Lögberg - 18.07.1940, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. JÚLI, 1940
5
I bjóðrœkniserindum
norður við
Manitobavatn
Eftir DR. RICHARD BECK,
forsetn Djóðræknisfélagsins.
Það hefir verið mér bæði til
gæfu og gagnsemdar, að eg hefi
haft tækifæri til þess að heim-
S8pkja margar af bygðum fslend-
Inga í landi hér, þó að enn séu
eif?i allfáar þeirra, sem eg hefi
eigi komið í, bæði í Canada og
kandaríkjunum. En því tel eg
slíkar heimsóknir hafa verið mér
‘il gæfu, að við nánari kynni af
löndum mínum í íslenzkum ný-
Vgðum hérlendis hefir styrkst
^já mér trúin á sigurmátt hins
'slenzka kynstofns til framsókn-
ar. þó við ramman reip örðug-
ieika sé að draga; en til gagn-
Semdar hafa slíkar heimsóknir
orðið mér með þeim hætti, að eg
hefi stórum fræðst uin Iífskjör
t*au» sem landar minir eiga við
aÖ búa á hinum ýmsu stöðum
uðr í álfu, og að sama skapi hef-
lr aukist skilningur minn á að-
staeðum þeirra og viðfangsefn-
Uin og samúð mín með þeim í
iifsbaráttu þeirra og öllu við-
hnrfi. Eru slík kynni bráðnauð-
syuleg hverjum þeim, sem hygst
að vinna íslenzkum félagsmál-
um og menningarmálum vestan
hafs sem mest gagn. Fylgi hug-
llr máli, þarf enginn heldur að
kvíða þvi, að sú viðleitni falli
e,gi 1 sæmilega frjósaman jarð-
v«g, eða sú hefir að minsta kosti
•uín reynd orðið.
Þessar hugsanir hafa horfið
Uler í hug, þegar eg hefi rent
ailgum yfir nýfarna ferð mina
Nieðal fslendinga austan megin
Manitoba-vatns, nánar sagt i
Sigluness-bygð, því að ekki vanst
mér að þessu sinni tími til víðari
yfirferðar. Eg hefi tvisvar sinn-
um áður komið á þessar stöðvar
1 fyrirlestrarerindum, en í bæði
skiftin orðið að hafa of hraðan
a> nú hafði eg dálítið meiri
fiuia til umráða og notaði þvi
f'Vkifærið til að heimsækja eins
Ularga af bygðarbúum og tími
minn leyfði; þó gat eg eigi farið
uVergi nærri eins viða og eg
efði kosið og mér hafði verið
mðið að koma. Var mér full-
Unnugt um það af fyrri heim-
s,)knuin inínum á þessar slóðir,
uð gestrisnin íslenzka lifir þar
lúmaslífi, en þessi ferð mín út
nm bygðina sannfærði mig enn
)eUir um þá staðreynd. Gafst
Uler nú einnig í fyrsta sinni
'erulegt tækifæri til að kynnast
’ygðarbúum, starfsemi þeirra og
ailllgamálum, en jafnframt kom
j^er að góðu haldi, að eg hafði
ynt mér all-gaumgæfilega hina
róðilegu landnámsþætti þeirra
^ræðra Jóns Jónssonar frá Sleð-
rJ°t og Guðmundar Jónssonar
Va Húsey, í Almanaki ó. S.
horgeirssonar, um bygðir fs-
^ndinga á nefndum slóðum.
ylking hinna fyrstu landnema
Ur er að visu orðin næsta þunn-
'Puð; þannig saknaði eg sér-
S aklega að þessu sinni Hávarð-
‘ Huðmundssonar, en hann
a i látist síðan eg var seinast
a erð í bygðinni.
