Lögberg - 17.02.1938, Page 6

n
LÖGB'mO. FIMTU OAGINN 17. FEBRUAE 1938
Madame Thérése
----------.......
Hann hafði farið út á akur með mölbrjót
á öxlinni, og hafði séð á veginum nokkuð
langt frá fjölda af hermönnum. Allir í þorp-
inu vissu bráðlega um þetta og a'llir fóru út
til að sjá. Eg var æstastur allra, og hljóp af
stað til að mæta þeim. Með Hans Aden,
Frantz Sépel, sem eg mætti á veginum. Sólin
skein nokkuð heitt og for var mikil, sem slett-
ist hátt og hvelt upp þar sem við hlupum, eins
og verið væri að brjóta smáskeljar. Við feng-
umst (“kk(>rt um það, og við hlupum þannig
viðstöðulaust um hálfan klukkutíma. Helm-
ingur fólksins úr þoi-jjinu, karlmenn, konur og
l)örn fylgdu okkur eftir og lirópuðu í sífellu:
“Þeir eru að koma! Þeir eru að koma!”
Hugmvndir manna o<£ tilfinningar, höfðu
breyzt fremur skyndilega. Nú voru menn
samhuga um að láta sér þykja vænt um Re-
publikana, Frakka.
Þegar við komum á f jallsbrúnina Birken-
wald, Hans Aden, I’rantz Sépel og eg, sáum
við fylkinguna. Þeir voru að koma í miðjum
hlíðum, með sekk á baki og byssu um öxl,
foringjarnfr á eftir mönnum sínum. Lengra í
burtu sáum við vagnalestina við stóru brúna.
Allir voru að blístra og tala saman, eins og
hermönnum er lagið; og þeir komu nær og
nær. E|inn stanzaði til að kveikja í pípu sinni,
annar lagaði sekk sinn á öxlinni. Hinar glað-
væru raddir heyrðust um gjörvallan herinn
og hvellir hlátrar. Það gaf mönnum bend-
ingu um léttlyndi Frakka, sem eru kunnir að
því að halda þannig glaðværð sinni á lier-
göngum, með ýmiskonar gáska og gamanlát-
um.
1 öllum þessum lióp, þessum mannf jölda,
horlði eg aðeins eftir frænda og madömu
Thérése. Það tók mig langan tíma að koma
auga á þau, með þeim öftustu í þyrpingunni.
Loksins kom eg auga á frænda. Hann var
aftast og sat á hesti sínum, Rappel. Fyrst
hafði eg mikil vandræði með að þekkja hann;
hann var svo breyttur í búningnum. Hann
hafði nú afarstóran “Republikana” hatt og
var í ljósrauðri kápu, og mjög fyrirferðar-
mikið, þungt sverð á hlið. Þetta alt hafði
breytt honum ótrúlega mikið. Hann virtist
stærri en eg átti von á. Eg þekti hann samt.
Og svo var Madarna Thérése á litla.vagninum
sínum, sem breitt var klæði yfir. Mér virtist
hún alveg óbreytt, með sama hattinn’og sama
trefilinn. Hún var rjóð í kinnum og augun
f jörug og falleg. Frændi hélt hesti sínum svo
nærri vagni hennar að þau gátu talað saman.
Eg þekti líka Jón litla, sem eg liafði séð
aðeins einu sinni áður. Hann var gangandi
með þykkur, breiðum borða á skakk yfir
brjóstið, sem var skreyttur með ýmsu móti, og
með þykkum, breiðum borða á skakk yfir
dinglaði yfir kálfana. Þetta var alt einkenn-
i.sbúningur fyrir hann sem lúðurþeytara og
trumbuslagara. Þó þekti eg einnig yfirfor-
ingjann og Lafléehe undirforingjahn og kaf-
teininn, sem eg fylgdi forðum inn í gistihúsið
okkar. Og svo voru allir hermennirnir. Eg
þekti þá nálega alla. Þeir voru svo vinalegir
eins og þeir tilheyrðu allir einni fjölskyldu.
Þá sá eg líka flaggið úr fallega sterka dúkn-
um. Eg hafði gaman af að virða það fyrir
mér, þar sem það blakti í hægum andvara:
Eg hljóp beint til frænda, sem var aftast,
svo Hans Aden og Fraritz Sépel voru búnir
að finna þá, sem þeir leituðu að löngu á und-
an mér. Eg hijóp altaf, en þegar eg var svo
sem þrjátíu skref frá frænda, kaillaði eg:
“Frændi, frændi!” Og madama Thérése
beygði sig niður af tilviljun og hrópaði mjög ‘
glaðlega: “Hér er Scipio!”
