Lögberg - 06.10.1938, Side 5

I
LÖGB.ÆRG, FIMTUDAGINN 6. OKTÓBER, 1938
aÖ færa rök að því aÖ þær tvær kyn-
slóÖir fslendinga, sem hér hafa lokið
svo að segja fullkomnu dagsverk’,
hafi sýnt í framgöngu sinni ítrasta
manndóm, og aÖ sigrar og velgengni
þessara tveggja kynslóða séu bein
afleiðing þess, að þær stóðu mitt á
milli tveggja menningarheima, hins
íslenzka og hins ensk-ameríkanska
og fengu sterka trú frá báðum. Mér
sýnist einstætt að hinn íslenzki þátt-
ur í lífi þessara tveggja kynslóða sé
mjög þýðingarmikill, svo að honum
hafi að mjpg miklu leyti mátt þakka
þá orku, andlega og líkamlega, sem
einkent hefir landnámsstarf íslend-
inga í Vesturheimi.
Mér finst að það hljóti að vera
almikil áhætta, fyrir það fólk hér í
álfu, sem komið er af íslenzkum
kynstofni að slá slagbröndum fyrir
dyr hins íslenzka menningarlífs. Ef
menn væru gerðir úr stáli og raf-
orku væri þetta ef til vill fratn-
kvæmanlegt og eðlilegt, en þar sem
svo er ekki er sú kenning varhuga-
verð, að með flutningi milli landa sé
unt að skifta um menningu, eins og
breytt er um búning eftir mismun-
andi árstízku.
Og auk þes verður niðurstaðan
sú, að jafnvel þó að islenzkan týnd-
ist hér í Vesturheimi, þá yrði ís-
lendingseðlið eftir, sívakandi og
ódrepandi. Og síðar meir myndu
afkomendur landnemanna hér í álfu
harma það meir en nokkuð annað,
að hafa mist hinn lifræna grundvöll
tilveru sinnar hér á þessu st'óra
meginlandi. Þeir myndu . spyrja
hversvegna því hefði ekki verið veitt
eftirtekt í tíma, að hinn íslenzki
menningararfur var “langra kvelda
jólaeldur” fyrir börn landnemanna
í þessu landi, þá merkilegu kynslóð
sem sýndi á svo áhrifamikinn hátt
í verki að íslendingar i Ameríku
komast lengst í allri sinni baráttu i
þessu landi, ef þeir neyta hinna á-
gætu erfðahæfileika sinna til fulls
með því 'að hafa ísland, íslenzkuna
og íslenzka menningu sem trúarleg-
an dulrænan hugsjónaheim, en
Ameríku og menningu hennar fyrir
nútima starfslífið og lifsbaráttu
augnabliksins.
Eg hefi sérstaklega leyft mér að
leiða hugi kvenna af íslenzkum
ættstofni hér í álfu að þessu vanda
sama máli. Eg veit að þeim liggur
þyngst á hjarta framtíð barna sinna
og ókominna kynslóða. Og ef ís
lenzkar nnæður skilja að hér er um
að ræða lang þýðingarmesta atriðið
viðvíkjandi framtíð bama þeirra,
Ljúffengt skozkt
Visky
Blandað og látið í flöskur
í Canada undir beinu
eftirliti eigendanna*
ADAIR & COMPANY
GLASGOW
hjá
Goodeúham & Wbrts, Limited
25 oz. Flaskan $2.40
40 oz. Flaskan $3.75
Að viðbœttum söluskatti
ef nokkur er
þá mun ekki langt að bíða, að hafin
verði frá þeirra hendi ný og víðtæk
sókn, sem nær til allra bygða þar
sem íslendingar eru í Ameríku, um
að halda við íslenzkunni sem hlið-
armáli allra sæmilega mentaðra fs-
lendinga hér í álfu og nota íslenzk-
una sem kirkjumál, söngmál og nú-
tíðanmál, og til að lesa á íslenzku
hið bezta úr bókmentum þjóðarinn-
ar að fornu og nýju. Og þessi
sókn verður framkvæmd í því skyni
að líftryggja hinn islenzka kynstofn
í þessu landi til að tryggja það að
allar komandi kynslóðir af islenzkri
ætt hér í álfu hafi jafn góða að-
stöðu til frækilegrar framgöngu í
lífsbaráttunni eins og tvær fyrstu
kynslóðir fslendinga hér i álfu, sem
eru búnar að sýna hvað íslenzkir
menn geta afkastað, undir heppileg-
um kringumstæðum.
