Lögberg - 15.04.1937, Qupperneq 4

4
LÖOBEBG. FIMTUDAGINN 15. APRIL 1937
ii
ii
Xösíjers
Gefið út hvern fimtuda§ af
THE COLUMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
TJtanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
TerS $3.00 um drið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The
Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 8 6 32 7
Stjórnmálapistlar
i.
Þó enn sýnist það að vísu, því miður, eiga
nokkuð langt í land, að þannig ráðist fram úr
atvinnuleysinu hér í landi að viðunanlegt
megi teljast, verður því þó ekki neitað, að
talsvert sé bjartara umhorfs við aðkomu þess
sumars, er nú fer í hönd, en við hefir gengist
í allmörg undanfarin ár. Skýrslur hagstof-
unnar í Ottawa eru þær einu heimildir, sem
■stuðst verður við í l>essu tilliti og teljast mega
ábyggilegar. Af þeim skýrslum verður það
sýnt, að borið saman við febrúarmánuð 1936,
hefir tala þeirra fjölskyldna, er notið hafa
styrks af hálfu hins opinbera, lækkað um 16
af hundraði, eða freklega það.
Meðal þeirra tilrauna, sem sambands:
stjórnin hefir gert með það fyrir augum að
liðka til um atvinnu, verður að telja húsabóta
lánsheimildina, sem nú eru horfur á að nyt-
fa>rð verði til verulegra muna.
Eins og þegar er vitað, má verja lánsfé
þessu til aðgerða á heimilum, jafnt utanhúss
sem innan; til nýrrar þakklæðningar, aðgerða
á sólskýlum, undirstöðu og veggjum; einnig
til þess að stækka heimili, byggja við þau bif-
reiðaskýli og þar fram eftir götunum; þetta
nær jafnframt til nýrrar vatnsleiðslu, lýsing-
artækja, pappírslagningar, veggjatróðs,
málningar og því öðru, er til endurnýjunar og
umbóta á heimilinu telst.
Svo er um hnúta búið, að lán þessi greið-
ist með jöfnum mánaðarlegum afborgunum
yfir þriggja ára tímabil, og verði veitt þeim,
.sem heimili eiga og njóta þeirra tekna, að
víst megi telja að þeir geti mætt reglubundn-
um afborgunum. Annarar trvggingar er ekki
krafist.
Eigi skal hærra lán veitt til endurbóta
einstakri eign um sig, en sem svarar $2,000,
og eru vaxtakjör hin sanngjörnustu. Vita-
.skuld eru þeir margir, sem heimili eiga, er
ekki er þannig ástatt fyrir vegna ónógrar og
illa launaðrar atvinnu, að þeir geti fært sér
þessa endurbóta lánsheimild í nyt. Á hinn
bóginn er þó sá hópur heimiliseigenda allstór,
er auðveldlega getur við hugmynd þe&sa ráð-
ið og breytt henni í raunveruleika. Þessir
menn ættu að þekkja sinn vitjunartíma, semja
um endurbótalán sín við bankana hið fyrsta,
auka verðgildi heimila sinna með því að gera
þau vistlegri, og .skapa með því atvinnu í
landinu. Því fyr þess betra. Þó skiftar séu
skoðanir um margt, þá virðast þó allir stjórn-
málaflokkarnir á eitt sáttir um það, að þessi
hugmynd um endurbætur heimila sé á heil-
brigðum grundvelli bvgð, og horfi til raun-
verulegra þjóðþrifa.
n.
Aukakosningar þær til sambandsþings-
ins, sem nýlega hafa farið fram í þremur
kjördæmum, eins og þegar hefir verið getið
um, fóru allar á þann veg, er búist hafði verið
alment við. 1 Bonaventure og Renfrew
North kjördæmunum, gengu frambjóðendur
frjálslynda flokksins sigrandi af hólmi með
miklu afli atkvæða, en í Hamilton West náði
íhaldsframbjóðandinn kosningu; hefir það
kjördæmi jafnan sent íhaldsfulltrúa á þing í
síðastliðin þrjátíu ár, og það ávalt með marg-
falt meira atkvæðamagni en hér varð raunin
á. Þessar aukakosningar hafa leitt það í ljós,
að núverandi sambandsstjórn, þó vafalaust
megi eitt og annað réttilega að gerðum henn-
ar finna, nýtur enn góðs trausts hjá þjóðinni.
