Lögberg - 12.06.1941, Síða 5

LÖGBEBG, FIMTUDAGINN 12. JÚNÍ, 1941
5
® annað borð fæst við bókaút-
gáfu.
Dr. Einar segir í formálanum
^yrir þjóðsagnariti sinu: “Bók
Þessari er lokið á einhverjum
niestu hættutimum, sem yfir
þjóð vora hafa komið. Hún
þarf að halda á öllu þvi, sem
styrkt getur þjóðernismeðvit-
und hennar og ást á menningu
sinni og mentunm. Þjóðskáld-
skapur sá, sem þessi bók fjallar
Uln> er ekki það eina nauðsyn-
^§a. En hann fyllir fJokk
þess> sem horfir henni til hins
betra.” Þetta eru orð í tíma
^óluð, þessi tvö rit höfundarins,
sem hér hefir verið getið, miða
að þvi að vekja og auka skilning
þjóðarinnar'á sjálfri sér, en það
er tyrsta skilyrðið til þess, að
hún geti varðveitt J>að sem vert
er í menningu sinni. Þetta ættu
hókaútgefendur að hafa í huga,
°g franiar öllum þeir, sem um
stjórnvölinn halda.
Halldór Hermannsson.
Steinunn Jónsdóttir
Pétursson
Fædd 17. okt. 1847
Dáin 19. jan. 1941
Heitbundið Kristi var hjarta og
sál,
^egðan hrcin sem himinblámi,
Ustrik umgengni og örlát hönd
,>0hiðuin Guðs og vegfarendum.—
*’róta þui saman á góðrar leiði
Vlnir, vandamenn, og volaðir;
en leystur andi frá likamsþraut-
Uin
1 frelsi Krists, fagnar sælu.”
s°n 0g Guðrún
húandi
Hún var fædd að Hóli í Sae-
^Undarhlíð, í Skagafjarðarsýsln,
afangreindan dag og úr, en flutt-
^t þaðan 5 ára að aldri að Litla-
atnsskarði í Laugardal í Húna-
vatnssýslu, og ólst þar upp. For-
urar hennar voru: Jón Arnórs-
Jónsdóttir, hjón
þar. Jón faðir hennar
var ættaður úr Rangárvallasýslu,
ug Var langt í ættir fram kom-
!uh frá Erasmusi Villaðssyni,
józkum manni, er í tið Gisla
lskups Jónssonar, varð um
Hð kennari við Skálholtsskóla,
etl síðar um langt skeið prestur
ng Prófastur að Breiðabólsstað í
jótshlíð, talinn maður mjög
e' ‘glefinn. (Sjá Kristnisögu fs-
ands, eftir Dr. Jón Helgason,
S- 85, i síðara hefti).
Annars virðist föðurætt Jóns
rnórssonar, föður Steinunnar,
lr upplýsingum Magnúsar
'gurðssonar fræðimanns á
8torð
að hafa verið bændaætt
uPPhIuta Rangárþings. — Jón
r sonur Arnórs bónda Sigurðs-
'j?1}31, að Kambi, í Holtum og
^Hstinar Jónsdóttur frá Skeiði
nangárvöllum.
bjuggu
sýslu.
þar. ’
Foreldrar Jóns
í Stúfholti i Rangárvalla-
upp með þeim
ólst Jón
bjuggu þau á
i Sæmundarhlíð,
en fluttust ungþroska
t land og giftist Guðrúnu
0r,sdóttur, af norðlenzkum
^hdaaettum,
oessastöðum
? ó Litla-Vatnsskarði. Ung
, **t Steinunn Jóhanni Þor-
sy fS^ni ó Hamri, í Húnavatns-
n> hjuggu þau þar. Þau
^gUuðust 3 börn, tvö dóu ung.
un-nn ng sama ári átti Stein-
sini a S'^ eiginmanni
jj.* 111 > ungri dióttur þeirra og
um foreldrum sinum. Átti
Pa eftir á lífi soiT þeirra
na> Sigurjón að nafni, nú
bóndi á Sóleyjarlandi við Gimli,
kvæntur önnu Steinsdóttur. — >
Meðan hún bjó á Hamri tók hún
til fósturs bróðurson sinn Jó-
hann að nafni, er síðar fóstrað-
ist upp með föður sínum.
Harmaði hún viðskilnað við
hann æfilangt með sárum trega.
