Lögberg - 11.01.1940, Blaðsíða 7

LÖGBERGrf FIMTUDAGINN 11. JANÚAB, 1940
7
Það, sem eg
velti fyrir
mér
(Af sjónarhóli vísindanna)
Eftir J. B. S. HALDANE
Eftirfcirandi ritgerð var skráð
á skjal, sem lagt var í horn-
steininn að byggingu enska
stórblaðsins “Daily Express.”
•
Eg er maður hamingjÍKsamur.
Flestir meðbræðra minna gegna
störfum sínum fremur til þess
að vinna scr brauð, heldur en
vegna starfsins sjálfs. Eg er
líffræðingur og þykir starf mitt
SVO skemtilegt, að eg get ekki
haft hugann við annað, stund-
inni lengur. í dag hefi eg t. d.
verið að velta fyrir mér þremur
viðfangsefnum. Eg hefi verið að
hugsa um, hvernig gerjun verk-
ar, um erfðalögmál hjá ‘Vlahl- i
ium” (skrautjurtir af körfu-
blómaæftinni) og um hinar kyn-
legu breytingar, er verða á tauga-
kerfi minu, þegar eg fell í svefn,
°g helzt mætti líkja við gang-
skiftingu í bifreið. Þessi við-
fangsefni hafa öll hagnýta þýð-
ingu: hið fyrsta og síðasta fyr-
ir læknisfræði og efnagerð, hið
annað fyrir aldinrækt, vegna
þess að svipuð lögmál virðast
gilda um dahlíur og eplatré.
En ef svo færi að fornfræðing-
ar komandi tíma skyldu rekast
á þetta skjal, þá myndu þeim
ekki þykja þessar spurningar
merkilegri heldur en flestum
lesendum “Daily Express” þykir
þær nú á dögum, því að eitt af
tvennu mun þá að líkindum
verða fram komið. Eg vona að
menning og vísindi hafi tekið
framförum. Og þá verða þeir,
sem grafa upp, að líkindum
borgarar í Alríki þessa heims og
svörin við spurningum mínum
verða eins alþekt og hreyfingar
plánetajana og starfsemi hjart-
ans eru nú á dögum. En svo
gæti lika farið, að við hefðum
brapað niður i villimensku, og
nð þeir, sem þá búa á rústum
Eundúnaborgar, norðan Teinps-
ar, etji fjandskap við þá, sem
raða löndum sunnan árinnar.
Ef svo væri komið, mvndi þeim
heldur ekki þykja merkilegar
spurningar mínar. Þeir græfu
bá eftir fjársjóðum en hirtu
ekki um þessi hlöð.
Þessi möguleiki er eitt af því,
sem eg er oft að velta fyrir mér,
því að það er mjög sennilegt, að
örlög menningar okkar verði
ráðin á þessari öld. Mér verður
°ft hugsað til Rómverja og til
þeirra, er þar áður áttu heima í
Egiptalandi og Mesópótamíu og
sköpuðu dýrleg listaverk, sem
einmitt er verið að grafa upp,
þegar eg rita þetta. Hrun Róma-
veldis mætti vera okkur áminn.
ing, ef við skildum hana. En
það gerum við ekki. Sumir telja
að “brauð og leikir,” sem hinum
fátæku var látið i té ókevpis,
hafi valdið hruninu. En þeir
gleyma því, að ríkið var við líði
* 500 ár eftir að til þeirra gýli-
gjafa var stofnað. Aðrir halda
því fram, að Rómverjar hefðu
átt að manna vinnandi stéttirn-
ar. Þeir gleyma því, að borgin
var unnin af Gotum, sem voru
ennþá síður mannaðir. En enda
þótt eg geti ekki ráðið þessa
gatu, þá finst mér meira vert um
slika höfuðdrætti úr sögunni
heldur en nákvæmar frásagnir
at siðari tímum.
Hin forna menning Evrópu er
nú að laga sig eftir hinum nýju
skilyrðum, sem iðntæknin hefir
skapað. En auk þess á hún i
vök að verjast gegn tveimur nýj-
um menningarstraumum, sem
steðja að úr austri og vestri og
þykjast meiri og betri. Það er
kommúnisminn og Amerískan.
