Lögberg - 13.06.1940, Page 6

<
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. JCNÍ 1940

Sonur hinnar dánu
(Ií ússneskt æfin týri)

Kinu .sinni, þegar veturinn hafði lagt
fyrstu snjóbreiðuna sína vfir sléttur Sí-
beríu, runnu tveir sleðar inn í þorp eitt lítið
nálægt bökkum fljótsins Jena. Auk nokk-
urra Kósakka og hins stranga yfirmanns
þeirra, höfðu sleðarnir meðferðis konu eina,
sem hulin var blæju, svo ekki sá í andlit
henni. Allir gátu þess til að hún væri ein af
þessum ógæfusömu útlögum, sem dæmdir
eru til að lifa lífi sínu það sem eftir er í
þessum evðilöndum, langt frá átthögum sín-
um. En eymd þessarar ógæfusömu konu,
átti fljótt að taka enda. Sjúk var hún borin
inn í hús eitt, grasakona þorpsins var sótt,
og eftir að útlæga konan hafði fætt son,
andaðist hún. Presturinn hafði komið til
þess að heyra skriftamál hennar. Hann
skírði barnið, en enginn fékk að vita nafn
móðurinnar. Þrem dögum seinna tóku
Kósakkarnir gröf í gaddfrosinn kirkjugarð-
inn, rétt við múrinn. Þar var hin óham-
ingjusama kona jörðuð, og góðhjartaðar
kymsystur hennar báru vatn þangað, sam-
kvæmt landvenjunni, og heltu því yfir leiðið,
til þess að það skyldi frjósa sem fyrst svo
líkið skyldi ekki verða villidýrunum að bráð.
“Hvað á að gera við bamið?’* spurðu
menn liðsforingjann, sem komið hafði með
ókunnu konuna.
“Þi getið alið það upj) á kostnað sveft-
arinnar,” svaraði hann.
“Þið getið alið það upp á kostnað svei't-
sögðu þeir; “við erum allir eign tigins
herramanns, sem býr langt í burtu héðan.”
“Látið þá barnið líka verða að þræli
hans!” svaraðx hinn harðbrjósta maður um
leið og hann þaut af stað á sleðanum sínum.
Þá var barninu komið í fóstur hjá fátæk-
asta hirðingjanum þar í þorpinu. Enginn
spurðist nokkru sinni fyrir um það, enginn
komst að heiti móður þess. Kússar tíðka
það mjög að gefa mönnum auknefni. Litli
smælinginn yfirgefni, sem virtist dæmdur
til eymdar og volæðis alt frá fæðingu, var
næstum altaf nefndur “sonur hinnar látnu.”
Jarðeignum þem í Síberíu, sem hinn
tigni höfðingi átti, veitti forstöðu aðals-
maður einn óæði-i tignar. Hann kom nú
heim úr ferðalagi og frétti með mikilli
gremju um barnið, sem fæðst hafði og nú
skyldi verða þorpinu til byrði. Enga viður-
kenningu vildi hann sýna fátæka hirðingj-
anum, sem átti að ala það upp, en kallaði
hjálparlaust barnið “beltikróaun,” “óskila-
krakkann” eða valdi því enn þá verri hæði-
yrði. Hirðinginn og kona hans, sem sjálf
áttu mikla ómegð, skáru mjög við neglur sér
allan viðurgerning við ókunna barnið.
Drengurinn óv upp í fyrirlitningu, skorti og
skömm. Samt varð hann ekki þrár eða
jirjóskur í skapi en var altaf þolinmóður og
mildur. Alla þá neyð og þjáningu, sem
hann varð að þola, áleit hann óhjákvæmilega
með öllu. Alla þá vinnu, sem á hann var
lögð fi’á blautu barnsbeini, leysti hann af
hendi með iðni og fúsu geði.