Jóhann er nú stórbóndi í Skaga-
fjarðarsýslu.
Árið 1881 giftist Steinunn
Jóni Péturssyni bónda á Bjarna-
stöðum í Bljýiduhlíð Pétursson-
ar. Kona Péturs, en móðiF Jóns
var Kristín Guðmundsdóttir
bónda á Hrafnhóli Jónssonar. —
Jón og Steinunn bjuggu að
Holtsmúla um hríð, en fluttu
þaðan vestur um haf 1883.
Eftir nokkra dvöl í Fljóts-
bygðinni við Riverton, námu
þau land i Geysisbvgð og
nefndu landnám sitt Fljótshlíð,
þar bjuggu þau til ársins 1896,
að þau fluttu að Sóleyjarlandi
við Gimli, og bjuggu þar til árs-
ins 1918. Jón andaðist 24. jan.
1920. Þau eignuðust 5 börn, 2
þeirra dóu í bernsku, en 3 dæt-
ur lifa: Kristín, kona Halldórs
B. Johnson, Blaine, Wash.;
Anna Sigríður, kona Einars E.
Einarssonar, bónda að Auðnum
við Gimli, og Ingibjörg Jóhanna,
kona Sigurðar ólafssonar sókn-
arprests í Selkirk. Einnig
fóstruðu hjónin á Sóleyjarlandi
Karl Herbert, frá barnæsku,
hann dó 6. nóv. 1918, þá 21 árs
að aldri.
Hið eina af systkinum Stein-
unnar, er fluttist vestur um haf
var Andrés J. Skagfeld, síðasl
bóndi við Oak Point, Man., nú
látinn fyrir nokkrum árum. —
Sigurður bóndi í Brautarholti í
Skagafirði, faðir Sigurðar Skag-
fields söngvara, er albróðir
Steinunnar, hinn eini á lífi af
systkinum hennar.—
Með Steinunni frá Sóleyjar-
landi er til grafar gengin land-
námskona af hinni fyrstu kyn-
slóð fólks vors hér vestra, er á
ágætum starfsaldri kom til
Norður Nýja íslands, í öndverðri
landnámstið héraðsins. Mun nú
í þessari fjarlægð timans segja
mega að þögult sé um þú fylk-
ing; er hún með örfáum undan-
tekningum að velli fallin; en
hljótt um þá fáu, sem eftir eru,
umkringdir af húmskuggum
ellinnar.—
SteinunS var gædd ágætum
hæfileikum er hún hafði að
vöggugjöf þegið, en sem þrosk-
uðust í breytilegri reynslu langr-
ar æfi. Söngelsk var hún, er
það tilgáta ættfróðra manna að
sönghneigð hafi oft í ætt föður
hennar verið, alt í frá Erasmusi
presti fyrnefndum, er af samtíð
sinni var talinn að hafa verið
söngivinn með afbrigðum. Minn-
isgáfa hennar var staðgóð og
glögg og hélzt óröskuð alla æf-
ina út; skilningur hennar á
mönnum og málefnum sjálf-
stæður og ákveðinn. órofa-
trygð til íslands og heimaþjóð-
arinnar var áberandi einkenni
hennar, þráði hún heiður og
sæmd þess í hvívetna, í smáu og
stóru, leynt og ljóst. óþörf
hnjóðsyrði um land og þjóð voru
henni eiturörvar, er hæfðu i
hjartastað. — Steinunn átti heil-
brigða framsóknarþrá, og sterka
löngun til sjálfstæðis í allri
merkingu. Fágæt iðjusemi og
kapp, til framkvæinda og verka,
einkendi hana, og varði æfi-
langt, samfara óvenjulegri
starfsgleði. Unun hennar var
að gleðja aðra — helzt með
leynd og án alls auglýsinga-
skrums — að rétta vinarhönd,
einkum þeim, er áveðurs stóðu
á skjólleysum Lífsins. Hún var
bjartsýn í anda, elskaði lífið og
fylgdist með glöggskygni og á-
huga mörgu því er skeði í sam-
tíð hennar, einkum því, er fs-
lendingum var viðkomandi. Er
sjón augna hennar tók að dapr-
ast, hinztu æfiár, þráði hún
heimför til lífsins fögru stranda.
