Lögberg - 29.10.1936, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. OKTÓÍBER 1936
5
Aftökurnar í Rússlandi
ViÖburÖir þeir, sem gerÖust í
Rússlandi í ágúst síÖastl. benda ljós.
lega á, að Stalin hafi ekki setið jafn
fast í sessi og virst hefir á yfir-
borðinu. Hann hefir sem sé orðið
að grípa til þeirra óyndisúrræða að
taka af lífi 16 nafnkunna menn.
suma þeirra helztu menn rússnesku
byltingarinnar og starfsbræður
Lenins, svo sem Sinovief og Kam-
enev. En erkióvinurinn. Trotski.
seiti Stalin kennir mest um andróð-
urinn gegn sér nýtur þess að “það
næst ekki til hans.” Hann hefir
fengið griðland i Noregi, og stjórn.
in þar framselur hann ekki.
Þegar Lenins misti við var tals-
verð sundrung um það innan komm.
únistaflokksins. hver ætti að erfa
sæti hans og verða valdamesti mað-
ur Rússlands. Georgíumaðurinn,
Stalin, sem í mörgju hafði aðrar
skoðanir en Lenin, varð hlutskarp-
astur. Hann tók í ýmsu aðra
stefnu en fyrirrennari hans. Eink-
um virðist það hafa verið eitt, sem
hann var ósammála um við hina
gömlu fylgismenn Lenins : hvort róa
ætti að því að knýja fram heims-
byltingu til þess að koma fram
kommúnistastefnunni. Þetta vildu
þeir Lenin og Trotski og ýmsir aðr.
ir málsmetandi menn flokksins.
Stalin hefir gengið í aðra átt. Hann
hefir reynt að styrkja sem mest veldi
kommúnismans inn á við, beitt sér
fyrir verklegum framförum, við-
reisn iðnaðarins og landbúnaðarins,
samkvæmt hinni frægu fimm ára á.
ætlun. Og í mörgu hefir hann notað
við þetta sömu aðferðirnar, sem not.
aðar eru í auðvaldslöndunum. Gegn
þessu hófu ýmsir hinir gömlu fylg-
ismenn Lenins skæðan andróður.
Þeir voru “gerðir óskaðlegir” smátt
og smátt, en mesta atihygli vakti það
þó, að Trotski sjálfum. sem skapað
hafði rauða herinn og eflaust hafði
unnið bolsjevismanum einna mest
gagn allra manna, var vísað í út-
legð. Hann hröklaðist til Tyrk-
lands og þaðan land úr landi þang-
að til loks að hann fékk griðland í
Noregi, en þar hefir hann dvalið
síðustu árin.
Nú þykir það sannað, að hann
hafi jafnan haft samband við skoð-
anabræður sína í Rússlandi og beitt
sér fyrir víðtæku samsæri, með því
markmiði að Stalin og helztu fylgis.
menn hans yrðu drepnir. Og svo
virðist jafnvel, að Stalin þyki nauð.
syn á ítarlegri “umhreinsun” en
þegar er orðin, með aftöku hinna
sextán fylgismanna Trotskis, 26.
ágúst.
Þegar einn helzti stuðningsmaður
Stalins, Kirov var ífiyrtur, þótti
sýnt að þar væri að verki ýmsir á-
hrifaríkir samsærismenn. Eftir
málaferlin, sem út af morðinu
spunnust, voru þeir Sinovief og
Kamenev dæmdir í tíu ára útlegð
og komið fyrir þar, sem líklegt þótti,
að þeir gæti ekki gert neitt ilt af
sér. En þegar undirróðursmálin
voru tekin fyrir að nýju í sumar,
þótti það koma á daginn, að þeir
hefðu haldið áfram að starfa að
falli Stalins. Þeirra nöfn urðu efst
á baugi í niálaferlunutn, ásamt nafni
Trotskis. Voru þeir kallaðir til
Moskva og þar hófust rannsóknir
undir forustu Visjinski, hins opin-
bera ákæranda. Þar játaði vitni eitt,
Fritz David að nafni, að Trotski
hefði fengið sig til þess að reyna
að myrða Stalin. Og hinir ákærðu
Sinovief og Kamene\^játuðu tafar-
laust á sig, að þeir væru sekir um
uppreisnartilraun gegn Stalin. Það
var nærri því grunsamlegt, hve
fljótir þeir voru til þess að játa,
enda er sagt, að þeim hafi verið
gefin von um að þeir skyldu halda
Hfi, ef þeir gerðu játningu. En
þetta stoðaði ekki. Hinn opinberi
kærandi Iagði til, að þeir skyldu þola
dauðarefsing — vera skotnir. Stalin
hefði getað breytt dómnum, og sagt
er að Krupskaja, ekkja Lenins, hafi
beðið þeim griða. En það var á-
rangurslaust. Aðfaranótt 26. ágúst
voru þeir skbtnir, allir hinir 16 á-
kærðu, í fangelsisgarði Ljubjanka-
fangelsisins. Höfðu þeir fram að
síðustu stundu búist við að verða
náðaðir.