Báðar þessar stefnur virðast mér
harla mikilvægar og eg held að
við gætum lært nokkuð af báð-
um. Eg myndi óska þess að
London ætti eins góð söngleik-
hús og New York og eins góða
alþýðufræðslu i líffræði og
Moskva. En eg óska ekki eftir
að London semdi sig á neinn
hátt að siðum þeirra um per-
sónulegt frelsi. Eg fylgist af
miklum áhuga með hinni
grimmilegu og stundum blóðugu
baráttu, sem ameríska stjórnin
heyir gegn áfenginu og hin rúss-
neska gegn hvítliðum. f þessari
baráttu kennir harðfylgi og ofsa,
sem vart á sér stað nema í ungri
og uppvaxandi menningu.
Eg get ekki felt mig við hug-
sjónir Ameríkumanna né komm-
únista af þvi að þær eru báðar
langt um of fjárhagslegar. Báð-
ar eiga sammerkt í því, að telja
fjárhagsleg afköst öðrum mann-
legum dygðum æðri, enda þótt
gróðinn lendi annað hvort í vös-
um einstakra manna eða hjá
rikinu. Hjá báðum stefnir í þá
átt að gera lífið vélrænt og
menninga steypta í sama mót.
Nú er eg ekki mjög hrifinn af
vélum, en hefi mikinn áhuga fyr-
ir lífinu. Eg hefi ekki eignast
bíl né viðtæki, en eg á stóran og
fagran blómagarð. Mínir menn
eru ekki þeir, sem eru eins og
fólk er flest, heldur þeir, sem
gera óvænta hluti, svo sem að
flytja boðskap frá Belgíu til
Hollands í stríðinu og vera með-
limir í jazzhljómsveit eða komm-
únistaflokknum.
Ekki tel eg mest um vert að
beina vísindunum að dauðum
hlautum, sem efnahagskerfi okk-
ar hvílir á, heldur að lifinu
sjálfu. Eg hefi ekki aðeins á-
huga fyrir lækningum heldur á
tilraunum til þess að koma al-
menningi til að hugsa um sinn
eigin líkama á vísindalegan hátt.
Árið sem leið dóu 6,000 konur
úr brjóstkrabba i Englandi og
Wales. Ef þær hefðu komist
undir læknishendi, þegar fyrstu
sjúkdómseinkennin komu í ljós,
þá mundi að minsta kosti fjórar
af hverjum fimm vera enn á lífi
og heilar heilsu. Þetta er aðeins
eitt dæmi af mörgum. Þess
vegna held eg, að það væri jafn-*
vel mjög þarflegt að allur al-
menningur lærði undirstöðuatriði
í læknisfræðií
En samt finst mér viðleitni
til þess að beita vísindalegum að-
ferðum á andlega sviðinu ennþá
meira heillandi. Eg efast af-
skaplega um gildi þeirra flestra.
Flest af þvi, sem gengur undir
na(f|ninu vísindaleg sálarfræði,
virðist mér vera gersamlega ó-
visindalegt. Sama er að segja
unr erfðafræði, glæpafræði og
fleiri slík “fræði.” Hinn fá-
menni, varfærni hópur vísinda-
manna og kvenna sem starfa á
þessum sviðum er um setinn af
slíkri hjörð af háværum froðu-
snökkum, að eg get vel skilið
þá, sem hefja upp rödd sina
gegn framgangi vísindanna. Á-
deila þerira hittir venjulega hina
óhoðnu fylgifiska. En vísindin
eru í framgangi. Við vitum
nægilega mikið í sálarfræði til
þess að lækna suma af áfbrota-
mönnunum og geðveika, og um
arfgengi nægilega mikið til að
fullyrða, að sumir fávitar ættu
ekki að hafa leyfi til að auka
kyn sitt. En þetta ber ekki að
skilja svo, að ekki eigi að refsa
neinum afbrotamanni né heldur,
að enginn heimskur maður megi
giftast. Mér er ekki einungis
ant um framfarir vísindanna,
heldur og að geta greint hina
stillilegu og lágróma rödd af
skynsamlegu viti innan um hin
háværu óp frá gervi-vísinda-
mönnum og andstöðumönnum
allra vísinda.