Trúin á guðlega handleiðslu
brúaði torfærur æfidagsins og
varpaði birtu á öll lífsins eykta-
mót. Gimli-söfnuður átti jafnan
örugga stoð og styrk í Sóleyjar-
lands heimilinu, bar hún mál-
efni safnaðar síns jafnan fyrir
brjósti — og unni þeim málum
með trygð og festu og fjárfram-
lögum æfilangt. — Birta af ó-
þreytandi móðurumhyggju og
ást varpar fögru Ijósi á minn-
ingu hennar í hjörtum barna
hennar afkomenda og ástvina.
Móðurhjarta hennar innilukti
alla þá er Guð hafði gefið henni
að elska og annast; hún tók sér
að hjarta óskylda munaðarleys-
ingja fyr og siðar. Hvern og
einn ástvina sinna bar hún á-
valt fyrir brjósti, og fylgdist
af hlýjum hug og lifandi áhuga
með gæfu þeirra og gengi. Fá-
gæt var. fórnfýsi hennar börnum
sínum til handa, og hjartfólgin
þrá hennar að þau gætu orðið
aðnjótandi þeirrar mentunar er
þau þráðu og báru hæfileika til
að taka á móti. Samvinna syst-
kinanna á Sóleyjarlandi, heimili
sínu og ástvinum til hags og
gleði var með fágætum góð.
Stérk bönd þjónustu og trygðar
tengdu þau við heimilið. —
Siðustu 8 æfiárin átti Steinunn-
unn heimili hjá önnu Sigriði
dóttur sinni og Einari tengda-
syni sínum á Auðnum; naut
hún þar frábærrar umönnunar
og þar andaðist hún árla sunnu-
daginn 19. janúar eftir stutta
legu; hafði hún haft ráð og
rænu að kalla mátti fram í and-
látið. Útför hennar fór fram á
Pálsmessu, þann 25. jan. frá
heimili dóttur hennar á Auðn-
um, og frá kirkju Gimli-safnað-
ar, í björtu en afar köldu veðri.
Fólk fjölmenti á báðum stöðun-
um. Á heimilinu flutti tengda-
sonur hinnar látnu, sá er þetta
ritar, kveðjuorð, og einnig í
Gimli-kirkju. Athöfnin í Gimli
kirkju var undir stjórn séra
Bjarna A. Bjarnasonar sóknar
prests þar, er flutti þar ræðu;
söngflokkur og mannfjöldi söng
sálma er hinni látnu höfðu
hjartfólgnir verið, var öll at-
höfnin persónuleg og fögur.
Sigurður ólafsson.
Erfiðleikarnir herða
hug og efla ein-
drægni þjóðarinnar
Englendingur, sem nýkom-
inn er hingað, hefir látið
blaðinu i té eftirfarandi frá-
sögn af daglega lífinu í Eng-
landi og hver áhrif styrjöld-
in hefir haft á hið brezka
þjóðlif.
Yfirstandandi styrjöld er ólík
öllum þeim styrjöldum, sem við
Englendingar höfum átt í áður.
Öll þjóðin er í fremstu víglínu í
þessari styrjöld. Og hverjar eru
afleiðingar þess?
Þjóðin hefir sýnt það, að
hetjudáða er ekki aðeins að
vænta frá hermönnunum í hern-
um, heldur einnig frá óbreytt-
um borgurum, körlum og kon-
um.
Aragrúa dæma þess er að
finna meðal loftvarnaliðsins,
brunavarnaliðsins, loftvarnaliðs
kvenna o. s. frv. f þessu liði eru
aðallega sjálfboðaliðar sem
vinna þessi störf í frístundum
sinum og eyða hverri nóttunni
á fætur annari til æfinga og
þjálfunar. Það eru aldraðir
menn, konur, sem sem sumar
hverjar ekki eru nægilega lík-
amlega hraustar til annarar her-
þjónustu. En engu að siður
hafa margar þeirra unnið afrek,
seni ógleymanleg verða.
Auk þeirra, sem taka virkan
þátt i hinum margháttuðu vörn-
um lands síns, koma hinir, sem
hafa það hlutskifti að bíða og
þola.
Einnig i því hefir þjóðin sýnt
undravert þrek. Gerið yður i
hugarlund þá hugarraun, sem
stöðugt sprengjuregn yfir rökkv-
að umhverfið, hlýtur að vera
þeim, sem biður og hlustar.
Enginn veit hvar eða hvenær
næsta sprengja fellur.
