Lögberg - 18.07.1940, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. JÚLÍ, 1940
Stefnumótið
Eftir Ivan Turgenjev
Héruxnbil í miSjum september sat eg
clag nokkurn úti í skógi, hulinn í birkilundi.
Frá }>ví um morguninn hafði verið skúra-
veður, en á milli bjart og hlvtt sólákin.
Veðrið var óstöðugt. Himininn var stund-
um hulinn dimmum, flókakendum skýjum,
stundum heiðríkur og sólin skein gegnum
skýin, scm höf$u orðið að lúta í lægra haldi
fvrir valdi hennar, björt og vingjarnleg, eins
og fagTirt, skínandi auga.
Eg sat, horfði í kring-um mig og ldust-
aði.
Vfir höfði mínu skrjáfaði í trjáblöðun-
um, á hljóðinu gat maður heyrt hvaða árs-
tíð var. — I>að‘var ekki þetta létta, unaðs-
lega hvísl vorsins ea m.júkur niður sumars-
ins, lieldur efcki kuldalegt muldur haustsins.
I>að var svefnlegt, lítt hevranlegt pískur.
, Veikar vindhviður ýfðu við og við trjá-
toppana.
Jarðvegur skógarins, sem var votur eftir
regnið, breyttist eftir því hvort sólin skein
eða var hulin skýjum.
Meðan sólin sendi geisla. sína niður á
milli trjánna, brostu blómin ónægjulega, og
fíngerð slíkja huldi granna st'ofna beyki-
trjánna. skrælnuð smáblöð, sem fokið höfðu
niður á milli trjánna urðu flekkótt og dagg-
ardroparnir blikuðu á þeim eins og leiftr-
andi gull. 'Stórvaxnir, hríslóttir burknar,
sem þegar voru klæddir í marglitan bún-
ing haustsins blöktuðu fram og aftur á veik-
bygðum stiklum, eins og hrokafullar vín-
'þrúgur. Mann svimaði við að horfa á þá.
Dökkblár skuggi hafði nú alveg náð að
svifta jarðveginn og trén, skrauti sínu á ný.
Hvítir, nabtir stofnar birkitrjánna mintu
mann á nýfallinn snjó, sem geislar vetrar-
sólarinnar höfðu efcki enn hreyft við. Illjóð-
lega byrjaði regnið að falla og pískra út í
skóginn.
Megnið af blöðum birkitrjónna var enn
grænt, aðeins örlítið farið að fölna, aðeins
innan um sáust blöð af ungum trjám, sem
þegar voru orðin rauð.
Það var nautn að horfa á, hvernig þess-
ar litlu skrautlegu verur breyttusb þegar
sólin skyndilega skein á ný gegnum þéttar
o g óreglulegar trjágreinarnar, votar af
regni.
Alt var þögult, jafnvel fuglarnir voru
þöglir, aðeins við og við heyrðist ugla garga
hvelt og háðslega.
Aður en eg og félagi minn, hundurinn,
hcifðum tekið okkur bólfestu í þessum runna,
höfðum við gengið í gegnum háan aspar-
skóg.
Eg verð að viðurkenna það, að mér er
lítið um ösp gefið. Mér er blátt áfram illa
við málmlituð blöð hennar og fölleita stofna
og þet-ta sífelda skrjáf og pískur.
Ösp er aðeins fögur þegar hún stendur
ein sér og tignarleg meðal lágra runna, seint
á sumarkvöldi, og maður sér titrandi mvnd
hennar við lækkandi sól, sem gyllir’hana frá
rótum upp í topp. Eða á hreinviðris rok-
degi, þegar hún niðar með liávaða mót blá-
um himninum, hvert einasta blað, hertekið
af storminum, gerir tilraun til þess að rífa
sig laus't og fijúga burtu.
Eins og eg hefi áður tekið fram, er eg
hreint ekki hrifinn af ösp, og þess vegna
nam eg ekki staðar í asparskóginum, en
gekk til birkirunnanna og kom mér fyrir í
skjóli við smá tré;, sem teygði greinar sfnar
mót jörðu og verndaði mig algerlega gegn
regninu.
Eg sat, og naut fegurðarinnar, en féll
að lokum í stuttan, rólegan svefn, sem að-
eins ein tegupd manna þekkir, — veiði-
menn.