Hér fer á eftir nokkur hluti ummæla, er
blaðið Winnipeg Evening Tribune flutti fyr-
ir skömmu, um fyrgreindar aukakosningar
og starfsemi núverandi stjórnar. Ummæli
þessi skulu hér birt vegna þess hve sanngjörn
þau að flestu leyti eru, og hve mjög kveður
þar við annan tón, en hjá sumum þeim blaða-
nefnum, er verið hafa að úthúða King-stjórn-
inni upp á síðkastið, og það öldungis út í hött:
‘ ‘ Eftir tvö ár eða svo, má vel ætla að ráða
megi nokkuð af aukakosningum, sem þá kunna
að fara fram, um það, hvert stefni í stjórn-
málalífinu. Við engu slíku var að búast um
þessar mundir. Vera má að King-stjórnin,
sem setið hefir að völdu í rúmlega hálft ann-
að ár, hafi tapað einhverju af fylgi sínu; all-
ar stjórnir byrja að tapa jafnskjótt og þær
hafa tekið við völdum. Núverndi stjórn hef-
ir engin stórvægileg glappaskot gert; hún
hefir engan móðgað, og yfir höfuð hefir henni
tekist ágætlega til um starfrækslu og forsjá
þess opinbera; hún hefir engin stórvirki unn-
ið, nema ef vera skyldi viðskiftasamningarn-
ir við Bandaríkin, sem Beijnett-stjórnin að
vísu byrjaði á, en fékk ekki hrundið í fram-
kvæmd. Atvinnuleysis þrautin er óráðin enn,
þó birt hafi nokkuð til vegna aukins athafna-
lífs í iðnaði og verzlun. En eins og áður var
sagt, hefir stjórnarstarfrækslan yfir höfuð
verið góð. Ýmsum stjórnardeildum hefir
verið steypt saman, og starfrækslan með því
gerð bæði ódýrari og áhrifameiri; hin nýja
endurskipun á útvarpinu er hreint og beint
ág-æt, auk þess sem hrundið hefir verið í
framkvæmd nýjum viðskiftasamningum við
Bretland, sem þannig eru úr garði gerðir, að
báðir aðiljar mega vel við una. Með þetta
fyrir augum, hefði það jafnvjel ekki orðið
neitt undrunarefni, þó frambjóðandi frjáls-
lynda flokksins hefði fengið miklu meira
fylgi í Hamilton West en raun varð á.’?
III.
A laugardagskveldið var fóru fram þing-
slit í Ottawa. Þjóðstjórinn, lávarður Tweeds-
muir, las kveðjuræðuna, þakkaði þingmönn-
um fyrir stjórnarinnar hönd ágæta samvinnu
af liálfu allra flokka jafnt, og óskaði þeim
heillar heimkomu. Alls hafði þingið átt setu
í sextíu og tvo daga, og mun það mega teljast
eitt hið styzta þingsetu tímabil í sögu hinnar
eanadisku þjóður. Með hliðsjón af konungs-
krýningunni, sem fram fer þann 12. maí, lögð-
ust foringjar og framsögumenn þingflokk-
anna á eitt um J>að, að greiða fyrir þingstörf-
um alt sem í valdi þeirra frekast stæði; er
engan veginn óhugsandi að sum mál kunni að
hafa beðið við það nokkum halla, að fram-
gangi þeirra var eins flýtt og raun varð á.
En mikið skal til mikils vinna. Foringjar
þingflokkanna leggja af stað til Lundúna ein-
hverntíma rétt fyrir mánaðamótin næstu.