Ekkert er hægt að aðhafast.
En engin ofsahræðsla gripur
nokkru sinni um sig ineðal
fólksins. Ungir og gamlir bíða
átekta óbugaðir.
Það er aðdáunarvert, hvernig
þjóðin tekur því sem á dynur.
En eins og góðum Englending
sæmir verður það að gagnrýna
og láta i ljós óánægju yfir ýmsu.
Það kann illa við myrkvunina,
loftvarnamerkin, dregur dár að
Hitler, og kennir honum alt að
lokum.
Tilhneiging Englendingsins til
að Jíta spaugsömum augum á
hlutina hefir ekki glatast. Það
er eftirtektarvert, að meira að
segja hinar opinberu aðvaranir
stjórnarinnar til fólks um að
gæta varfærni i tali sinu, eru
gefnar i formi grinmynda í stil
Fougasse, hins þekta skopteikn-
ara við skopblaðið Punch.
Eitt kaldhæðnasta spaugsyrð-
ið, sem á kreik hefir komist, er
sagt hafa orðið til er Coventry
varð fyrir hinni hræðilegu loft-
árás.
Var sagan á þá leið, að Lund-
únabúar væru að hugleiða, hvort
ekki væri rétt að mótmæla þvi
harðlega við Hitler að smábær
eins og Coventry væri tekinn
fram yfir London og þannig
gengið fram hjá höfuðborginni!
í raun og veru er það þannig.
að Lundúnabúar eru hreyknir
af þvi að London skuli vera
aðalskotspónn Þjóðverja. Um-
ræðuefni Lundúnabúans eru oft
loftárásirnar, sprengja, 'sem
sprakk í grend við hann,
sprengja sem ekki sprakk o. s.
frv., alveg eins og fiskimenn
ræða um veiðiskap sinn og ný-
dreginn fisk.
Það er eiginlega erfitt að lýsa
þeirri afstöðu fólksins, sem lítur
á loftárásir og sprengjuárásir
sem hversdagslega hluti og þátt
í daglegu lifi sinu.
Eg get aldrei gleymt þvi er
eg sá unga húsmöður fást við að
laga sér og nágrannakonu sinni
tebolla meðan á heiftúðugri
loftárás stóð. Umkvörtunarefni
hennar var aðeins, að hún ekki
gat náð í mjólk út í te sitt.
* * *
En það er margt fleira en
loftárásirnar sem leitt hefir ti!
margháttaðra breytinga i lífi
þjóðarinnar. Og margar þessara
breytinga eru þess virði að nærri
liggur að styrjöldin borgi sig
fyrir þær.
Það er þessi kend, að vita alla
þjóðina sameiginlega i styrjöld,
nokkurskonar bræðralagskend,
sem auðvitað er hernum rik í
huga, sem skyndilega hefir brot-
ið hina frægu kuldaskel um
skapgerð Englendingsins. Her-
togar, lávarðar, strætisvagnabil-
stjórar og verkamenn leita nú
hælis i loftvarnabyrgjunum,
sameiginleg hætta ógnar þeim og
þessi hætta færir þá nær hver
öðrum.
Vegna olíu- og bensínsparnað-
ar hefir fjöldi fólks, sem áður
hefir ekki ferðast með almenn-
ingsvögnum, orðið að fara að
nota þá, og af því hefir leitt
aukin kynni þess við aðrar
stéttir. Einkabílarnir eru þann-
ig teknir úr umferð og það
bensin er þeir hefðu notað, hag-
nýtt á annan hátt.
Herútboðið hefir haft mikil á-
hrif. Þegar styrjöldin braust út
samdi stjórnin lista yfir vissar
stöður. Menn, sem í þessum
stöðum voru og höfðu náð á-
kveðnum aldri, fengu ekki að
ganga í sjálfan herinn. Störf
þeirra voru talin svo þýðingar-
milíil fyrir þjóðfélagið.
Sem dæmi þessa má nefna að
nauðsynlegt var að halda skólum
áfram og skifti það miklu ef til
loftárása, eða e. t. v. innrásar
kæmi, að börnin i skólunum
hlýttu forsjá áreiðanlegra og
reyndra manna. Kennurum,
þritugum eða yfir þrítugt, var
þvi ekki leyft að ganga i herinn.
Svipað gerðist í vélaiðnaðinum,
rafmagnsiðnaðinum o. s. frv.
