Lögberg - 15.12.1938, Blaðsíða 2

0
LÖGrBERG, FIMTUDAGINN 15. DESEMBEB 1938
Um frú Katrínu Einarsdóttur,
móður Einars skálds Benediktssonar
1 blaSi á Akureyri birtist einu
sinni nafnlaust kvæSi, sem ort
var til FriÖriks Jónssonar bónda
á Ytri-Bakka, er hann gaf sveit-
ungum sínum) heilan hval. Þetta
kvæSi er eftir Katrínu, móSur
Einars skálds Benediktssonar.
Frúin játaSi fyrir mér, aS hún
væri höfundur kvæSisins.
Af því aS ekki mun annaS
kVæSiskorn vera til eftir J>essa
fluggáfuSu, mælskukonu, þykir
rétt aS halda því á lofti, enda
svo vel kveSiS, aS þaS þolir
dagsbirtuna. KvæSiS sannar þaS
sem Einar segir um móSur sína:
“Þú gafst mér þinn streng og
boga.”
Kona hefir sagt mér, aS móS-
ir sín hafi veriS á Bakka þegar
þetta gerSist. Og hafi hún soS-
iS hval handa ferSamönnum
meSan á hvalskurSi og útbýt-
ingu hans stóS, til saSningar
mönnum sem sóttu á hvalfjör-
una.
Má af þessu sjá aS hjónin á
Bakka voru hugulsöm og nær-
gætin, eigi síSur en höfSinglynd
Þessi meSferS FriSriks á
hvalnum er fögur til frásagnar,
og vegur vel á móti ýmsum hval-
rekum, sem úlfúS og jafnvei
málaferli risu útaf.
Lítill bær á blásnum hóli stendur,
bóndinn heylaus ýtir fé um lénd
ur.
Fölleit finst þar beSja,
fátt mun hugann gleSja.
BrauSiS vantar, börnin ung aS
seSja.
HarSnar veSur, hjörSin þyrfti
skýh,
hnípinn bóndi, líka kemst aS býli.
Öndin eymdum þjáSa
ekkert veit til ráSa,
andvarp sendir upp til föSur
náSa.
Bær er einn á bakka nærri sæn-
um,
bygging prúS þar lýsir efnum
vænum.
Búsæld, blessun lýSa
byggir'garSinn fríSa,
als er gnægS, þó bresti veSur-
blíSa.
Bólgin hrönn, meS hafís rySst
aS sandi,
hrekur hvali' tvo, aS Bakkalandi.
Brá viS bóndi valinn,
bezti drengur talinn.
SveitarsnauSum sendir annan
hvalinn.
Konungslund í barmi bóndinn
hefur,
bragna ei neinn svo stórmann-
lega gefur.
Drottinn þekti dreginn,
dýra rétti fenginn
honum, sem aS aumur gleymdist
enginn.
Sæll ert þú, er safnar himins
auSi,
sæll ert þú, er snauSan gæddir
brauSi.
Svangir saSning hlakka,
senda kvakiS þakka.
Drottinn launi Friðrik bóhda í
Bakka.
Úr því aS eg hefi nú leitt
Katrínu fram á sjónarsviSiS,
vi! eg fara um hana fáeinum
orSum til fróSleiks og gamans.
SigurSur GuSmundsson, skóla-
meistari á Akureyri, getur þess
einhversstaSar á prenti, aS frú
Katrín hafi talaS “mjallhreina”
íslenzku.
Þetta kvæSi sannar ekki út af
fyrir sig þá umsögn, þó siSasta
vísan einkanlega sé allvel gerS.
Eg. kynist frú Katrínu, og
hlýddi á málsnild hennar; sem
var fólgin aS sumu leyti í tón-
listarkynjuSum áherslum. Hún
hafSi aS visu orSaval á hraS-
bergi og ekki vantaSi hana gáf-
urnar til aS undirbyggja orSa-
valiS.
Katrín talaSi gott alþýSumál,
en var aS sjálfsögSu ólærS í
málfræSi. Hún gat veriS mjög
neySarleg í orSum, sem svo er
kallaS, án þess aS vera stórorS.
Eg ætla nú aS nefna dæmi
þess í samhengi viS kvæSiS, og
læt hana sjálfa segja frá:
“Þegar þetta kvæSi kom út í
blaSi á Akureyri, mætti eg inn-
an veggja N. N. borgara í bæn-
um, sem var áleitinn maSur og
háSskur; en ekki vel viti borinn.
