Lögberg - 30.06.1938, Page 4

Lögberg - 30.06.1938, Page 4
4 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. JÚNl, 1938. lUjgíjers QefiB út hvern fimtudag af THX CQLUMBIA. PRE8S L I M 1 T E D 69 5 Sargent Avenue Winnipeg, Manitoba Utanáakrift ritstjórans: EDITOR LÖGBERG, ÖÍ5 SARGENT AVE. WINNIPEG, MAN. Editor: EINAR P. JÓNSSON VerO $S.OO um áriS — Borgist fyrirfram. The ''Lögberg'’ is printed and published by The Columhia Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Wlnnipeg, Manitoba PHONE 86 327 íslenzka bygðin við Marker- ville heldur fimtugs afmœli sitt I dag-, þann 29 júní 1938, heldur íslenzka bygðin við Markerville hátíðlegt fimtugs af- mæli sitt; fer þar fram vönduð og margbrotin minningara'thöfn undir forustu héraðshöfð- ingjans mikilsmetna, hr. Ófeigs Sigurðsson- ar, óðalsbónda við Red Deer.— Ekki á þessi farsæla sveit, sem á Kletta- f jöllin að nágranna, neinu sérlegu margmenni til að dreifa; enda er það vitað, að eigi sé ávalt alt komið undir höfðatölunni; hitt skift- ir vitanlega mestu máli, hverjir mannvals- máttarviðir það eru, sem sÝeitarfélagi, smáu eða stóru, halda uppi. Margir af þeim, sem fyrstir lögðu hönd ó plóginn í þessari friðsæln Klettafjallabygð, hafa nú safnast til feðra sinna; nöfn þeirra og giftudrjúgt fórnarstarf, blessar sagan niðjunum, og verður þeim til æfilangs sumar- auka; nokkrir úr hópi frumherja, standa enn ofar moldu, veðurbarðir og með sigg í lófum; þeir hafa margs að minnast í dag, margs að sakna, en margt til að fagna yfir líka. Sjónir þeirra hvarfla til austurs, til átthaganna, til hins foma Fróns, þar sem vagga þeirra fyrst stóð, þó sýnt sé að hinstu sporin stefni í átt til vestræns sólarlags; þeir hafa gengið sigr- andi af hólmi í tvennum heimsálfum, og jafn- an gengið gunnreifir að verki; þeir hafa reynst stofnþjóð sinni trúir, kjörlandi sínu dyggir og gengið á guðsvegum í óbifandi þegn hollustu við lífið sjálft. Á þessum Birkibein- um íslenzka landnámsins við Markerville, engu síður en í öðrum nýbygðum vorum hefir það sannast, að Islendingur og maður tákni eitt og hið sama; og þannig á það ávalt að vera. Markerville er landnám skáldspekingsins Stephans G. Stephanssonar; þar erjaði hann jörðina; þar orti hann þegar aðrir sváfu, bróðurhlutann af sínum djúpúðgustu ljóðum, og þar ber hann beinin. “Eg er bóndi, alt mitt á undir sól og regni.” Þannig kvað hann, þessi stórbrotni, íslenzki andi, sem flestum mönnum fremur gerskildi afstöðu bóndans til gróðurmoldarinnar og helgaði henni handtök sín. Bygðarlagið hans blessar í dag ævarandi minningu síns mesta manns; vökumannsins úr Skagafirðinum, sem floginn er inn í nóttlausa voraldar veröld, þar sem víðsýnið skín. Lögberg árnar íslenzka mannfélaginu vestur við Klettafjöllin, giftu og guðs bless- unar, í tilefni af hálfrar aldar landnámi þess. Holt og fróðlegt tímarit Þó vitað sé, að nokkurs sora kenni í bók- mentum íslenzku þjóðarinnar um þessar mundir og sumt af því góðgæti sé jafnvel í há- vegum haft, þá ber þess þó engu síður að geta, sem hugsað er drengilega og fagurlega ritað; enda mun það ganga með bróðurhlut- ann frá borði þegar alt kemur til alls, og verð- ur slíkt að teljast góðsviti. Að minsta kosti er það víst, að ýms tímaritin, sem gefin