Lögberg - 16.01.1941, Blaðsíða 5

5
“historians” Iceland has fared ex-
ceedingly well, and that the lamp
of its literary and historic past will
never go out.
It is, Sir, the desire of the Ice-
landic National League, that you
publish this letter, at least in part,
as a protest against the false and
incriminating report contained in
the above named issue of your paper
concerning an innocent and peace-
ful people, and as a correction of
the historical inaccuracies contained
therein. May we also express the
hope, that for the sake of good-
will among nations, which is at
present our greatest need that you
will in the future allow the truth to
prevail over your desires for the
exciting and the sensational in the
news of the day.
Sincerely yours,
V. J. EYLANDS,
Secretary, Icelandic National
League.
•
2914 Dorman Ave. South, Minne-
apolis, Minn., Jan 13 1941
Editor, Time, Inc.,
330 East 22nd St.,
Chicago, Illinois.
Sir. The article in your issue, as
of January 13, 1941, 0n Iceland
page 23), is about the most mis-
representative conglomeration of
ignorant drivel that I have ever
read.
I arrived in Iceland about two
weeks after the English came to oc-
cupy the island. The English came
on May 10, 1940, and I arrived there
about May 23, 1940. I remained two
months in Iceland and I can truth-
j - ily state that while I was there
n° such things happened as you as-
sert in your article.
I spoke to scores of English sol-
diers, from private to officers of the
highest rank, and they had nothing
but words of praise and commenda-
tion for the people of Iceland and
such commercial relations as they
had with them.
Your intimation that the mer-
chants of Iceland try to steal from
the English soldiers, by short
changing them, is a libel on a coun-
try that for centuries has had hon-
esty as one of its main assets.
Your statements about Icelandic
young ladies having been shorn of
their hair, if found out with British
soldiers, is so preposteriously wrong
and malicious that no comment
could do justice to the situation.
I have always had a high regard
f°r “Time,” but in the face of this
outrage it will be difficult to re-
strain contempt.
Respectfully,
GUNNAR B. BJORNSON.
Jússúf
(Saga frá Túnis)
Erlendur Guðmundsson
islenzkaði
Eg hafði meðmælingabréf
(segir Pychler Muskan fursti)
frá frönsku stjórninni til land-
stjórans í Algier, er eg afhenti
þegar eg hafði náð mér eftir
veikina. de Erlon greifi var
einkar fjörugur og viðmótsþýð-
ur öldungur, og bauð mér að
sitja til borðs með sér. Þar sá
eg í fyrsta sinn hina Vndis-
fögru dóttur hans og tengda-
dóttur, er var svo lik spánverskri
stúlku, ennfremur Rapatel ágæt-
an herforingja og de la Breto-
miera sjóliðsforingja og greifa.
sem sagði oss sögur frá Trafal-
ger og Navarino; þar hafði hann
óbeðinn á skipinu “Brezlau”
ójargað rússnesku herskipi, og
komist í mikla mannraun. E)g
hlýddi með mestu eftirtekt á
skáldlegu frásögurnar um stór-
kostlegu skoteldana er Tyrkir
geiðu i lok bardagans, þegar þeir
kveiktu í 20—30 skipum. Fall-
byssurnar höfðu hleypt af sér
sjálfar, og skipin svo sprungið
' loft hvert af öðru. í samkvæmi
Pessu var maður nokkur, er sér-
staklega vakti eftirtekt mína.
að var einkar friður Tyrki,
læddur fötum úr gulli lögðu
/ með rauðum túrban
'efjarhött) á höfði og kross
eiðursfyikingarinnar frönsku á
ivf°SUnU’ ^aður þessi var sá
in n ríe® Jússúf herdeildarfor-
, f1 7akka í Bóna. Hann hafði
inn^lii ?,lkÍna’. °g var nú kom'
f„ii '''gier til að styrkjast til
IU|lS. Æ-i. . J *
L nans var monnum
um . n ^okkrir hugðu að hon-
Unga ahlri hefði verið r.ænt
frá kristnum foreldrum, en aðr-
ir, að hann væri sonur þræls
frá Norðurálfunni og tyrkneskr-
ar konu i heldri röð. Það var
samt áreiðanlegt að hann hafði
alist upp í kvennabúri jarlsins
í Túnis, átt í ástabralli við dótt-
ur hans, og svo flúið til Algier
og gengið í franska þjónustu.