Þegar Sinovief heyrði, að náðun.
inni hefði verið neitað, valt hann
um á gólfi fangelsisklefans og fékk
krampagrát. En Kamenjef tók
dauðadómnum mjög rólega. Hann
var að borða, er hann fékk tilkynn-
inguna og hélt því áfram eins og
ekkert hefði i skorist og kveikti sér
síðan í pípu. Smirnov, sem var einn
þeirra, er teknir voru af lífi, varð
einnig vel við dauða sínum.
Hinir sextán dauðadæmdu voru
látnir koma út á aftökustaðinn allir
i einu. Þar stóðu fyrir 12 hermenn
með byssur, og voru sex byssurnar
hlaðnar með kúlu en sex með lausu
púðri og vissi enginn hverjar byss-
urnar það voru. Nú voru fangarnir
leiddir fram og tveir skotnir í einu.
Fyrst voru þeir. skotnir Sinovief og
Kamanjef. Sinovief fékk yfirlið er
hann var leiddur upp að múrnum,
og varð að setja um hann band og
hengja bann upp á krók. Skotin
riðu af og fangarnir féllu dauðir
niður. En umsjónarmaður aftök-
unnar, Peters, sem var gamall vinur
Sinoviefs, gekk að líkunum og skaut
þau skammbyssuskoti gegnum
munninn, því að sú regla er höfð við
aftökur í Rússlandi. Næstir voru
þeir skotnir Smirnov og Oldberg, en
þá Goldman og Berman-Jurin. Sein.
ast voru skotnir bræðurnir Lurie og
höfðu þeir orðið að horfa á aftökur
allra hinna. Eftir tíu mínútur var
aftökunni lokið.
Samkvæmt þeim fyrirmælum, sem
í Rússlandi gilda um landráðamenn,
voru þeir grafnir í ókunnum stað,
sem enginn þekkir til. Grafir þeirra
eiga að týnast og bannað er að auð-
kenna þær á nokkum hátt. Eignir
slikra manna eru gerðar upptækar,
en flestir þeirra, sem teknir voru af
lífi þarna höfðu verið eignalausir
menn.
Hjá lýðnum virtist aftakan hafa
vakið geysimikinn fögnuð. f verk-
smiðjum kváðu við gleðióp. En það
vakti athykli, að þegar útvarpið til-
kynti aftöku hinna sextán, var kom.
ist svo að orði: “Föðurlandssvikar-
arnir eru dauðir! En ennþá eru
margir föðurlandssvikarar á lifi og
baráttunni verður haldið áfram!”
Og réttarhöld standa enn yfir í
Rússlancþl. Ýmsir eru tilnefndir,
sem landráðamenn en litt er að
henda mark á þeim fregnum að svo
stöddu. Jafnvel eru tilnefndir hátt.
settir menn innan stjórnarinnar og
helztu mennirnir við blaðið Isvestija.
Jafnvel Litvinoff utanrikisráðherra
er tilnefndur. En enginn veit hvað
hæft er í þessu. Tíminn sker úr um
það.
En hitt er aðalmálið, hvort Stalin
tekst að styrkja sig í sessi með þess.
um aftökum. Sagt var, að hann
hefði ekki þorað að koma út úr há-
borginni Kreml eftir vígin, en sæti
þar eins og fangi undir vernd lög-
regluliðs síns. Svo mikið er víst,
að hann á ekki sjö dagana sæla.
