskum eindregið, að það
haldi áfram, og vonum að félögin
Norden stofni til slíkra móta í öllum
löndunum til skiftis, þar sem allir
þeir, sem starfa að mentun kennara
hafi aðgang.
Vér teljum það einnig æskilegt að
haldin verði mót fyrir nemendurna
við kennaraskólana á Norðurlönd-
um.”—Mbl. 5. sept.
Hallesby kemur til Islands
Hallesby prófessor við safnaðar-
prestaskólann í Noregi leggur inn-
an skamms af stað til Reykjavíkur,
ásamt sex trúbræðrum, til þess að
starfa að trúarvakningu meðal ís-
lenzkra stúdenta.—Mbl. 10. sept.
............................... ...llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll.1111111 ^
I THOSE WHOM WE SERYE 1
IN THE FIELD OF COMMERGIAL PRINTING
AND PUBLISHING BECOME LASTING FRIENDS
BECA USE—
OVER THIRTY YEARS EXPERIENCE IN ENGRAV-
ING, PRINTING AND PUBLISHING IS PART OF
THE SERVICE WE SELL WITH EVERY ORDER
WE DELIVER.
COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE - WINNIPEG - PHONE 86 327
^miii............................................................................................................................................................................... ;!i||||l|l|||ll!l||l||l||!l!llll!ll||llll!íl!llj|||||l||!lll||||l!!!!l!|||lll^
Skrifið nafn yðar á
eyðumiðann
eða sendið oss póstspjald beint og yður verður
sent ókeypis eintak af EATON’S
NÝJU RADIO VÖRUSKSA
Barmafull sp.jaldanna á milli af þýðingarmikl-
um kjörkaupa tilboðum á Radíóum, irtvarps-
tækjum og hljóðfærum — tækifæri, sem þér
megið ekki tapa af!
SKRIFIÐ STRAX!
PÖNTUNAR SEÐILL
The T. Eaton Co„ Limited
Winnipeg, Manitoba
Gerið svo vel og sendið yðar nýju RADIO
Vöruskrá hið bráðasta til—
Nafn........
Heimilisfang
■
I
(
■
í
I
■
■
i
■
ii ai m\ m m • ■
EATON’