Lögberg - 20.11.1941, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. NÓVEMBER, 1941
------------Hösberg-----------------------
GeflB út hvern íimtudag af
THJ£ COL.UMBIA PRESS. IJMITKD
<05 Sargent Ave., Wicnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjfirans:
KOXTOK LáJGJJEKG, 6tfa r.argent A>e.,
Winnipeg. Man.
Kditor: EINAR P. JÓNSSON
V erO <3.00 um árið — Borgíst fyrirfram
Tne ‘‘Eögberg" ís printea -nd pub.ished by
Th« Columbia Press, Uimited, 695 Sargent Avenue,
Wlnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Meðferð bæjarmálefna
og norraemr menn
Um næstkomandi áramót víkur ór bæ.j-
arstjórninni í Winnipeg Mr. Paul Bardal,
er átt hefir þar sæti í tíu ár samfleytt við
hinn ágæ'tasta orðstír; hann hefir á þeim
vettvanyi, sakir glöggskygni og prúðmann-
legrar framgöngu, aukið allverulega á veg
íslenzka þjóðarbrotsins vestanhafs, og er.
]»að vel; við kosningu hans til fylkisþings,
víkkar að sjálf’sögðu verkahringur hans tii
muna, og ef alt skeikar að sköpuðu, ætti þess
ekki að verða næsta langt að bíða, að hann
tæki sæti í fylkisstjórn sem ráðherrasveitar-
og bæjarmálefna; hann hefir á því sviði
aflað sér slíkrar þekkingar, að tiltölulega
fáir standa honum þar á sporði. Islending-
ar harfa alla jafna fylkt sér vel um Mr.
Bardal, og tekist þar giftusamlega til; enda
er það þjóðrækni á fegursta og fullkomnasta
stigi, að styð'ja til vegs og valda þá menn
af íslenzkum stofni, sem líklegastir eru til
með drengilegri framkomu sinni, að verða
menn með mönnum, og auka á hróður vors
vestræna þjóðarbrots.
Það hefir einkent norrænar þjóðir, að
kunna að stjórna sér; þær þjóðir, þó um
stundarsakir eigi við villimannlega kúgun
að búa, hafa vakið á sér aðdáun vítt um
Jieim fyrir viturleg mannfélagssamtök, og
voru lengst allra þjóða komnar í þá átt, að
útrýma með öllu örbirgðinni úr ríkjum sín-
um; af þessu má margt og mikið læra, og
víst er það, að arfþegar þessara þjóða, þó
skotið hafi rótum í annari mold, hafa með
lífi sínu og starfi sannað, að enn búa þeir
yfir erfðakostum þessum í ríkum mæli; nor-
rænar fyrirmyndir eru þessvegna hollar
hvaða þjóðfélagi sem er; hvaða bæjarfélagi
sem er."
Margt gæti íslendingar, hér sem annar-
staðar, lært af samheldni Skotans á vett-
vangi mannfélags samtakanna.