Þótt eg aðhyllist enga trúar-
skoðun finst mér trúmál hugð-
nwmt umræðuefni. Trúarbrögð-
in tákna tilraunir mannsins lil
þess að setja vitsmuni sína og
tilfinningar í samræmi við til-
veruna. Hinn vitræni þáttur í
þessum tilraunum finst mér
merkilegastur sakir hins stór-
kostlega hugarflugs. Sagan um
það, hvernig hundruð miljóna
manna fóru að festa trúnað á
meyfæðinguna, á kóraninn, senr
ekki var til, eða hin sáluhjálp-
legu áhrif af því að liaða sig i
Ganges, eru hrífandi bæði sögu-
lega og sálfræðilega. En tilfinn-
ingarnar virðast mér þó alvar-
legri hlið málsins. Eigi þekk-
ingin ekki að láta eftir sig opið
skarð, sem hjátrúin mun vissu-
lega fylla, verður maðurinn að
læra að skoða sig sem borgara
í þeirri veröld, sem vísindin hafa
kent honum að þekkja. Sem
betur fer veit eg að slíkur hugs-
unarháttur er mögulegur.
Eg hirði minna um stjórnmál
heldur en fólk flest vegna þess
að eg er sannfærður um, að all-
ar stjórnmálastefnur, sem nú
eru uppi, séu hrossakaup, sem á
sínum tíma eigi fyrir höndum að
víkja fyrir sjónarmiðum, sem
hvila á vísindalegum grundvelli.
Eg er fremur hálfvolgur stuðn-
ingsmaður verkamannaflokksins
af því eg álít núverandi skift-
ingu á þjóðarauði okkar rang-
láta og svo af því að í sumum
iðnaðargreinum eru dagar hinn>
ar frjálsu samlcepni þegar taldir.
En eg kýs heldur stóriðju, sem
rikið hefir með höndum heldur
en auðmennirnir. Eg er með-
mæltur þeim hreyfingum, sem
stefna að víðtækari fjárhags-
heildum, svo sem brezka heims-
veldinu og bandalagsrikjum
Evrópu, þótt eg geri mér von um
að þetta tvent útiloki ekki hvort
annað.
Eg er rétt í meðallagi hrifinn
af nútíma bókmentum og list-
um. Að miklu leyti eru þær að-
eins tilraun með búning, sem oft
mistekst. Eins og sakir standa
tek eg franskar bókmentir fram
yfir enskar. Ekki er eg að upp-
lagi söngnæmur, en samt dylst
mér ekki, að útvarpið hefir bætt
smekk manna i tónlist.
Mér þykir gaman að konum,
því eg er eins og aðrir karlmenn,
en eg hefi ekki sérstakan áhuga
fyrir gáfnafari þeirra. Öðru
máli er að gegna með börn, eink.
um drengi. Hver meðalgreindur
drengur er brot af vísindamanni
og listamanni um leið. Við, sem
fullorðnir erum, reynum eftir
föngum að venja hann af slíkri
flónsku og tekst það oftast. En
þangað til þetta hefir tekist er
sæmilega greindur strákur miklu
skynsamari og miklu betri lags-
maður heldur en hver meðal-
maður fulltíða. Mér þykir gam-
an að hinni vaxandi þekkingu
okkar á sálarlífi barnanna, en
meira þykir mér þó til um þær
tilraunir, sem gerðar eru, upp í
opið geðið á grimmilegri mót-
stöðu, til þess að kenna börnum
það, sem börnum þykir mest
gaman af öllu, sem sé mannlega
liffræði. Þar með á eg ekki við
fræðslu um kynferði, heldur um
afstöðu barnsins til umhverfis-
ins og hvernig líkami þess starf-
ar. Börnin eru framtíðarvonir
mannkynsins. Við gefum þeim
ekki það, sem þeirra er. Mörg
þeirra, sem bezt gætu tekið við
æðri mentun fá hana ekki. önn-
ur fá meiri mentun heldur en
þau óska eftir eða geta meðtekið.
