Lögberg - 13.06.1940, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. JUNI 1940
7
Þekkingarneiátar
fslenzkað af
Jakobinu J. Stefánsson.
NáTTÚRUFRÆÐILEGS EfíLIS
Flestra vísindamanna skoðnn
er það, að þegar baugur er í
kringnm tungl eða sól, viti það
á stormasamt veður, jafnt á
sumri sem vetri, (á vetrum kall-
ast það rosabaugur — kringum
tunglið, — en sé það í nálægð
v'ð sólina, þá oft nefnt gyllini-
ský).
Málshátt Zuni Indíánanna:
“begar sólin er í húsi sínu, mun
hrátt rigna,” telja vísindamenn
sannan. Baugurinn myndast við
geislabrot af ísköldum vatnsdrop-
l,rn, er þevtast og hnappast
bannig saman undan vætukend-
um óveðursstraumum í hálofti,
utan úr órafjarska; eru því sýni-
legir stundum alllöngu áður en
vætu eða storms verður vart á
jórðu. Stundum eru hringirnir
•itlausir, en stundum með all-
skærum litum (einkum nálægt
sól) en með litum halda þeir
sjaldnast lögun sinni, og eru þá
Ur ófrosnum regndropum en
°kki hríðarfjúki.
En hvernig sem hringirnir eða
kringbrot þessi eru umhverfis
tungl eða sól, með litum eða
ekki, þá vita þeir oftast á storma,
séu aðrir óveðurs-fyrirhoðar í
samræmi þar við.
•
Við hæði heimskaut jarðar-
Jnnar varir, að samantöldu yfir
árið, dagshirta 65 kl.stundum
lengur en við Miðjarðarlinuna.
kemur þetta af því, að loftslagi
þar er svo háttað, að það sveigir
°g endurspeglar meir geisla sól-
urinnar, svo þeir haldast við i
þvi alilöngu eftir að sólin er
gPngin undir.
•
Ljósárið — svonefnt hjá
stjörnufræðingum — er óraleið
sú, sem ljósið fer, sem er 186,000
uiilur á hverri sekúndu, hins
vanalega árs.
•
Gufuhvolf jarðar nær, i það
uiinsta, 120 mílur upp frá jörðu.
• •
læknisfræðilegs efms
Legar hörn fá lungnahólgu
þpfir, fvrir skömmu siðan, verið
tekin upp sú aðferð af læknum
a spítala einum í Skotlandi, að
•ata sjúklinginn hvíla fyrir opnu
þannig að kaldur vindgustur
eða gola geti leikið um andlitið.
Lessi aðferð reyndist svo vel, að
Gestum ef ekki öllum hatnaði
V|ð hana. Á þessu sjúkrahúsi er
þvi þetta ráð jafnan tekið, þeg-
ar börn fá lungnabólgu.
•
Vísindamenn á Rússlandi eru
Uýbúnir að finna upp rafurmagn-
að áhald til að rannsaka með
þfeðlislegt ástand mannslíkam-
ans, og þá einkanlega orsakir
iunvortis lasleika. Kvað áhald
þetta hafa revnst mjög vel við
að þekkja og skilgreina krabba-
•Ueinsgerla á byrjunarstigi.
•
Margir hika við að taka mjög
beisk eða bragðill læknismeðöl,
er því einkanl. svo varið með
börn og unglinga; er þá gott ráð
að núa tunguna með ís, áður
en tekið er inn, því bragðtilfinn-
ing sljófgast um stund, og sé
þá meðalið tekið tafarlaust, finst
beiskjubragðið lítið sem ekkert.
•
Á Þýzkalandi voru, fyrir ekki
meira en einu eða tveimur ár-
um síðan, loftbátar lánaðir lækn-
um við lækningatilraunir við
kíghósta í börnum. Sögðu lækn-
ar þar, að háloftsflug stöðvaði
mjög hástann.
Fyrir ekki löngu siðan var
flogið hátt í loft upp með barn,
sem var þungt haldið af kig-
hósta, sem ekki varð stððvaður;
við það batnaði hóstinn. Það
var loftslagsbreytingin, sem
gerði það að verkum.