eru út á Fróni, standa annara þjóða tímaritum fulikomlega á sporði, hvað við kemur efnis- vali og stíl; má þar til nefna Skírni, Eimreið- ina, Kirkjuritið og Samtíðina, að ógleymdum Rauðum pennum, er birt hafa snildarlegar ritgerðir eftir Kristinn Andrésson, magister, og ýmsa fleiri af róttækum samtíðarmönnum. Til skemtilegra tímarita ber jafnframt að telja Dvöl og Nýjar Kvöldvökur. Flestra þessara tímarita hefir verið getið af og til í Xiögbergi, þó láðst hafi að gera “Samtíðinni” þau skil, er hún í fullum mæli verðskuldar; stafar þetta að miklu leyti af því, hve tiltölu- lega skamt er síðan, að ritið fór að berast oss reglulega í hendur.— Ritstjóri Samtíðarinnar er einn af hinum glæsilegustu mentamönnum íslenzku þjóðar- innar, hr. Sigurður magister Skújason, sonur Skúla læknis Árnasonar, er um langt skeið bjó í Skálholti í Biskupstungum. Tvent er það einkum, sem einkennir rithátt Sigurðar Skúlasonar; óvenju slípað málfar og grunn- tónn drengilegrar umbótaviðleitni; hann kann að segja frá eins og á að segja frá; hann kann að finna að eins og á að finna að; hann skilgreinir svo misfellur þjóðlífsins, þær, er hann í þann og þann svipinn gerir að umtals- efni, að þær standa ljóslifandi fyrir almenn- ings sjónum; á umbótaleiðirnar bendir hann ávalt með hógværð í stuttum en kjarnyrtum forustugreinum; hann þeysist ekki um með “arnsúg í flugnum,” heldur sígur á og hugs- ar ráð sitt með djúpsæi einlægs alvörumanns. Sigurður magister Skúlason er alveg vafa- laust í hópi þeirra hinna yngri samtíðar- manna vorra, sem líklegir eru til þess að gera garðinn frægan, endist honum heilsa og líf, sakir hollmannlegra afskiifta af opinberum málum; því nú eins og fyr, er gætinna manna þörf, er eigi rasa fyrir ráð fram. 1 eftirfar- andi greinarkorni tekur Sigurður magister til meðferðar tvo ágalla í fari Islendinga, er þráfaldlega gera vart við sig, þó tiltölu- lega hafi lítið veri að því unnið, að ráða bæt- ur á þeim, eða uppræta þá með öllu: “Tveir slæmir lestir í fari okkar Island- inga eru óstundvísi og óskilvísi. Báðir stafa þeir sennilega að nokkru leyti af eðlilegum orsökum. óstundvísi okkar er sjálfsagt m. a. sprottin af því, að alt fram á síðustu ár hefir tíminn verið íslenzku þjóðinni sáralítils virði. Öldum saman mátti svo að orði kveða, að þjóðin væri í hálfgerðum vandræðum með að koma öllum þeim tíma, sem hún átti yfir að ráða, í lóg. Hangsið var áberandi einkenni á fólki bæði til sjávar og sveita. Mikið af bók- mentum þjóðarinnar var til orðið þannig, að menn settu þær saman einvörðungu sér til dægrastyttingar, enda ber meginið af íslenzk-' um bókmentum fyrri alda þess dapurlegan vott, að þær voru skapaðar í trausti þess, að betra er ilt að gera en ekkert. En umbrotin í Norðurálfunni á 19. öld megnuðu að skapa nokkra hreyfingu í hugum íslendinga, eink- um þeirra, er voru staddir erlends. Frá þeim bárust nokkur áhrif hingað til lands, einkum í rituðu máli. Bkki er það þó fyr en núna á 20. öld, að straumur þeirrar menningar, er kenna má við hraðann, tekur að berast til Is- lands. Tákn hennar hér á landi er bíllinn. 0g bíllinn hefir skapað byltingu í lifnaðar- háttum Islendinga á stórum svæðum af land- inu að minsta kosti. Þá leið, sem áður var farin á vikum, fara menn nú á fáum dögum, og þá leið, er áður var farin á dögurn, fara menn nú orðið á nokkrum klukkustundum. 