Að þessu sinni var ferð min
a»a]]
r i. 683 8erið * erindum .Þjóf
^knisfélagsins; og er skem;
a að segja, að bygðarbúar tók
fr
því
það
máli mínu jafnvel fram yfi
h sem eg hafði látið inér t
ugar koma; var mér þó ful
uunugt um, að ræktarsemin vi
s enzka menningararfleifð stem
ýr traustum fótum norður þa
ae mér það sérstakt ánægji
Ul, að fullur helmingur þe;
a •tlega hóps, sem gekk i félagii
■ar úr flokki yngri kynslóða
, nar: en á hennar herðui
^ v,lír auðvitað framtiðar star
emi °kkar í þjóðræknismálun
lafnhliða hagaði eg svo fei
h‘nni. að eg gæti, að beiði
s ntaðeigenda, flutt erindi
“H111 ^ ° ni 11 Lestrarfélagsir
^Werðubreið,” og var mér þa
e*n ar Ijúft, bæði vegna þess, a
^ efi tvisvar áður átt þar hii
um ágætustu viðtökum að fagna,
og eins vegna hins, að engin
íslenzk félög í landi hér eru í
rauninni þjóðræknisfclög í sann-
ari merkingu orðsins heldur en
lestrarfélögin íslenzku, sem ára-
tugum saman hafa haldið vak-
andi og halda enn víðsvegar vak-
andi áhuganum fyrir íslenzku
máli og bókmentum. Þau eru
því fyllilega verðug stuðnings
frá öllum þeim, sem hlynna vilja
að framhaldandi íslenzkri menn-
ingarviðleitni vestur hér.
í því sambandi sæmir að geta
þess, að Lestrarfélagið “Herðu-
breið” á einmitt á þessu ári 30
ára afmæli, því að það var stofn-
að 1910. í fyrstu stjórn þess
voru: Sigurgeir Pétursson, Guð-
mundur Jónsson frá Húsey,
Jónas Kr. Jónasson, Jón Jónsson
frá Sleðbrjót, Kristinn Goodman,
Stefán Eiríksson og Ragnar
Johnson. Láta þeir Jónas og
Guðmundur sér enn ant um fé-
lagsskap þennan, ekki sízt Guð-
mundur, sem óhætt má segja, að
verið hafi meginstoð hans á síð-
ari árum, enda er Guðmundur
hinn mesti fróðleiksmaður og
pennafær vel. Eftir því sem eldri
mennirnir, er hlut hafa átt að
þessum þarfa félagsskap, týna
tölunni eða draga sig í hlé,
hæfir, að hinir yngri menn komi
í þeirra stað og haldi merki bók-
legrar menningar hátt á lofti í
bygð sinni. Vænti eg þess einn-
ig, að svo reynist á þessuin slóð-
um.
f samkomunefndinni að þessu
sinni voru þeir Magnús Jóhann-
esson, fra>ndi minn, ólafur
Magnússon og Jörundur Eyford.
Þegar allar aðstæður eru teknar
með i reikninginn, verður ekki
annað sagt, en að aðsóknin væri
prýðileg. Talsvert hafði rignt
nóttina fyrir samkomudaginn og
einnig þá um daginn; og þó að
regnið væri mönnum kærkomið
vegna fyrirfarandi ofþurka, dró
það vafalaust úr aðsókn þeirra,
sem langt áttu á samkdmustáð.
Ýmsir voru þar þó frá Oak View,
meðal þeirra minn gamli vinur
Sigurður Sigfússon og kona hans,
og Mrs. Jóhannes Johnson. Er
það jafnan nokkur mælikvarði á
áhuga manna fyrir hvaða mál-
efni sem er, hvernig menn sækja
samkomur þvi til styrktar, þó
að þar komi vitanlega margar
ástæður til greina. En sein
sagt, samkoma þessi var hið
bezta sótt, og áheyrn hlaut mál
mitt að sania skapi. Gladdi það
mig sér í lagi, hversu tiltölulega
var þar margt af ungu fólki, og
ekki sá eg á þv(í neinn óþreyju-
svip, þó að það yrði að sitja
undir næsta langri ræðu og dans
væri í boði, þagar þeim lestri
lauk.