•
Að neyta uppihaldslaust, eða í
allar máltiðir, fæðu, sem er
þung í meltingu er og hefir
reynst mörgum hættulegt. Það
kemur af því, að þung fæða er
erfið í meltingu, og séu ekki
meltingarfærin nógu sterk —
eins og oft vill verða — til að
geta melt hana, verður eftir af
hcnni i maganum, þar gevmist
hún, og með tímanum veldur
hættulegum skemdum, og þar af
leiðandi viðsjárverðum sjúk-
dómum. Ætti þvi fólk jafnan
að gæta þess, að hafa léttari
fæðu meðfram hinni þyngri, þvi
enginn getur verið algjörlega
fullviss um styrkleika melting-
arfæranna. Það er ekki erfitt
nú á tímum að fá upplýsingar
um hvað séu þungar fæðuteg-
undir, og hvað ekki.
• • •
FORNFRÆÐILEGS EFMS
Lengi vel hefir verið haldið,
að alt hafi verið skráð með
höggletri er ritað var á elztu
tímum, sem sögur fara af, en nú
telja ihenn spursmál að það hafi
ætið svo verið. f rústum Nínevu
borgar hinnar fornu fanst “bóka-
safn” er samanstóð af ekki færri
en 10,000 þryktum leirtöflum.
Sá siður, að brúðguminn gefi
brúði sinni gullhring er þau
giftast. er talinn að vera kominn
frá forn-Egyptum.
Aftur í grárri fornöld, þegar
engir peningar voru mótaðir,
enginn gangeyrir eða mynt til í
öllu Egyptalandi, þá létu menn
búa til hringi úr því gulli er þeir,
hver um sig, áttu til. Var þá
hringurinn vanalega borinn á
fingri sér einum eða fleirum,
eftir þvi hve mikið sá átti af
gnlli, sem lát búa þá til; að bera
þannig á sér gullið var gjört til
þess að geta altaf verið viss um
að tapa því ekki. Hringir þess-
ir voru að stærð og útliti líkir
sléttum eða óútflúruðum gull-
hringum nútíðarmanna.
Svo Jiegar einhver giftist, —
því giftingar voru þá eins og nú
— þá dró hann hringinn á fing-
ur brúðarinnar, sem merki um,
að hann væri ekki einungis að
gefa henni sjálfan sig, heldur
einnig alt það gull, sem hann
ætti til i eigu sinni.
Að ýmsir þjóðsiðir o. fl. gæti
borist frá Egyptalandi til Evrópu-
manna er engan veginn ólíklegt,
því einkanlega i fornöld voru á-
hrif frá Egyptalandi afarmikil á
Gyðingalandi. Þaðan til Róm-
verja, þvi Gyðingaland var, eins
og kunnugt er, einn hluti hins
rómverska rikis fvrir og nm
Krists burð, en rómversk menn-
ing breiddist víða út um Evrópu.
í fornöld var altítt, að kaup
það er inenn fengu var borgað
með salti. Gladiatorarnir, eða
skilmingamennirnir í Róm, sem
börðust á skilmingasviðinu,
fengu salt i kaup. Salt er á
Latinu “Sal” en af latneska orð-
inu er hið enska orð “salary”
dregið.
Það sýnir sig því sjálft, að í
fornöld hefir salt verið fólki dýr-
mætara en nú á dögum, og hefir
það liklega komið af því, að það
hefir þá verið sjaldfengnara, og
vist afar-erfitt að fá það flutt.
Einn helzti akvegur, sem gjörð-
ur var fyrir verzlunarviðskifti á
ftalíu er enn þann dag i dag
nefndur “Vio Salaria” sem í
rauninni þýðir “Salt stræti.”
Karl fvrsti, sem hvert glappa-
skotið gerði eftir annað í stjórn-
artíð sinni, varð það á, meðal
annars, að leggja skatt á saltið.