Winnipeg er höfuðstaðurinn i
hinu andlega íslenzka ríki í Vestur-
heimi. Á hverjum höfuðstað hvílir
skyldan að hafa forustuna um hin'
erfiðu mál. í meir en hálfa öld
hafa Winnipeg íslendingar gætt
skyldu sinnar í hverri raun. Eg lýk
máli mínu í öruggu trausti þess að
Winnipeg-búar verði enn sem fyr,
þar sem hættan er mest og þörfin
mest í þessari nýju sókn til vernd-
ar sæmd og framtíðarlífi hins ís-
lenzka kynstofns í Ameríku.
Jónas Jónsson
This advertisement is not inserted by the
Qovernment Liquor Control Commission. The
Commission is not responsible for statements
made as to the quality of products ad-
Ný siglingaleið yfir
þvera Evrópu
Stórkostleg ný siglingaleið yfir
þvera Evrópu, frá Rínárósum við
Rotterdam til Dónárósa við borgina
Sulima á Svartahafinu, fær 1200
smál. skipum, verður orðin að veru-
leika árið 1945, ef núverandi ráða-
gerðir þýzku stjórnarinnar ná fram
að ganga.
Það er fljótséð, ef litið er á kort
af Evrópu, að slik siglingaleið frá
norðvestri til suðausturs, eftir Rin
og Dóná frá Norðursjó til Svarta-
hafs, er geysi þýðingarmikil- Frá
dö'gum Karlamagnúsar hVfir slík
leið verið draumur allra valdhafa og
konunga í Mið-Evrópu. En það
hefir fallið í hlut núverandi stjórn-
ar Þýzkalands, að gera verkfræði-
legar áætlanir um verkið og ráð-
stafanir til að framkvæma það.
1 nýútkominni fyrirskipun frá
Göring marskálki er svo mælt fyr-
ir, að þeir hlutar Rínar og Dónár,
sem liggja innan þýzka ríkisins,
verði að vera orðnir skipgengir fyrir
árið 1945. Og þó að nasistastjórnin
eigi ekki heiðurinn af hugmyndinni,
þá erl það hún, sem ætlar að leggja
fram þamn vinnukraft, skipulags-
starf og fé, sem þarf til að koma því
í verk.
Auðveldasta leiðin að sameina Rín
og Dóná er með skipaskurði úr ánni
Main, sem fellur í Rín, til Dónár.
Slíkur skurður var grafinn á árun-
um 1836—48 að Lúðvik af Bayern
og lá frá Bamberg til Kelheim. En
hann er fyrir löngu síðan orðinn
ófullnægjandi fyrir nútima-sam-
gönguþarfir, þvi hann var aðeins
fær 120 smál. skipum. Það má
heita, að hann hafijjrðið ónothæfur
þegar járnbrautunum fór að fleygja
fram á síðustu tugum 19. aldarinnar-
Ófriðarárin 1914-18 sýndu þýzku
þjóðinni fram á, hversu bráðnauð-
synlegur slíkur skurður var, og var
hafist handa að endurbæta hann og
dýpka. En f járframlög til þess voru
af mjög skornum skamti og verk-
inu hefir miðað lítið áfram til þessa.
Samltvæmt núverandi áætlunum á
að gera alla leiðina færa 1200 smál.
skipum. Eins og nú standa sakir,
þá geta það stór skip komist upp
eftir Rin til Mainz og þaðan upp
Main hérumbil til Wurzborg. Frá
Wurzborg til Bamberg (þar sem
“Lúðvígsskurðurinn” byrjar), á að
byggja 10 skipalyftur. Frá Bam-
berg liggur skurðurinn hér um bil
beint suður og kemur i Dóná fyrir
norðan Regensborg og er sú vega-
sengd 180 kilómetrar.
En það er þessi vegalengd, sem
er erfiðasta viðfangsefni verkfræð-
inganna, því fyrir sunnan Nurnberg
er yfir fjallendi að fara, um 1200
fet yfir sjávarmál.
Til að yfirstíga þá hindrun er
ætlað að byggja 45 skipalyftur.