Með því ástamál þessi og þar af
leiðandi flótti er svo skáldlegt,
þá læt eg söguna af því fylgja
sér með eins og Jússúf sjálfur
sagði mér hana nokkru seinna.
Eg var — svo mælti Jússúf —
hertekinn barn að aldri, og eftir
það alinn upp í kvennabúri
jarlsins. Eg umgekst einasta
kvenfólk til þess eg var kominn
á 12. ár, þá var eg búinn að fá
viðkvæmustu barnaást á jarls-
dóttur, sem var mér dálitið
yngri. Móðir hennar kvað líka
svo að orði, að enginn annar
ætti að verðá maðurinn hennar
Kabburhu sinnar. Þeir sem voru
ákveðnir í riddarastöðuna eru
teknir úr kvennabúrinu þegar
þeir eru 12 ára, og upp frá því
aldir upp með mestu gaumgæfni
handa jarlinum sjálfum. Þeir
eru jafnan hirðmenn hans og
æðstu emhættismenn. Eg var
einn þeirra, sem átti að verða
riddari. Kvaddi eg unnustu
mína með mesta harmi, en ást
vorri gleymdum við ekki, og eft-
ir fáein ár fórum við að geta
fundist i laun á kveldin. Fór
þessu fram nokkur ár að við
höldum uppteknum hætti; jafn-
framt steig eg i virðingu hjá
jarlinum. Loksins komst grísk-
ur þræll að ást okkar, hafði eg
keypt hann og útvegað honiim
pipustopparaembætti jarlsins.
Þræll þessi kom að okkur jarls-
dóttur um nótt, þar sem við
vorum á einum slíkum fundi.
Varð eg að kaupa þagnarheit
hans geysi fjárhæð. Litlu seinna
lét hann líf sitt fyrir að hafa
staðið á hleri og hafa í hótun-
um við okkur jarlsdóttur. . . .
ó, hver getur lýst þvi hvilík
himnesk vera þessi stúlka var.
Hversu ómetandi dýrgripir voru
ekki tilfinningar hennar, hygg-
indi hennar og staðfesta, er fyltu
hjarta hennar? Hversu gagn-
takandi var eigi yndisleikur sá,
er sveipaði sál hennar, er and-
aði aðeins ást. — Jússúf þagn-
aði snöggvast, eins og hann væri
heillaður af endurminningunum;
svo hélt hann áfram sögu sinni
á þessa leið:
Áður en eg skýri frá þeim
ógnar umskiftum, er urðu á kjör-
um okkar, a'tla eg að lýsa fyrir-
komulagi í aðsetursstað jarls-
ins, svo hægra verði að átta sig
á því sem á eftir fer.
í hirð jarlsins eru 80—100
riddarar. Þeir eru flokkaðir
eftir metorðum. Eru þeir allir
undir forustu eins manns, sem
bá er jafnframt æðsti ráðgjafi
hans, þeir eru æðstir virðingar-
manna í landinu, °g hafa alt
það er veröldin getur veitt fyrir
• peninga, því öll auðæfi Túnis
eru í höndum þeirra; þeir eiga
pá fegurstu hesta, og húa í
skrautlegum höllum. Vopn
þeirra blika öll af gimsteinum.
og þeir lifa hvern dag í dýrleg-
um fögnuði. svo sem sagt er
uní ríka manninn i dæmisögunni.
Þó eru fjögur boðorð, sem þeim
er skipað að halda: Fyrst, þeir
mega ekki umgangast konur.