En einu sinni höfðu börn hirðingjans leik-
ið vesalings einstæðinginn alt of grátt, og
þegar húsfaðirinn kom heim frá kránni óður
og ær af brennivíni, dró hann drenginn fram
úr króknum, sem hann sat grátandi í, lamdi
hann drjúgum í viðbót og fleygði honum síð-
an á dyr. Sonur hinnar dánu gekk kjökrandi
á fljótsbakkann og þorði ekki að snúa aftur
heim, því hann óttaðist ennþá verri með-
ferð. Þar var nótt, ein af þessum dutlunga-
fullu sumarnóttum Síberíu, þegar engin
dimma grúfir yfir, aðeins ástúðlegt hálf-
rökkur. Tunglið .skein á bylgjur fljótsins
og hvítu smásteinana á bakkanum.
Er drengurinn horfði á það, gleymdi
hann bágindum sínum. Hann fór að langa
til að leika sér, safnaði saman æði stórri
steinahrúgu og byrjaði að byggja lítið hús.
Þá heyrði hann alt í einu yndislegan söng
alveg á næstu grösum. Hann leit undrandi
í kringmm sig, en enginn var þar sýnilegur.
Ómarnir heyrðust áfram og það var eins og
.sá, 'Sem söng, sæti við hlið hans. Hann
spenti gi-eipar og hlustaði. Það var eins og
öllum bágindum og mótlæti væri blásið burtu
úr hjarta hans. Honum fanst hann vera
svo léttur og frjáls og ánægður, eins og hann
gæti á ekkert framar kosið í heiminum. Þá
snart lítil hönd við öxl hans og blíðleg rödd
sagði. “Af hvefju heldurðu ekki áfram að
leika þér?”
Drengurinn opnaði augun hálf skelkað-
ur, og hann sá yndislega litla stúlku, fáum
árum eldri en hann var. í hið síða og þykka
hár hennar var fléttað vatnsliljum og um
ennið hafði hún stórar, snjóhvítar perlur.
Aldrei gat hann til fulls lýst búningi hennar,
en sagði altaf að sér hefði virst sem hin
skínandi hvítu klæði hennar væru ofin úr
tunglskinsljóma. Hver hún var og hvaðan
hún hafði komið, gat hann ekki skilið, en
hann spurði hana ekki um það. Hann
gleymdi öllu öðru en því, hve fögur hún var,
og hún lék sér við hann eins og hxín hefði
verið systir hans. Þau bygðn hallir og keis-
araborgir úr sandi og steinum. Því næst
strauk hxin hárið frá enni hans, þvoði andlit
hans í tæru vatni fljótsins og sagði:
“Sjáðu nú, hvað J>ú ei*t fallegur!” Og
hún kysti á hreinu, skæru augun hans, á
enni hans og munn og þrýsti honum að
hjarta sér. Enginn hafði áður sýnt syni
hinnar dánu slíka ástúð og blíðu. Hann
varð svo sæll, því fram að' þessu höfðu allir
barið hann og hótað honum öllu illu.
En undir eins og hin stutta, bjarta nótt
var á enda og sólin var aftur að koma upp,
néri litla stúlkan augun og sagði:
“Eg er syfjuð! Nú verður þú að fara
heim, annars færðu ávítur.” Við þessi orð
varð drengnum aftur ljúst, hvað hann átti
bágt, og hann spurði:
“Kemurðu þá aldrei liingað aftur ? Eng-
um manni er neitt um mig gefið, ætlar þú
líka að yfirgefa mig?”
Augu stúlkunnar fyltust af tárum. Hxxn
strauk honum nokkrum sinnum með hend-
inni yfir ennið, og sagði:
“Frá þessari stundu skulxx þeir ekki
ofsækja þig og hata framar!” Hún andaði
í lófa hans og bætti síðan við: “Alt, sem
þú tekur þér fyrir hendur, skal hepnast þér.