Samkvæmt áætluninni á þessi hluti
verksins að kosta 400 miljónir rikis-
mörk. Kostnaður við aðra hluta
verksins innan Þýzkalands er áætl-
aður annað eins.
I Austurríki, eða þeim hluta
Þýzkalands, verður einnig hafist
handa á þessu verki. Við bæinn
Persenborg — 105 km. fyrir vestan
Vín — verður lagður stór stíflu-
garður í Dóná, til að hægt sé að
jafna vatnsrenslið og afnema hinar
hættulegu flúðir og hávaða, sem eru
í ánni hjá bænum Brein og sem hafa
verið skipaferðum stöðugur Þránd-
ur í Götu.
Með þessum garði á að hækka
yfirborð árinnar um 30 fet á 25
kílómetra svæði og mynda tvöfalda
siglingaleið fyrir stór skip. Allir
möguleikar til iðnaðar og annarar
starfrækslu á þessu svæði og ann-
arsstaðar meðfram ánni hafa verið
nákvæmlega rannsakaðir og gerir
stjórnin sér miklar vonir um, að með
þvi mikla vatnsafli, sem hér fæst til
rafvirkjunar, verði hægt að setja á
fót ný iðnfyrirtæki, sem veiti þús-
undum atvinnu.
Hina gömlu höfn í Vín á að
stækka og endurbæta og gera hana
að hinni sömu miðstöð viðskifta og
umferða á Dóná, sem hún var fram
til 1918, en síðan hafa Budapest og
Bratislava verið aðal miðstöðvarnar.
♦ ♦
Tilgangur Þriðja ríkisins með
þessum framkvæmdum. er ekki ein-
ungis að -eignast beina og ódýra
siglingaleið þvert yfir álfuna, þótt
líklegt virðist, að afnotagjöld verði
svo há, að minsta kosti fyrst í stað,
að sjóleiðin frá Rotterdam til
Sulima verði engu dýrari. En með
nánari athugun á kortinu sézt, að
með þessari skipaleið komast þrjú
stærstu iðnaðarhéruð Þýzkalands í
beint samband við hin víðáttumiklu
landbúnaðarhéruð í suðaustur Ev-
rópu. Þessi þrjú iðnaðarhéruð eru
Ruhr, Nurnberghéraðið og hið nýja
iðnaðarhérað í kringum Lenz —
höfuðstað Efra-Austurríkis —, ^ar
sem Göring-járnverksmiðjurnar eru
í smíðum.
Fyrsti árangur af þessu verki
verður auðvitað aukin atvinna i
landinu. En annar árangur, þó síð-
ar komi, eru aukin áhrif og yfirráð
í verzlunar- og viðskiftalífi Balkan-
ríkjanna. Þó þýzka stjórnin hafi
harðlega neitað að vegalagningar
hennar séu gerðar í hernaðarlegum
tilgangi, þá er það öllum ljóst, að
vegirnir verða henni til ómetanlegs
gagns, ef til ófriðar dregur. Og þó
þetta verk sé ef til vill ekki bem-
línis gert í þeim tilgangi, að efla
efnaleg og viðskiftaleg yfirráð á
Balkanlöndunum,, þá er það spor i
þá átt. Ef litið er á málið frá þessu
sjónarmiði, þá er bersýnilegt, að
þýzka stjórnin vill með þessu eign-
ast greiða leið fyrir iðnaðarvörur
sínar á Balkanmarkaði, en þeim hef-
ir hingað til verið litill gaumur gei
inn né skipulega sóttir. En þetta er
samt framtýðarspursmái. Sjö ár
verða liðin áður en þetta kemst í
framkvæmd og nrargt getur skeð á
þeim tíma.
Stærsta áhugamál Þriðja ríkisins
er að geta orðið sjálfu sér nægt, eí
til ófriðar kemur, og áhugiisn íyrir
því er svo ríkjandi, að það verður
að takast með í reikninginn hér.
Það. er langt frá því, að þjóðin
sé búin að gleyma þeim hráefna-
skorti, sem hún átti við að búa á
stríðsárunuim; og einnig að sá skort
ur stafaði ekki eingöngu frá hafnar-
og siglingamannipu, heldur einnig
vegna ónógra siglingaleiða frá
Balkanlöndunum. Þess vega gerir
hún alt, sem hún getur til að eign-
ast greiðan aðgang að landbúnaðar-
afurðum Balkanríkjanna og olíunni
í Rúmeníu. Og síðan hún eignað-
ist Ungverjaland og Júgóslavíu sem
nágranna, við innlimun Austurríkis,
virðast horfurnar betri.