Núverandi sambandsstjórn styðst við
afar sterkan þingmeirihluta; jafnvel sterkari
en holt er. Það verður því að teljast góðs
viti, hvert sjálfstæði og andlegt þrek kom
fram hjá þeim þingmönnum úr sjálfum stuðn-
ingsmannahópi stjórnarinnar, er fundu ó-
feimnislega að sérhverju því í stefnu og at-
höfnum hennar, er þeir töldu í ósam-
ræmi við heill þjóðarinnar. Meðal þessara
manna má einkum og sérílagi telja Mr. J. T.
Tliorson, Jnngmann iSelkirk kjördæmis, er
kröftuglega madti á móti hinum auknu út-
gjöldum til hermálanna.—
Meðal löggjafaratriða ,er stjómin lagði
fyrir þing og náði framgangi, má telja lögin
um lífeyri lianda blindu fólki.
1 sex hundruð tilfellum voru tollar lækk-
aðir, en liækkaðir í einu tilfelli( er hækkunin
falin í aukinni tollvernd á framleiðslu hús-
gagna. Ýmsir vestan þingmennimir mót-
mæltu stranglega þessari tollverndarhækkun
og kváðu hana skýlaust brot á stefnuskrá
frjálslynda flokksins. Meðal þeirra má telja
þá R. J. Deahman (Huron North); John A.
Glen, þingmann Marquette kjördæmisins í
Manitoba; Gordon Ross (Moose Jaw); Dr.
Young (Saskatoon) og Malcolm McLeod frá
Melfort. Fjármálaráðherrann, Hon. C. A.
Dunning, skýrði þingheimi frá, að þessi ráð-
stöfun stjórnarinnar í sambandi við liús-
gagnaframleiðsluna, og gerð væri í samræmi
við tillögur tollnefndarinnar (Tariff Board),
væri aðeins til bráðabirgða.
Skömmu áður en þingi sleit, var lesin
upp og samþykt í báðum deildum, hollustu
yfirlýsing til hans hátignar, Georgs Breta-
konungs, í tilefni af krýningunni.
Meðal stórmerkra mála, er þingið af-
greiddi sem lög, má nefna viðskiftasamning-
ana við Bretland og hið nýja mat á þeim
skuldum eða kvöðum, sem á Þjóðbrautakerf-
inu Canadian National Railways hvíla, og í
Jiá átt miðar að létta af þessu mikilvæga fyr-
irta'ki, ósanngjörnum og jafnvel alveg rang-
látum skuldaböggum. *
Eitt af síðustu verkum þingsins var það,
að veita miljón dollara til hagkvæmrar ment-
unar atvinnulausum unglingum.—
%
Loks hefir sambandsstjómin ákveðið að
skipa konunglega rannsóknarnefnd með það
fyrir augum, að taka til yfirvegunar fjárhag
þjóðarinnar í heild, og fjárhagslega aðstöðu
þings og stjómar til hinna einstöku fylkja.
Ferðapistill á víð og
dreif frá Danmörku
Eftir Steingrím Matthíasson.
Pennaleti.
Þegar mjúkir hægindastólar eru
annars vegar og ágætar bækur í
skápnum hinsvegar, þá er freistandi
að setjast lon og don, og lesa og
lesa í stað þess aÖ láta pennan fara
i langferð á pappírsblaði. En af
því nú er sunnudagur og Danir
verða varla veikir á helgidögum svo
að læknis þurfi við, þá er eg nógu
sterkur til að vilja taka pennann.
Eiginlega þyrfti eg að skrifa mörg
bréf ýmsum kunningjum. Eg ætla
í þetta skifti, að láta þennan pistil
nægja handa mörguin í bréfastað.
Ætíð skulda eg bréf; endalausar
eru skuldirnar! ‘‘Skuldið engum
neitt, nema velvild,” sagði postulinn.
Eg vildi að slíkt væri gerlegt f þessu
lifi, en hitt er víst, að velvild skulda
eg öllum á íslandi. “Svo trútt við
ísland mig tengja bönd o. s. frv.”
Alt eru það í rauninni skuldabönd.
