Lögberg - 06.10.1938, Síða 4

1
LÖGrBERG, FIMTUDAGINN 6. OKTÓBER, 1938
Högticrg
Oefið út hvern fimtudag af
I HE COLÚMBIA PRESS LIUITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórana:
EDITOR LÖOBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Vnrg »3,00 um árið — Borffist fyrirfram
The “Lögberg'' is printed and published by The
Cohimbla Prees, Limited, 695 Sargent Avenue,
Wlnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Viðhorfið í Norðurálfunni
Svo að segja um elleftu stund gerðust
þeir atburðir í lok fyrri viku, er ætla má að
fyrirbyggi um nokkura hríð að minsta kosti,
almenna Norðurálfu styrjöld; um það verður
ekki vilst, að mjótt væri mundangshófið, með
því að Adolf Hitler hafði gert það heyrin-
kunnugt, að þann 1. október myndi hann
senda herskara sína inn yfir landamæri
Czeehoslóvakíu og leggja undir sig Sudeten-
land, og var þá ekki annað sýnna en alt færi í
bál og brand.
Mr. Chamberlain hafði flogið í annað
sinn til Þýzkalands og átt tal við Adolf Hitler
í bænum Godesberg (Guðabjargi); var hinn
þýzki Fasistaforingi harður í horn að taka og
lét lítt sinn hlut; þó'tti þetta því furðulegra
sem vitað var að forsætisráðherrar Breta og
Fraltka höfðu viku áður svarist í fóstbræðra-
lag um það, að Hitler skyldi fá Sudetenland
og fengið til þess samþykki stjórnarinnar í
Prag, þó nauðug játaðist-hún að vísu undir
afkvistunina. Bretar, Frakkar, Þjóðverjar,
Italir og Tjekkar, hervæddu.st í óða önn, og
var þar af leiðandi lengi vel lítt annað fyrir-
sjáanlegt, en fylkingar myndi þá og þegar
síga saman, þó ýmsum reyndist örðugt að átta
sig á því, að harmsagan mikla frá 1914 endur-
tæki sig á ekki lengra miMibili. —
Eftir að heim kom, setti Mr. Chamber-
lain sig í samband við Mussolini og fór þess
á leit við hann, að hann reyndi að hafa áhrif
á Hitler með það fyrir augum, að fresta inn-
ráeinni á Sudetenland; þetta leiddi til þess,
að Hitler boðaði þá Mr. Chamberlain, Dal-
adier forsætisráðherra Frakka og Mussolini
á fund sinn í Munich á fimtudaginn; brugðust
þeir allir vel við, og hófst með því fjórvelda-
ráðstefna samdægurs; kunnugj; er nú orðið
um árangurinn; hann varð sá, að Hitler fékk
í raun og veru framgengt öllum kröfum sín-
um, þó vitund slakaði hann til á formsatrið-
um; var tilslökunin einkum fólgin í því, að
innrás hans í Sudetenland skyldi fara frið-
samlega fram og vera táknræn í formi; að inn-
limun landsins færi ekki öll fram í einu, heldur
vrði nokkur þau svæði, er að þjóðerni til væri
mestmegnis þýzk, innlimuð á friðsaman hátt
þann 1. október, en svo yrði haldið áfram
jafnt og þétt, en að lokum þannig farið að, að
í þeim héruðum, sem vafi léki á um vilja og
þjóðernisleg tengsl, yrði látin fram fara at-
kvæðagreiðsla um það, hvort íbúarnir vildu
heldur sameinast Þýzkalandi, eða halda á-
fram sambúðinni við Czeehoslóvakíu; sú at-
kvæðagreiðsla skal haldin undir alþjóða eftir-
liti líkt og átti sér stað um atkvæðagreiðsluna
í Saar-héruðunum. Eftir ítarlega íhugun
lýsti stjórn Czecboslóvakíu yfir því, að hún
ætti ekki annars úrkosta en ganga að þessum
afkvistunarskilmálum, þó hún skoðaði þá
miklu fremur sem valdboð en sáttmálsgerð.