Eini maðurinn, sem enn getur lát.
ið til sín heyra af hinum ákærðu er
Leon Trotski. Hann var yfirheyrð-
ur í NoregÞum það, hvort Ihann
hefði látið undirróðursmálin til sin
taka og sannaðist það á hann. Hefir
hann nú verið einangraður og settur
í einskonar “stofufangelsi” í Noregi.
Og það er talið vist, að hann hafi
verið potturinn og pannan i þeim
undirróðri, sem nú hefir kostað
sextán kunna menn lífið — og á
eftir að kosta fleiri líf.—Fálkinn,
12. september.
Þakharávarp.
Kæri vinur minn, E. P. Jónsson.
ritstjóri Lögbergs; mig langar til að
þiðja þig að láta Lögberg flytja eft-
irfarand: línur helst í næsta blaði.
Þar sem eg er nú kominn út af
hinum almenna spítala Winnipeg-
borgar yfir 5 vikna veru þar og
finst að eg vera á góðum vegi með
að verða albata, finst mér skylda
mín að láta opinberlega í ljós þakk-
læti mitt, vitanlega fyrst og fremst
til okkar himneska Pöður og Frels-
ara og svo til mannanna, sem hann
notaði sem verkfæri mér til hjálpar.
Má þá fyrst telja þá læknana Dr.
Brandson og tengdason hans, Dr.
Hillsman, sem af lærdómi og alúð
hjálpuðu mér, svo og allar þær
hjúkrunarkonur og menn, sem alt
var svo Jramúrskarandi nákvæmt og
hjálpsamt. Svo þakka eg þeim hin-
um mörgu vinum, sem komu til að
sjá mig; þeir voru fleiri en mér datt
í hug að mundu kæra sig um að sjá
mig og vita um mína líðan. Einn
enskan má til að nefna, W. J. Rob-
ert, sem eina viku var í sömu “ward”
°g eg; eftir að hann fór, kom hann
á kvöldin og færði mér dagblöðin
og ýmislegt góðgæti. Svo má ekki
gleymast að þakka Mr. og Mrs. Á.
Paulson og bróður Mrs. Paulson,
John Anderson; eitthvað af því
fólki kom til min á hverjum degi og
færði mér það, sem það hélt að mig
vantaði, og svo þegar eg fór af
spítalanum, tóku þau Paulsons mig
heim til ín og fóru með mig eins og
eg væri þeirra eigið barn, eða faðir.
Öllu þessu elskuverða fólki bið eg
Guð að launa. Með þakklæti til ykk-
ar allra og löngun til að vera ykkar
einlægur vinur,
Thonuis Halldórson.
SKILAGREIN
Reikningar yfir móttöku
Tweedsmuir lávarðar að
Gimli, 21. sept. 1936.
A—Kostnaður greiddur af
Winnipeg nefndinni—
I. Hátíðasöngur skrautrit-
aður og bundinn . . . 22.20
2. Ávarp, skrautritað í
silkiumbúðum........ 55-°o
3. Fargjöld söngflokks 22.80
4. Gjallarhorn (CKY) 25.00
5. Smáflögg ............. 12.50
Samtals í Winnipeg.. .$137.50
B—Kostnaður á Gimli—
1. Efniviður og vafn-
ingsdúkar .........$ 39.63
2. Flutningur .......... 12.00
3. Veifur (streamers) 1^2.00
4. Vinnulaun (smiðir) 22.00
5. Miðdegisverður o. fl. 27.35
Samtals .......... 112.98
Kstnaður alls ...... $250.48
Safnað í Winnipeg fyrir móttöku
Tu'cedsmuir lávarðar—
Mr. J. P. Sæmundson, $1.00; Dr.
B. J. Rrandson, $5.00; Dr. O.
Björnson, $2.00; Dr. B. Olson,
$5.00; Dr. P. H. T. Thorlakson,
$5.00; Dr. A. Blondal, $2.00; Dr. S.
Johannesson, $3.00; Mr. H. A.
Bergman, $5.00; ■ Mr. S. W. Mel-
sted, $1.00; Mr. Th. Borgfjord,
$2.00; Mr. G. Levy, $1.00; Mr. G.