Hinsvegar urðu allir aðrir á
herskyldualdri að mæta til skrá-
setningar í herinn.
Víða liggja vegamót. Á myndinni hér að ofan sjást ungir menn
í konunglega t'lugliðinu brezka; einn er canadiskur hermaður frá
Torontoborg, annar frá Vestur-Afríku, en hinn þriðji hollenzkur að
uppruna. Allir eiga menn þessir það sameiginlegt, að berjast á móti
Xazismanum þýzka.
Þetta þýðir það, að hlið við
hlið standa allra stétta menn i
her Englands. Þjóðfélagsleg á-
hrif þess eru auðsæ.
Þá hefir brottflutningur fólks
úr borgunum haft djúptæk á-
hrif. — Þegar að styrjöldin
hófst var börnum frá aðalhættu-
svæðunum gefið tækifæri þess að
vera flutt upp í sveit. Mörg
þeírra komu frá hafnarborgun-
um úr fátæklegustu hverfum
þeirra. Nú voru þau alt í einu
komin á dvalarheimili í sveit
eða þrifleg bóndabýli. Nýr
heimur opnaðist þessum börn-
um. E. t. v. var það og eins
mikilvægt að stórum hluta þjóð-
arinnar skildist nú alt í einu, að
til var fólk meðal þjóðarinnar,
sem lifði við mikla örbirgð. Það
varð auðsætt að þessi litlu, ó-
hreinu börn, sem leikið höfðu
sér á götuhornum, voru ekki
öðruvisi en önnur börn, þegar
þeim hafði verið þvegið og þau
færð í hrein föt. Menn hafa
fengið tækifæri til þess að furða
sig á ýmsu og áhrif þess munu
í framtíðinni verða mikil og
djúptæk.
eiginlega eðlilegri blæ. Það er
ekkert lengur til af hinni æs-
ingakendu fýsn eftir skemtun-
um, sem svo rík var í fólkinu
fyrir striðið. Það má segja að
“baðstofulifið” sé í dag ein-
kennandi fyrir heimilislífið í
Eniglandi.
Allar þessar breytingar gerast
með mismunandi hætti. Það er
fjarri mér að halda því fram, að
hver einstaklingur þjóðarinnar
sé hetja, eða að þær þjóðfélags-
legu breytingar, sem gerast, séu
öllum jafn auðskildar. Fjarri
fer þri. En meginstefnan er
sú, sem eg hefi markað hép að
framan. Það sem í stuttu máli
verður sagt um heildarástandið
er það, að þjóðin reynir alt sem
henni er unt til þess að gera á-
standið sem bæriJegast. Hún
gerir það með því, að mæta
örðugleikunum eins og þeir
koma fyrir og hún telur sér
ekki trú um, að starf hennar sé
nokkuð hetjudáð. Það er auð-
ritað hið heilbrigða sjónarmið.
Þjóðin hefir verk að rinna, lát-
um því lokið — og sem fyrst.
—(Lesbók).
Að lokum má benda á áhrif
myrkvunarinnar á fjölskyldu-
lífið.
Maður venst myrkvuninni og
hún verður að hversdagslegu
fyrirbrigði. Þegar heim er kom-
ið frá rinnunni þarf meira en
lítið til þess að maður fari út i
dimmuna aftur. Fjölskyldan er
þess vegna meira heima en
nokkru sinni áður. Foreldrar og
börn og fullorðin börn sitja
kringum arineldinn, spila á spil,
lesa eða hlusta á útvarp. Fjöl-
skyldan rabbar saman og alt
heimilislíf fa^r á sig rósamari og
The Watch Shop
Diamonds - Watches - Jewelry
Ag-ents for BULOVA Watchea
Marriage Licenses Issued
THORLAKSON & BALDWIN
Watchmakers and Jewellers
699 SARGENT AVE., WPG.
H. BJARNASON
TRANSFER
Annast greiBlega um alt, sem a8
flutnlngum lýtur, smtum e8a
stðrum Hvergi sanngjarnara
ver8.
Heimili : 591 SHERBURN ST.
Sfmi 35 909
ObUvious
the troubi
Hutnb'
ADVlCtlO B
MAWTOBA 1
FABMEBS
the <e\e-
teaiing
Forðist töf því
tíminn er dvrmætur !
S I M I i)
HflVE VOUR own H 0 m E TELEPHOnE 3-41