-f -f
Annað viðfangsefni, sem ef til
vill reynist erfitt að leysa, eru al-
J>jóðaréttindi til siglinga á Dóná,
einkanlega ef að Þýzkaland fer að
sækjast eftir meiri yfirráðum á'
henni, utan landamæra sinna. Síðan
1919 hefir alþjóanefnd, með aðsetri
í Vin, haft umsjón rpeð ánni. Þýzka-
land átti þar sæti, ásaimt Englandi,
ítalíu og Spáni, en sagði sig úr
henni. Og 1937 lýsti það ómerk öll
ákvæði Versalasamninganna um al-
þjóða siglingaréttindi á Dóná, og
hefir síðan aðeins í einstaka tilfell-
um veitt útlendum skipum þau, á
sínum hluta árinnar.
Auk skipa frá Dónárlöndunum
sjálfum þá halda þar uppi ferðum
skip frá enskum, frönskum og
hollenzkum félögum. Þýzkalandi er
litt um, það gefið og lítur á það sem
útlenda íhlutun. En það hefir látið
það afskiftalaust fram að þessu, ti!
að forðast annað alþjóðadeilumál.
—Vísir.
Berklasjúklingar stofna
landssamband
Á berklahælum landsins er nú
unnið að því að stofna landssamband
berklasjúklinga. Hefir blaðinu bor-
ist eftirfarandi greinargerð frá
undirbúningsnefndinni um hlutverk
þess:
Nú eru sjúklingar af öllum berkla-
hælum landsins að mynda með sér
landssam.band, sem á að hafa það
hlutverk með höndum að vinna að
útrýming berklaveikinnar, leiðbeina
og hjálpa fólki sem hefir orðið fyrir
því óláni að sýkjast af þessari veiki,
greiða götu þeirra, sem losna af
hælunum og reyna að útvega þeim
atvinnu við þeirra hæfi. Það er vel,
að sjúklingar hafa tekið höndum
saman ,í þessu velferðarmáli, því
liver skyldi skilja það betur en ein-
rnitt þeir sem standa augliti til aug-
litis við þennan hræðilega sjúkdóm.
—Hver skyldi þekkja það betur,
hvað það er að‘ vera veikur árum
saman, einangraður frá sinurn nán-
ustu, hrifinn burt frá lífsstarfi og
hrundið út í baráttu við þennan ó-
sýnilega vágest, með öllum þeim af-
leiðingum sem því fylgja fyrir þá
sjálfa og fjölskyldur þeirra. En al-
menningur verður að gera sér það
ljóst, að hér er ekki verið að vinna
fyrir þá eingöngu, sem þegar hafa
sýkzt, heldur fyrst og fremst til að
sporna við því, að nýir bætist í hóp-
inn. Þetta er mál, sem alla varðar,
því hver getur sagt um, það hver
verður næstur, ef til vill ert það þú
sjálfur, bróðir þinn eða systir. Þess
vegna verða allir að leggja þessum
málum lið, sjálfs sín vegna og vegna
komandi kynslóða.
Að lokum viljum vér benda á eitt
atriði, sem oss finst ‘mjög ábóta-
vant i berklalöggjöfinni, en það er
aðbúnaður sjúklinga eftir að þeir
losna af hælunum. Samkvæmt
skýrslum frá berklahælum landsins.
er árlega f jöldi fólks, sjpm verður að
fá aftur hælisvist eftir að hafa verið
útskrifað um stuttan tíma. T. d.
má geta þess, að á einu hælinu hafa
61 sjúklingar dvalið oftar en einu
sinni á tímabilinu 1932—1937, þar
af hafa 23 dáið.
Fólk þetta hefir alt útskrifast
með meiri eða minni starfsorku og
ætla má að vegna breyttra og erfið-
ari lífsskilyrða er hælisvistinni lauk,
hafi það fallið yfir aftur. Ástæð-
an fyrir þessu er sú, að eftir að
sjúklingurinn fer af hælinu, er hon-
um ætlað að vera virkur þegn í þjóð-
félaginu og alveg slept af honum
hendinni, en það því alveg undir að-
stæðum hans í þjóðfélaginu komið,
hvort honum tekst að halda þeim
bata, er hann hefir öðlast með langri
hælisvist.