En eg hygg, að öll mín pennaleti
hyrfi, ef eg vissi að mörgum væri
kært að lesa það, sem eg skrifa.
í sambandi við freistingu góðra
bóka verð eg að segja sögu af mér,
þegar eg á dögunum gegndi störfum
fyrir sjúkrahúslæknirinn á Skagen.
Á heimili hans kyntist eg undur-
fríðri stúlku, svo yndislegri sem væri
Billings mey, endurborin, og að vísu
syndug eis og hún. Eg mun ætíð
elska hana, eigi að síður, alla tíð
meðan eg kann að muna. Mærin
heitir “Manon Lescaut” og hún mun
ætið lifa þó hún sé löngu dáin. Eg
sá hana og kyntist henni aðeins sem
i hugsjón, því hún er aðeins sköpuð
af góðu skáldi og er söguhetja í
skáldsögu með þessu nafni: eftir
kaþólskan klerk og ábóta, sem hét
Prevost. Ein af bestu bókum, sem
eg hefi lesið. Manon tafði mér svefn
í tvær nætur, en eg fyrirgaf henni.
Það gerði bókina skemtilegri að hún
var á frönsku, með ágætum myndum
eftir listateiknarann Leloir, og með
snjöllum formála eftir Maupassant.
—Slikar bækur afsaka pennaleti.
Petta cr enginn vetur
í mínum síðasta pistli var eg
staddur í fimulveðri á Jótlandsheið-
um og var stundum kalt. En það
bætti úr skák, að bæjarleiðirnar voru
ekki langar. Einn daginn í versta
skafrenningnum bar mig að garði
þar sem bústýran var íslenzk. “Var
sem mættust heldur hýr, Hekla þar
og Stromboli,” kvað Halldór. En
þessi ágæta stúlka hitaði mér á þá
leið, að hún gaf mér af sér sokkboli
tíl að hafa fyrir smokka, því hún sá
að eg var ber um úlnliðina.
Mér líkaði vel hjá Jótunum og
skildi mál þeirra vel og hafði gaman
af bæjanöfnunum þeirra eins og
Hvillum, Velling, Jelling og Tvilling,
með mjúku 1-unum, sem sennilega
hafa haldist óbreytt frá fornöld, eins
og próf. Konráð Gíslason vildi
meina. Menn sögðu Njal en ekki
Njáddl eins og við gerum nú. Dan-
ir hafa þarna geymt feðrasjóðinn
dýra betur en við og segja enn
ZIGZAG
Urvals pappír í úrvals bók
5'
5'
2 Tegundir
SVÖRT KAPA
Hinn upprunalegl þunni vindl-
inga pappír, sem flestir, er
reykja “Roll Your Own" nota.
Biðjið um
“ZIG-ZAG” Black Cover
BLA KAPA
“Egyptien” úrvals, h v 11 u r
vindlinga pappir — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindling-
ana eins og þeir væri vafðir I
verksmiðju. Biðjið um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
Ful-la (Fylla). Forfeður okkar hafa
eftir þessu kveðið þannig að orði;
“Ful-lu skeið á fjöl-lum,
foldsól Bráaval-la,
ul-larkjóls of al-lan
aldr Hákonar skaldum.”
Annars mega mér lærðari menn
rifast um þetta.
Eftir 'fimbulvikuna á Jótlandi.
sem eg sagði frá í síðasta pistli, hef-
ir öllum vetri létt, smátt og smátt,
og eg segi við sjálfan mig: Þetta er
enginn vetur! Að vikunni liðinni
kom upp jörðin iðagræn og þíð, en
hér þurfa bændur lítið á beit að
halda og óskaði eg þá auðu jörð alla
komna norður í Fnjóskadal og til
Guðmundar á Sandi. Og íshroðinn,
sem tepti öll sundin, er nú allur á
burt, veðrið er milt og snjórinn
bráðnaður víðast og tnargir farnir
að tala um vorverkin. Og þetta rétt
í Góubyrjun, þegar Þorra er blótað
norður í Eyjafirði. Von að mér Is-
lendingnum þyki þetta nýnæmi.