A sama augnabliki stökk Scipio, sem eg
hafði alveg gleymt, upp á litla vagninn henn-
ar madömu Thérése, ólmur og allur forugur.
Og Jón litli kallaði: “Scipio!”
Framdi tók nú eftir mér og rétti út hend-
urnar, þar sem hann sat á hestinum. Eg tók
um fótinu og ístaðið, og hann lyfti mér upp og
kysti mig. fig fann tár hans hrynja yfir mig,
heit gleðitár. Hann rétti mig að madömu
Thérése, sem lyfti mér upp á vagn sinn og
sagði: “Góðan daginn, Fritzel!”
Hún virtst mjög sæl og ánægjuleg, og
hún kysti mig með tárin í augunum.
Þegar Scipio hafði flaðrað upp um
madömu Thérése, stökk hann niður af vagni
hennar og fór að dansa kringum Jón litla,
gelti og stökk alveg vil'tur í kæti.
Þá kvað við úr öllum áttum: “Hér er
Scipio! Scipio! Scipio!”
Rétt í ]>essu komu þeir Mauser og Koffel
og réttu hendurnar að frænda. Og svo komu
hinir, sem komið höfðu á eftir okkur úr þorp-
inu og heilsuðu í öllum áttum, og hermenn-
irnir tóku af sér byssur og sekki og létu hina
bera, sem liöfðu gaman af, tóku við og hróp-
uðu til kvenfólksins, sem var að koma :
“Ham, feita mamma ! Þú þarna fallega
stúlka, komdu hérna, hérna!”
Ó, það var ósköp mikið um að vera. Allir
voru vinalegir og glaðir og kystust eins og
bræður; en Jón litli og eg vorum þó kátastir
og ef til vill vinalegastir.
“Kystu Jón litla ! ” kallaði frændi til mín.
“Kystu Fritzel!” kallaði madama Thér-
ése til bróður síns.
Og við kystumst og horfðum hvor á ann-
an mjög hrifnir.
“Mér lízt vei á hann,” sagði Jón litli.
“Eg held hann sé hugaður og góður dreng-
ur.”
“Og mér lízt vel á þig,” sagði eg, upp
með mér af að geta talað frönskuna. Við
leiddumst mjög vinalegir, þangað til frændi
og madama Thérése gátu ekki að sér gert að
brosa hvort til annars.
Foringinn rétti mér líka hendina og
sagði:
“Hérna hefirðu lífvörð, allgóðan, Doktor
Wagner, Þú ætlar ætíð að vera góður og
hugaður drengur minn?”
“ Já, foringi,” sagði eg.
‘ ‘ Gott; ágætt! ’ ’ sagði hann.
Þannig komum við að yzta húsi þorpsins.
Hér var stanzað til að undirbúa sig dálítið;
Jón litli tók nú lúðurinn úr hulstrinu og for-
inginn hrópaði: “Af stað; fram, fram!” Og
lúðrarnir gnllu hátt.
Við fórum niður breitt stræti og nú
gengu allr í takt. Okkur þótti það dæmalaust
skemtilegt — mér að minsta kosti. Gamla
fólkið, sem ekki hafði farið að mæta fylking-
unni, var við gluggana og lét frænda sjá sig,
sem reið nú fram tignarlega á eftir foringj-
anum, milli tveggja kafteina. Eg tók sér-
staklega eftir gamla Smith, sem stóð við
skáladyr sínar. Hann rétti nú úr beygjunni,
stóð teinréttur og horfði á okkur leiftrandi
augTim fara fram hjá, með ágætu skipulagi.
Frammi fyrir g’osbranninum hrópaði for-
inginn: “Stanzið!” Menn létu nú byssurn-
ar í hlaða með öðrum vopnum, og svo dreifð-
ust menn í allar áttir. Allir borgarar voru
viljugir að taka á móti hermanni og alt fólk
gladdist yfir sigurvinningum Republikana,
yfir sigri hinna óvinnandi Republikana; en
það leyndi sér ekki að þessir kátu, síhlæjandi
Frakkar, kusu helzt að vera með fallegu
stúlkunum. Foringinn fór heim með okkur.
Gamla Lisbeth var við dyrnar, og baðaði út
mögru höndunum út í loftið, um leið og hún
sagði:
Ó, madama Thérése! Ó, monsieur Doktor! ’ ’
Hér heyrðust þá ný gleðihróp og nýir
kossar. Svo fórum við inn og alt gott sem
til var, var framreitt: reykt svínslæri, laukar,
hvítt vín og gamalt fullgörótt Rínarvín, og við
settumst að þessu öllu, Koffel og Mauser og
foringinn og frændi og madama Thérése og eg
og Jón litli; við vorum þarna öll. Hugsið
ykkur: hvílíkt borð, hvílík lyst, hvílík ánægja !