Johannson, $3.00; Mr. S. O. Bjerr-
ing, $1.00; Mr. T. Olafsson, $1.00;
Mr. S. Isfeld, $1.00; Miss S. Hall-
dorson, $1.00; Mr. J. J. Bildfell,
$1.00; Mr. A. C. Johnson, $5.00;
Mr. J. J. Vopni, $1.00; Mr. S.
Thorkelsson, $10.00; Mr. H. Hall-
dorson, $3.00; Mr. W. Davidson,
$5.00; Mr. J. G. Johannson, $2.00;
Mr. E. P. Johnson, $1.00; Mr. F.
Stephenson, $2.00; Mr. A. Eggert-
son, $5.00; Mr. K. Ólafsson, $1.00;
Mr. G. J. Johnson, $2.00; Dr. B. B.
Jonsson, $1.00; Mr. A. P. Johann-
son, $5.00; Mr. A. S. Bardal, $2.00;
Mr. V. Anderson, $2.00; Mr. W. J.
Johannson, $1.00; Mr. G. L. Steph-
enson, $1.00.
Walter J. Lindal, $2.00; B. Stef-
ánsson, $1.00; G. S. Thorvaldson,
$1.00; Th. Thorsteinsson, $2.00;
G. J. Johnson, $1.00; F. Thordar-
son, $1.00; O. Pétursson, $2.00; R.
Pétursson, $2.00; Rev. P. M. Pét-
ursson, $1.00; Prof. S. Johnson,
$3.00; H. J. Lindal, $2.00; P. And-
erson, $2.00; Gísli Johnson, $1.00;
F. Kristjánsson, $1.00; John Hall,
$2.00; P. S. Pálsson, $1.00; H. Eét-
ursson, $4.00; J. J. Swanson, $2.00.
Safnað á Gimli—
Thordur Thordarson, $1.00; P. B.
Peterson, Arnes, $1.00; Baldur
Jonasson, 500; H. Helgason, $1.00;
G. Fjelsted, $1.00: W. J. Arnason,
500; Ónefndur, $1.00; Harry Feir,
50C; Elli Johannson, 50C; Anna
Feir, 50C; P. Magnússon, $1.00.
Safnað í Arhorg—
B. J. Lifman, $1.00; Miss Mar-
grét Lifman, $1.00; Tr. Ingjaldson,
$1.00; Dr. S. E. Björnson, $1.00;
W. S. Eyjólfson, $1.00; S. E. Sig-
urdson, $1.00; Gísli Sigmundson,
$1.00; Mrs. E. L. Johnson, $1.00;
James H. Page, $1.00; Sveinn Thor-
valdson, Riverton, $25.00; veiting
úr bæjarsjóði Gimli, $87.98.
Safnað alls — $250.48
I umboði forstöðunefndar,
26. október 1936.
A. P. Jóhannsson,
Hannes Pétursson.
Samtal við Eirik Benediks
Á þriðjudaginn kemur mun erki-
biskupinn af Kantaraborg vígja og
opna til afnota nýja bókhlöðu við
háskólann í Leeds á Englandi. Þetta
verðtir hátíðleg viðhöfn, er markar
spor í sögu þessa merka háskóla,
sem er skylda vor Islendinga að
kunna einhver deili á, af því að í
engum háskóla öðrum er numið jafn
mikið í íslenzkri tungu, bæði forn-
máli og nýíslenzku, og einmitt í há-
skólanum í Leeds. En það er og
nokkuð annað, sem okkur ber sér-
staklega að minnast í sambarídi við
opnun þessarar nýju, brezku há-
skóla bókhlöðu, og það er hin ís-
lenzka deild háskólabókasafnsins,
því sérstök deild bókhlöðunnar hef-
ir eingöngu að geyma islenzkar bæk-
ur. En slíkt er einsdæmi við erlend
bókasöfn. Hvað varðar heiminn um
íslenzkar bækur!