Eg get ekki með vissu sagt, hve lengi
eg svaf, en }>egar eg vaknaði, skein sólin
glatt og blár himininn gægðist alstaðar gegn-
um kalt og vott laufið. Vindurinn hafði
hrakið skýin á brott. Veðrið var fagurt og
eg andaði að mér hressandi svala, sem fyllir
hjarta Jivers manns hreysti og heilbrigði, og
spáir n.ær altaf stiltu og björtu kvöldi eftir
órólegan dag.
Eg var að brölta á fætur, 'til þess að
reyna á ný hepni mína, þegar eg kom auga
á hreyfingarlausa mannveru. Eg horfði at-
hugull á hana og sá, að þetta var bónda-
stúlka.
Hún sat í hérumbil tuttugu skrefa. f.jar-
la>gð frá mér, niðurlút með báðar hendur
í skauti .sér. Stór ongjablóma-vöndur lá á
beru hnéi hennar og hreyfðist við þungan
andardrátt hennar. Hvít blússa, hnept í
hálsmálið og ó handleggjunum, lá í mjúkum
fellingum um axlir hennar og bol. Ilún bar
stc»rt, hvítt perluband um hálsinn, sem
hreyfðist á stórum, fögrum brjóstunum. Hún
var mjög falleg. Mjúkt og fagurt hárið var
skift í miðju. Hún hafði dregið dimmrauða
hettu niður á fílabeinshvítt ennið. Hún
hafði mjög fína húð, örlítið sólbrenda. Augu
hennar sá eg ekki, því hún starði allan tím-
ann niður í jörðina, en eg sá aftur á móti
greinilega bogadregnar augabrýr hennar og
löng, augnahár.
Augu hennar voru þrútin og rauð og
kinnar hennar báru þess greinileg merki, að
hún hafði grátið. Varir hennar voru bleikar
og titrandi af geðshræringu.
Mér geðjaðist afar vel að andlitssvii»
stúlkunnar, hún var svo blíðleg, látlaus, en
þó sorgbitin. Þrungin af barnslegu skiln-
ingsleysi gegn sinni eigin sorg.
Eg sá að hún beið eftir einhverjum, því
að liún hrökk við og skygndist um, þegar
fjarlægt brak heyrðist einhversstaðar inni í
skóginum og mér lánaðist að, sjá augu henn-
ar, stór, björt og óttaslegin, eins og augu
flýjandi antilópu.
Augnalok hennar urðu rauð og varirnar
kipruðust af niðurbældum ekka, ný tár runnu
niður kinnar hennar.
Þannig leið langur tími, aumingja stúlk-
an sat þögul og hreyfingarlaus, nema þegar
hún þerraði tárin af kinnum sínum við og
við og hlustaði áfjáð.
Aftur marraði í trjágreinunum inni í
skóginum. Hún hrökk eftirvæntingarfull
við, hávaðinn jókst, og að lokum heyrðist
þétt fótatak.
Hún rétti úr sér, varð utan við sig, og
hin athugulu augu hennar flöktuðu fram og
aftur, en brunnu þó af eftirvæntingu. Út
úr þykkninu kom maður einn. Um leið og
hún kom auga á hann, færðist fagurrauður
litur yfir andlit hennar. 1 svip hennar sá
maður ekki lengur hræðslu, heldur aðeins
gleði og hamingju. Hún gerðí tilraun til að
rísa á fætur, en fætumir neituðu að hlýða
henni og hún hné niður föl og vandræðaleg,
— og leit skjálfandi á manninn, sem nálgað-
ist og nam staðar fyrir framan hana.
Eg gaf honum nánar gætur úr launsátri
mínu. Eg verð að játa, að mér geðjaðist
mjög illa að honum. Hann var, eftir útliti
að dæma, eftirlætis-herbergisþjónn hjá ung-
um, ríkum barón. Búningur hans gaf til
kynna tilraun til að apa eftir smekk- og
hirðuleysi aðalsmannanna. Hann var í
stuttum, bronzlituðum yfirfrakka, sem barón
hans hafði gefið honum, hann var hneptur
upp í háls, um háls hans flaksaði lauslega
hnýttur bleikrauður hálsklútur með smá-
kögri. Á höfðinu hafði hann svarta flúnels-
húfu með gullsnúrum. Hann hafði stífaðan
flibba, sem skarst inn í kjálka hans og
þvingaði eyrun fram, og harðstífaðar skyrtu-
líningar huldu hendur hans fram að rauðum,
undnum hingrunum, sem voru þaktir af gull-
og silfurhringum, sem gleym-mér ei var
þrykt í.