Allan þennan dag var þessi fyrsta her-
deild að Anstatt og heima hjá okkur. Svo
varð hún að fára af stað til vetursetu að
Iíacmátt, ta*pleg sex mílur frá Anstatt.
Frænd varð eftir í þorpinu og lagði niður
sverðið og stóra hattinn; en frá þessum tíma
til vors, kom ekki sá dagur, að hann legði ekki
út á veginn til Hacmatt. Hugurinn virtist
allur vera þar.
Af og til kom Madama Thérése líka að
sjá okkur og Jón litli með henni. Við hlóum
og vorum glaðir og ánægðir; okkur þótti
reglulega vænt hvorum um annan.
Hvað ætti eg nú að segja ykkur fleira og
meiraf Næsta vor, stuttu eftir að lævirkinn
fór að syngja, heyrðum við einn dag, að
fyrsta herdeildin, sem hafði verið um vetur-
inn að Hacmatt, ætlaði að fara af stað til
Vendél. Þá var það, að frændi, náfölur,
stökk á bak hesti sínum Rappel og fór eins
liaht og hann gat komið hestinum á stökki,
berhöfðaður, hafði gleymt hattinum.
Hvað skeði svo að Hacmatt? Eg veit
ekkert um það; en eitt er víst, að næsta dag
kom frændi heim stórmannlegur sem kon-
ungur, og hafði með sér Jón litla og madömu
Thérése. Svo var mikil veizla hjá okkur og
kossar og glaðværð, bara vilt. Átta dögum
seinna kom Duchene foringi og allir kafteinar
úr fyrstu herdeild. Það kvöld varð enn meiri
veizla en áður. Madama Thérése og frændi
fóru til bæjarstjórans, og á eftir þeim fór
löng halarófa af heldur en ekki kátum gestum.
Mauser, sem menn höfðu gert að bæjarskrif-
ara eða eitthvað skylt því, með almennri at-
kvæðagreiðslu, tók á móti þeim. Hann “inn-
ritaði” nú frænda og madömu Thérése í afar-
stórt “regis'tur”, svo allir voru sáttir með.
Já, nú eignaðist Jón litli föður, og eg eignað-
ist móður svo góða, að eg get ekki varist því
að mér viknar ætíð um augun þegar eg minn-
ist hennar.
Eg hefi margt fleira að segja ykkur, en
þetta er nóg í einu.
Ef Guð lofar, erum vér vísir að segja
þessa sögu til enda, sem endar eins og allar
aðrar sögur, undir grúum hárum, er vér
kveðjum í síðasta sinn þá, sem okkur þykir
vænst um.
ENDIR
Hundur kafteinsins
“Hvar er Zero (síró) ?” spurði Jean
Pigault konu sína, þegar hann liafð lokið úr
súpudiskinum. “Eg er svo vanur við að sjá
hann hér, þegar við borðum, að eg sakna
hans þegar hann er ekki við. ”
“tíg lokaði liann inni,” ^varaði sú, sem
spurð var, sem var engin önnur en frú Pigault
sjálf, nokkuð þurlega. Þegar hún var ung og
ógefin, hafði hún heitið Lise Lehalleux. Hún
var bóndadóttir úr nágrenninu við litla og
skemtilega þorpið Honfleur. Hún var gift
fyrir hálfu ári, Jean Pigault, sem lengi liafði
verið kafteinn og mikill ferðalangur. Hann
var nú í allgóðum efnum, sem hann hafði inn-
unnið sér ráðvandlega á ferðum sínum um
lög og láð.
“Hvað! Hversvegna lokaðirðu hann
inni ?” hélt eiginmaður hennar áfram.
“Vegna þess að mér finst óþolandi að
láta hann hanga hér í kring þegar verið er að
borða. Mér virðist nægilegt að hann hangi
hér inni alla aðra tíma dagsins. Við ættum
að hjálpast að, að koma okkur þannig fyrir
að við gætum verið í friði þessa stund. ”
Frú Pigault var enn að tala þegar Vic-
toria (utan af landi, blóðrjóð út undir eyru
og sítalandi vinnukonan sem ætlað var að
gjöra hvað sem var í þessu litla húshaldí)
Jíom inn aðeins til þess að skifta á súpudisk-
inum tómum og einhverjum völdum, norman-
diskum rétti.