Arla föstudagsmorguns gerðu þeir
Ohamberlain, Hitler, Mussolini og Daladier
það kunnugt þjóðum heims, að þeir hefðu
undiískrifað fjórveldasamning, er fyrir-
byggja myndi Norðurálfustyrjöld vegna
Sudetendeilunnar og Czechoslóvakíu. Jafn-
framt þessu undriskrifuðu þeir Chamberlain
og Hitler yfirlýsingu þá, sem hér fer á eftir:
“Við, ríkiskanzlari Þjóðverja og for-
sætisráðherra Breta, höfum átt frekara sam-
tal í dag, og komist að fullri niðurstöðu um
það, hve mikilvægt það sé eigi aðeins fyrir
báðar hlutaðeigandi þjóðir, heldur og Norð-
urálfuna í heild, að sambúð Bretlands og
Þýzkalands megi verða sem allra vinsamleg-
nst í framtíðinni.
“Við skoðum hinn ný-undirskrifaða
samning ásamt brezk-þýzka flotamálasáttmál-
anum, táknræna ímynd sameiginlegrar þrár
þessara tveggja þjóðá um það, gð berast
aldrei framar á banaspjótum.”
# #. #
Um það verður ekki deilt hvernig sem á
málin er litið, að Mr. Chamberlain hafi öllum
öðrum fremur, að minsta kosti um stundar-
sakir, afstýrt geigvænlegri Norðurálfustyrj-
öld; hann er maður hniginn að aldri; engu að
síður lyfti hann Grettistaki, sem ýmsum þeim
yngri hefði engan veginn ósennilega orðið
ofraun að lyfta. Sagan sker úr því á sínum
tíma, hvort þeir friðarskilmálar, er hann
komst að, voru of dýru verði keyptir eða ekki.
Hans hátign Georg konungur, sendi brezku
þjóðinni faguryrt þakkarávarp fyrir þá ró-
spmi, er hún hefði sýnt meðan ófriðarblikan
stóð sem hæzt, jafnframt því sem han-n tjáði
Mr. Chamberlain þökk sína fyrir ótrauðar
athafnir í þágu friðarmálanna.—
Brezka þingið kom saman á mánudag-
inn; lét Mr. Ohamberlain það vera sitt fyrsta
verk, að kunngera þingheimi að fullu inni-
hald fjórveldasamningsins og þær aðstæður,
er til hans leiddu; kvaðst hann í raun og veru
ekki þurfa að verja gerðir sínar; þær verði
sig bezt sjáifar; ekki hefði verið nema um
tvent að velja; annaðhvort eitt hið ægilegasta
blóðbað, sem hugsast gæti, eða frið þó dýr-
keyptur kynni að þykja í svipinn; samvizku
sinnar vegna hefði hann valið síðarnefnda
veginn; einasta og eina mannúðarveginn;
dómstól þjóðarinnar, það er að segja vilja
hennar og almenningsálit, kvaðst hann undir
cngum kringumstæðum óttast, hvorki í al-
mennum kosningum né heldur á nokkurn ann-
an veg. — Nokkurrar óánægju í ráðuneyti
Mr. Chamberlains hefir þegar orðið vart.
Aíeðal annars hefir foringi flotamálanna, Mr.
Alfred Duff-Cooper, látið af embætti vegna
ágreinings við forsætisráðherra út af stefnu
Ijans í meðferð utanríkismálanna, er hann
telur ósæmandi sjálfsvirðingu hinnar brezku
þjóðar; bar hann Mr. Chamberlain það á
brýn, að hann hefði verið langt of mjúkmáll
og auðsveipur við þá Mussolini og Hitler.
“Eina tungumálið, sem þessir einræðisherrar
skilja, er steyttur hnefi,” bæ'tti Mr. Duff-
Cooper við; hann tjáðist enn fremur sann-
færður um það, að ef hinum brekza flota hefði
verið boðið út í tæka tíð, og Hitler verið með
því sýnt í tvo heimana, myndi hann hafa
lækkað seglin og slegið af kröfum sínum um
skilyrðislausa innlimun Sudetenlands.