Við kosningar þær til bæjar- og skóla-
i-áð's í Winnipeg, sem nú fara í hönd, leita
kosningar í 2. kjördeild þrír menn af nor-
rænum stofni, þeir Victor B. Anderson bæj-
arfulltrúi, Ernest Hallonquist, sænskur
blaðaútgefandi, og Bergþór Emil Johnson,
fyrrum skólakennari, en nú í þjónustu
Lnion Loan and Investment félagsiris. —
Alr. Anderson hefir átt sæti í bæjar-
stjórn í sex ár við vaxandi traust; hann er
velviljaður maður, tillögugóður og sam-
vinnuþýður, er aldrei telur eftir sér nein
þau spor, er á einhvern hátt geta greitt götu
}>eirra mörgu kjósenda, sem hann fer með
umboð fyrir. Mr. Anderson er eini Islend-
ingurinn, sem að þessu sinni býður sig fram
til bæjarstjórnar I Winnipeg, og framkoma
hans hefir í þeim verkahring verið slík; að
hann verðskuldar óskift fylgi íslenzkra kjós-
enda í kjördeild sinni.—
Eins og þegar hefir verið vikið að, leit-
ar kosningar til skólaráð's í 2. kjördeild,
Bergþór Emil Johnson, maður vel að sér ger
og áhugasamur um mannfélagsmál; þetta
er í fyrsta skiftið, sem hann býður fram
krafta í þjónustu úmboðsstjórnar bæjarfé-
lagsins. Mr. Johnson er prýðilega mentur
maður með allmargra ára skólakenslustarf-
semi að baki; oft og einatt hefir, illu heilli,
hinn og annar vonarpeningurinn, sneyddur
gerþekkingu í skólamálum, slambrast í skóla-
ráð vegna klíkusamtaka, og hefir slíkt af
skiljanlegum ástæðum, venjulegast endað
með skelfingu. Góður yfirsmiður tekur
einungis í þjónustu sína menn, sem kunna
að smíða, og hlutfallslega það sama gildir,
eða ætti að gilda á öðrum sviðum mannlegra
athafna. Skólaráð WJnnipegborgar þarfnast
manna, sem vita af reynslunni hvað kensla
er, og háfa sjálfir lært að kenna. Skólahald
í Winnipeg kostar gjaldendur ærið fé, og
þar af leiðandi sýnist ekki ósanngjarnt að
ætla, að þeir léti sér í alvöru ant um hvernig
skólaráðið sé mannað. Mr. Johnson er vel
til þess fallinn, að taka sæti í skólaráði, en
til þess að tryggja það, að svo megi verða,
þurfa kjósendur 2. kjördeildar að verða sam-
taka, og greiða honum forgangsatkvæði.
Mr. Ernest Hallonqujst hinn sænski, sá,
er fyr var getið, býður sig fram til bæjai-
stjórnar í 2. kjördeild fyrir eins árs tíma-
bil; hann er maður rúmlega fertugur að
aldri, fa>ddur og uppalinn í þessarí borg;
hann hefir frá æsku staðið framarla í fylk-
ingum Liberalflokksins, og gegnt ýmissum
trúnaðarstöðum fyrir hönd sambandsstjórn-
ar; hann er meðal annars kjörstjóri sam-
bandskosninga fyrir Mið-W7innipeg kjördæm-
ið hið nyrðra, og hafði með höndum umboðs-
sýslan í því kjördæmi við manntalið í sumar,
sem leið. Mr. Hallonquist er vinsæll maður.
og glöggur í bezta lagi; þarf því ekki að efa,
að hann yrði liðtækur starfsmaður í bæjar-
stjórn.
Samvinna norrænna manna í þessari
borg, hefir fram að þessu verið hvergi nærri
eins náin og skyldi, þó nokkuð hafi hún
glæðst hin síðari ár; stofninn er góður, og i
rauninni einn og hinn sami. Hví ekki að
láta bæjars'tjórn og skólaráð þessa bæjar-
félags verða aðnjótandi aukins hollstrúymis
úr þeirri átt?
---------y--------
Islenzkur valdamaður íCanada
[Frú Gerður Steinþórsson, sem nú dvelur
í þessari borg, lét Lögbergi í té til birtingar
þá ágætu og vinsamlegn ritgerð, sem hér fer á
eftir um Thorson ráðherra; er greinin eftir
föður hennar, Jónas alþingismann Jónson, og
vár prentuð í “Timanum” þann 13. október
síðastliðinn, Lögberg kann frúnni beztu þakk-
ir fyrir hugulsemina.—Ritstj.].
1 sumar gerðust þau tíðindi í Car.ada,
að' íslenzkur merkismaður vestan hafs varð
ráðherra í styrjaldarstjórninni í Canada.
Það var Joseph Thorson, lögmaður í Win
nipeg ættaður úr Biskupstungum í Ánes-
sýslu. Þetta er ■ sérstakt ánægjuefni fyrir
alla Islendinga, því að síðan Canada fékk
sjálfstjórn liafa engir orðið þar ráðherrar
nema úr tveim stærstu þjóðflokkunum, sem
byggja landið. Fram að þessu liafa engir,
nema menn af frönskum eða enskum ættum
gegnt ráðherrastörfum í Ottawa. íslending-
ar eru fámennastir allra þjóðarbrota í
Canada. Það er þess vegna ánægjulegt fyr-
irbrigði að maður úr þeirra hópi nái svo
miklum og óvenjulegum trúnaði í landinu.