A sama augnabliki sem hún opnaði dyrn-
ar, og hún þurfti að opna þær allvel fyrir
slíkri konu sem hún var, ruddist hundur með
meðallags skott, en einkennilega fjörugur, inn
í borðstofuna, eins og stormbylur, hentist sem
óður væri tvisvar í kring í herberginu, krafs-
aði með klónum, liggjandi á kviðnum, í hið
rauða vax, sem steinninn í gólfinu hafði ver-
ið málaður með; svo gljáandi og skínandi,
skelti um stól, fór með lappirnar ofan í fat,
sem gleymst hafði á gólfinu, og með lieimsku-
legum brottum með trýninu, gerði hann rauð-
an páfagauk, með gulum og grænum röndum,
sém sat í búri sínu, öskureiðan, svo hann lét
skammirnar dynja óspart og liástöfum yfir
hinn óboðna þrjót. \
Augu frú Pigault sýndust slá eld sem
tinna og stál. Zero mætti víst augnaráði
hennar, því hann stanzaði mitt í þessum gleði-
látum, hætti alveg eins og töfraður og læddist
bak við stól til þess að fela sig lijá húsbónda
sínum; lagðist niður og skreið flatur á mag-
anum og gerði sig eins lítinn og hann gat;
hann titraði dauðhræddur um að liann yrði
rekinn til baka í kofa sinn.
“Ætlarðu virðilega ekki að losa mig við
þennan hund-asna?” spurði frú Pigault
nokkuð háðslega.
“Æ, mér þykir svo vænt um hundinn og
hann er svo hændur að mér, að mér þætti- vænt
um að þú lofaðir honum að vera inni.”
“Það er ekki það, sem um er að ræða,
hvort eg 'vil lofa honum að vera inni rétt
núna eða hvort eg er þakklát eða óþakklát;
lieldur er það þetta: ef þú ættir að kjósa milli
mín og hans, þá veit eg vel livort okkar þú
myndir kjósa. ”
“Hann hefir aldrei gjört neitt á hluta
þinn,” svaraði kafteinninn blátt ófram, þótt
röddin væri ekki laus við ávítun. “En Guð
komi til! Eg veit mjög vel að ]>ú trúir því þó
ekki á mig, að mér þyki vænna um hundinn en
þig. Þú þekkir mig. Þú veizt mjög vel hvað
mér þykir vænt um þig . . . of vænt, máske, og
því notar þú þér það hvað eg er veikur fyrir. ”
“Og enn er þessi óþolandi, sóðalega
skepna látin hanga liér inni í borðstofunni,
það er eins og eg segi, það er hundurinn, sem
'þér þykir vænna um!” sagði frú Pigault.
Jean Pigault stóð upp, og án þess að
svara konu sinni, kallaði hann á Zero í lágum
hljóðum.
Hundurinn skildi það, að í þetta sinn var
öll mótstaða árangurslaus. Hann reis á fæt-
ur og fór úr felustaðnum, þessu ágæta skjóli
á bak við húsbóndann og fylgdi honum.
“Komdu, vesalings gamli vinur,” sagði
Jean Pigault í kjassandi róm, um leið og hann
klappaði á kollinn á hundinum og þeir fóru út
úr borðsalnum. “Þú veizt að við erum ekki
lengur velkomnir í borðstofum; tímarnir erii
breyttir frá því sem var þegar eg var dreng-
ur. Þá máttu hundar koma inn!”
Hann lokaði hundinn inni í nokkurs konar
þvottahúsi, sem var áfast við íveruhúsið.
Hann vissi að enginn myndi opna þær dyr á
meðan ó múltíð stæði. Hann fór svo inn í
borðsalinn aftur, niðurlútur, sjáanlega dálítið
ólundarlegur og settist niður steinþegjandi
þar sem hann hafði áður setið.
Það mætti geta þess, máske, Lise til
hróss, að hún sýndi engin merki þess, að mað-
ur hennar hefði sýnt henni mótþróa fyrir fá-
um augnablikum síðan. Það gagnstæða kom
einmitt í ljós. Það leit út eins og sigur henn-
ar í viðgkiftunum við eiginmanninn, hefði
blíðkað hana. Það benti á að hún væri hreint
ekki illa innrætt. Frú Pigault var eðallyndur
andstæðingur. Hún lagði niður vopnin strax
þegar sigurihn var unninn. Það leyndi sér
heldur ekki að maður hennar var í sjöunda
himni vfír þessum nýju og yndislegu lyndis-
einkunnum hennar. Án efa hefir hann sagt
við sjálfan sig: “Eftir alt, þá er það þeimsku-
legt að láta lítilf jörlegan hund spilla heimilis-
friðnum,” og hann horfði á konu sína með
því augnaráði, sem krafðist einkis nema sótta
og samlyndis.