Sunnudagsbl. Visis var kunnugt
um, að Eiríkur Benedikz var í sum-
ar fenginn til þess að sernja spjald-
skrá yfir þetta íslenzka bókasafn og
sneri eg mér því til hans og spurði
hann um aðdraganda og sögu þessa
safns. Hann sagði:
—Við skulum þá fyrst athuga
hvernig þessi nýja, stóra og volduga
bókhlaða háskólans í Leeds er til
orðin, því hún á tilveru sína ein-
göngu að þakka einum manni, Lord
Brotherton að nafni, enda mun bók-
hlaðan bera nafn hans, sem ekki er
nerna sanngjarnt, þar sem hann að
mestu eða öllu leyti hefir látið reisa
iiana fyrir eigið fé. Um vorið 1933
var hornsteinn lagður að þessu mann
virki og hefir síðan verið unnið að
því fram til þessa — en núna á
þriðjudaginn er þvi lokið. Og eg
veit það þá verður mikið um dýrðir
meðal háskólastúdenta í Leeds.
Húsið er tvílyft hringbygging —
rúmgott og reisulegt og á allan hátt
vel til þess vandað. Englendingar
reisa aldrei nema traust hús! Hér
er ætlað rúm einni miljón bóka-
binda, ásamt geisimkilum lestrarsal,
og lætur þá nærri að safnið verði
að fimmfalda bókakost sinn, til þess
að fullskipa bókahillurnar. En á
Bretlandi fyllast bókasöfnin svo
undur fljótt.
—En hvernig er svo þetta ís-
lenZka bókasafn háskólans til orðið ?
—Tildög þess er einkabókasafn
Boga Melsted sagnfræðings, og ber
nafn hans og heitir: The Melsted
Library. .
—Og hvernig komst það í eigu
þessa háskóla?
—Maður að nafni Sir Edwin
Airey gaf árið 1929 fé til þess að
keypt yrði bókasafn Boga heitins.
En það hafði að geyma fimm þús-
und bindi, mest íslenzkar bækur og
sagnfræðirit. Tveir þriðju hlutar
safnsins voru afhentir þegar við
kaupin, en svo lézt Bogi skömmu
seinna og var þá afgangurinn fluttur
til Leeds. Síðan hefir mikið bæst
við safnið, mest gjafir frá íslenzk-
um mönnum, og hefir það nú að
geyma nálægt n þúsund bindi.
—En hverjir hafa svo gagn af
þessum íslenzka bókakosti ?
—Það eru nokkuð margir. Eng-
Iendingar, sem við enska háskóla
leggja stund á enska málfræði sem
aðalnám, er skylt að læra fornís-
lenzku, og auk þess geta menn num-
ið ný-íslenzku í staðinn fyrir gotn-
esku. Þessa tilhliðrun veitir aðeins
háskólinn í Leeds, og hefir verið vel
tekið. Brezku háskólarnir hafa und-
anfarið átt á að skipa afburðagóð-
um norrænukennurum, sem glætt
hafa áhuga ungra námsmanna fyrir
norrænu máli og sagnfræði, og hafa
með því unnið okkur íslendingum
ómetanlegt gagn —og vil eg í því
sambandi nefna menn eins og pró-
fessor E. V. Gordon og Bruce
Dickins, sem veitir þessu nýja ís-
lenzka bókasafni forstöðu. Hann
hefir skrifað bók um íslenzkar og
engilsaxneskar rúnir (The Runic
and Heroic Poems), sem vakið hefir
mikla athygli. Þessi mikilhæfi
mentamaður hefir lengi látið sig
miklu skifta íslenzk málvísindi, og
vart mun bókasafn vort í Leeds hafa
getað fengið heppilegri forstöðu-
mann.
—Læra þá enskir málfræðingar
nógu mikið í íslenzku máli til að
geta lesið sér til gagns íslenzkar
bækur ?
—Já — og íslenzku-lærðir menn
á Englandi eru fleiri en við hyggj-
um. Engjlendingar gorta ekki af
því, sem þeir kunna, en eru manna
fúsastir til að játa vankunnáttu sina.