Faðir Thorsons var steinsmiður í Win-
nipeg, og sonur hans lærði iðn föður síns.
Þegar hann á tómstundir, sem því miður eru
ekki margar, skemtir hann sér við að fegra
steina til að prýða garðinn sinn.
Frægðarferill Thorsons byrjaði snemma.
Hann var afburða námsmaður í skóla og
vann þá þegar þau námsverðlaun, sem unt
var að fá í átthögum hans. Skömmu eftir
að hann hafði tekið lögfræðipróf í Winni-
peg, vann hann æðstu námsverðlaun, sem
unt er að fá í brezka heimsveldinu. Hann
varð styrkþegi úr hinum fræga sjóði Suður-
Afríkuauðmannsins Cecil Rhodes. Úrvals-
menn úr Bretaveldi og Bandaríkjunum fá
um 8,000 kr. ársstyrk til framhaldsnáms í
Oxford um nokkurra ára skeið. Thorson og
Skúli Johnson prófessor við báskólann í
Winnipeg munu vera einu Islendingar, sem
unnið hafa þessi verðlaun.
Joseph Thorson notaði vel tíma sinn og
fé í Oxford. Þegar hann kom aftur heim
til átthaga sinna í Manitoba, þótti öllum,
sem til hans þektu, líklegt, að hann myndi á
sínum tíma verða merkilegur áhriíamaður í
landinu. Thorson kom á fót lögmannsskrif-
stofu í Winnipeg, og naut fljótlega mikils
trausts í borginni. Islendingar áttu jafnan
hauk í horni, þar sem hann var.
Ekki leið á löngu áður en Thorson tók
að gefa sig við stjómmálum og fylgdi frjáls-
lynda flokknum. Hann hafði augastað á
Nýja Islandi sem væntanlegu kjördæmi. Þar
voru margar rótgrónar Íslendingabygðir á
vesturströnd Winnipegvatns. Þar var Gimli,
hinn andlegi höfuðstaður Islendinga í Mani-
toba. En í þessu kjördæmi var mikið' fjök
menni úr Öðrum löndum, bæði enskumælandi
og úr kornlöndunum í Suðvestur-Rússlandi.
Thorson var mikill ræðumaður á enska
tungu. Auk ]»ess hafði hann numið frönsku
prýðilega. Hann hafði talað og lesið ís-
lenzku í heimaliúsum, en orðið enskan tam
ari í kap.præðum við langt nám í enskum
mentastofnunum. Tók hann nú að æfa ræðu-
gerð á móðurmálinu og var það auðvelt verk.
Hitt var erfiðara, en þó tókst Thorson það,
að verða vel fær til að flytja ræður á rúss-
nesku. 1 kjördæminu mælti hann, eftir því
sem við átti, á f jórum tungumálum: Islenzku,
ensku, frönsku og rússnesku. Leika fáir
slíkt eftir, enda hefir hann reynst sigursæll
í kjördæminu. Islendingum þótti sómi að
hafa slíkan foringja og hafa menn í Nýja
íslandi veitt honum alt það lið, er þeir
máttu og ekki farið eftir flokkslínum.
Thorson er nálega sex fet á hæð, bein-
vaxinn og hinn karlmannlegasti maður í allri
framgöngu. Hann hefir marga þá eigin-
leika, sem prýða forgöngumann í lýðræðis-
landi, mikla orku, líkamlega og andlega, mik-
inn lærdóm, fjölbreytta lífsreynslu og víð-
taíkan áhuga í mannfélagsmálum. íslend-
ingar sem þekkja Thorson vona, að hann
flytji inn í stjórnmálalíf síns friálsa ætt-
lands nokkuð af því frjálslyndi, sem for-
feður hans á íslandi hafa unnað
heitt um margar aldir.