Ekki gifta sig innan hálf fim-
tugs, og þá virtir sem uppgjafa
hermenn. Aldrei vera að heim-
an nema í fylgd jarlsins, eður í
erindum hans, og ekki neyta á-
fengra drykkja eða tóbaks. Af
því þeir eru lífvörður jarlsins, og
eiga að gæta velferðar hans,
hefir þótt ástæða til að setja
þessar varúðarreglur. Oft kem-
ur fyrir að hirðmennirnir brjóta
þessar reglur, en komist það
upp, verða þeir fyrir þungri
refsingu. Eg gat þess að hirð-
mennirnir hefðu ráð á miklum
auðæfum, en hvað var það sem
eg réði yfir, sem stýrði fjármál-
unr landsins, og þurfti auk þess
ekki að standa glögg skil fyrir
LÖGBEBG, FIMTUDAGINN 16. JAXÚAR, 1941
ráðsmenskunni, embættið var
heldur ekki erfitt, því skriftir
voru litlar í landinu. Með þess-
um hætti og án þess beinlinis
að brjóta lögin hafði' eg ráð á
öllum þeim meðölum er þurfa til
að framkvæma mestu stórvirki.
Þrátt fyrir það varð eg jafnan
að tefla á tvær hættur er eg fór
að finna unnustu mína, neytti
eg þá stundum hinna kynlegustu
bragða til að vekja ekki grun-
semd. Einu sinni til dæmis fór
eg ofan í kassa, sem fullur var
allskonar varningi, og öðru sinni
lét eg vefja mig innan í ábreiðu,
og var svo borinn fyrir augum
jarlsins til dóttur hans. Þegar
eg eitt sinn var hjá unnustu
minni, og við sízt áttum von á,
kom jarlinn alt í einu, tróð eg
mér þá ofan í klukkukassa, og
varð að sitja þar í tvo k 11., og
kominn nær að köfnun.
Loks fór svo að eg komst ekki
á fund jarlsdóttur með öðrum
ráðum en hér verður lýst.
Undir aðsetursstað jarlsins
eru stórkostlegir gangar neðan-
jarðar, sem nú eru að mestu
fullir af for og vatni. í göngum
þessum eður hvelfingum, voru
allir þeir menn teknir af, sem
jarlarnir, hver eftir annan, höfðu
dæmt til dauða, og líkin svo
látin eiga sig á aftökustaðnum.
Seinasti jarlinn hafði verið mifd-
ur í stjórn sinni, og því hafði
enginn verið tekinn af í langan
tírfía. Því voru þar engin hálf-
rotnuð lík, svo sem áður hafði
verið, en þeim mun meira af
beinagrindum og beinahrúgum
frá timum styrjaldarinnar. Mér
kom nú í hug að nota göng
þessi er eg heimsótti jarlsdótt-
ur. Ekki þorði eg að bera með
mér ljósker, og því varð eg að
setja upp merki hér og þar um
göngin. og lesa mig eftir þeim
í myrkrinu. útgangan úr göng-
unum lá inn i ofurlitinn jurta-
garð, sem jarlinn hafði látið
byggja sjálfum sér; vissu glugg-
arnir á aðsetursstað hans út að
garðinum en öðru megin voru
gluggarnir á herbergjum dóttur
hans. Þó eg vissi að garðvörð-
urinn og koria hans væru mér
trú, þorði eg aldrei að fara út
úr garðgöngunum, fyr en búið
var að slökkva ljósin hjá jarl-
inum; hafði eg þá stundum
beðið 3—4 ldt. á mannabeina-
hrúgunum í kolsvörtu undir-
jarðarmyrkri.
Eftir að ljósin höfðu verið
slökt og eg aðgætt vandléga,
hvort engir hirðmannanna lægju
á grasbekkjunum til að njóta
svalans í kvöldblænum. er oft
kom fyrir, hjálpaði Andrés garð-
vörðurinn mér að klifra upp
vatnsrennu nokkra, þá hafði
jarlsdóttirin stundum heðið mín
fram á miðja nótt. Eg vogaði
ekki að fara heimleiðis, fyr en
menn höfðu verið kallaðir ti!
morgunbæna úr musterunum.
Vafði eg þá unnustu mína að
minsta kosti tiu sinnum að
brjósti mínu að skilnaði.
Svona leið hált ár. Þá sendi
jarlinn mig eitthvað burt í er-
indum sínum. Á meðan var far-
ið að gera við byggingu þá, sem
við hirðmennirnir héldum til í.