Varla nokkurt þeirra fær að til-
einka sér visindaleg sjónarmið
fyr en eftir að þau hafa verið
fyit af úreltum hugmyndum, sem
gera vísindalega hugsun mjög
Andrew Danielsson hyltur
með vegulegu samsœti
i samkomuhúsi Blaine-bæjar í
tilefni af 60 ára afmæli sínu.
En þegar verið er að rekja
æfistörf einhvers manns, er mjög
hæpið að treysta á augnabliks
desember s.l. var innfalHð> Qg þá hælt við að úr
því verði aðeins skjallmál og
skrum og innantómur gull-
hamrasláttur, en slíkar froðu-
fellingar eru algjörlega ónauð-
Þann 22.
hr. Andrew Danielson haldið
veglegt heiðurssamsæti i tilefni
af sextugasta afmælisdegi hans.
Samsætið fór fram í fundar.
húsi lútersku kirkjunnar í
Blaine og nokkuð á annað
hundrað manns tóku þátt í því.
Til samsætisins var efnt af
íslendingum í Blaine og þeirri
bygð og skipaði séra Guðmundur
,1. Johnson forsæti.
Fundarhúsið og borðin voru
smekklega prýdd með hlómum
og öðru fögru skrauti.
Fyrstur tók til máls hr. Jó-
hann J. Straumfjörð, sem með
nokkrum fögrum og velvöldum
orðum skýrði frá tilgangi sam-
sætisins og lét hann ánægju sina
í ljósi yfir því að sjá svo inarga
fslendinga samankomna til þess
að heiðra afmælisbarnið með
nærveru þeirra.
Þá reis séra H. ,1. Johnson úr
sæti sínu og flutti mjög hugljúfa
og vel viðeigandi bæn. Því næst
hvatti söngstjórinn okkar hér á
ströndinni, hr. Sigurður Helga-
son, alla til þess að syngja
“Hvað er svo glatt; við hljóð-
færið var snillingurinn Jónas
Pálsson er spilaði undir söngv-
ana öllum til ánægju.
Rausnarlegar veitingar voru
fram bornar af nokkrum konum
og stúlkum bygðarinnar, og und-
ir borðum skiftust á ræður og
söngvar.
Þessir tóku til máls, ásamt
forseta: séra Erlingur .ólafsson,
séra Albert Kristjánsson, séra
Halldór J. Johnson, hr. Guðjón
Johnson, hr. Jónas Pálsson og
frú Sigriður Paulson.
Allir töluðu ræðumenn mjög
hlýlega í garð afmælisbarnsins
og með mörgum völdum orðum
sýndu þeir fram á dugnað og
atorku hr. Danielssonar í öllu
því, er hann hefði á einn eða
annan hátt lagt hönd að, og ekki
sízt á sviði stjórnmálanna og
ýmsra velferðarmála bygðarinm
ar, einnig hefði frámkoma hans
á löggjafarþingi Washingtonríkis
verið íslendingum og íslenzkri
þjóð til stór sóma í öll þau 10
ár, er hr. Danielsson skipaði þar
sæti við afbragðs orðstír.
Einnig skemtu tveir ungir
menn, Mr. D. Danielson og Mr.
Lee, með hljóðfæraslætti. Þá
afhenti séra Guðm. P. Johnson,
Mr. Danielsson ljómandi fallegan
I.E.S. gólf-lampa, sem afmælis-
gjöf frá Blaine og bygðarhúum.
Því næst kvaddi hr. Danielsson
sér hljóðs og þakkaði fyrir þann
mikla heiður, er sér hefði sýnd-
ur verið, og með mörgum snjöll-
um orðum lét hann í ljós hlý-
hug sinn til allra viðstaddra og
þeirra, er á einn eða annan hátt
hefðu sýnt sér vinarhug i sam-
bahdi við afmælisdaginn, og sér-
^taklega mintist hann þeirra
góðu og hlýju orða, er komið
höfðu bréflega frá hinum vel-
virta, blinda öldungi, hr. Magn-
úsi Johnson frá Fjalli.
Að endingu sungu allir Eld-
gamla ísafold, My Country og
torvelda. Eg álít, að réttlæti til
handa börnunum sé meira áríð-
andi heldur en réttlæti fyrir
fullorðna.