Eg mun heldur ekki yfirgefa þig; í hvert
skifti, sem ferðalangurinn föli” — liún benti
á tunglið — “kemur í ljós, mun eg vonast
eftir þér hingað út. Farðu nú heim, dyrnar
hjá hirðingjanum eru opnar.”
Drengurinn gerði eins og lixin sagði
honum, en þegar hann sneri sér við til þess
að líta á vinkonu sína að skilnaði, var hún
horfin.
Alt var kyrt og hljótt. Vatnið í fljót-
inu bærðist blíðlega og það var eins og söng-
urinn fagri ómaði aftur frá bylgjunum. Þá
las drengurinn morgunbæn sína. í hljóði og
gekk heim.
En eftir því sem liann nálgaðist hús
hirðingjans varð honum þyngra og þyngra
í skapi. Hann hugsaði með sér:
“Þetta fer aldrei vel. Eg verð sjálfsagt
skammaður og barinn eins og vant er.” En
alt fór öðru vísi. Hirðinginn sagði ekki eitt
einasta illyrði við hann. Konan talaði blíð-
lega til hans og gaf honum nóg að borða.
Slæmu drengirnir sem annai’s voru vanir að
berja liann, komu nú á móti honum vin-
gjarnlegir í bragði og alt var með svo
furðulegum hætti orðið öðx*u vísi. Þegar
hann fór út í skóginn fann hann altaf safa-
mestu berin, og ef hann kastaði færi sínu í
ána, kom altaf fiskur á öngulinn. Ef hrein-
dýr flæktist frá hjörðinni fann hann það
fíjótlega aftur. Alt, sem hann tók sér fyrir
hendur, hejmaðist honum.
“Hann er laghentur,” sögðu menn, “það
eru ósýnilegu andarnir, sem gefa honum
heill og blessun.” En þegar nóttin nálgað-
ist hraðaði hann sér jafnan út á óbygðan og
evðilegan árbakkann, og hitti þar altaf litlu,
yndislegu velgerðakonuna sína. Þau i*öbb-
uðu saman og léku sér, en stundum var hún
líka alvarleg. Hún kendi honum margt merki-
legt, sýndi honum jurtir og grös, sem lækna
kvilla og krankleika og steina, sem vernda
mann fyrir eitri og gjörningum. Skilningur
hans og vit skýrðist í hvert skifti, sem hún
ræddi við liann. Orðin féllu í samræmi við
hugsanir hans og án þess að taka eftir Jiví
talaði hann oft eins og spekingur. Þá sagði )
fólkið í sveitinni: \
“Hinir ósýnilegu hafa ekki einungis
gefið honum lagtækar hendur, þeir hafa líká
gefið honum viturt hjarta.”—
Nú leið óðum að vetri og hann er fljótur
að ganga í garð í Síberíu. t júlí svíður
sólarhitinn hverja jurt og hvert grasstrá en
undir eins í október kemur sólin ekki í ljós
á himninum fyr en um miðjan dag og er þá
ens og óljós skífa, hitar ekkert og lýsir lítið,
og hverfur aftur eftir fáar klukku^tundir.
“Hvar er bærinn hans pabba þíns?”
sagði drengurinn við vinkonu sína, “get eg
hitt þig þar þegar vetrarhörkurnar koma og
])ú getur ekki lengur gengið við ísi lagða
ána ?”
“Þá verður þú að fara lengra upp á
landið,” svaraði hún, “að hinu æðisgengna
Angora-fljóti. Það fljót rennur með slíkum
hraða og fossaföllum, að enginn ís getur
lagst vfir bylgjur þess. Þar geturðu altaf
hitt mig. ”
Öllum mönnum JxStti nú vænt um son
hinnar dánu, nema tigna forstjóranum, sem
var s'trangur og harðbrjósta við alla undir-
menn sína. Hann átti eina dóttur barna,
sem hét Isidóra. Isidóra litla var tveimur
árum yngri en litli munaðarlausi drengur-
inn, yndislegt barn, en næstum eins liarðlynd
eins og faðir hennar. Hið illa fordæmi
hafði snemma spilt ungu hjarta hennar.