Meginþorri þess fólks, sem fyrir
veikinni verður, hefir átt við harla
erfið lífsskilyrði að búa, ill húsa-
kynni og annað það sem fátæktinni
er samfara. Það er því ljóst, að
þegar fólk, eftir að hafa haft góðan
aðbúnað í langan tíma, hverfur aft-
ur til fyrra lífernis, í basl og flest-
um tilfellum atvinnuleysi, sækir
fljótlega í sama horf aftur. Þessu
fólki þarf að hjálpa.til að fá atvinnu
við sitt hæfi eða veita því styrk og
hafa jafnframt eftirlit með að allur
aðbúnaður sé þannig að heilsunni
stafi ekki hætta af honum. Hér eru
það bæir og ríki, sem eiga að ryðja
brautina og verða gerðar ákveðnar
tillögur í þá átt af framkvæmda-
nefnd Sambands íslenkra berkla-
sjúklinga.
Takmarkið er alger útrýming
berklaveikinnar á Islandi.
—Nýja dagbl. 8. sept
ALBERTA GIRL IS
NEWS PUBLISHER
(Fxom the Edmonton Journal.)
Publishing a uewspaper has long
been considered a man’s peculiar
sphere, a man-sized sort of job in
which women would be likely to
bungle along rather sadly.
Now pretty 23-year-old Hazel Mc-
Crea, of Hanna, has come along to
disprove all that.
Not in words, mind you, for she’s
very modest and reticent about her
history-making job. She’s proved
herself by her deeds, her work that
is the major absorbing interest of
her daily life. .
Hazel is Alberta’s only woman pub-
lisher.
Not only that, but when the Week-
ly Newspaperman’s association met
in annual convention. Hazel had an
important part in the proceedings.
A tall charming vivacious, friendly
western girl, with bobbed curly
black hair and big blue eyes, she was
one of the presiding officers at its
sessions in the Macdonald.
Mr. og Mrs. B. Björnsson frá
Mountain, Mrs. John Bergman frá
Hensel og Mr. Páll Ólafsson frá
Garðar, komu til borgarinnar á mið-
vikudagsmorguninn.
A
LIBERAL
ALLOWANCE
For Your
Skrítlur
*
—En hvað þér hainist við prjóna-
skapinn, frú Jensen!
—Já, mig langar svo til að ljúka
við treyjuna, áður en garnið þrýtur.
Watch tfyUt I
changt tool [
—Hvað eruð þér í daglega lífinu,
eða utan herþjónustunnar, Pétur
Holnr ?
—Stjörnufræðingur! N
—Nei, kærar þakkir, herra minn !
Þér eruð miklu nærsýnni en svo, að
slíkt geti komið til nokkurra mála!
—Pabbi notar þrjá boga, þegar
hann leikur á fiðlu.
—Nei. Venjulegan boga og oln-
bogana!
—Þú skalt ekki trúa einu orði,
sem hún Manga hérna segir. Hún
er sú stór-lýgnasta manneskja, sem
eg hefi þekt um mína daga. Og
hverju hún finnur upp á- í gær
sagði hún til dæmis að taka, að eg
væri illa vaxin!
—Annar tengdasonur minn vill,
að eg sé altaf á Akureyri, en hinn
segist vera viss um, að mér muni
líka miklu betur á ísafirði.
—Þú átt sannarlega góða og um-
hyggjusama tengdasyni!
—Já, það má nú segja! Sá, sem
býr á Akureyri, hælir Isafirði á
hvert reipi, en ísfirðingurinn stað-
hæfir, að Akureyri sé einhver
skemtilegasti staður á jarðríki!
TRADE IT IN
’/woNEW
BULOVA
iz i«w*lt
<297S
SÁe JOeUeASáa
<y>
THORLAKSON and BALDWIN
Watchmakers and Jewellers
699 SARGENT AVE.
WINNlfEG
7
THE BUSINESS OF PRINTING
IS-
0 carry your message into the highways and byways creating sales
and developing trade for those who use its powers for publicity
purposes.
We suggest that you make us your printer and become enthusiastic with
us in tlie quálity of the printing you need.
CCcytumtia JCimitel
695 Sargent Ave.
Winnipeg
Phone 86327-8