íslendingar á íslandi munu
taka undir með löndum sínuin
vestan hafs, og óska þess að í
hinu nýja starfi í stjórn Can-
ada megi Thorson reynast hinn
mesti fremdarmaður, og að hon-
um megi auðnast að vinna fyrir
land sitt, og fyrir málstað lýð-
ræðisins á þann hátt, sem vinum
hans þykir hæfa mannkostum
hans og yfirburðagáfum.
3. J.
--------V-------—
Úr bréfum frá Íslandi
frá 12. jan. til'5. okt. þ. á.
[Útdrættirnir eru úr bréfum
mannúðarstarfs frömuðarins S.
Á. Gíslasonar i Reykjavík, til
kunningja hans í Winnipeg, sem
dregið hefir þá saman og léð
Lögbergi til birtingar (í Bessa-
leyfi þó, og hr. S. Á. CtT beðinn
velvirðingar á); lýsa bréfkafl-
arnir glögt einni hlið samstarfs-
ins við og fyrir setuliðið og
aðra útlenda “gesti” þar heima,
þörfum þeirra og viðhorfi, og
ýmsu öðru, er telja má víst að
íslendinga hér vestra* fýsi að
heyra um — því margir þeirra
spyrja enn: Hvað er að frétta
að heiman? Þá geta og þeir, er
styrkja vildi áminst starf með
blaða- og tímaritasendingum, séð
hvert slikt má senda.—s. s.]
Hér fylgja bréfakaflarnir:
R.vík 12. jan. 1941 . . . Eins
og kunnugt er, eru hér hjá oss
nokkrir norskir hermenn og í
förum allmargir Norðmenn og
Danir, alilir að því leyti illa
komnir, að þeir fá engan póst
frá ættjörðinni, gleypa því við
þeim fáu blöðum, sem hingað
koma vestan um haf. Við reyn-
um að gefa þeim gamlar skandi-
naviskar bækur og blöð, höfum
ekkert nýtt. — Komi slík blöð
út i Winnipeg, mætti segja af-
greiðslum þeirra, að það væri
góðverk að send'a hingað ©itt-
hvað á norsku eða dönsku —
(blöð og kristileg tímarit helzt),
og skrifa utari á til: The Sailor
Mission, c/o S. Á. Gíslason, Box
62, Reykjavík, Iceland. Auðvit-
að gildir ekki þetta nema meðan
stríðið stendur — og hér er fult
af einangruðu norsku fólki. —
En hver veit hvað það verður
lengi? . . . ófriðurinn er hræði-
ileg eyðilegging á öllu góðu —
hinar sí-endurteknu fréttir um
manndrápin virðast sljófga til-
finningar manna — og það er
ekki gott. . . . Hins vegar virð-
ist svo, ef trúa má erlendum
blöðum, að hörmungarnar verði
Viða til þess að koma mönnum
á kné gagnvart guði. — Er ekki
reynslan sú líka í Ameríku, eða
eruð þið of fjarlægir til að knýj-
ast til bænar nú? . . .
. . . Eg hefi alt af meira að
starfa, en eg kemst yfir. Hefi
útbreitt guðspjöll o. fl. góð rit
meðal hermanna og sjómanna
erlendra, — hafa yfir 4 þús.
guðspjöll, flest ensk, farið gefins
um minar hendur síðan í maí
f. á. . . . Þú getur imyndað þér
hvað mikit breyting er orðin í
smákauptúnunum, sem þú þekt-
ir fyrir löngu, þegar þangað eru
komnir til vetrarsetu miklu
fleiri útlendingar en ibúar þeirra
eru. — “Maður mætir þar fs-
lending við og við,” segja ferða-
menn. . . .
4-
R.vík 24. marz. . . . Bréf þitt
frá 15. nóv. ’40, kom til min 8.
jan. þ. á., — bækurnar ókomnar
enn, varla þeirra von úr þessu,
þótt margar póstsendingar séu
nokkuð lengri á leiðinni í seinni
tíð, — þrjá mánuði bréf frá
Danmörku — fara kringum
jörðina til að komast hingað.