í’rú Pigault var örlynd, en liún var ekki
slæm; komin af ráðvöndum foreldrum, ráð-
vönd sjálf, og hún elskaði mann sinn, sem
var auðvitað aðalatriðið, án efa; en þó ástin
væri sterk, þá var hún samt ekki altaf jafn-
sterk. Ást hennar var blandin athugaleysi,
dutlungum og alt of miklum strangleik, smá-
munalegum. Maður hennar, góðmenni í raun
og veru, gæddur hinum ábyggilegustu lyndis-
einkunnum, þótt þau sæist ekki á yfirborðinu,
elskaði hana með öllum hennar göllum og
gæðum.
Jean Pigault og Lise Lehalleux voru ólík
með aíbrigðum. Það var ef til vill þessvegua
að þeim þótti svo vænt hvoru um annað. Hann
var gamall sjómaður, herðar og brjóst fyrir-
ferðarmikið, sólbrendur var hann í andliti,
augun stór, sægræn eins og öldur sjávarins,
sem hann hafði árum saman starfað á, kinn-
beinin framstandandi, munnurinn stór með
dráttum í kring, sem sýndi frjálshuga mann,
ætíð reiðubúinn að mæta hverjum sem var,
hlæjandi og hátalaður. Á landi greiddi hann
fæturna allmikið sundur þégar liann var á
gangi, eins og hann væri að reyna að halda
jafnvægi á dekki á skipi, sem vaggaði ægilega
úti á rúmsjó; en hann gat borið sveitisekk af
efra lofti ofan í kjallara, án þess að bogna
hið minsta í baki.
Það var ekki einn einasti silfurþráður í
hinu þykka hári kafteinsins, sem var svo stíft
að það stóð upp eins og fax á ljóni, og ekkert
grátt hér í hinu vænglagaða, harða skeggi.
Hann hafði verið heppinn á sjóferðum sínum
svo heppinn, að liann var nú í góðum efnum
og gat sezt um kyrt og lifað rólegn lífi. Hann
mætti Lise af tilviljun og leizt strax vel á
hana, bað hennar og — mánuði síðar hætti
hann sjóferðum og lagði út í hið nýja hjú-
skaparlíf, sem geymdi ef til vildi ekki færri
neðansjávar-nibbur en hið fyrra líf hans.
Yfirleitt var heimilislífið hamingjusamt.
Zero, hundur kafteinsins, liafði enn sem
komið var, verið það eina, sem liafði orsakað
ský út við sjóndeildarliringinn; en það var
ekki nægilegur bylur til þess að lialda við stór-
viðri til lengdar? Varla eins ábyggilegt og
merki þau, sem reyndir sjómenn byggja á
sínar veðurspár.
Lise var í fyrstunni lirædd um að Zero
drægi athygli kafteinsins frá sér, alt of mik-
ið. Smátt og smátt vann hún sig upp í að
verða alveg viss um það, og fór því að liata
vesalinginn, sem ekki gat að þessu gert. Zero
gat ekki ásakað sig fyrir að liafa gert frúnni
rangt til á nokkurn hátt; en hann skildi það,
að henni var illa við hann — skepnur skilja
það oft betur en menn — og hafði því mjög
viturlega tekið þá stefnu, að vera sem minst
hjá liúsmóðurinni. Hann hafði ekki tekið
þessa stefnu strax; þvert á móti hafði hann
reynt að draga úr óvináttu hennar með ýmsu
móti, augnaráði og vinahótum, og með því að
sýna virðingarmerki og undirgefni. Hann
hafði sýnt. ótal vináttumerki þegar liann var
staddur frammi fyrir frúnni inni í húsi henn-
ar. En hann skildi það fljótlega, að hann
myndi aldrei geta unnið hylli slíkrar konu
sem þessarar, og þar sem hann hafði að
minsta kosti hunds-sjálfstæði, þá fór hann til
baka í sitt eigið tjald, sinn eiginn afkima,
vildi eg sagt hafa, og tók þá stefnu, að láta
sem hann hefði aldrei kynst frúnni, og láta
sem hún væri ekki til og hefði aldrei verið til;
svo hún var nú ekki lengur til það sem hann
áhrærði.
Þessi misskilningur milli þessara tveggja
vera, sem honum þótti svo vænt um, þó fyrír
tvær mismunand ástæður, hafði ekki farið
fram hjá Jean Pigault.