Hann segir viS mig: “Eg trúi
aS þér séuS farin aS yrkja i
blöSin, lofkvæSi um FriSrik á
Bakka.” Eg þóttist kenna háS-
keim í röddinni. Nú var þaS
svo um FriSrik, aS þó hann væri
höfSingi, þótti hann kvenhollur
og skildist mér svo aS borgarinn
væri aS stinga aSt mér sneiS.”
“Ekki hafiS þér, frú Katrín,
orSiS orSlaus?” mælti eg.
Hún svaraSi:
“AuSvitaS reýndi eg aS bera
hönd fyrir höfuS mér, en þér
vitiS, GuSmundur, hvaS viS kon-
urnar erum vanmátta. Eg mælti:
Nei — og hún nefndi nafniS, eg
kann ekki aS yrkja; en ef eg
hefði gáfurnar yðar — þá —
skyldi eg yrkja kvæSi.”
Málsnild Katrínar var aS
sumu leyti fólgin í áherzlum og
hreimfegurS raddarinna*, og aS
sumu leyti í orSavali.
Þegar eg kyntist henni var
Einar sonur hennar aS stíga á
bak skáldfáki sínum, og sáu fá-
einir menn þá strax aS þar var
riddari á ferSinni. MeSal ann-
ars voru þá komnar út i Dag-
skrá snildarlegar frásagnir sein
“HörSur” stóS undir. T. d.
Lax á færi, Útflutningur hesta,
ein um óveSur sem gekk yfir
landiS, stuttorSar snildarlegar
lýsingar, nokkurskonar andlegar
höggmyndir, íslenzkar eins og
stuSlabergiS sjálft, skyklar Lón-
dröngum og Dyrhólaey.
Katrín mintist á þessar rit-
smíSar sonar síns viS mig, og lét
þau orS falla, aS Einsi sinn ætti
bezta pennann, sem nú væri
skrifandi í landinu.
Eg mintist á þaS viS Einar
aS “HarSar”-sögurnar í Dag-
skrá, væru vel skrifaSar. Hann
mælti þá: “Þú ert svo aS segja
einn um þann dóm, því allur
þorri lesenda lítur varla i þann
sámsetning, og gefur ekki fyrir
hann “túskilding.”—
‘Einari kyntist eg fyrst, þegar
hann var nýbúinn aS ljúka lög-
fræSiprófi. Þá var hann búinn
aS yrkja — “Hvarf séra Odds
frá Miklabæ” og “Ásbvrgi.”—
Hann gerSi ekki mikiS úr Ás-
byrgi í samtali viS mig. En
mikiS lof hafSi hann þó fengiS
í Þingeyjarsýslu fyrir þessi
kvæSi.
Einar lofaSi fá skáld í mín
ZIGZAG
5
Orvals pappír í úrvals bók
C
5
2 Tegundir
SVÖRT KAPA I BLA KÁPA
Hinn upprunalegi þunni
vindlinga pappir, sem flestir,
er reykja “Roll Your Own”
nota. Bi8ji8 um
“ZIG-ZAG” Black Cover
“Egyptien” úrvals, h v í t u r
vindlinga pappir — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindl-
ingana eins og þeir væri
vaf8ir í verksmiSju. Bi8jiS
um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
eyru; nema Jónas Hallgrímsson.
— Um hann fór hann þeim orS-
um, aS fá ljóSskáld eSa engin á
NorSurlöndum hefSu staSiS hon-
um á sporSi.
Einar gerSi lítiS úr Gesti
Pálssyni, kallaSi hann “Eftir-
hermu Kjellands, og og sagnar-
stíl Gests heldur ,veigalítinn.”
Þann vetur, sem eg kyntist
Einari fyrst, var Ólafur Haukur
i fylgd meS bróSur sínum. Hann
kom mér fyrir sjónir sem flug-
gáfaS glæsimenni, og mælska
gáfu- og orSsnild hafSi hann til
jafns viS Einar.
Eg starSi öfundaraugum á
þessa bræSur, sem mér þóttu
hafa þegiS af hamingjunni
brautargengi og fararheill innan-
lands og utan. Þessi viSkynning
mín, og þeirra varS á Iíúsavík í
Þingeyjarsýslu, aS vetrarlagi, þá
bjó frú Katrín móSir þeirra þar
í þorpinu ásamt Kristínu dóttur
sinni, mærin sú lét HtiS yfir sér.
en mér virtist hún vera frábær-
lega vel gefin og búin kvenkost-
um í rikum mæli.