Þegar hún gekk á götunni, urðu allir að lúta
henni djúpt og auðmjúklega, jafnvel aldur-
hnignir menn. Og þegar hana langaði til
að aka. ísleða á ísnum á Jena-fljótinu, var
hestum ekki beitt fyrir sleðann hennar, held-
ur urðu synir hinna ánauðugu manna, dreng-
ir þorpsins, að drag>a hana. Þá sat hin litla,
náðuga ungfrú, sveipuð loðfeldinum sínum
með svipu í hönd og skemti sér við að slá
drengina, sem drógu hana. Einu sinni, þeg-
ar sonur hinnar dánu dró hana, vildi svo til
að hann hrasaði og féll á hálum ísnum. Þá
sveiflaði hún keyrinu sínu og sló hann svo
hann fékk rauðar og bláar rákir á hálsinn.
En um leið og hann stóð upp aftur og togaði
í sleðann, brast ísinn undir sleðanxxm og
hann sökk. Hinn drengurinn, sem dró með
honum, slepti sleðabandinu þegar og hraðaði
sér á braut. Munaðarleysinginn einn varð
eftir. Hann sá, hvernig elfurin lokaðist yfir
höfði litlu stúlkunnar og honum fanst sem
hans eigið líf myndi farast. Aður en óp
hinna drengjanna höfðu kallað nokkurn til
hjálpar, hafði hann kastað sér ofan eftir
druknandi stúlkunni. Fyrst í stað drundu
kaldar bylgjur fljótsins vfir höfði hans eins
og hann ætlaði að sökkva niður í næturmvrk-
ur dauðans. Því næst fanst honum að litla
vinkonan hans ka'mi á móti honum, legði
dóttur aðalsmannsins í arma hans og bæri
þau bæði upp á yfirborðið. Hann sá aftur
dagsins ljós, og í fangi hans lá meðvitundar-
laust barnið drambsama, sem fyrir skömmu
hafði misþvrmt honum. Hann og hinir
drengirnir báru liana til hallar föður hennar
og aðalsmaðurinn grimmi grét og néri sam-
an höndum sínum í övæntingu, er hann sá
eftirlætið sitt liggja kalda og meðvitundar-
lausa við fætúr honum. En dóttirin náði sér
og ]>á vaknaði grimd föður hennar. Hann
kendi “óskilakróanum” um að óhapp þetta
hefði viljað til og skipaði að fara með hann
út og berja hann. Þá safnaði hin örmagna
Ísidóra öllum þeim kröftum, sem liún átti
í eigu sinn, stökk upp xír rximi sínu, gekk
fram fvrir drenginn og sagði:, “Nei, faðir
minn, nei! Enginn skal misþyrma þeim,
sem bjargað hefir lífi mínu. Þú veizt ekki,
hvað eg sá og revndi þarna niðri í vatninu.
Eg var umkringd af ógurlegum verum, þær
voru með mannsandlit, en þau voru bleikblá
og blóðlaus. Líkaminn var þakinn skeljum,
'í stað handleggja voru langir, beittir uggar,
sem þeir teygðu í áttina til mín og æptu
hásum röddum:
“Komdu hingað! komdu hingað ! Þú
ert ein af oss. Það berst heldur ekki neitt
lijarta í brjóstinu á þér.” Þá kom yfir mig
ógnarleg dauðans angist, en drengurinn, sem
(“g var nýbúin að vera vond við, hafði flýtt
sér á eftir mér — hann bjargaði mér undan
þesisum skrýmslum, tók mig í faðm sér og
lyfti mér aftur upp í blessað dagsljósið.
Aldrei skal drenglyndi það, sem liann sýndi
mér, verða endurgoldið með illu.”