Eg kyntist t. d. í sumar unglings-
stúlku, Miss Johnson að nafni, sem
komið hafði skemtiferð hingað til
lands í fyrrasumar, og fengið svo
mikinn áhuga fyrir íslenzkunámi, að
til þess varði hún öllum frístundum
sinum. Væri óskandi, að okkur
sækti heim margir slikir breskir
gestir. Stúlka, sem vinnur við
bókaafgreiðslu þessa nýja íslenzka
Frá Islandi
(Framh. írá bls. 1)
ofurlítið meira útafbrigði í niður-
laginu. Sigurður Þórðarson, hinn
snjalli söngstjóri, á eitt blæfallegt
lag í safni þessu, sem mér virðist
vel fallið til meðferðar fyrir kven-
fólk og börn. Þarna á Árni Thor-
steinsson eitt gamalt og gott lag og
Sigvaldi Kaldalóns einnig, en sá er
munurinn á búningi þessa lags
Kaldalóns, að þarna er hann vel falL
inn fyrir Harmonium, en ekki eins
og hestamaðurinn sagði um Rauðku
Valda í Tungu, að hún væri nokkuð
glent, en það er einmitt það, sem
hefir einkent raddfærslu Kaldalóns
að þær eru nokkuð glentar.
Björgvin Guðmundsson á tón.
ljóð eitt í “Samhljómum,” er
Hljómblik heitir. Nafnið lætur vel
í eyrum og tónljóðið ekki síður. Þar
erru líka lög og Preludium eftir
ýmsa fræga útlenda höfunda, t. d.
Bach og Grieg, o. fl., og er það
næg sönnun þess, að nokkuð sé í
þær tónsmíðar varið.
Annars finst mér helzt til lítið að
því gert að kynna tónverk Griegs,
jafnmikið sem hann á af fallegu og
sérkennilegu. Þó er annað, sem eg
furða mig meira á, og það er, að
sjá ekkert í safni þessu eftir Svein-
björn okkar Sveinbjörnsson. Vera
má, að lögin séu ekki fáanleg, því
ekki trúi eg því að gengið væri fram
hjá lögum hans að óreyndu. Það
mundi ekki óprýða söngvasafn, ef
þar væri “Míranda,” “Hugsað heim”
eða kannske ennþá fallegri systkini
þeirra, er fáir eða engir hafa kom-
ist i kynni við.
Vonandi verður ekki langt eftir
öðru hefti “Samhljóma” að biða,
því eftir því sem þetta fyrsta hefti
er, þá má vænta ihins bezta með öðru
hefti.—St. Þór.
—'Jíminn 2. sept.
* * *
Mannfjölgun á íslandi
íslendingar munu hafa orðið fyrri
til þess en flestar eða allar þjóðir
aðrar, að láta reglulegt manntai
fratn fara.
Fyrsta manntal hér á landi var
tekið árið 1703, og var “það löngu
fyr en farið var að taka slík manntöl
í flestum löndum,” segir Þorsteinn
Þorsteinsson, hgastofustjóri. Mann.
talið 1703 var tekið að tilhlutan
þeirra Páls lögmanns Vídalíns og
Árna prófessors Magnússonar.
íslendingar reyndust 50,444 við
mann talið 1703. Nú leið og beið og
fór ekkert allsherjarmanntal fram
hér á latidi fyr en 1762 eða 59 árum
síðan. — Taldist þá svo til, að lands.
mönnum hefði fækkað um 5,599 á
þessum 59 árum og voru nú ekki
orðnir nema 44,845. — Sjö árum
síðar (1769) töldust þeir 46,201 og
hafði þvi fólkinu fjölgað ofurlítið á
þessu sjö ára tímabili. En 1785, er
fjórða manntalið var tekið, var tala
landsmanna komin niður í 40,623 og
hafði því fækkað um 5,578 á sextán
bókasafns, hefir orðið að læra
nokkuð í íslenzku. Hún heitir Miss
Leak. Þannig má lengi telja. — Og
síðasta sönnun fyrir áhuga Breta
fyrir íslenzku sagn- og málfræði-
námi, má telja dvöl hins ágæta nor-
rænufræðings Turville-Petre, pró-
fessors við Háskóla íslands í vetur.
Hann er prófessor við háskólann í
Leeds, en verður hér sendikennari i
engilsaxnesku, og mun jafnframt
vinna að íslenzkum málfræðirann-
sóknum. Bogasafnið íslenzka á líka
hauk i horni, þar sem hann er.
—quis.