RagnheiSur, dóttir Katrínar
og Benedikts, var þá heimasæta
á HéSinshöfSa, trúlofuS Júlíusi
SigurSssyni er síSar varS banka-
stjóri á Akureyri. *
Eg mintist á þaS eitt sinn viS
Ólaf Hauk, hvort hann fengist
ekkert viS skáldskap, kom af því
aS hann ræddi oft um þau mál.
Hann svaraSi á þá leiS, “aS
sinn tími væri ekki kominn.”
Skömmu síSar druknaSi hann í
ElliSavatni, og þótti mér mikill
mannskaSi aS því glæsilega ítur-
menni. Hann var þá orSinn
bóndi á ElliSavatni, vildi ekki
ganga mentaveginn i æsku nema
stuttan spöl. Ekki veit eg hvort
mynd er til af Ólafi Hauk sem
nokkuS kveSur aS, hann hafSi
yfirbragS fult svo glæsilegt sem
Einar bróSir hans, og eygSur
var hanp frábærlega vel. “Þeir
deyja ungir sem guSirnir elska,”
segir gamalt máltæki.
Þessi grein átti ekki aS fjalla
aS neinu leyti um Benedikt
Sveinsson, sem Katrín taldi gáf-
aSasta mann landsins á þeirri tíS.
En eitt atriSi vil eg þó herma
eftir honum, þvi aS mér þykir
þaS svo einkennilega merkilegt.
Hann mælti eitt sinn viS Einar
son sinn eftir aS Einar var byrj-
aSur á aS birta skáldskap sinn:
“Þú ert hagorSur, Einar minn,
og getur veriS aS þú verSir
skáld, en eitt ætla eg aS segja
þér, og mundu þaS: Enginn
verður verulegt skáld, nema hann
sc trúaður maður.”
Eg ætla, aS stórmælskir menn,
t. d. meistari Jón, Benedikt
Sveinsson og Haraldur Níelsson,
séu meiri skáld þó ekki hafi þeir
ort en þorri manna, sem gefiS
hafa út kvæSabækur, samlík-
inga auSur mælsku mannanna.
kemur upp um þá skáldgáfunni.
Frú Katrín var alin upp á
ReynistaS í SkagafirSi viS auS
fjár og “aristokratiskan” hugs-
unarhátt. Hún bar mikla lotn-
ingu fyrir höfSingjaháttum, og
kom mér fyrir sjónir, svo sem
nokkurskonar drotning fegurSar
og gáfna. En ekki veit eg neitt
um þaS hvort hún hafSi brjóst-
gæSi, eSa kvenlegan hjartslátt til
jafns viS fegurS og gáfur. ÞaS
gæti veriS til marks um drotn-
ingareSli hennar, sem hún sagSi
viS mig eitt sinn, og nú skal
greina: “Þegar eg var ung,
óskaSi eg mér þess, aS eg eign-
aSist þann mann sem gáfaSast-
ur væri á íslandi og þá ósk fékk
eg uppfylta.” — AS svo mæltu
þagnaSi hún og leit i gaupnir
sér. Mér varS sömuleiSis orS-
fall og horfSi út í gluggann.
■
Guðmundur Friðjónsson.
—Lesb. Mbl. 13. nóv.
Bréf
Edmonton 9. des. 1938
Herra ritstjóri Lögbergs:
Eins og hefir áSur veriS getiS
um í íslenzku blöSunum, þá var
eg kosinn sem fulltrúi fyrir Ed-
monton-deildina af “Plumbers &
Steamfitters Union” til aS mæta
á alsherjarþingi þess, félagsskap-
ar fyrir bæSi Canada og Banda-
ríkin, sem haldiS var í ágúst í
Atlantic City i New Jersey,
U.S.A. ÞaS eru nú tíu ár síSan
slikt alsherjarþing hefir veriS
haldiS, þar sem mörg hundruS
fulltrúar mæta frá öllum hlutum
Canada og Bandarikjanna. Hefir
aSalstjórn félagsins ekkb fundist
þaS vera tækilegt aS halda slíka
fundi, á meSan “kreppan”
þrengdi aS á allar hliSar. Nú
virtist þeim aS kreppan væri
farin aS slaka til á þeim sviS-
um, sem okkar félagsskap varS-
ar. Nú kallaSi yfirstjórn þessa
öfluga félagsskapar til fundar
þetta ár. Félagsskapur þessi,
“The International Plumbers &
Steamfitters Union,” borgar úr
sjóSi félagsins öllum fulltrúum
sem þar mæta, “union wages”
fyrir allan þann tíma, sem þeir
eru burtu frá heimilum sínum,
eins allan ferSakostnaS þeirra.