Dagana þar norður frá, sem
mér urðu í reyndinni altof stutt-
ir, dvaldi eg í Holti hjá Guð-
mundi frá Húsey í gestvináttu
þeirra Johns sonar hans og Guð-
rúnar konu hans; eg eg orðinn
þar vel hagavanur, því að eg
hefi haft þar bækistöð mína á
fyrri ferðum mínum. Annars
var eg, sem fyrri, að öðrum
þræði, hjá þeim Birni og Ingi-
björgu Eggertson að Vogar; er
Björn kaupmaður fróðleiks-
hneigður mjög, svo að leit mun
á meiri bókamanni ineðal yngri
íslendinga vestan hafs, þeirra, er
eigi hafa gert sér fræðistörf að
lífsstarfi.
Næstu tvo daga á eftir Lestr-
arfélagssamkomunni ferðaðist eg
um bygðina í þjóðrækniserind-
um og til þess, að kynnast
mönnum fram yfir það, sem unt
er á samkomu, þvi að þar gera
menn bókstaflega vart annað en
“að iheilsast og kveðjast.” f
þeirri för naut eg leiðsagnar og
samfylgdar þeirra Johns sonar
Guðmundar frá Húsey, Björns
kaupmanns og Púls Johnson
mágs hans (sonar Jóns frá Sleð-
brjót). Guðmundur var einnig
öðruhvoru með í ferðinni.
Fræddu þessir leiðsagnarmenn
nvínir inig um margt viðvikjandi
bygðinni; stoifnun hennar, sögu,
menningar og athafnalífi. Fann
eg nú til þess betur en oft áður,
að rétt hafði Stephán G. að mæla
sem oftar, er hann kvað:
Vist er gott að vera hjá
vinasveit og grönnum,
og kunna réttar áttir á
allri bygð og mönnum.
Ti/1 þessa fólks kom eg í bygð-
inni (og nefni aðeins húsráð-
anda), og var alúðin og gest-
risnin alstaðar söm við sig:
Magnúsar Jóhannessonar, Jónas-
ar Kr. Jónassonar, Framars Ey-
ford, Björns Johnson, ólafs
Johnsons, óskars Johnson, ólafs
Magnússonar, Davíðs Eggertson
og Asgars Sveistrup. Á heimili
DaVíðs kyntist eg ungfrú Guð-
björgu Eggertson kenslukonu,
systur þeirra Eggertson-bræðra,
og urðuin við siðar samferða
áieiðis til Winnipeg; einnig varð
samférða okkur part af leiðinni
einn af elstu og kunnustu mönn-
um bygðarinnar, Björn Mathews.
Sveistrup er, eins og kunnugt er,
maður danskur að ætt og upp-
runa, en bæði hvað málfar og
áhugamál snertir orðinn ága'tur
íslendinjgur; jafnflramt heldur
hann þó ennþá fullri trygð við
sitt gamla ættar- og fæðingar-
land svo sem vera ber.
Þá kyntist eg á heimilum
barna þeirra þrem af eldri kon-
um bygðarinnar, ekkjum þeirra
Jóns frá Sleðbrjót, Jóhannesar
Jónssonar frá Fossvöllum oig
Eggerts Sigurgeirssonar. Þó að
þær séir nú allar komnar á efri
ár, sérstaklega hin fyrstnefnda,
sem er hálf-níræð, ber fas þeirra
alt og framkoma vott um festu
og þrek, þá skapgerð, sem örð-
ugleikar frumbýlingsáranna
stæltu og göfguðu, en fengu
hvorki veikt né úrkynjað.. ó-
sjaldan sækir sú hugsun á mig,
meðar eg les hina rituðu land-
námssögu íslendinga í landi hér,
að konurnar — húsfreyjurnar
og mæðurnar — séu þar hinar
“sungnu hetjur,” að eg bregði
fyrir mig ensku orðalagi.
Já, mér leist prýðisvel á
mannfólkið íslenzka þarna norð-
ur frá, en ekki varð mér samt
svo starsýnt á það, að bygðin
þeirra yrði með öllu útundan í
athugun minni. Mér leist yfir-
'leitt úgætlega á hana líka, þótti
hún bæði falleg og búsældarleg.