Hið rauða, hraustlega en ósvífnislega
andlit hans tilheyrði þeim flokki, sem eftir
minni skoðun næstum altaf ergir mann, en
til allrar óhamingju fellur kvenfólki oft vel
í geð. Hann gerði sér mikið far um að
láta sjást greinilega merki fyrirlitningar og
lífsleiða á ruddalegu andlitinu, dróg lítil-
mjólkurlituð augun stöðugt í pung, hrukk-
aði brýrnar og gerði sér upp geispa, togaði
í rauðgult neðrivarar-skeggið eða sneri upp
á illa hirta skeggbroddana á efri vörinni.
Hann var óþolandi fyrir tilgerð.
Undir eins og hann kom auga á bónda-
stúlkuna, sem sat og beið hans, byrjaði hann
á ýmsum látalátum. Hann gekk hægt til
hennar, stóð stundarkorn kyr og ypti öxlum,
stakk höndunum í frakkavasana, virti aum-
ingja stúlkuna tæplega viðtals og fleygði
sér niður.
“Nú,” sagði hann um leið og hann
horfði út undan sér, dinglaði fótunum og
geispaði,“ hefir þú beðið lengi eftir mér?”
Unga stúlkan gat ekki svarað strax
“Já, Yiktor Rlexandrovitsj,” ' svaraði
hún loksins afar lágt.
“Svo!” — Hann tók af sér húfuna og
strauk virðulega gegnum þétt, bylgjað hár
sitt, sem byrjaði hér um bil við augabrýrn-
ar, leit öruggur í kringum sig og huldi svo
vandlega hið dýrmæta höfuð sitt.
“ Eg var svei mér búinn að gleyma þér
í dag, l>ar fyrir utan rignir.”
Hann geispaði.
“Við höfum svo annríkt, að eg get alls
ekki komist yfir það, og “hann” skammar
mig }>ar að auki. Á morgun leggjum við
af stað.”
á morgun?” kallaði unga stúlkan og
horfði óttaslegin á hann.
“Já, á morgun. — Svona, svona, svona,
má eg biðja þig,” — sagði hann ergilega,
l>egar hann sá að hún skalf og höfuðið hafði
hnigið niður á bringu.
“Eg ætla að biðja þig, Akulína, að gráta
ekki. Þú veist að eg get hreint ekki þolað
}>að,” og hann saug upp í nefið, “annars
fer eg undir eins. — Hvílík heimska, altaf
að gráta. ”
‘ ‘ Nei, eg skal ekki gera það, eg skal ekki
gera það,” svaraði Akulína og bægði tárun-
um með erfiðismunum frá því að renna.
“Svo -þið leggið af stað á morgun?” bætti
hún við eftir litla þögn. — Hvenær ætli Guð
beini leiðum okkar saman á nýjan leik,
Viktor Alexandrovitsj ? ’ ’
“Við sjáumst ábyggilega aftur, ef til
vill ekki næsta ár, en þá hitt árið. Eg held
að herra minn sé að hugsa um að fara til
Pétursborgar og fá sér stöðu hjá ríkinu,”
hél't hann áfram hirðuleysislega og nefmælt-
ur. “Ef til vill förum við til útlanda.”
“Þá gleymir þú mér ábyggilega, Viktor
Alexandrovitsj,” sagði Akulína hrygg.
“Nei, hvers vegna? Eg gleymi þér ekki.
En þú verður að vera skynsöm og láta ekki
kjánalega, en hlýða föður þínum. — Eg skal
ábyggilega ekki gleyma þér, — nei . . .”
og hann rétti rólega úr sér og geispaði.
“Æ nei, gleymdu mér ekki, Viktor
Alexandrovitsj,” hólt hún áfram að sárbæna
hann. “Hefi eg ekki elskað þig, elska eg
þig ekki? Fórna eg ekki öllu fyrir þig? . . .
Þú segir að eg eigi að hlýða föður mínum,
Viktor Alexandrovitsj. En hvernig á eg að
gera það '?”
“Hversvegna ekkif”—Hann sagði þessi
orð eins og með maganum, vegna þess, að
hann lá á bakinu og hafði sett hendurnar
aftur fyrir hnakka.
“ Já, en, Viktor Alexandrovitsj, þú veizt
sjálfur ...”
Hún þagnaði. Viktor lék sér að úr-
keðju lir stáli.