—Sunnudagsblað Vísis.
Fljótandi veðurathugunarstöð
suðvestur af íslandi
Hesselberg forstjóri norsku veð-
urstofunnar hefir í sambandi við
alþjóðlegar rannsóknir á Golf-
straumnum lagt fram tillögu þess
efnisf»að suðvestur af íslandi verði
komið fyrir skipi, er haldi sig á
sama stað og sefldi út veðurskeyti.
Sé þetta gert með tilliti til veður-
fræðilegra athugana, sem gera þarf
í sambandi við væntanlega flugleið
um ísland.—N. Dagbl.
ára timabilinu frá 1769. — ^ oru þá
(1785) Móðuharðindin að kalla
mátti um garð gengin og hafði fólk.
ið hrunið niður í þeirri ægilegu
plágu.—
Eftir önnur 16 ár var manntal
láti, fram fara (1801) og hafði þá
fólkinu fjölgað nokkuð, því að þá
var mannf jöldinn kominn upp í
47,240 og nemur fjölgunin á þessu
tímabili þvi 6,617. — Eftir þetta
fjölgar fólkinu hægt og hægt alla
19. öldina, nema frá 1880—1890.
Þá fækkar því úr 72.444 (1880)
piður í 70,927 Ci89°). e8a um lM7
manns. Þessi árin gengu harðindi
um land alt, hafísar lágu fyrir Norð-
urlandi og Vesturheimsferðir voru
í algleymingi.
Árið 1801 var fólksf jöldi alls hér
á landi (sem áður segir) 47,240.
Hundrað árúm síðar, árið 1901,
var tala landsmanna komin upp i
78,470 og hefir þá mannfjölgunin á
19. öldinni orðið alls 31,230. Fyrstu
þrjá áratugi 20. aldarinnar hefir
landsmönnum fjölgað um 3°>39L
eða um svipaða tölu og mannfjölg-
unin nam alla 19 öldina.—
Samanborið við önnur lönd Norð-
urálfunnar mun þetta mega teljast
allmikil mannf jölgun.—Vísir 1. okt.
# * *
Bríet Bjarnhéðinsdóttir
áttrœð
m
Briet B j arnhéðinsdóttir er að-
sópsmesti fulltrúi íslenzkra kvenna,
er enn hefir látið opinber mál til sin
tk. Um fimm tugir ára eru síðan
hún héf baráttu fyrir kvenréttind-
um hér á landi. Starfaði hún að
þeim málum nieð óbilar.di þreki og
áhuga fram til síðustu ára, og revnd-
ist sigursæl. Opinbert málgagn,
Kvennablaðið, gaf hún út i 25 ár,
auk þess setn hún nreð fyrirlestrum
og fundarhöldum hvatti konur
landsins lögeggjan til að krefjast
réttinda til jafns við karla.
Hefir þessi barátta leitt til þess,
að nokkuð er síðan konur fengu rétt
til kosninga og afskifta af opinber-
um málum og um flest jafnrétti við
karla. Því hefir barátta sú, er Briet
Bjarnhéðinsdóttir hóf fyrir 50 ár-
um, verið leidd til sigurs. Konur
landsins geta nú beitt samtakamætti
sinum óhindrað til að heimta hverja
réttarbót, er þeim sýnist.
Bríet ólst upp með foreldrum
sínunv, Bjarnhéðni Sæmundssyni og
Kolfinnu Snæbjarnardóttur, er lengi
bjuggu að Böðvarshólum i Vestur-
hópi í Húnavatnssýslu. Kom hún
fvrst til Reykjavikur 1885 og dvaldi
þar vetrarlangt, en fluttist hingað
alfarin 1887 og hefir jafnan átt hér
heima síðan. Árið 1888 giftist hún
Valdemar Asmundssyni ritstjóra, en
hann dó 1902. Tvö börn þeirra
hjóna, Héðinn og Laufey, hafa mik-
ið komið við opinber mál síðari ára.
A áttræðisafmæli sinu lítur Briet
Bjarnhéðinsdóttir yfir mikið starf,
sem allri íslenzku þjóðinni ber að
þakka henni.—N. dagbl. 27. sept.
* * *
lslenzka bókasaínið við
haskolann í Leeds