Þetta er nokkuð af þeim við-
fangsefnum, sem hugur minn er
að glíma við. En sem liffræð-
ingur geri eg mér ljóst, að allir
menn eru mismunandi, og eg er
alls ekki að halda þeim að öðr-
um.—Jón Eyj>órsson Jnjddi.
—Vaka.
Enskir sjóliðar eru nú ekki
lengur látnir bera nafn þess
skips, sem þeir eru á í húfunum.
Er þetta gert til þess að gera
njósnurum erfiðara fyrir að
fylgjast með ferðum enskra her-
skipa.
lod Save the King.
Samsætið var hið ánægjuleg-
asta í fylsta skilningi, því þar
ríkti eining og bróðurlegur hug-
ur. Svo fóru allir heim til sín
glaðir í anda.
—G. P. J.
ANDREW DANIELSSON
SEXTUGUR
synlegar í sambandi við gestinn,
sem við erum að minnast hér i
kvöld, þvi nóg eg til af sönnum
og virkilegum viðburðum.
Mig langar því til að það, sem
eg segi um Mr. Danielsson reyn-
ist satt og ábyggilegt, þrátt fyrir
það, þó að stilfærslan verði að
sjálfsögðu fátækleg.
Hreinskilnislega sagt, hefi eg
sjaldan fundið eins sárt til van-
máttar iníns eins og einmitt nú,
þar sem meðalmensku minni er
ætlað að tala vfir hausamótun-
um á Andrési Daníelssyni, einum
hinum slyngasta ræðumanni
Vestur-íslendinga, bæði á ís-
lenzku og ensku máli; ekki verð-
ur því mótmælt, að mikið dregur
það úr örðugleikunum, þegar
verk mannsins sjálfs, sem tala á
um, eru svo mælsk, að ræðu-
maður getur næstum þagnað, og
gefið þeim orðið, en þannig
stendur á í þetta sinn, og læt eg
því verk Mr. Danielssonar leysa
mig af hólmi.
Að mínu áliti er Andrés
Danielsson stórmerkilegur mað-
ur, gæddur hæfileikum og mann-
kostum í ríkum mæli. Og vil eg
nú leitast við að færa nokkrar
ástæður fyrir þessari skoðun
minni.
1. Mr. Danielsson hlýtur að
vera eðlisgáfaður maður, annars
hefði hann ekki getað aflað sér,
á fullorðins aldri og af sjálfs-
dáðum, þeirrar mentunar, að ná
fullu valdi á islenzku og ensku
máli, og það svo, að geta inætt
hverjum sem er, og hvenær sem
er á ritvelli eða ræðupalli, og
einnig aflað sér ágætrar þekk-
ingar á bók- og reikningsfærslu.
2. Mr. Danielsson hlýtur að
vera stór hæfileikamaður, annars
hefði hann ekki verið kosinn 5
sinnum í röð á löggjafarþing
Washingtonríkis, þar sem hann
sat um 10 ára skeið við góðan
orðstír, og til þess að verða
slíkrar stöðu aðnjótandi varð
hann auðvitað að ganga 5 sinn-
um á hólm við suma af færustu
mönnum kjördæmlsins.
4. Mr. Danielsson hlýtur að
vera trúverðugur og sanngjarn
í dómum, annars hefði hann
ekki verið kosinn 6 sinnum i
röð af samborgurum sínum, ein_
mitt þeim, sem bezt þéktu til
hans, til þess að gegna frið-
dómara embætti, sem hann hafði
á hendi samfleytt í 20 ár, eða
þar til hann gaf ekki kost á sér
lengur.
4. Mr. Danielsson hlýtur að
vera mannkosta maður og kær-
leiksríkur, annars hefði hann
ekki tekið til fósturs og alið
upp tvö munaðarlaus börn, og
reynst þeim sem ætti hann í
þeim hvert bein, og nú þegar
þessi börn eru uppkomin og
búin að festa ráð sitt, vakir hann
yfir velferð þeirra eins og þegar
þau voru að byrja að sleppa sér
á milli rúma.