“Hevrðu, Akulína, þú ert skynsöm
stúlka, ekki satt?” sagði hann loksins, —
“og þess vegna mátt þú ekki segja neinn
þvætting. Eg vil aðeins það, sem er þér
fyrir beztu, skilur þú? Vissulega, þú ert
ekkert flón, enda ekki að öllu leyti bónda-
stelpa, það er að segja, móðir þín var ekki
bóndakona. En þig vantar samt sem áður
mentun þess vegna átt þú að fylgja þeim
ráðum, sem eg gef þér.”
“Eg er hrædd, Viktor Anlexandrovitsj.”
“Guð minn góður, hvílíkt slúður, góða
mín, þú hefir ekkert að hræðast. Hvað er
það, sem þú hefir þarna?” bætti hánn við
og færði sig nær henni. — “Blóm?”
“Já,” svaraði Akulína hrygg. “Eg
tíndi nokkur vilt reyniber,” bætti hún við
fjörlegar. ‘‘Það er gott fyrir kálfa. Og
sjáðu, hvað þetta er fagurt blóm, eg held að
eg hafi aldrei séð jafn fagurt blóm. Hérna
er Gleym-mér-ei og héma eru stjúpmóður-
blóm, og þessi hérna,. þau hefi eg tínt fyrir
}>ig, ’ ’ bætti hún við og tók lítinn, bláan kom-
blómavönd, sem var bundinn saman með
grasstrái. “Vilt þú eiga þau?”
Viktor rétti höndina letilega út eftir
blómunum, lyktaði hirðuleysislega að þeim,
sneri þeim milli handanna, um leið og hann
liélt áfram að stara út í loftið með stærilæti.
Akulína leit á hann.
1 augnaráði hennar var aðeins ástúðleg
hollusta, auðmýkt og kærleikur. Hún var
hálf lirædd við hann, hún þorði ekki að gráta,
til þess að styggja hann ekki, hún dáðist að
honum, þar sem hann lá kylliflatur í grasinu
eins og soldán — og þoldi með þolinmæði
og lítillæti aðdáun hennar.
Eg verð að játa það, að eg leit með bit-
urri gremju á rautt, þrútið andlit hans.
Eigingirni og hégómagimd voru þeir eigin-
leikar, sem voru mest áberandi hjá honum.
Akulína var fögur á }>essu augnabliki, hún
hefði opnað sál sína fyrir honum, fulla af
ástúð og kærleika, fulla af þrá eftir samúð
og skilningi, dregist á móti honum — og
hann-------hann lét komblómin detta niður
í grasið og tók kringlótt gler upp úr frakka-
vasanum og reyndi að troða því inn í augna-
tóftina-----.
En hvernig sem hann reyndi að halda
}>ví föstu, með því að hrukka brýrnar, kinn-
ina og jafnvel nefið, daltt glerið altaf úr
og hann varð að grípa það með hendinni.
“Hvað er þetta?” spurði Akulína loks-
ins undrandi.
“Augnagler,” svaraði hann stærilætis-
lega,
“Til hvers er það notað?”
“Til þess að sjá betur.”
“Má eg reyna!”
Viktor leit með fyrirlitningu á hana, en
rétti henni þó glerið.
“Varaðu þig að þú brjótir }>að ekki!”
“Nei, nei, eg skal vara mig.”
Hún bar það varfærnislega að auganu.
“Eg get ekkert séð, ” sagði hún sak-
leysislega.
“Drgaðu augað saman,” sagði hann
ergilegur.
IIún dró það augað saman, sem lnin hélt
glerinu fyrir. “Ekki þetta auga, heldur
bitt, flónið þitt,” sagði Viktor og tók augna-
glerið af henni áður en hún gat dregið hitt
augað saman.
Akulína roðnaði, hló kyrlátlega og sneri
sér undan.
“Þetta er víst ekkert, sem eg hefi not
fyrir,” sagði hún svo að lokum.
“Nei,” svaraði hann.
Aumingja stúlkan þagnaði og andvarp-
aði.
“Æ, Viktor Alexandrovitsj, hvernig á
eg að lifa án þín!” sagði hún svo snögg-
lega.
Viktor þerraði augnaglerið á jakkalaf-
inu sínu og lét það aftur í vasann.
“Já, já,” sagði hann að lokum, “til að
byrja með verður }>að auðAÚtað þungbæft,
}>að veit eg vel.” Hann klappaði henni
mjúklega á axlirnar og hún greip varkárnis-
lega hendi hans og kysti hana.