Faðir hennar varð að láta undan henni
og upp frá þeim degi var Isidóra eins og
alt önnur manneskja. Hún varð blíð og
mild við alla, sem voru af lágum stigum, já,
næstum auðmjxík við hann, sem frelsað hafði
líf hennar.
Næst, þegar tunglsljós var, gekk dreng-
urinn xit að Angora-fljótinu og þar hitti
hann litlu vinkonuna sína. Á hálsi lians sá-
ust ennþá svipuhögg Isidóru og stúlkan
spurði hann spjörunum úr. Hann sagði
henni ])á alt af létta og bæj;ti því við að sér
hefði ekki sýnst betur en hún hefði komið
til móts við hann niðri í elfinni.
“Ekki skjátlast þér þar,” sagði hún,
“og það var líka eg, sem lagði druknandi
stúlkuna í faðm þér. Hefir þú aldrei heyrt
að það bxii verur í ám og vötnum?”
“Þá ert þxi líka Rússalka?” hrópaði
hann og stökk á fætur óttasleginn. Þegar
hún svaraði: “Já, eg er það!” gleymdi hann
þegar í stað öllu ]>ví, sem hún hafði vel til
lians gjört, reif skírnarkross sinn af brjósti
sér, hélt honum gegn henni og hrópaði:
“Vík frá mér, óskírða tælikvendi og
liörfa á brott undan heilögu merki krossins! ’ ’
En litla stúlkan hörfaði ekki undan
krossmarkinu. Augu hennar fyltust aðeins
tárum. Hún var Rússalska, en ein af þeim
góðu. 1 Rússlandi segja menn að þær séu
ungbörnin, sem borin eru út af mæðrum sín-
um eða öðrum, áður en þau eru skírð, og
kastað í ána. Þar hefst æfi þeirra að nýju
ogj þráin eftir jörðinni, sein ])au áttu að lifa
á og þau hafa verið svift, knýr þau oft upp
á bakkann. Þau elska mensku börnin, vernda
þau í hættum og gefa þeim oft fáséðar gjafir.
En vondu Rússölskurnar — það eru sjálfs-
morðingjar, sem liafa kastað sér í örvænt-
ingu yfir illvirkjum sínum út í fljótið og
beðið þar bana. Um þær ganga margar
sagnir. Mikil hætta er búin hverjum þeim,
sem verður að næturlagi á vegi slíkrar
Rússölsku.
Því var það, að drengurinn skelfdist við
að heyra að velgerðakona hans væri úr
flokki slíkra vera. En er hxxn horfði róleg
á krossmarkið og sagði:
“Vilt þxi sakfella þann, sem þxi hefir
aldrei revnt að öðru en góðu?”
Þá kastaði hann sér fyrir fætur hennar
og bað innilega um fyrirgefningu. Já, hann
kendi í brjósti um vesalings stúlkuna, sem
altaf varð að búa djúpt niðri í kðldu, dimmu
vatninu. En hún snart augu hans og sagði:
“Horfðu niður í fljótið og segðu mér
hvað þii sérð þar niðri.”
Þá ultu bylgjur Angora-fljótsins gagn-
sæjar fyrir augum lians og allar götur niðri
í speiltairu djúpinu, stóð hús — dýrleg bvgg-
ing eins og úr himinbláum eðalsteinum með
blikandi hvítt þak xir silfurbergi.
Þegar drengurinn sá hina skínandi
byggingu, hrópaði hann:
‘ ‘ En' livað það lilýtur að vera dásamlegt
að bxia þarna niðri í þessari dýrlegu höll!”
“Já, þar bý eg,” sagði stúlkan, “og ef
])ú vilt nú gera mig reglulega glaða, þá
komdu með mér!” Hann svaraði ekki.
Kaldur hrollur fór um hann allan og hann
hörfaði nokkur skref aftur á bak frá fljótinu.