Hélt nú við upphlaupum um
land alt; bændur og búalið gengu
i stórhópum og heimtuðu með
liávaða miklum salttollinn af-
numinn; loks var það gert, en
ekki fyr en þremur árum seinna,
og þá af þeirri ástæðu, að það
“væri sama sem að leggja skatt
á frelsi manna, að leggja auka-
skatt á saltið.” Það er mjög
líklegt að aðalástæðan fyrir
valdamissi og afdrifum kon-
ungs þessa hafi verið þessi ó-
heilla saltskattur.
Til forna rikti sú skoðun, að
ef einhver vildi ekki nevta salts
með öðrum manni við máltíð,
þá sýndi hann hinum með þvi
fullan fjandskap. Oft við veizlu-
höld var barist upp á líf og
dauða, þegar einhver riddarinn
vildi ekki neyta saltsins með öðr
um.
Væri sagt um einhvern, að
“hann væri ekki gefinn fyrir
saltið,” var það tekið sem full
yfirlýsing um, að sá hinn sami
væri lítt ábyggilegur — ekki
treystandi. Svona dýrmætur og
þýðingarmikill var þessi nútím-
ans almenni fæðubætir álitinn til
forna.
að þaðan mundi helvitiskenn-
ingin runnin.
Einnig var i Bramatrúnni
sælubústaður fyrir góða menn,
eftir dauðann, i háa lofti, þar
sem var hver himna-sælubústað-
urinn upp af öðrum, sjö að tölu,
og jókst altaf sælan eftir þvi
sem ofar dró. Er ekki með öllu
óliklegt að þaðan sé komin hug-
myndin um himnana sjö í
kaþólsku trúnni. (Sbr. “í sjö-
unda himni”).
Bramatrúin hafði verið með
afbrigðum lífseig, hafði fjölda
áhangenda, áhrifaði flest éf ekki
öll trúkerfi víðsvegar um Asiu,
alt upp að frumkristni.
• •
SANNSÖGULEGS EfíLIS
Allmörgum öldum fyrir Krists
burð, var veldi Bramatrúarinnar
á Indlandi svo mikið, að það
hreif á þjóðfélagsskipulagið
þannig: að enginn skvldi dirf
ast að skifta uin stöðu — hann
væri i hana kominn af því hann
hefði langað í hana i fvrra lif-
inu!
f Bramatrúnni var einnig
kvalastaður eftir dauðann, fvrir
vonda menn, lengst niðri i iðr-
um jarðar — eða helzt í neðsta
afgrunni tilverunnar, þar sem
þeir voru látnir kveljast öllum
upphugsanlegum kvölum. Þess-
vegna hefir þess verið getið til,
prmtmq.
L distii
istinctiJe and persuasn)e
P'
UBLICITY that attracts’ and compels action on
the part of the cuatomer is an important factor
in tlie development of business. Our years of experience
at printing and publishing'it at vour disposal. Let us
help you with your printing and advertising problems.
OKe COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Ave. WINNIPEG Phones 86 327 - 8
Voðatima fornaldarinnar virð-
ast vera aftur komnir — tímarn-
ir þegar grimmir alræðisinenn
með ' óáldarlýð sínum, gráum
fyrir járnum, æddu um löndin
að leggja þau undir sig, hvert
af öðru.
Norðaustur af Kína, á Gobi-
eyðimörkinni á meðal Mongóla,
fæddist árið 1162 sveinbarn,
með — að sögn — blóðlifur í
hendinni. Móðir barnsins, Hau-
\
lon, taldi þetta fyrirboða þess,
að drengurinn mundi yfirvinna
heiminn. Hann var síðar meir
jafnan nefndur Genghis Khan.
Siðan hyrjaði æfisaga hans, þá
t.æplega fulltíða manns, með si-
feldum rigaferlum, unz hann
lagði af stað i fararbroddi fvrir
litt siðuðum óaldarlýð, og í ein-
um af fyrstu bardögunum sem
hann átti i — svo grimmum og
djöfullegum, sem mest mátti
verða — gengust að sjö hundr-
uð þúsund menn, en tvö hundrúð
þúsund lágu dauðir eftir á víg-
vellinum. Hann hertók hina
blómlegu borg Herat, og með
eldi og járni jafnaði hana við
jörðu, eftir ægilegt blóðbað.