Svo segja náttúrufróðir, að megn-
ið af snjótitlingunum komi á veturna
frá Grænlandi og Svalbarða að eiga
betri daga hjá okkur á íslandi og hjá
Norðmönnum og Svíum norðan til.
Mér fer likt og slíkum vegar sling-
um titlingum, að eg hreppi mildari
vetrarkjörin í Danmörku en norður
við íshaf, en Dönum þykir skritið,
að eg er ekkert hissa á þeirra miklu
vetrarharðindum. Yfirleitt má
segja, að Danir kvarti engu síður
yfir hinni harðvítugu veðráttu en
við íslendingar yfir okkar guðlegu
harðstjórn. Og þeir sem efni hafa,
flýja danska veturinn hópum saman
og fara út og suður og eru að þessu
leyti allir nokkurs konar snjátitling-
ar.
A Langalandi
Þegar eg skrifa þessar línur (22.
febr.) er eg á Langalandi, norðan-
verðu, i læknisoústað, hlýjum og
rúmgóðum, þar sem eg gegni störf1
um fyrir ungan kollega, í þriggja
vikna tíma. — “Reynið og prófið
alla hluti,” og eg fer víða, prófa
ýmsa staði í Danmörku áður en eg
“festi fætur í landi” (eins og Sig-
urður jarl, frændi Ólafs helga komst
að orði.). Sá ungi kollega, sem eg
leysi af hólmi, hefir tekið sér hvíld
til að fara til Noregs og iðka þar
skíðaferðir ásamt konu sinni, sem
er fjörug enn og ekki orðin of feit.
Danir segja, að þurrafrostið í Nor-
egi sé hlýrra(?) og notalegra en
sudda næðingskuldinn, sem hér
drotnar. Þó eg viti, að þeim hjón-
um þyki gaman að tilbreytninni, þá
þori eg að fullyrða, að mér þykir
engu síður gaman að taka við stjórn-
inni í þeirra verkahring og kynnast
landi og fólki á þessari frjósömu
eyju. Ekki vantar að nóg er að
gera, en hvíldir eru góðar á mili, því
svo hafa danskir læknar getað van-
ið fólkið vel á ýmsa stundvísi. Verk-
svið læknisins er ekki viðtækara en
svo, að fara má í bíl fram og aftur
á 40 mínútum lengsta túrinn, en
fólkið e;r margt, eða hátt á fimta
þúsund, og er það meira en hjá flest-
um öðrum læknum. Drýgir hann
því erfiði meir “en menn vita,” en
hefir líka miklar tekjur. Þessvegna
er heimili hans rikmannlegt og atlæti
gott hjá honum. Þegar mjög er
krankfelt er hann svo að segja allan
daginn í bílnum. Siðastliðið ár
kvaðst hann hafa ekið samtals 30
þúsund kílómetra.
Langaland er langt og mjótt, eða
rúmir fimtíu kílómetrar á lengd. En
þegar eg ek eftir veginum norður og
suður eftir því miðju, þá sér til sjáv-
ar á bæði borð og hér norður frá
fyrir nyrðri oddapn. Finst mér þvi
eg vera stadur á einu voldugu lang-
skipi, eins og Orminum langa, og
vera einn af stafnbúunum, en þó
ekki í krapparúminu hjá Einari. En
svo vill vel til, að eg veit annan ís-
lending, og hann góðan, skipa rúm
í lyftingu, nálægt sporði drekans
suður frá. Það er Jón kollega
Björnsson, sonur alþingismannsins
Björns heitins frá Kornsá. Eg hefi
heimsótt hann og býr hann vel búi
sínu, vinsrell af sínum mörgu sjúkl-
ingum. Þar heitir Humble, er hann
á heima. Hann á fagran aldingarð
og sýndi liann mér gömul eplatré,
sem hann hafði höggvið og grætt
siðan inn í stúfana stikla eða grein-
ar af eplatrjám sunnan frá Checko-
slóvakiu. Þannig má yngja upp
gömul tré og fá sönn Iðunnarepli
sæt og safamikil í stað súrra og
seigra. Þótti mér hann í þessu jafn-
ast á við Möndul, sem græddi lapp-
irnar á Hrólf.