“Nú, svo þú hugsar þig um,” sagði
Rússalkan fagra. “Þxi minnist ekki þess,
að það er þín vegna, sem eg hefi stígið upp
frá dýrlegu höllinni minni og hefi svo oft
orðið að þola þvingandi loft jarðarinnar.
Neitir þú mér nú um það fyrsta, sem eg bið
þig um — viljir ]>xi ekki endurgjálda traust
mitt og gjalda ást við ást, þá sérðxi mig
aldrei framai*. ”
“Aldrei framar!” hrópaði sonur hinnar
dánu, og um leið mintist hann þess, hversu
líf hans liafði verið vesælt og snau'tt áður
en hann kyntist litlu stúlkunni frá fljótinu.
Þá gekk hann fram, liorfði ennþá einu sinni
niður í djúpið — hann sneri sér við og leit
í björtu augu gtúlkunnar og hvíslaði að
henni:
“Eg fer með þér!” Þá sló hún örmun-
um utan um hana og steypti sér niður í
iðandi strauminn. Snöggur, ákafur sárs-
auki sljóvgaði drenginn, en aðeins andar-
tak, þá andaði hann aftur óhindrað og nxi
stóð hann niðri í spegilskæru höllinni, sem
hann fyrir stundu liafði aðeins eygt í gegn-
um vatnið. Hér virtist lionum hin yndislega
vinkona hans ennþá fegri en þegar hann sá
hana á jörðinni, og' hópur af áþekkum, jafn-
fögrum börnum tóku vingjarnlega við lionum
í hópinn. Hann var nú um stund með þeim,
saklaus og gæfusamur eins og þau, án þess
að kenna hungurs eða þorsta eða liafa neitt
af þörfum og nauðsynjum mannanna eða
sjúkdómum þeirra og áhyggjum að segja. Hér
]>ektist hvorki elli né hrumleiki, aðeins eilíf
bernska. Enginn mismunur fanst á árstíð-
um. Þar var enginn vályndur vetur né svíð-
andi sumar. Trén sitóðu sífelt laufguð og
blómum skrýdd, en blöðin voru stinn og ó-
bifanleg, blómin ilmlaus og köld viðkomu
eins og ís. Sólin skein heldur ekki þarna
niðri, en tunglsljósið var dagsbirtan þeirra,
sem þarna bjuggu. Þegar tungl var mink-
andi, syrti að, og er þess naut ekki við, féllu
öll börnin í fasta svefn.
Þannig fór og með son liinnar dánu
])arna niðri í djúpinu. Hann sofnaði og
vaknaði aftur með hinum börnunum, en ekk-
ert tók hann eftir, hvað margir dagar og
mánuðir liðu á meðan. í svefninum dreymdi
hann stundum lífið á jörðunni og einu sinni
þótti honum hann sjá hina fögru Isidóru, sem
brosti blítt og' ástúðlega til hans of veifaði
lionum með hvítu hendinni sinni. Þegar
hann nú aftur vaknaði við tunglsljósið, var
hann farinn að þrá jarðlífið. Þráin óx stöð-
ugt, og' hann stóð oft og starði upþ í gegnum
bylgjurnar og hlustaði eftir, hvort hann
heyrði ekki menska rödd.
Litla Rússalkan tók eftir þrá lians. Hxín
horfði leng'i sorgmæddum, augum inn í augu
hans og' sagði við hann: “Kærleikur þinn itil
mín hefir fært mér lang\rarandi fórn. Eg
sé að hjarta, þitt er ekki lengur lijá mér, þú
þráir jörðina, óróleika hennar og sársauka.
Nxí skal eg uppfylla óskir þínar.” Því næst
lagði hún hendi sína þétt á augu honum,
Jirýsti löngum skilnaðarkossi á varir hans,
og er hann aftur fékk sjónina, lá hann uppi
á fljótsbakkanum. Veturinn var liðinn. Sól-
in orðin stór og voldug og skein á laufguð
trén, og jörðin var vafin grænum sumar-
gróðri.