1 kjölfar hinna stórfeldu endurbóta á umferða- háttum þjóðarinnar, hefir óhjákvæmilega siglt aukinn skiiningur á því, að tíminn sé meira virði en flest önnur veraldleg verð- mæti, og að þar af leiðandi beri að leggja á- herslu á að auka stundvfsi þjóðarinnar. Strætisvagnarnir í Reykjavík hafa á skömm- um tíma int af hendi furðu merkilegt hlut- verk í þessum efnum auk þess, sem þeir hafa sett þó nokkurn stórborgarbrag á umferð höfuðstaðarins. Strætisvagnarnir hafa orðið upphaf að nýjum hugsunarhætti meðal þess fólks, er byggir höfuðstað Islands. Nú vita menn orðið, að ekki er framar nóg að líta til sólar og áætla, að komið sé hádegi, nón eða miðaftan, heldur verða þeir að flýta sér að líta á úrið sitt til þess að gæta þess, að þeir verði ekki einni mínútu of seinir og missi þar af leiðandi af næsta strætisvagni. Því, sem engar prédikanir megnuðu að lagfæra, munu strætisvagnar og aðrir áætlunarbílar kippa í lag á furðu skömmum tíma. Hinn þjóðarlösturinn, óskihdsi og kæru- leysi okkar í fjármálum, er rökrétt afleiðing þeirrar sáru fátæktar, sem meginþorri íslend- inga átt við að búa öldum saman áður fyr. Jafnframt er hann sprottinn af óvild þeirri, er danskir kúgarar, einkum á sviði viðskifta- mála, mögnuðu um langt skeið í brjóstum ís- lenzkrar alþýðu. Svo rótgróinn var sá kali orðinn, að fjarri fer því, að allur þorri manna hér á landi kunni enn skil á því, að verzlun og viðskifti séu annað en einhvers konar prang eða okur. Slíkur hugsunarháttur er frjálsri og mentaðri þjóð til helberrar mink- unar, og er vonandi, að hann ásamt óskil- semishneigðinni frá einokunartímabilinu, eigi brátt fyrir sér að hverfa samfara því, sem þjóðin mannast, og efnahagur hennar skánar.” Frá Beresford Lake Kæri vinur, Einar P. Jónsson,— Þú baðst mig að skrifa þér frétta- bréf héðan, því engar fréttir bærust Lögbergi úr þessari átt. Eg hefi nú dvalið hér um tíma, en hefi ekki orðið þess var að hér bæri neitt markvert til tíðinda. Þetta þorp er fáment og friðsamt, en tilbreyting- ar litlar. Eg hefi því ekki annað að segja héðan, en ferðasöguna austur hingað og það sem fyrir augun og eyrun hefir borið síðan eg kom hingað.— Það var 26. maí að eg lagði á stað frá Winnipeg. Ferðinnj var heitið hingað til að heimsækja dótt- ur mína og mann hennar Sigfús Hólm, sem eiga hér heimili. Mig hafði lengi langað til að ferðast með flugvél og nú bauðst tækifæri. Hingað verður ekki ferðast greið- legja nema með flugvél. Þó má komast hingað á bátum og bílum á víxl, en krókótt er sú leið, og tekur langan tíma. Earbréf hingað kost- aði $22.50, en degi síðar stigu þau talsvert í verði. Fargjald með bát- um og bilum mun vera nær helmingi lægra. Eg hafði keypt farbréf fyr- irfram, því eg bjóst við að rúmið yrði takmarkað í flugvélunum. Var því lofað að eg yrði fluttur á bíl frá Marlborough hótelinu að lendingar- stað flugvélanna, en hann var mér sagt að væri á Rauðaránni hjá Win- nipeg. Mér brá í brún, þegar bíll- inn rann norður endilangt Aðal- stræti og alla leið norður að stíflunni í Rauðará. Þaðan var haldið í austur og norður i ótal krókum, þar til komið var til Lac du Bonnet, sem er