Gera má ráð fyrir að bréf séu
40 daga á leið hingað “óraleið-
ina” frá Winnipeg, kannske
lengur. Annars hefii eg síðan
um áramót fengið um 50 blaða-
sendingar eða meira frá Can-
ada og U.S.A., mest kristileg blöO
og rit handa hermönnum. Lét
ritstjórinn að The Evangelical
Christian, Toronto, þess getið,
að eg myndi greiða hér fyrir
slíkum blöðum til “The Boys,”
og síðan koma fleiri bréf að
vestan, en eg get svarað, en eg
er samt í þann veginn að eignast
bréfavini um alla N.-Amieriku
og eyði um 10 kr. á viku í fri-
merkjuin undir bréfin min.
Annars greiða enskir herprestar
hér, og þó einkum yfirmaður
þeirra, ágætur, duglegur maður,
fyrir sendingum mínum norður
og austur til fjarlægra staða;
en eg hiefi mestu ánægju af að
geta nú lagt eða látið leggja
krislileg blöð frá Can. og U.S.A.
inn á kaffihúsin hér í bæ — en
þau eru mörg nú — þar sem
hermenn koma, og gef ©ða læt
gefa auk þess slík blöð til spitala
og búða hermanna hér í bæ. . . .
Eru langflestir enskir og cana-
diskir fegnir blöðunuin, — en
sumir eru hálfhissa, að íslend-
ingar skuli hafa svona góð sam-
bönd. . . . Fyrirspurnir koma að
viestan um einstaka menn, “ein-x
hversstaðar-á íslandi,” sem er
fremur ónóg áritan, þó nafnið
sé rétt og glögglega skrifað, er
ba>ði vantar nr. og’ herdeild. —
En eitt hefi eg séð af þessu
“uppátæki,” að kærleikur og
fyrirbænir fjölmargra, bæði fyr-
ir norðan “línu” og sunnan,
vestan frá hafi og austur á New-
foundland, fylgja “piltunum”, en
blöðin sýna að það er trúaða
fólkið, sem telur ómaksins vert
að borga undir slík gjafablöð;
um 30 tímarit hafa komið til
mín í febr. og marz. Einstaka
hefti af almennu timariti kemur
og er vel þegið, einkum sé það
með myndum. — Ein blaðasend-
ing kom frá Manitoba (619
Langside St., Wpg.), nokkrar
frá Sask. og B.C., en flest frá
Austur-Canada og einar 10—20
sunnan úr U.S.A. Hefi síðan
um nýár fengið frá Englandi,
og nokkúð frá Chicago: 150
Nýjatestamenti, 4,350 guðspjöll
og biblíurit, og auk þess nokkur
hundruð smárit — og mestalt
frá mér farið; tækifærin enda
óteljandi, því hér koma menn og
fara í hópum.—
Þú verður fyrir löngu búinn
að frétta hvernig kafbátarnir
þýzku koma fram við togarana
íslenzku, fer því ekki að lýsa
þeim morðum; — en i liðinni
viku hefi eg komið til 24 ekkna
hér í bæ, sem menn sína áttu
á þessum skipum, og þekki þvi
sorgina, sem þessu stríði fylgir,
einnig hér heima.—
-f
R.vík 7. ág. ’41 . . . Fyrrum
voru erlendir kunningjar okkar
að stríða oss á að fslendingar
héldi að fsland væri hálfvegis
miðdepill heimsins, sem allir
ætti að taka eftir. — En nú er
ekki fjarri að svo sé. Við
heyrðum undanfarið í útvarpinu
að vestan, að fsland væri út-
vörður Ameríku, en Þjóðverjar
sögðu aftur, að það væri útvörð-
ur Evrópu. — Bara að þeir berj-
ist ekki um landið, og þá allra
sízt á íslandi sjálfu. . . . Ekki
er eg enn farinn að kynnast
Bandaríkjamönnunum, sé bara
að þeir eru myndarmenn flestir.
— Vona að þeir verði svo öflugir
hér, að Hitler sjái fsland í friði.