Enda h'efi eg það fyrir satt, að
þar búi bjargálnafólk, og sumt
fram yfir það. Hið myndarlega
samkomuhús að Hayland ber
glöggan vott félagslegum áhuga
bygðarmanna, en prýðilegt skóla-
hús, miðað við stærð hennar,
vitnar um umhyggju þeirra fyrir
skólagöngu æskulýðsins. Einu
tók eg ennfremur eftir, sem eg
tel mikla góðspá um framtíð
bygðarinnar, sem sé þvi, hversu
margir synir búa þar á föður-
leifð sinni. En ineð þvi einu
móti er trygt framhald islenzkra
bvgða í landi hér, að jarðir þær,
sem landnemar vorir brutu og
ræktuðu, hverfi eigi I hrönnum
úr ættinni eða í hendur manna
af öðrum þjóðflokkum.
Að málslokum má svo ekki
minna vera, en eg þakki löndum
mínum á umræddum slóðum
fyrir ágætar viðtökur, liæði fyrir
isjálifan mig og fyrir hönd Þjóð-
ræknisfélagsins. Eg er þess
einnig fullviss, að knýji eg þar
hurðir áður langt líður — sem
vel getur orðið — verður greið-
lega til dyra gengið.
Islendingadagurinn
að Iðavöllum
Kæru íslendingar! Enn erum
við komnir að áfanganum á
leiðinni, sem við köllum íslend-
ingadag, og ennþá er gert ráð
fyrir að mæta í vikinni breiðu
þar sem feður vorir lentu þegar
þeir komu heiman frá ættland-
inu fræga, til þess að taka sér
bólfestu og heimilisfang i þessu
þá vilta og vlðáttumikla landi.
Ennþá blasir við sama ströndin
og jafnvel leifar af sama skóg-
inuin, þó hann sé nú að mestu
horfinn, eða endurreistur í un-
aðslegum runnum, eins og til
dæmis á Iðavöllum í Nýja ís-
landi.
Mannsandinn og höndin hafa
umskapað að miklu leyti þessar
stöðvar; þó víkin sjálf sé sú
sama, túnin og akrarnir hafa
tekið við af risavöxnum karga-
skógum og illfærum forarflóum.
Mölbornir akvegir eru nú með-
fram, endilanigri ströndinni, og
þvert yfir landið, þar sem áður
voru aðeins Indíánagötur og
vfllidýra troðningar. Einmitt í
þessum breyttu kringumstæðum
og hagkvæmu lífsskilyrðuin legg-
ur Ijómann upp af landnámi
frumbyggjanna, leggur ljómann
upp af þeirra miklu baráttu,
þeirri framúrskarandi þraut-
seigju og hinum óbilandi ís-
lenzka kjark, sem að lokum
sígraði allar torfærur sem á veg-
inum voru, og óefað hefir það
verið hin bjarta fraintíðarsýn,
sýn grænna akra og gróinna
túna; framtíðarheimili afkom-
endanna, fegurri og föngulegri
heldur en þeirra eigin uppeldis-
heimkynni voru; sem hefir ver-
ið leiðarljósið í rökkurskuggum
erfiðleikanna.
Að þessu sinni verður fslend-
ingadags hátíðin á Iðavöllum
laugardaginn 3. ágúst, og verður
skemtiskrá dagsins svipuð þvi
sem að undanförnu.
Fjallkpna daigsins verður frú
Borga Magnússon frá Hnausum
og Miss Canada, Olga Holm frá
Víðir.
Guttormur ,1. Guttormsson
flytur Minni íslands, ræðuna, og
verður löndum það sérstök á-
nægjustund að hlusta á hann,
því hann er jafn fjörugur og
fyndinn sem ræðumaður eins og
hann er skáld.
Þ. Þ. Þ. skáld yrkir Minni
íslands og eru víst fáir ramm-
áslenzkari en hann hér í þessu
landi. Þá hefir hinn ungi og
ágæti lögfræðingur, Mr. G. S.