Hann hlifði engu, svo ekkert
kvikt lifði eftir innan þeirra
liorgarveggja, og ekki sást svo
mikið sem grænt grasstrá upp
úr jörðu. f nær 40 ár gevstist
Genghis Khan þannig áfram á
drápsferli sinum, um Asiu og
Evrópu, knúður af valdafikn og
grimd, til að drepa og eyði-
leggja, unz veldi hans náði, eins
og dauðans skuggi, yfir löndin
alla leið frá Kinahafinu að bökk-
um Nneiper.
Sjötugur að aldri var hann
enn í drápshug; snéri hann þá
aftur til Gobi-eyðimerkurinnar
þar sem hann var upprunninn,
til að geta þaðan náð að ganga
á milli bols og höfuðs á Norður
Kínum.
Þá var það eina nótt, er hann
sat einn í tjaldi sínu, að stjörnu-
spámenn hans gengu fyrir hann
og féllu honum til fóta, og kunn-
gjörðu honum að úr stjörnunum
hefðu þeir lesið að hann væri
hættu. Fimm stjörnur, með aT
stöðu sinni, útvísuðu að ef hann
héldi áfram herferðinni til Norð-
ur-Kina væri hans aldurtilastund
komin. Genghis Khan tók
stjörnuspámennina tafarlaust af
lífi, lét svifta upp tjöldunum og
hélt viðstöðulaust áfram ferð
inni. En alt í einu hné hann
dauður til jarðar, og vissu menn
aldrei hvaða sjúkdómur varð
honum að bana.
Hvað sem menn vilja segja
um eftirsókn fjármunalegs gróða
af striðum og styrjöldum, þá er
það að öllum likindum litt seðj-
andi valdafikn sem valdið hefir
meiri blóðsúthellingum en nokk-
uð annað.
Það var valdagræðgi, ekki síð-
ur en kvennamál, sem urðu þess
valdandi, að Atli Húnakonungur
lagði upp i 20 ára blóðferil sinn
um Austur- og Mið-Evrópu. Atli,
“refsivöndur drottins,” svonefnd-
ur, varð konungur Húna árið
433. Riki eða þjóðland það, er
hann réði vfir, er nú nefnt llng-
verjaland og Transylvania. Yfir-
borðs ástæðan fyrir grimdar-
tiltæki Atla virtist vera sii, að
dótturdóttir Rómverjakeisara —
sem var æfintýrakona — hafði
sent honum hring og leitað ráða-
hags við hann. En fyrir gjörðir
einhverra í Rómaborg gat ekki
sá ráðahagur tekist. Þó Atli
ætti nógar eiginkonur, hafði
hann samt þetta fyrir ástæðu til
ófriðar, og lagði af stað í reiði
með hálfviltan Húna-her, á
drápsferil um hið viðlenda rom-
verska riki, og fleiri staði.
Hann var ekki tilkomumikill
að vallarsýn; svartgrár á hörund
með úlfgráan, þykkan hárþyril,
inneygður, en þó ofurevgður, og
mikill á lofti. I tvo tugi ára fór
hann drepandi og rænandi, alt
frá Caaspia-hafinu að bökkum
Rinarfljóts. Nú gleymdist keis-
aradóttirin rómverska og Atli
giftist hinni glæsilegu ungmey
Ildigo. f lok brúðkaupsveizl-
unnar slangraði hann út ur
veizlusalnum og datt niður dauð-
ur af drykkjusvalli og hrjálæði.
Allir þessir sigurvegarar upp-
rættu það sem til var af inenn-
ingu og mentun hvar sem þeir
fóru. Hungur og hörmungar
urðu hlutskifti þeirra fáu sem
æir skildu eftir með lífi. Aldrei
framkvæmdu þeir neitt það, er
miðað gæti til uppbyggingar
fvrir land eða lýð. Skvldi það
nú á dögum verða ólíkt, þegar
hundruð og aftur hundruð þús-
unda troða helveg, og þola flest-
ar hugsanlegar hörmungar? Af
rás liðinna atburða, af rás nátt-
úrulögmálsins sjálfs, er þó eitt
hægt að segja með vissu — að þó
einhverjum þessara sigurvegara
tækist með sínu drápsafli, að
yfirvinna tuttugu heima, þá bið-
ur að baki þeim sjálfum kranga-
legur náungi, skininn og beina-
ber; það er dauðinn, sem fyr eða
siðar sigrar og svelgir þá sjálfa.