Þegar hliðarveggur, sem sneri
að herbergjum mínum var rif-
inn, kom í 1 jós Hkið af gríska
þrælnum, sem eg hafði drepið
og múrað inn í vegginn. Eg var
jafnskjótt grunaður um verkið,
og reyndist árangurslaust þó eg
leitaðist við að afsaka mig í
augum jarlsins. Hann virti mig
ekki viðtals og var hinn reiðasti.
Leið svo dagurinn til kvölds, að
ekki bar fleira til tíðinda, og hjá
mér lifnaði von, en þá var barið
að dyrum, og höfðusmaður hirð-
mannanna gekk inn. Það var
sem hnifur væri rekinn í hjarta
mér, því nú var mér ljóst, að á-
kveðin væru örlög min, en með
því að það er álitin mesta smán
að tapa hugrekki sínu í lífsháska
áttaði eg mig brátt, og tók að
hugsa um það með mestu rósemi,
að eg léti þó lífið fyrir unnustu
mina.
“Jússúf!” mælti höfuðsmað-
urinn — “eg hefi oft ámint þig
þó til einskis hafi komið. Það
er alt komið upp um þig og
búðust nú við dauða þínum.
Láttu mig heyra þá síðustu ósk
þíriá.”
“Það frestar þvi enginn sem
fram á að koma,” svaraði eg.
“Eg er albúinn!”
Eftir að við höfðum haft al-
varlegt samtal alllengi, fylgdi eg
höfuðsmanninum með mestu
auðsveipni við örlögin. Fyrir
utan dyrnar stóð þræll með ljós-
bera í hendi, og eg þóttist sjá
fleiri halla sér upp að múrnum.
Það var svo skuggsýnt, að eg
þekti þá aðeins af ritningunum.
Við stigum svo niður í aftöku-
göngin, og námum staðar einmitt
i þeirri hvelfingunni sem eg hafði
beðið lengst eftir að geta faðmað
unnustu rnína. Eg fann ekkert
til ótta. Það voru lög, að þegar
embættismenn voru teknir af,
máttu þeir þvo sér og gjöra bæn
sína áður ,en aftakan færi fram.
Nú kom þræll með þvottaskál
úr silfri, og annar þræll breiddi
niður dúk og setti ljósberann á
dúkinn. Eg þvoði mér, kraup
svo niður og framdi alt er trú-
arbrögðin mæla fyrir. Þessi síð-
asta bæn mín var nokkuð löng.
Hún hafði staðið yfir i 15 mín-
útur. Eftir framda bænina —
segja lögin —• á að brjóta upp á
það hornið á dúknum, sem mað-
ur hefir gert á bæn sína. — Og
nú skal maður athuga kraft ör-
laganna — mælti Jússúf eftir
dálitla málhvíld. Einmitt þegar
eg ætlaði að kippa upp þessu
horni og rétta höfuðið undir
höggið, valt Ijóskerið á hliðina
— af eintómri tilviljun — og
ljósið slokknaði.
Eg geng frá að lýsa breytingu
þeirri er samstundis fór frám í
sál minni. Eg varð á auga-
bragði alt annar maður. Lífið
sem mér fanst einskisvirði fyrir
fáeinum mínútum, varð mér nú
dýrmætara öllu öðru, og áður en
eg hafði tekið nokkurn fastan
ásetning, hafði eg þrifið ríting-
inn af þrælnum, sem stóð næst-
ur inér, og hlaupið af stað út í
'niðdimm göngin upp á líf og
dauða. Litlu þar eftir, var eg
kominn út í forarleðju, og sam-
fara þvi var einnig dregið úr
köllum og óhljóðum félaganna.
Næst fann eg að vatn lék um
mig til mittis. og seinast upp í
háls. Þá fyrst nam eg staðar.
Ivringum mig var hljótt sem i
gröf. Þá sneri eg við til að
komast á þurrari stað, en var
um leið orðinn viltur. Eftir
það átti eg ekki um annað að
velja, en leita þurrari staða. Eg
varð allshugar feginn, er eg fann
stein til að hvila mig á. Aldrei
vissi eg hvað tímanum leið. með-
an eg var að villast um jarð-
göngin og jafnvel ekki hvort
fremur var dagur eða nótt.