“Æ já, þú ert nú í raun og veru afar
góð stúlka,” bætti hann við og brosti á-
nægjulega, “en hvað' eigTim við að gera?
Athugaðu þetta nú sjálf! Herra minn og
eg getum ómögulega dvalið hér lengur, þvi
að nú gengur vetur bráðlega í garð, og vet-
urinn úti á landi — já, hann þekkir þú sjálf’
og veizt að hann er óþolandi. — 1 Péturs-
borg er öðrum máli að gegna. Þar finnur
maður furðuverk, skal ek segja þér. Hluti,
sem þig, litla flón, getur ekki dreymt um,
jafnvel í stærstu draumum þínum. Þú ættir
bara að vita, hvernig göturnar og liúsin líta
út, og hvað þar er mikið félagslíf og ment-
un . . .!”
Akulína sat og hlustaði með inikilli at-
hygli og" opinn munninn, eins og barn.
“Annars,” bætti hann við og sneri sér
á hina hliðina, “til hvers er eg að segja þér
}>etta alt? Þú skilur þó ekki neitt af því.”
“Af liverju heldur þú það, Viktor Alex-
androvitsj. Eg skil það. Eg hefi skilið
}>etta alt saman.”
“Nú, heldur þú það!”
Akulína leit niður.
“Þú hefir aldrei talað á þennan hátt til
mín fyr, Viktor Alexandrovitsj,” sagði hún,
án þess að líta upp.
“Aður! — áður! Æ, þú . . . áður!”
kallaði liann móðgaður.
Bæði þögðu.
“Nú má eg annars til með að fara,”
sagði Viktor og ætlaði að rísa upp. ,
“Æ, vertu dálítið lengur,” sárbændi
Akulína.
“Til hvers á eg að draga það? Eg er
búinn að kveðja þig.”
“Vertu aðeins örlítið lengur,” endur-
tók Akulína.
Viktor lagðist aftur og fór að flauta.
Akulína horfði stöðugt á hann. Eg sá, að
liún varð smúm saman óróleg, og roði kom
í fölar kinnar hennar.
“Viktor AlexandrovÍtsj,” sagði hún að
loloim kjökrandi, “það er synd af þér . . •
það er synd, Viktor Alexandrovitsj, það
veit Guð.”
“Hvað er synd?” spurði hann og lirukk-
aði brýrnar, leit upp og sneri sér að henni-
“Jú, það er synd, Viktor Alexandrovitsj.
Aðeins ef }>ú vildir að minsta kosti segja
eitt einasta vingjarnlegt orð við mig u®
leið og við kveðjumst, aðeins eitt einasta
orð við mig, aumingja yfirgefnu ...”
“Guð minn góður, livað á eg að segja
við þig?”
“Það veit eg ekki. Það hlýtur þú að
vita sjálfur, Viktor Alexandrovitsj. Nú ferð
}>ú í burtu . . . æ, aðeins eit't orð. . . . Hefi
eg verðskuldað að . . .”
“Ó, hvað þú ert sérvitur. Get eg gert
að þessu?”
Æ, aðeins eitt orð ...”
“Nú, þá byrjar þú aftur,” sagði hann
ergilegur og stóð á fætur.
“Vertu ekki reiður, Viktor Alexandro-
vitsj,” ba>tti hún við og bægði með erfiðis-
munum tárunum frá að renna.
“Eg er ekkert reiður. Það ert aðeins
þú sem, ert heimsk. Hvað viltu að eg geri?
Því að það veit Guð, að ekki get eg gifst
}>ér! Gott! Hvað viltu þá? Ilvað—?”
Hann teygði fram álkuna, eins og hanu
biði eftir svari.
“Eg krefst einskis,” svaraði hún grát-
andi og }>orði tæplega að rétta út ekjálfandi
hendurnar á móti honum, “en þú gætir vel
sagt . . . aðeins eitt vingjarnlegt orcf við
mig um leið og við kveðjumst ...”
Hún hágrét.
“Þetta hugsaði eg, nú orgar hún,” sagði
Viktor hirðuleysislega, og ýtti húfunni nið-
ur fyrir augu.
“Eg krefst einskis,” hélt hún áfraiu
grátandi — “en hvernig á eg að lifa hér
heima án }>ín? Hvað á að verða um mig>
liina óhamingjusömu? Þeir gifta mig mannb
s<im eg get ekki liðið . . . Æ, eg óhamingju-
sama ...”
(Framh. á næstu blaðsíðu)
í