VerSa þessi útgjöld stór upphæS,
enda halda þeir þessi alsherjar
þing sín undir vanalegum kring-
umstæSum aSeins fjórSa hvert
ár. ÞingiS stóS yfir í viku, þar
sem sérmál þessa félagsskapar
voru rædd. Flest af því sem
þar gjörSist og sem almenning
varSar hefir veriS gjört opin-
bert í blöSunum, bæSi í Canada
og Bandaríkjunum, svo þaS virS-
ist engin þörf aS fjölyrSa um
þaS hér.
Nokkrum löndum mínum
mætti eg á þessu ferSalagi.
í Nfew York mætti eg Mr.
Elswood Johnson, er hann son-
ur Thos. H. Johnson, fyrverandi
Attorney-General í Manitoba. Er
Mr. Johnson fulltrúi fyrir The
American Gum Co., og ferSast
erlendis sem erindreki þeirra. En
til heimilis er hann á Long
Island. Þá heimsótti eg Gretti
Eggertsson, sem einnig er bú-
settur á Long Island. Tók eg
mér far meS neSanj arðarj árn-
brautinni þangaS og dvaldi þar
í góSu yfirlæti viS mikla gest-
risni í þrjá daga og nætur. Grett-
ir er sonur Árna Eggertssonar
fasteignasala i Winnipeg og þarf
því ekki langt aS sækja þaS, aS
láta gestum sínum HSa vel, og
stendur kona hans honum ekki
aS baki meS þaS. Grettir er
rafmagnsfræSingur og hefir arS-
sama vinnu. Margt mætti segja
um New York borg, því margt
mætir þar auganu, en aS lýsa
þeirri, borg treysti eg mér ekki
til' þar sem alt skiftist á, auS-
legS og fátækt. En mannvirkin
þar eru stórkostleg og hugvitiS
— og sumstaSar er þar svo
mikiS boriS í, aS manni verSur
þaS ósjálfrátt á aS spvrja sjálfan
sig, hvernig geta veriS til fátækl-
ingar, þar sem annaS eins hefir
veriS hrúgaS niSur af peningum.
En fögur borg er New York á
piirtum.
Af því, sem eg hafSi tíma til
aS sjá og kynnast, fanst mér
mest til um sýningarhöll borg-
arinnar (The Music Hall).
I Toronto heimsótti eg Kára
Bardal, frænda minn, sem tók
mér opnum örmum; er hann
sonur Halldórs Bardal, sem er
óhætt aS segja aS flestir aS
minsta kosti eldri íslendingar
vestan hafs kannast viS frá
bókasöluárum Halldórs heitins.
Káru hefir ábyrgSarfulla stöSu
hjá einu Finance Co. þar í borg-
inni, einnig mætti eg þar í borg
Kára Frederickson, hann er
bankastjóri hjá The Bank of
Canada. BáSir þessir Islending-
ar tóku mér tveim höndum og
gerSu mér alt til ánægju.
I Winnipeg þar sem eg er
fæddur og uppalinn mætti eg
fjöldi af frændum og vinum.
En mesta gleSiefni mitt á þessu
ferSalagi var aS geta séS mína
kæru móSur, sem búsett er á
Gimli, sá eg um leiS einkasystur
mína, Mrs. S. Bergman, sem líka
á heima á Gimli.
Þá vil eg þakka Mrs. H. S.
Bardal fyrir mjög ánægjulega
stund á heimili hennar, hafSi hún
safnaS þar saman fjölda af
kunningjum sem eg annars hefSi
ekki getaS séS. Eg þakka ykkur
öllum, sem eg kom til og gerSuS
mér ferS þessa skemtilega, og
hefSi helzt viljaS geta skrifaS
hverjum fyrir sig. En endur-
minningarnar um ykkur öll
munu lengi lifa í huga mínum.
Yfir þaS heila tekiS var ferS
þessi mér bæSi til fróSleiks og
skemtunar.
ÞaS var gott aS koma heim
aftui^ — heim til konu og barna
— heim í sólbjartan daginn í
Alberta.
GleSileg jól og farsælt ár!
J. G. Henrickson.