Ætíð rekst eg á landa hvar sem eg
kem í Danmörku.. Meira að segja á
Lálandi hitti eg Charlottu, fyrver-
andi sjúkling minn, fríða stúlku, sem
giftist pilti norður á Akureyri og
tók hann með sér til Danjnerkur.
Þjóna þau nú bæði á herragarði þar
syðra. Og al'ls staðar kynna íslend-
ingar sig vel meðal Dana.
Dönum þykja það fréttir, þegar
eg segi þeirn, að nú sé öfugt við það,
sem áður var. Þá voru margir Dan-
ir víðsvegar á íslandi, og þar á með-
al valdamenn miklir, bæði kaup-
menn og embættismenn. Nú eru
hins vegar sárafáir Danir orðnir
eftir á íslandi, en íslendingar ætla
að vaða yfir alla Danmörku og
leggja hana undir sig. Guð komi til!
En þó gengur hreint fram af þeim,
þegar eg segi þeim frá þeirri hnign-
un Danaveldis, sem eg sjálfur, þó
ungur sé, hefi upplifað og séð með
eigin augum. — Þegar eg var dreng-
ur voru danskar verlsanir í öllum
kauptúnum á íslandi og sáust várla
skip nema dönsk og danskur fáni á
hverri stöng. Nú sjást varla dönsk
skip, né danskur fáni, nema þegar
“Island” og “Drotningin” koma i
höfn, en enginn danskur kaupmað-
ur er eftir að verða. Ef finna skal
nokkra Dani framar á Fróni, þá er
helzt að leita þeirra í ljósaskiftun-
um, meðal fjósamanna á Korpúlfs-
stöðum eða hjá Bergsteini í Kaup-
angi og vinnukonur í Fagraskógi.
Mikil er sú breyting. Von er að
Danir séu stórhissa. Og öll utan-
landsverzlun að komast úr höndum
þeirra til Þjóðverja og Englendinga!
“Noregur úr hendi þér, konung-
ur," mælti Einar. En eg hygg eins
og Ólafur rex, að eigi sé mikill brest-
ur at orðinn og eg vil tengja trygða-
bönd við Dani. Eg vil bjóða dönsk-
um bóndasonum kost ’á að fá hjá
okkur eitthvað af nýbýlunum nýju
til ábúðar, gegn því, að þeir gefi
okkar bóndasonum kost á nýbýlum
hjá sér. Og við skulum skiftast á
mönnum og konum og læra ’gott hver
af öðrum og okkar báðum góðu
löndum.
Þetta er nú mín pólitík, og má
gjarnan skama mig fyrir.
Steingrímur Matthíasson,
—Mbl. 11. marz.
A 40 ára giftingarafmœli
Mr. og Mrs. Þ. Þorsteinsonar
árið 1936
Hann Þorsteinn og hún Signý
þau sanna mönnum það
hve sælir eru vinir,
sem ávalt fylgdust að,
sem lifað hafa í samhygð
við lífsins bros og tár,
og leiðst og stutt hvort annað
í fjörutíu ár.
Ef samfélagið byggist
á traustra vina trygð
þá tekst að skilja’ og meta
þá nauðsynlegu dygð,
að sameinaðir kraftar
fá sigrað hverja þraut,
en sundrungin er tálman
á framþróunarbraut.
Og hugljúfustu byggjast
og blómgast munalönd
af bróðurlegri samhygð
og traustri vinarhönd,
því óhlutdrægur túlkur
hins trúa verkamánns,
er tilvitnandi starfið,
sem blessar nafnið hans.
Og fyrir þeirra dygðir
er mætra vina minst
af mönnum, sem þeim hafa
á förnum leiðum kynst,
með endurminning hlýrri
um hylli liðins dags,
og heilla og lukku óskum
til æfi-sólarlags.
Vinur.