smáþorp við samnefnt stöðuvatn. Mun þar vera aðal flugstöð austur að námum semi eru víðsvegar á þess- um stöðvum, því þar biðu 6 flugvél- ar. Flugferðin virtist mér Iíkust sjó- ferð í stórri lognöldu, en þó þægi- legri. Eg hefi lika frétt að sumir verði sjóveikir á loftförum. Þá er skemtilegra að sjá til leiðar úr loft- inu; en margt mundi nýstárlegt að sjá ef maður sæi jafn vel af skipi það sem gjörist á hafsbotni. Fátt var merkilegt að sjá á þess- ari leið. Maður var kominn út úr ölluro mannabygðum, þegar flugið byrjaði, svo nú var ekkert að sjá nema eyðiland. Skiftast þar á klett- ar, smávötn og foræði, en þurlendi sýnist alt skógivaxið. Eg sá eftir að geta ekki flogið alla leið frá Winni- peg, því þá hefði útsýnið orðið f jöl- breyttara. Það hefði verið tilbreyt- • ing í því að geta litið niður fyrir sig á stórbæina, sem annars eru svo hátt hafnir yfir okkur smælingjana í sveitunum. Landferðin með bílnum tók fulla 2 tíma, og mun sú leið vera um 80 mílur, því hart var farið. En flugferðin tók aðeins rúman hálf- tíma, og þótti mér það helzt of stutt. Hér er lent á fögru vatni semi mun vera um 4 mílur á lengd en víðast hvar örmjótt. Á báðar hliðar eru klettar, misháir, skógi vaxnir, en sléttlendi hvergi sem telj- andj er. Landslag er því líkt hér eins og kringum Flin Flon og víðar í norðurhluta Manitoba; háir ávalir klapparhólar, en þröng daladrög á milli. Skógur er hér hávaxinn mjög en fremur griannur; mest er það greni og ýmsar tegundir af barr- trjám og birki, en eik eða harðvið- ur sézt hvergi. Allir klettar og lægðir eru skógi vaxnir þótt varla sé sjáanleg mold á klettunum, en mikið vex þar af stórgjörðum mosa, sem mun mynda gróðrarefni þegar hann fúrtar. Gras sézt hér varla, nema þar sem skógar og rusl hefir verið hreinsað burt úr lægðum. Námufélagið “Gunnar Gold Mine” hefir leigt eða keypt hér lönd með ákveðnum takmörkum. Annars mun land ekki vera mælt hér á sama hátt sem á byggilegum löndum. Náman mun vera nálægt takmörk- unum á township 22 og 23 og í Range 17. Námulóðin mun vera nálægt Jú section á stærð og hefir félagið þar öll yfirráð. Bæjarstjórn er hér engin, en formaður félags- ins hefir hér nokkurs konar alræðis- vald yfir öllu sem gjörist á námu- lóðinni, en hún er að miklu leyti mæld út í byggingarlóðir. Þó eru hér aðeins tvær götur, önnur langs með vatninu, en hin upp frá bryggj- unni, vestur að námubyggingunum, sem standa á háum kletti vestarlega á námulóðinni. Þessar tvær götur hafa verið lagaðar nokkuð, svo þær eru vel bílfærar; en brattar mundu þær þykja í stórbæjum. Meðfram þessum götum eru hús þeirra manna sem vinnla hjá félaginu, en aðrir fá ekki byggingarleyfi á landi námufé- Jagsins, nema kaupmenn og aðrir sem hafa þau störf á hendi sem nauðsynleg eru fyrir þorpið. Hótel er hér starfrækt á venjulegan hátt, en það fékk ekki byggingarleyfi inn- an bæjarlínunnar, og er því nokkuð afskekt. Þó verður ekki séð að það standi þvi fyrir þrifum. Formaður félagsins heitir James Houston, irskur að ætt. Hann hef- ir á hendi alla stjórn á bæjarmál- um eins og áður er sagt. Opinber lögregla er hér engin, en strangt eftirlit mun vera a öllu slíku af hendj framkvæmdarstjóra. Það fer líka orð af því að fátt muni honum ókunnugt um, sem gerist í