Þeir Mr. Anthony Eden, fyrrum utan-
ríkisráðherra Chamberlain-stjórnarinnar og
Mr. Attlee, þingforingi hins óháða verka-
mannaflokks, voru næsta harðorðir í garð
forsætisráðherra og hins nýja fjórveldasamn-
ings. Mr. Eden kvaðst virða að verðleikum
i iðleitni Mr. Chamberlains í þá átt, að vernda
heimsfriðinn, þó hann á hinn bóginn bæri
kvíðboga fyrir því, að svo gæti auðveldlega
farið, að tjaldað yrði aðeins til einnar nætur;
hann kv%ð skoðun sína óbreytta, að því er
við kæmi orðheldni einræðisherranna; þeir
væri gegnlitaðir tækifærissinnar, er fljótir
væri til þess að snúa við blaðinu sæi þeir sér
leik á borði. Mr. Attlee lét þannig ummælt:
“Yér höfum nú á þessum síðustu og verstu
tímum orðið sjónarvottar að átakanlegum ó-
sigri lýðræðishugsjóna og mannréttinda; of-
beldisstefna þeirra Hitlers og Mussolini,
hnefaréttarstefnan, stendur með pálmann í
höndunum frammi fyrir öllum þjóðum heims;
alsaklaus smáþjóð hefir verið svikin í trygð-
um.” 1 svipaðan streng tók Sir Archibald
Sinclair, leiðtogi liberal flokksins í brezka
Júnginu.—
1 stuttri svarræðu til andstæðinga sinna,
lét Mr. Chamberlain þá skoðun sína í Ijós, að
nokkrar líkur væri til þess, að Munich-samn-
ingurinn gæti leitt til mikilvægrar vopnatak-
mörkunar í Norðurálfu; það hefði meðal ann-
ars unnist á, að nú ættu þessar fjórar hlut-
aðeigandi þjóðir, auðveldara með að ráða
ráðum sínum en áður var, með því þær stæði
í nánara samtals og samstarfs sambandi eftir
samninginn en áður; þó kvaðst Mr. Chamber-
lain enga dul draga á það, að eins og sakir
enn stæðu, ætti brezka þjóðin ekki annars úr-
kosta en hervæðast af kappi; hún ætlaði ekki
að láta koma að sér óvörum í annað sinn;
hún hefði einu sinni gert það, sællar minning-
ar, í þeirri góðu trú, að aðrar Jijóðir efndi
orð sín viðvíkjandi takmörkun vígvarna;
þær vonir hefði samt sem áður hrapallega
brugðist, og þessvegna væri viðhorfið ger-
breytt.
# # #
Skoðanir brezka blaða eru næsta sund-
urleitar um núverandi viðhorf Norðurálfu-
málanna; sum þeirra eru þungorð í garð Mr.
Chamberlains, en önnur hefja hann til skýj-
anna, og þakka honum það einum, að heims-
styrjöld varð afstýrt að minsta kosti í svip-
inn; samt sem áður fer því f jarri að hann eigi
óskiftann heiðurinn af því. Roosevelt Banda-
ríkjaforseti skarst hvað eftir annað í leik-
inn; loks sendi hann Hitler persónulegt er-
indisbréf og skoraði stranglega á hann að
skirrast vandræðum. Engan veginn virðist
óhugsanlegt, að það hafi einmitt riðið bagga-
muninn.
# # #
Að öllu athuguðu, verða naumast skiftar
skoðanir um það, að málstaður Fasista bæri
hærra hlut á ráðstefnunni í Munich;
lýðræðisþjóðir þær, er að málum
stóðu, fóru mjög halloka í þeirri
viðureign; þær mega sjálfum sér um
kenna, og ótrúmenskunni við Þjóð-
bandalagið og hugsjónir þess.
Czechoslóvakía, alsaklaus þjóð,
skilgetið afkvaemi Versalasamning-
anna, er heitið var stjórnarfarslegri
og hagsmunalegri vernd, hefir nú
verið limuð í sundur til þess að
svala Fasista-græðginni; þjóðinni
var varnað þess að bera hönd fyrir
höfuð sér á Munich-ráðstefnunni;
gert var þar út um örlög hennar
öldungis að þjóðinni fornspurðri;
öll þessi fyrirbrigði gerðust að ráði
Adolf Hitlers; það var hann, sem
kvaddi til Munich-ráðstefnunnar og
réði því einn hverjir þangað kornu,
og hann lét sér það jafnvel sæma,
að kalla Benes, forseta Czechosló-
vakíu lýðveldisins lygara og pólx-
tískan glæframann. —
“Verði þinn vilji,’’ segja Bretar,
Frakkar og ítalir við Adolf Hitler.
Czechoslóvakia hefir verið afkvist-
uð. Þjóðverjar hafa fengið Sud-
etenland. Pólverjar sigldu í kjöl
far þeirra og hafa nú fengið sinn
hluta landsins. Ungverjar hafa gerí
hliðstæðar kröfur og fá þeim senni-
lega framgengt lika. H,vað hefir
orðið um verndina, sem Czechosió-
vakíu var heitið í fæðingunni ? Orð,
orð innantóm, eins og máltækið
segir. Er það hugsanlegt, að með
slikutm, óvinafagnaði verði grund-
völlur lagður að alþjóðafriði ?