Fyrirsagnir um notkun
á Miracle gerdufti
Miðdegisverðarbollur þurfa
ekki ávalt að taka langan tíma
til undirbúnings, sé rétt á hald-
ið, eins og þessi fyrirsögn eða
forskrift her með sér, sé notað
Miracle igerduft:
1 bolli af heitu vatni
1 smáskeið af Miracle gerdufti
2 matskeiðar af sykri
2 teskeiðar af salti
1 bolli af heitri, ferskri mjólk
7 bollar af sigtuðu hveiti, á-
samt smjöri á stærð við egg.
Miracle gerduftið skal leyst
upp i vatni sem svarar tuttugu
mínútum; siðan skal hrært sam-
an við það svkri, salti, bræddu
smjöri, mjöli og mjólk, eins og
mælt er fyrir; þetta skal síðan
standa á heitum stað sem svar-
ar tveim klukkustundum, og
því næst sett á pönnu til bökun-
ar. úr þessu fást um 40 bollur
af meðal stærð; hér er um heil-
næma fæðu að ræða, sem fólk
yfirleitt ætti að nota.
Margar fleiri forskriftir má fá
með því að skrifa á ensku eða
íslenzku til Dvson’s, Ltd., Win-
nipeg.
Innköllunar-menn
LÖGBERGS
Amaranth, Man............B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota ........B. S. Thorvardson
Arborg, Man................Elías Elíasson
Árnes, Man............. Sumarliði Kárdal
Baldur, Man............................O. Anderson
Bantry, N. Dakota......Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash.........Arni Símonarson
Blaine, Wash.............Arni Símonarson
Bredenburv, Sask...............S. Loptson
Brown, Man....................J. S. Gillis
Cavalier, N. Dakota......B. S. Thorvaldson
Churohbridge, Sask.....................S. Loptson
Cvpress Rh7er, Man............O. Anderson
Dafoe, Sask..............J. G. Stephanson
Edinburg, N. Dakota........Páll B. Olafson
Edmonton ...............................
Elfros, Sask.....Mrs. J. H. Goodmundson
Foam Lake, Sask..........................
Garðar, N. Dakota.........Páll B. Olafson
Gerald, Sask...........................C. Paulson
Gevsir, Man................Elías Elíasson
Gimli, Man. .................. O. N. Kárdal
Glenboro, Man.................O. Anderson
Hallson, N. Dakota ........Páll B. Olafson
llavland, P.O., Man...Magnús Jóhannesson
Hecla, Man.........................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota ...........Jolm Norman
Hnausa, Man..........................Elías Elíasson
Husavick, Man................0. N. Kárdal
Tvanhoe, Minn.................... B. Jones
Ivandahar, Sask..........J. G. Stephanson
Langruth, Man.........................John Valdimarson
Lesjie, Sask...........................Jón Ólafsson
Lundar, Man..................Dan. Lindal
Markerville, Alta.......................O. Sigurdson
Minneota, Minn...................B. Jones
Mountain, N. Dakota........Páll B. Olafson
Mozart, Sask.............................
Oakview, Man...............
Otto, Man....................Dan. Lindal
Point Roberts, Wash..........S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta............... O. Sigurdson
Reykjavík, Man.......................Árni Paulson
Riverton, Man........................Björn Hjörleifsson
Seattle, Wash................J. J. Middal
Selkirk, Man.............Th. Thorsteinsson
Siglunes P. O., Man.....Magnús Jóhannesson
Silver Bay, Man..........
Svold, N. Dakota.........B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask............J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota.......Einar J. Breiðfjörð
Víðir, Man...........................Elías Elíasson
Vogar, Man..........................Magnús Jóhannesson
Westbourne, Man........................Jón Valdimarsson
Winnipegosis, Man....Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Beach, Man...........O. N. Kárdal
. Wynyard, Sask............J. G. Stephanson
l — •