þorpinu. Og ef vart verður við lagabrot, þá er óðar símað eftir lögregluþjónum, sem taka málin til meðferðar. Fram- kvæmdarstjóri innheimtir öll opin- ber gjöld bæjarbúa, en þau eru þessi: Lóðargjöld 1 dollar á mán- uði frá þeim sem hús eiga; læknis- hjálp $1.00; skólagjald $1.00; lífs- ábyrgðargjald $1.25; skemtanaskatt- ur $1.00; raflýsing $2.00; tekju- skattur 2% af launum, verður ná- lægt $2.50 á mánuði. Þessi gjöld eru að sönnu dálítið mismunandi, eftir upphæð launanna og af ýmsum öðr- um ástæðum, en hjá flestum hús- eigendum munu þau vera nálægt 10 dölum á mánuði til jafnaðar um ár- ið. Öll þessi gjöld dregur námufé- lagið frá launum verkamanna á mánuði hverjum og ábyrgist öll þau réttindi sem þeirni fylgja. Flestir verkamenn eiga hús sjálfir, en þó eru allmargir einhleypir menn, sem ekki eiga hús og hiafa þeir fæði og húsnæðj hjá félaginu, og borga fyr- ir það 37 dollara á mánuði. Um aukagjöld þeirra til opinberra þarfa veit eg ekki, en nokkur munu þau vera, og eins þeirra manna, sem ekki tiaka laun frá félaginu; en þeir eru fáir. Jarðrækt er hér engin og getur áldrei orðið á nálægum stöðum, því gróðrarmold vantar og sléttlendi er hvergi til. Þó hafa nokkrir reynt að rækta smábletti á lóðuim sínum, þar sem bil er á milli kletta, og hefir það hepnast furðanlegla. Ekki gat eg fengið að vita með vissu um tölu þorpsbúa, en um 100 manns vinna hjá námufélaginu; eru margir þeirra giftir og hafa fjöl- skyldur, en ekki stórar, því alt eru það fremur ungir menn, (aðrir fá tæplega vinnu hjá félaginu). Mun því láta nærri að hér sé alls um 300 manns með konumi og börnum. Verkamenn eru hér af ýmsum þjóð- um, þar á meðal 12 íslendingar, og vinna 7 af þeim við námuna; hinir eru konur og börn. Laun verka- manna eru 4.75 til 5.25 fyrir 8 stunda vinnu, og borgast á mánað- arfresti að frádregnum hinum föstu útgjöldum. Ekki er unnið á sunnu- dögumi að jafnaði en þó kemur það fyrir í sumum deildunum.— Ekki varð eg annars var en að góð regla væri hér á öllu. Enginn er hér atvinnulaus, og allir virtust ánægðir. Húsakynni flestra eru smá en þrifleg og vel um þau búið; og þeir, sem ekki eru óreglumenn munu leggja talsvert hjá sér af launum sínum eftir fyrsta árið, en talsverðu þarf að kosta til bygginga, þvi alt aðflutt efni er hér dýrt og eins matvara. En nú greiðast óðum vöruflutningar frá Winnipeg, og bætir það mikið um. 1 gær var sunnudagur, meira en það—Hvítasunna. Ekki varð eg þó var við neitt hátíðáhald, enda er hér engin kirkja og enginn prestur. Þó var mér sagt að katólskur prest- ur kæmi 'hingað af og til og fremdi prestsþjónustu. Fáir unnu þann dag, en þó nokkrir; en vegna þess hvað fátt var þá um vinnu, fékk eg að fara niður i námun'a, og sjá mig þar um. Herklæði fékk eg lánuð til þeirrar ferðar, og fylgdi þeim hjálmur mikill með rafljósi á enni. Var sá höfuðbúnaður nokkuð þung- ur og mundi vera þreytandi í hita, en slíkt er ekki að óttast þar niðri, því ætíð er þar svalt, og rakt Ioft, en loftbreyting er þar furðu góð, nema fyrst eftir sprengingar. Náman er um 1200 fet á dýpt og göngin bein alla leið niður. Þau eru aðeins nógu víð fyrir lyftivél, sem flytur menn og efni upp og niður. Það er jafn þægilegt ferðalag eins og maður væri í lyftivél í stórbygg- ingu. Mér