Erindi
flutt í Fyrsiu lútersku kirkju
27. september 1938
undir umsjón Þjóðrœknisfélagsins.
Eftir Jóna salþm. Jónsson
♦ ♦ ♦
Niðurlag.
Sú kenning, að það sé ávinning-
ur fyrir borgara í Vesturhejmi, að
kunna aðeins eina tungu er ber-
sýnilega röng, að minsta kosti að
þvi er íslendinga snertir. Dæmin
eru fjölmörg úr öllum bygðum Is-
lendinga að landar hafi reynst færir
um að keppa við hvern annan þjóð-
flokk hér vestra í hverskonar átök-
um, og þó ekki sé leitað út fvrir
þann fámenna hóp úr tveim bygð-
um, sem eg hefi greint frá, þá eru
þar menn, sem standa í röð hinna
fremstu manna í landinu um með-
ferð enskrar tungu, bæði sem rit-
höfundar, fyrirlesarar, stjórnmála-
menn, mælskumenn og kennarar í
vísindalegum efnum við merkar há-
skólastofnanir. — Svo f jarri fer því
að íslenzku þekking annarar kyn-
slóðar hafi staðið henni fyrir þrif-
um að það má þvert á móti tfelja
víst að önnur kynslóð landnemanna
hér í landi hafi lagt Canada og
Bandaríkjunum miklu meira til af
áberandi leiðtogum heldur en nokk-
ur annar þjóðflokkur, ef miðað er
við fólkstölu.
Að minni hyggju væru börn land-
nemanna hér í álfu óvenjulega vel
sett með að njóta vel erfðahæfileika
sinna. Foreldrarnir höfðu sýnt
mikið þrek í starfi sínu. Þeir höfðu
verið gegnlýstir af einlægri sjálf-
bjargarþrá. Þeir höfðu verið af-
kastamiklir landnámsmenn bæði í
f járhagslegum og andlegum málefn-
um. Börn þeirra höfðu alist upp
og mótast undir þeim kringumstæð-
um sem heppilegastar eru fyrir
skapgerð ungra manna. Frá hinu
gamla landi ættfeðranna voru erfð
og áhrif til að styrkja skapfestuna.
í hinu nýja landi voru ótakmörkuð
verkefni, margháttaðar mentastofn-
anir breiddu faðminn móti athafna-
miklum æskumönnum. Svo að segja
í hverri bygð í Bandaríkjxlnum og
Canada, þar sem börn landnemanna
áttu kost skólagöngu bárust verð-
launin inn í íslenzk heimili. —
Rihodes-verðluanin til Oxford-há-
skóla voru mestu sigurlaunin í þess-
ari kepni um leiðir til valda og á-
hrifa í hinum nýja heimi.
Krafa utan frá um að íslendingar
legðu niður tungu sína sem menn-
inganmál hér i álfu, var ef til vill
eðlileg frá sjónarmiði þröngsýnna
methafa sem vonuðu að geta í skyndi
sameinað fólk úr mörgum framandi
löndum í einum vestlægum bræðslu-
potti. Fyrir þá þjóðflokka, sem
komu úr ómentuðum löndum, með
óræktað mál, með litlar eða engar
bókmentir að baki sér, mátti segja
að litlu væri að tapa en nokkuð
fengið. En fyrir hámentaðan, fín-
gerðan kynstofn, sem í þrjátíu ætt-
liði hafði • tamið sér andlega iðju,
þar sem vald yfir máli og rími var
hverri kynslóð svo að segja í blóð
borið, og þar sem óeigingjörn ást á
bókmentum hafði verið Undiystaða
að fjörugu og þróttmiklu þjóðlifi,
var eingöngu um tjón að ræða þar
sem glata átti dýrum arfi margra
kynslóða.
Það, sem farið var fram á af
mörgum þeim möpnum, sem þóttust
bera fyrir brjósti framtiðarheill
ríkjanna i Vesturheiani þar að Is-
lendingar legðu niður tungu sína,
lokuðu vendilega fyrir hinn norræna
mennigarheim, hættu að kunna nema
eina tungu, slitu böndin við fortið-
ina og söguna.