Þetta læt eg nægja, þó eg viti
vel að margfalt meira sé ósagt
en það, sem sagt hefir verið, því
æfinlega er betra að segja of
lítið en og mikið.
Látum oss öll þakka Mr.
Danielsson fyrir þáð, hve djarf-
lega hann hefir haldið á lofti ó-
flekkuðum fána þjóðar vorrar.
Lengi lifi Andrés Danielsson!
(Ræða flutt af Jónasi Pálssyni á
sextugasta afmælisdegi Andrcw
Danielsson, Blaine, Wash.).
Eg hefi valið þá leiðina hér
í kvöld, að lesa af blöðum, það
sem eg hefi að segja, þó mér sé
það fullljóst, að slíkt sé ávalt
leiðinlegra, heldur en það sem
mælt er af munni fram.
ANDRÉS DANIEDSSON
FJÓRUM SINNUM 15 ÁRA
Fjórum sinnum fimtán ára,
frár, og kennir engra sára
á fæti eða fingurgóm.
Stóð þó harla oft i eldi
árla dags og fram að kveldi,
en heyrðist aldrei lemja lóm.
Brimraddaður, brekkusælAnn,
braust hann fram, þó virtust
tækin
léleg fyrir litinn dreng.
Ekki hræddist Andrés brattann,
áður hafði hann glímt við
skrattann
og vaðið margan stríðan streng.
Komst í höfn með fé og frama,
fáir hefðu gert það sama,
að ösla djúpt og ískalt fljót.
Hann stökk á land og steytti
hnefa,
strákur fór og reisti klefa,
og fékk sér góða og fagra snót.
Við það óx hans dáð og dugur,
dirfska ný og karlmans hugur,
konan tók nú byrði á bak;
Þau héldu móti suðri og sólu,
sína göngu Drotni fólu,
og gengu heim með Grettis-tak.
Frægð sér gat á þjóðar þingum,
þó hann mætti köppum slyng-
um,
hopaði ekki um hænufet.
Fáir gátu mælt hann máli,
því maðurinn hafði kjaft úr
stáli,
og aldrei neinum undan lét.
Nú situr hann með færi að
fiska,
og flytur konu nóg á diska,
aldrei þó hann sæki sjó.
Vitið brúkar við að næla,
verður mörgum á að skæla,
sem horfa á aflann er hann
dróg.
Þökkum öll i þjóðar nafni
þessum mæta dreng, í stafni
á skútu vorri , um langa leið;
vel hann tók þar oft til ára,
einkum þegar lyftist bára,
og virtist ætla að skemma skeið.
22. desember, 1939.
—Jónas Pálsson.
LEIÐTOGINN ANDREW
DANIELSSON 60 ÁRA
22. DESEMBER 1939
Hvað mun hér tákna sú um-
hvggja öll,
alskrýdd prýðileg samkvæmis-
höll;
hér hefir þökkin og vinsældin
völd,
veðrið og fólkið er indælt í
kvöld.
Ljósin og blómin þau ljóma hér
skær,
líðandi stund þessi er okkur
kær;
sextugan leiðtoga heiðrum vér
hér,
hollum sem málefnum fylgi sitt
lér.
Danielsson lifi um ótal mörg ár,
ásýnd hans göfug og skarplegar
brár
gefa til kynna hans leiðsögn
mun löng,
lýðsins við hylli og vorfugla
söng.
Frúin með umhyggju lýsir hans
leið,
lvftir frá steinum að brautin sé
greið
gætir alls velsæmis, glaðlynd og
prúð,
gjarnan að fátækramálum er
hlúð.
Niður með alt, sem er lélegt og
lágt,
lifi það alt, sem er göfugt og
hátt.
Þroski til sigurs er þjóðanna
hrós,
þá flýja myrkrin við skínandi
ljós.
—K. D. Johnson
f sumum löndum notar lög-
reglan það ráð, að sprauta á ó-
róaseggi rauðum “anilin”-lit, en
það er afar erfitt að ná þessum
lit úr fötum manna. Á þenna
hátt eru óróaseggirnir auðþekkj-
anlegir og því auðvelt fyrir lög-
regluna að hafa hendur í hári
þeirra.