datt í hug gömul vísa: “Niður til vítis leið eg lagði, liðugt gekk mér ferðin þá.” En að öðru leyti átti vísan ekki við, því hvorki var þar eldur né ís til ama. Út úr aðalgöngunum eru gangar í ýmsar áttir með 120 feta millibili; eru þeir flestir ekki víðari eða liærri en það að þeir eru vel umgengilegir, °g úg'gja sporbrautir eftir þeim fyr- ir smáa járnvagna sem flytja grjótið yfir í lyftivélina, sem síðan flytur vagnana upp; þar eru þeir tæmdir og gullgrjótið skilið frá en ruslinu ekið burtu. Víða eru nokkuð rúm- legir hellrar við uppgönguna, en f'lestir eru gangarnir mjóir, jafn- víðir og furðu sléttir inn'an. Allstað- ar er heillegur klettur og sézt varla sprunga, svo er klöppin heilleg. Lit- ið ber á leka og er þó sumt af námu- göngunum undir vatnsbotni. Hvergi er skilið við lausa steina, og ber varla við að steinn losni i göngun- um. Aðeins eitt slys hefir komið fyrir í þessari námu, að stór steinn losnaði og meiddi einn mann, en nú var hann á góðum batavegi.— Mest af grjótinu, sem upp er flutt er ónýtt, og engir málmar eru sagðir i þvi nema gull og járn, en járnið er ekki talið að borgi sig að hagnýta. Grjótið sem gullið er unn- ið úr er ljósleitt og er því auðvelt að velja það úr; það er í smáæðum innan um járngrjótið sem liggja i vmsar áttir, og er reynt að rekja þær eins og hægt er. Grjótið er malað þegar upp kemur svo smátt sem verða má, og síðan þvegið úr vatninu og efnablöndun, sem leysir upp flest ónýt efni. Að endingu er. það brætt og hreinsast þá gullið al- gjörlega frá soranum. Víða liggja göngin upp á við og ná þá oft saman við þau efri. Þarf þá að byggja trépaíla til að vinna á. og er það sérstök atvinna, sem vissir “Gamli Jón Canada” íí/^AMLI JÖN CANADA,” ■ -v hann er sá úr fjöl- skyldunni er býr í Vesturlandinu — hann hefir sétS þaö ganga upp og niSur. Hann hefir vitaS þá f4 í kringum tvo dollara fyrir hveiti-busheliÖ og hver ekra hefir glfið af sér fr4 tuttugu og fimm til þrj4tíu bushel. Og svo hefir hann séö þ4 tíma er þeir hafa oröiö aö klóra i bakkann, til þess aö hafa upp útsæöiö aftur. ÞaÖ er þvl ekki aö furöa þó Gamli Jón Canada kaupi aö- eins fyrir peninga út í hönd* því reynslan hefir sýnt hon- um aö enginn veit hvaö morg- undagurinn ber í skauti. Hann fylgir þeirri reglu, aö borga út I hönd jafnóöum þaÖ sem hann kaupir, vegna þess hann veit þegar hann borgar vöruna þ4 sparar hann sér meÖ þvi peninga (hvaö sem hver segir aö þaö kostl ekkert meira að kaupa að láni) og ennfremur að þá skuldar hann ekki upp á framtíðina. Þaö sem hann hefir meö höndum er þá hans eign, sem hann getur gert viö hvaö sem honum þóknast, hvaö svo sem gerist 4 morg- un. Vér tökum ofan fyrir ráö- deild þinni, Jón Canada! Frá þv( verzlun þessi var stofnuö, hefir Eaton’s staöiö fast viö þá reglu og haldiö henni fram “aö borga eftir hendi,” vitandi aö þaö eru hyggindi sem I hag koma. Jafnvel þó vér veitum umllöun 4 vör- um meÖ afborgunar niöur- jöfnuöi, þá er enginn rugl- ingur 4 þvl I huga vorum, aö frá öllum sjónarmiöum er reglan aö lM>rga út í hönd, affarasælust. •Viðskiftabækur Eaton’s sýna að langinestur meiri • hluti allra kaupa i Vest- urlandiiiu eru fyrir pen- inga út í hönd. EATO N'S

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.