Það mun þykja ærið ótrúlegt
ða eg hafi verið að ráfa um
göngin í þrjá sólarhringa, og
næringarlaús að undanteknum
riokkurskonar gorkúlum, sem
uxu á slepjuðum veggjunum og
foruga vatninu.
Eg var kominn að hana morg-
un þess fjórða dags, þegar eg
rak fótinn í langan legg úr
manni, sem rotturnar höfðu
dregið til. Mér kom til hugar
að hvelfingin með beinagrind-
unum sem átti að taka mig af í,
hlyti að vera í þessari átt. Eg
hafði hvað eftir annað reynt að
slá eld með ritingnum en aldrei
tekist, en i þetta skifti heppnað-
ist það, og fáum mínútum seinna
hné eg niður, mér til óumræði-
legrar gleði, í beinahrúguna. Og
svo kom sulturinn með þvilílyi
kvalatilfinningu, er eg aldrei
hafði fundið áður. Eg stóð upp
með veikum burðum og fálmaði
út í myrkrið er eg hélt að dyrn-
ar væru út í garðinn, rak mig
þá á einhvern þungan klump og
heyrði að eitthvað rýtti við hlið
mér; varð eg ákaflega hræddur,
og rak rítinginn í þessa óþektu
skepnu; fann þá að eitthvað
þungt og stvnjandi féll ofan á
mig og eitthvað volgt rann um
mig allan.
1 sama bili lagði framan i mig
ljósbirtun. Dyrahurðinni var
hrundið upp, og Andrés gekk
inn til að sækja asna, er hann
hafði keypt kvöldið fyrir og
skotið honum þarna inn yfir
nóttina. Eg hfaði drepið asn-
ann.
“Andrés!” hrópaði eg. “f
guðs nafni hjálpaðu mér. Eg er
Jússúf!” Andrés var afar hjá-
trúarfullur, og lá nærri «ð kall
mitt kæmi mér á kaldan klaka.
Hann hljóðaði upp af hræðslu
og skelti hurðinni í lás svo að
drundi í göngunum. Nú varð eg
með öllu örvinglaður og bölvaði
örlögunum. en þrátt fyrir það
krafðist manneðlið réttar síns og
drakk er blóðið úr asnanum.
Það varð mér til láns að Andrés
sagði konu sinni frá hvað fyrir
hann hafði borið, og af því hún
var vitibornari en hann, kom
hún að stundu liðinni með hress-
ingu handa mér. Hún nain stað-
ar við dyrnar áður en hún þorði
að ganga inn. Leið þá ekki á
löngu að hún komst að því að
inrii fyrir var maður með holdi
og blóði, en engin forynja; svo
kannaðist hún við málróminn.
Andrés og kona hans áttu að
þakka mér það sem í Norður-
álfunni hefði verið nefndur
“auður.” Þau voru mér líka
þarfari en svo að eg léti þ'au
bresta peninga, og í þetta skifti
þurfti eg að halda á liðveizlu
þeirra. Andrés bjó mér boð og
fékk mér önnur klæði að fara í,
en á meðan fór kona hans til
jarlsdóttur, að tjá henni með hve
undursamlegum hætti eg hafði
bjargast frá aftökunni. Nóttina
eftir fór eg á fund hennar. Það
levndi sér ekki hvað hún hafði
tekið mikið út af harmi, verið
óhuggandi og ætlað að svelta sig
í hel, Hún leyndi mér hjá sér
í marga daga og tókum við sam-
an ráð okkar hvernig eg mætti
rétta við virðingu mina.
Ættingi einn jarlsins er siðast
sat að völdum hét Ali Ben
Jummus. Hann hafði verið em-
bættismaður í hernum, en strok-
ið þaðan og til Algier. Eftir það
hafði hann eflst að liði hjá
fjallabúurium í Constantini, og
réðist á Túnis. Tvisvar hafði
hann sigrast á liði því* er jarl-
inn sendi til höfuðs honum. Nú
hafði hann tekið sér stöðu í góðu
vígi upp i fjöllunum, gegnl
þriðju hersveit jarlsins.