Einstöku Islendingar hafa hlýtt
þessu, en þeir eru fáir og þeirra
saga er viðburðalaus. — Þeirra
heyrist hvergi getið að neinu. Þeir
eru ekki rithöfundar, skáld eða
mælskumenn á ensku rnáli. Þeir
hafa ekki hlotið marga sigursveiga,
hvorki í mentastofnunum landsins
né heldur á vígvelli lífsbaráttunnar.
Og þetta er ofboð skiljanlegt. Vel
nxentaður kynþáttur er lífræn heild.
Er hlúð er að honum með eðlilegum
vaxtarskilyrðum njóta einstakling-
ar hverrar kynslóðar sín vel. Öld
eftir öld getur slíkur kynþáttur eign-
ast nýja atorku- og frægðarmenn.
Og inst í sálum mannanna býr glögg
vitund um þennan lpyndardóm. Eg
hefi á ferðum mínum í sumar orðið
var við' i brjóstum íslenzka kvn-
stofnsins í Vesturheimi heitar og
djúpar tilfinningar fyrir Islandi,
íslenzku máli og menningu. Þessi
þjóðernistilfinning er full af dular-
fullri orku, sem er trúarlpg í eðli
sínu, án þess að reka sig á önnur
trúarbrögð. Þjóðeristilfinning Is-
lendinga í Vesturheimi er lífstrú
þeirra. Hún er sterk og réttmæt,
eins og vaxtarhreyfing jurtar, sem
teygir sig i loft og ljós til að fá að
lifa eftir eðli sínu, og réttum
gróðrarlögum.
Mér er minnistætt frá í sumar
sérstakt dæmi um þetta ódrepandi
hungur hins íslenzka eðlis eftir að
fá að lifa, jafnvel mitt inn í frum-
skógi heimsmálsins. S.unnarlega í
Klettaf jöllunum er einhver allra
elzta íslenzka bygðin í Vesturheimi,
í Spanish Fork. Það er tiltölulega
fámennur hópur íslendinga sem þar
býr, og hann er mjög einangraður,
ekki aðeins frá gamla landinu held-
ur frá hinum mörgu íslenzku bygð-
um á Kyrrahafsströndinni og á
sléttum miðfylkjanna. Þessi litla
sveit íslendinga í Spanish Fork hef-
ir að eg hygg orðið að búa að sínu
um þjóðernismálin í meira en tvo
mannsaldra.
- En þessir landar hafa ekki gefið
eftir einn einasta þumlung af því
landi, sem þeim var kleift að verja.
Þeir hafa síðan um aldamót haldið
helgan þjóðminningardag íslendinga
2. ágúst. Nú í sumar voru á þess-
ari hátíð um 2,000 manns, margir
komnir langt að, austan úr miðrikj-
urrt Bandaríkjanna og úr bygðum
íslendinga vestur við Kyrrahaf.
Þennan dag vigðu afkamendur is-
lenzkra landnema í Spanish Fork
glæsilegt þjóðernis minnismerki,
fallegan vita, með víkingaskipi yfir
ljóshjálminn. Á þessum íslendinga-
dögum minnist hin einangraða ný-
lenda ættjlandsins, þjóðarbrotanha
beggja megin hafsins með ræðum og
söngvum íslenzkum. Ósjálfrátt
hlýtur mönnum að hitna um hjarta-
rætur við að heyra um slíka ætt-
rækni. Ósjálfrátt dettur manni í
hug, hve vel slíkt einvalalið hefði
getað haldið við íslenzkunni, sem
menningarmáli, ef það hefði fengið
þá aðstoð frá gamla landinu og af
þjóðernissamtökum hér í Vestur-
heimi, sem slíkir menn áttu skilið.
En úr þessari einangruðu Islend-
ingabygð er gerð merkileg tilraun til
nýrra sálma, sem mjög er til eftir-
breytni. Ungur mentamaður úr'
þessari bygð er nú að búa sig undir
svo sem bezt má vera, að verða kenn-
ari í íslenzkum fræðum við einhvern
háskólann hér í Vesturheimi. —
Hann er sérfræðingur í ensku og
latínu. Hann hefir dvalið á Islandi
og ka’nn íslenzku ágætlega. Hann
hefir stundað málið vísindalega í
Háskóla íslands hjá Sigurði Nor-r
dal. Og hann heldur nú áfram loka-
námi við einn af háskólum Banda-
ríkjanna vestur við haf.
Þvílik eru átök íslendinga fyrir
þjóðerni sínu, og tæplega verður sú
barátta betur táknuð en með hinni
íslenzku vitabyggingu sem minnis-
varða umi landnám í hinni einstæðu
íslendingabygð í Klettafjöllum.