Thorvaldsson, sonur Nýja fs-
lands, lofast til þess að tala fyr-
ir minni Canada, og finnum við
til þess að við höfum verið sér-
staklega lánsöm þar, því hann
mun vera álitinn með snjöllustu
mælskumönnum í Winnipegborg.
Líka finst mér vert að minn-
ast á, að fjölmennur söngflokk-
ur bygðanna í Norður Nýja ís-
landi undir stjórn Jóhannesar
Pálsson frá Geysir, synigur þarna
að deginum hina alkunnu is-
Girnilepr drykkur
GÆTID REGLUSEMI
DREKKIÐ BJÓR
This advertisement is not inserted by the Government Ijiquor Control Com-
mission. The Commission is not responsible for statements made as to quality of
products advertised.
lenzku þjóðsöngva og margt
annað ágæti, sem andinn þráir.
Þessi flokkur, sem telur um 80
manns hefir verið að æfa sig um
eða yfir tvö ár, hefir haldið
nokkrar söngsamkomur sem
hafa þótt góðar, svo menn mega
vænta góðrar skemtunar úr
þeirri átt.
Komið til Iðavalla 3. ágúst!
G. O. Einarsson.
Námsfólk í Seattle
Við ríkisháskólann í Seattle
eru á ári hverju merkilega marg-
ir nemendur af tslenzkri ætt,
þegar tillit er tekið til þess hve
fáment er af fólki voru á þess-
um slóðum. Á þessum síðasta
vetri munu seytján íslenzkir
nemendur hafa verið innritaðir
við háskólann. Er það sem næst
einn nemandi fyrir hvert hundr-
að manns af islenzkum stofni í
Washingtonríki. Flestir af nem-
endunum eru úr Seattle, og mun
svo teljast til að þar séu tveir
nemendur fyrir hvert hundrað
íslenzkra íbúa. Á hverju ári út-
skrifast fleiri eða færri og geta
sér yfirleitt góðan orðstýr.
Nokkrir hafa skarað mjög fram
úr. Þrír íslenzkir nemendur
munu hafa útskrifast við vor-
prófin siðustu. Skal ‘þeirra
nokkuð nánar getið.
I
Petrína Aurora ólafson er
dóttir séra Krístins K. ólafsonar
og seinni konu hans Friðriku
Sigurgeirsdóttur Björnson. Hún
hafði sem næst lokið barnaskóla-
námi þegar hún fluttist með
foreldrum sínum til Seattle. Þar
hefir hún stundað iniðskóla- og
háskólanám. Við háskólann
hefir aðal námsgrein hennar
(major) verið enskar bókmentir,
með sögu og tungumál sem
minors. Var námið miðað við
að leggja fyrir sig bókhlöðu-
fræði (Library Science), en því
mun hún sinna næsta ár Við há-
skólann. Einungis þeir er hafa
fengið B einkunn eða meir við
námið fá inntöku í þessa deild.
Petrína hefir getið sér góðan
orðstír við námið. f fullnaðar-
prófi í enskum bókmentum er
náði vfir fjögba ára lestur, var
hún ein af fimm er fengu hæztu
einkunn, en á annað hundrað
tóku prófið. f sögu og sálar-
fræði hefir hún einnig staðið
mjög framarlega. Hún hlaut
lærdómstitilinn B.A.
II.
Margaret Thorlaksson Roller
er dóttir trúboðshjónanna séra
S. O. Thorlakssonar og frú Caro-
linu í Japan. Dóttir þeirra er
Ifædd og uppalin í Japan, en
kom til Ameríku með foreldrum
sínum tvivegis. Fyrir fjórum
árum kom, hún til Bandaríkj-
anna til náms. Var hún einn
vetur við Pacific Lutheran Col-
lege i Parkland, Washington, en
siðan við háskólann i Seattle.
Fyrir tveimur árum giftist hún
hr. Roller, sem er verkfræðing-
ur útskrifaður af sama háskóla.