Nú var um tva*r leiðir að velja
fyrir mig; flýja til upphlaups-
mannanna, eður sína af mér eitt-
hvert hreystiverk, og með því
vinna mér bæði Hf og grið. og
sem unnusti jarlsdóttur kaus eg
það síðara. Engum kom til hug-
ar að, eg væri á lífi, og sizt af
ölluin jarlinum. Basch höfuðs-
maður hafði forðast að segja frá
hvernig aftakan lyktaði, til að
komast hjá refsingu. Það virtist
Hka óhugsandi að eg hefði bjarg.
ast úr göngunum, og alt mælti
með að eg hefði neyðst til að
reka mig í gegn með ritingnum,
heldur en að veslast út af í
hungri. Enginn hafði fengið
umráð yfir eigum mínum og út-
lit fyrir að jarlinn forðaðist að
minnast á þenna atburð. Þetta
stvrkti von okkar. Jarlsdóttir
lét Rústan þjón minn vita
hvernig komið var, og buðum
við honum að bíða í næsta skógi
um kvöldið, með hest og beztu
týgi. (Framh.)
Frá Vancouver, B.C.
(12. janúar, 1941)
MARÍA MARKAX
Kl. 3 í dag fyltist Orpheum
leikhúsið, hvert sæti skipað. Þá
hyrjaði “The Yancouver Svni-
phonv Concert”, og eins og venja
er til verður víst margt skrifað
um þessa frægu söngkonu, og
þar eð eg hripaði fáeinar línur
um “jóla-messuna” og mintist á
söng hennar, þá langar mig til
að votta henni kærar þakkir
fyrir þessa gleðistund, Hér er
ekki um að ræða krítik, en
heldur að minnast hversu að-
dáanlega að Maria svngur. f
þetta sinn söng hún alls annars
efnis en á jólunum, eins og
vænta mátti.
Norrænu þjóðirnar hafa eign-
ast marga fræga söngvara, en
mér rennur til gruns að Maria
Markan skipi sess í fremstu röð
þeirra, því eg hefi aldrei heyrt
betri rödd en hennar meðal nor-
rænna söngvara. Mér er það al-
vel ofvaxið að reyna að lýsa að
fullu hversu mikil og fögur er
rödd hennar. Hún fer prýðis-
vel með söngkrafta sína, er lát-
laus en tíguleg. vingjarnleg í við-
móti, al-slenzk í anda og sál. Þó
öll lögin sem hún söng tækist
ágætlega í alla staði, vil eg þó
minnast sérstaklega á Verdi’s
“Elviras Cavatina from Ernani”,
sem mér þótti hámark söng-
skrárinnar. Hún fór með þetta
lag af aðdáanlegri snild. Svo
má og segja um “Thranis” the
Norwegian Echo Song, sem hún
söng með töfrandi tónum. I
þessu lagi er tvísöngur að hcita
má þar eð flautuspil og söngur-
inn gengur á víxl, og var snild-
arvel gert. Munu sumir telja
þetta bezta stvkkið á söng-
skránni. Söngkonunni var tjáð
dynjandi lófaklapp, og var köll-
uð fram hvað eftir annað. Sann-
arlegur sigur fvrir Mariu Markan
á hennar fyrsta “concert” í Ame-
ríku. fslenzka þjóðin má mikl-
ast af Maríu. Hún her hátt ís-
lands fána og frægð, hvar sem
hún fer, með sinni prúðmann-
legu framkomu, sérstakri vin-
sa>ld og alúð. Allir hér virða
hana og heiðra, og verðskúldar
hún það fyllilega.
Sérstök ánægja er að revna
að greiða veg þessarar dóttur
íslands, og það litla, ^r Yan-
couver íslendingar gátu gjört í
þá átt, var rikulega endurgoldið
með stórmerkilegum sigri á sviði
sönglistarinnar, sem hún vann
fyrir sjálfa sig og þjóð vora.
Allir eru hjartanlega hrifnir af
Mariu. Þökk fyrir komuna!
María Markan, árnaðaróskir
og hlýhugur þinna mörgu vina
í Vancouver og grend fvlgir þér
ætíð. Vonandi að þú komir
bráðlega aftur. Friðrik.