Menn munu nú að líkindum segja:
Það er ókleift að halda við íslenzk-
unni sem hliðarmáli í Vesturheimi.
Unga fólkið hefir of miklar annir.
og það vantar æfingu til að tala
málið.
Þessum mótbárum svara eg þann-
ig: Ungt námsfólk hér vestra hefir
ekki yfirleitt meira að gera en náms-
fólk á íslandi, semi leggur mikla
stund á ensku sem hliðarmál og
nemur auk þess að jafnaði fleiri
tungur. Um vöntun á kennurum
er hið sama að segja. Hér eru um
30 þús. íslendingar í Vesturheimi.
Öll fyrsta kynslóð, mikið af annari
kyslóð og margir af þriðju kynslóð
eru ágætlega að sér í íslenzku máli.
Eg hefi kynst fjölda fólki í sumar
sem er fætt og alið upp í hinum
gömlu bygðum landnámsmannanna
og talar fullkomlega hreina íslenzku.
Hér vantar ekki kennara, ef til þess
þarf að taka. Mér til ánægju sá eg
fyrir fáum dögum í þeirri kirkju
þar sem þessi samkoma er haldin,
að þegar presturinn bað um sjálf-
boðalið til að vinna í sunnudagaskó! •
anum þá komu tvennar tylftir
manna, karla og kvenna úr söfnuð-
inum og buðu strax hjálp sína og
aðstoð. Eg veit að þjóðræknis-
hneigð Islendinga er sterk eins og
trúarhneigð þeirra. Eg veit að f jöldi
manna hér vestra er fús til að taka
þátt í að kenna börnum og ungling-
um íslenzku þegar vakning byijar
í þá átt, sami eg vona að ekki þurfti
lengi að bíða.
Það er alkunnugt að konungar og
stórhöfðingjar í ýmsum löndum
vilja láta börn sín læra tvær eða
fleiri tungur með hreinum fiam-
burði. Hvernig er tekið á því máli ?
Innfæddar fóstrur tala við börnin,
og á þann hátt nema börnin fleira
en eitt mál svo að segja fyrirhafnar
laust. — Hér i landi er þetta ofur
einfalt. Börnin læra ensku í heim-
ilunum, á leikvellinum og einkum þó
í skólunum og í allri daglegri um-
gengni út á við. En þau læra ís-
lenzkuna af mæðrumi og feðrum, af
öfum og ömmum, eða hjá kennur-
um, sem taka að sér. að kenna mál
forfeðranna.
íslenzkunni verður haldið við á
þennan hátt og með ýmiskönar sér-
stakri kenslu, irneð kvöldskólum,
bréfskólum, sumarnámsskeiðum,
með því að koma borgarbömum á
íslenzk heimili út í gömlu, traustu
bygðunum. Þá koma áhrif hinna
mörgu og ágætu söngflokka, hljóm-
plötur gerðar fyrir kenslu, útvarp
á stuttbylgjum frá Islandi, bréfa-
skitfi milli barna og unglinga yfir
hafið, og að lokum ferðir til dvalar
um lengri eða skemri tíma til ís-
lands, þegar beinar skipaferðir og
ódýrar hefjast milli Reykjavíkur og
Norður-Ameríku, en það er nýjung
sem byrjað er að výina að báðum
megin hafsins.
Kirkjan: íslenzka í Vesturheimi
hefir frá því landnám hófst verið
megiístoð í viðhaldi íslenzkunnar
og allri aðhlynningu hins íslenzka
menningarlífs hér í álfu. En jafn- .
framt því er þjóðernistilfinningin
dýpsta undirstaða alls hins íslenzka
samstarfs. Ef íslenzkan deyr sem
lifandi mál í Norður-Ameríku mun
íslenzkt kirkjulíf eiga erfitt upp-
dráttar. Söfnuðirnir íslenzku ættu
alt af að halda íslenzkunni við sem
kirkju-, söng- og bókmentamáli.
íslenzkan er í eðli sínu vel fallin til
að vera hátiðamál, og notuð af þeim
sem ekki hafa hana að mæltu máli til
að auka hátíðleika hátiðlegra at-
hafna. Kaþólskir menn skilja þetta
vel, þessvegna nota þeir latínu, sitt
hátíðamál í kirkjum sínum út um
allan heim.
Eg hefi hér að undan leitast við