Frú Roller hélt áfram námi eftir
að hún giiftist og útskrifaðist
með B.A. mentastigi við vorpróf-
in s/iðustu. Mun hún hafa lagt
fyrir sig austurlandafræði (Ori-
ental Studies) sem major. Hún
er einnig sönghneigð mjög eins
og hún á ætt til. Hefir hún
sýnt kapp og dugnað við námið.
— Framtiðarheimili þeirra hjóna
mun verða á Kyrrahafsströnd-
inni.
III.
Benedikt Tryggvi Hallgríms-
son er sonur Hálfdáns heit. Hall-
grímsson og fyrri konu hans,
Júlíu Hallson. Hefir Benedikt
stundað nám við háskólann í
Ifimm ár og náð bæði B.A.
mentastig og leyfi til að vera
kennari í miðskólum ríkisins.
Aðal námsgrein hans hefir verið
tónlist (Public School Music).
Hefir hann lagt fyrir sig scrstak-
lega fiðluspil og söng. Er list-
fengur mjög á þvi sviði.
News from
Seattle, Wash.
July 12th, 1940.
Seattle’s Icelandic Day Cele-
•
bration Committee announces
that plans for the celebration
which will be held on Sunday,
August 4th, at Silver Lake, 30
miles north of Seattle, are prac-
tically completed. The Celebra-
tion will feature Mr. Arni Hel-
gason, of Chicago, who will fly
to Seattle especially to show his
woúderful Moving Pictures of
Iceland taken on his seven tiúps
there—manly in 1934-7-8. Mr.
Helgason will also show his pic-
tures in Blaine on Monday,
August 5th, under the sponsor-
ship of the Joh Trausti Literary
Society, and in Portland on
Wednesday, August 7th, under
the sponsorship of the Icelandic
Club of Portland (Mrs. J. R.
Newcombe, 602 N.E. 31st ave-
nue, is the secretary). The pic-
tures cover various places in
both the north and south. Forty
per cent. of the pictures are col-
ored (Kodachrome), including
scenes in Reykjavik, Akureyri,
numerous mountain scenes, and
various other subjects, places
and people. In addition a num-
ber of well-known people in Ice-
land are included. These pic-
tures which Mr. Helgason in-
troduces with a 30 minute lec-
ture require one hour to show
and are explained as they are
shown. Mr. Helgason has shown
his pictures in practically every
Icelandic community in Canada
and the mid-west. In view of
Iceland’s new position in the
international crisis these pic-
tures should be just as interest-
ing to American-born Iceland-
ers as they will be to their
fathers and mothers. Mr. Hel-
gason is one of the directors of
the Chicago Transformer Cor-
poration, one of the largest elec-
trical concerns in that city. On
June lOth, 1940, the Doctor of
Science degree was conferred on
Mr. Helgason by North Dakota
Agricultural College. Mr. Hel
gason came from Iceland in 1912
and worked at fishing on Lake
Winnipeg and at farming in
North Dakota. In 1924 he
graduated from this same school
in engineering followed in 1925
by a Master of Science from the
University of Wisconsin. Every-
body who has seen his pictures
declare them to be the best mov-
ing pictures of Iceland available
in this country,surpassing by far
anything shown previously. Be-
cause Mr. Helgason’s duties re-
quire that he spend the shortest
possible time away from Chi-
cago, he will fly to the coast.
The Seattle program will in-
clude also a talk by Mrs. Jako-
bina Johnson; varied Icelandic
music in charge of Mr. H. Sig-
urdson Helgason who will bring
a chorus from Bellingham; an
unusually complete program of
feports and novelty events for
people of all ages, with many
valuable prizes. a dance to music
new and old to a good union or-
chestra; recordings of the best
choruses in Iceland over the
loudspeaker system during the
day, and free coffee from 12 to
1 and 3 to 6. Ground improve-
ments include many more tables,
more parking space, and a
wider running track. This cele-
bration with all its combined
features gives those who are for-
tunate enough to attend more
for their money than any other
Icelandic program given in
Seattle during the entire year.
The program will begin at 12.30
sharp. Icelanders and their
firiends in the northwest are
cordially invited to attend.
Lincoln Johannsson,
Secrefary.