-f
R.vík 5. okt. ’41. . . . Loks
fékk eg fæðingarvottorðið, siem
þú baðst mig að útvega. Sat
um ferð þjóðskjalavarðar aust-
ur þangað sem merkustu skjöl
rikisins o. fl. eru geymd nú —
til varúðar ef vondar heimsóknir
verða hingað (í R.vik) . . . Ekk-
ert tíðinda frekar ©n blöðin segja
frá. Reykjavik er mannfleiri
miklu en nokkru sinni fyr og
Mosfellssveitin Jika af skiljan-
legum ástæðum, þó, — enda yfir
50 fjölskyldur húsnæðislausar
hér . . . Á Elliheimilinu okkar
eru 170 vistm/enn, — og um 50
starfsfólk, — hefir líka 20 kýr
í fjósi i Laugarnesi og á öðru
býli; svínabú mikið, og þvotta*
hús, sem meðal annars þvær
fyrir um 1500 hermenn. 14
manns vinna að þvi öllu þar. . . .
Peninga eða seðlastraumur er
“Fljótt,gerið svo vel”!
Nú þegar . . . meðan flutn-
ingar eru auðveldastir . . .
er bezt að senda inn jóla-
pantanir.
★
Semjið listann samkvæmt
EATON’S Haust og Vetrar
Verðskrá þegar í stað. Þar
er úr miklu að velja af við-
eigandi gjöfum fyrir sér-
hvern meðliin fjölskyldunn-
ar.
Sendið oss
JÓLAPANTANIR
yðar snemma !
'T.EATON C«í_
winnipeo cmm
EATO N’S
___[_i_._
hér mikill, kaup mjög hátt að
tölunni til, verkamienn fá 600
til 800 kr. á mánuði; vinna þá
líka sunnudaga sumir, en svo
er alt annað Jíka afardýrt,
“hringavitleysa” í allri dýrtíð-
inni, segja margir, og sem stend-
ur sundurþykki milli stjóm-
málaflokkanna og óvist um lang-
lífi “þjóðstjórnarinnar.” . . .
Mörg góð og ill öfl togast á i
þjóðlífinu, og alt óvíst um hvað
sigrar í svip — þótt Kristur sigri
að lokum. . . . Held áfram að
gefa hermönnum og sjómönnum
kristileg rit, eins og sjá má í
“The Evangelical Christian.”
Toronto í ág. sJ.
----i—.—v------—
Til athugunar
Point Roberts, Wash.,
4. nóvember, 1941
Heiðraði ritstjóri!
f ritgerð minni “Hvað er
þyngdaraflið?” sem birtist í fer-
tugasta og fjórða tölublaði Lög-
bergs, eru þrjár úrfellingar og
tveggja lína endurtekning. En
þar sem þetta er alt í þriðju
grein í fyrsta dálki, vil eg vin-
samlegast biðja þig að ©ndur-
prenta þessa þriðju grein, sem
hér fylgir:
Hinn frægi stærðfræðingur,
ísak Newton, uppgötvaði þyngd-
arlögmálið. Samkvæmt því draga
tveir efnishlutir, hverjir sem eru,
hvorn annan að sér m©ð afli, sem
er í beinu hlutfalli við marg-
faldið af rúmtaki þeirra og í
öfugu hlutfalli við fjarlægð-
ina milli þeirra í öðru veldi. Af
því að hreyfingum jarðstjarn-
anna er óbrigðilega þannig hátt-
að, að umferðartími (ár) hverr-
ar jarðstjörnu er í jöfnu hlut-
falli við ferrótina (kvaðratrót-
ina) af meðalfjarlægð hiennar frá
sólu í þriðja veldi, virðist sem
afl, er beinist að sólu, og sem
er í nákvæmu hlutfalli við efnis-
magnið og í öfugu hlutfalli við
'fjarlægðina frá sólu i þriðja
veldi, sé á hverri jarðstjörnu.
Og afl þetta geislar út frá sól-
inni í allar áttir m©ð jöfnum
styrkleika og dregur hvern hlut
að sér með afli, sem er í beinu
hlutfalli við .þyngd hans,
hvaða jarðstjörnu sem hlutur-
inn kann að vera á. Þar sem
afl þetta er ætíð i beinu hlutfalli
við efnismagn (rúmtak) þess
hlutar eða líkama, sem fyrir á-
hrifum þess verður, og leiðir af
sér sömu hraða hreyting, hvað
svo sem efnismagn hans kann
að vera, getur hraða breytingin