Lögberg - 27.11.1941, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. NÓVEMBER, 1941
-----------Hbgberg----------------------
QefltS út hvern fimtudag af
TiUhi COUUMiiLA PBE8S, IdMITKLi
«»5 Sargent Ave., WUmipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG, 695 Sargent A' e.,
Winnipeg. Man.
Edltor: EINAR P. JÓNSSON
Ver6 $3.00 um árið — Borgist fyriríram
The "Lögberg" ís printea -nd pub-ished Dy
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Einn loddaraleikurinn enn
Öræfi mannlegra þjáninga eru breið,
löng, og illa vörðuð; sæluhús fá, og langt á
mihi þeirra; þess vegna veitist vegfaranda
oft örðugt um áttir, og það því fremur, sem
mannleg hermdaröfl beita sór fyrir um það,
að blekkja, og slá ryki í augu hans; það er
því í rauninni lítil furða þó mannkynið, eða
að minsta kosti allverulegur hluti þess, finni
fejálft sig á krossgötum, og viti lítil áttaskil
eins og búið hefir verið í pottinn; eins og
undirferlis- og blekkingaröflunum hefir vax-
ið fiskur um hrygg.—
Fyrir fimm árum, bundust sex þjóðir
fyrir atbeina Þvzkalands samtökum um það,
að vinna sem ein samstæð heild gegn út-
breiðslu rússneska kommúnismans, er þær
töldu til hinna átakanlegustu tortímingarafla,
þó vitund breyttist um stundarsakir hljóðið
í "stokl/num við vinfengissamning þeirra
Hitlers og Stalins frá í fyrra; nú er það
komið á daginn, eins og í rauninni altaf var
vitað, að þar var einungis um fyrirlitlega
lævísi að ræða af hálfu Hitlers og annara
þýzkra undirhyggjumanna til þess að komast
eins nálægt því og auðið yrði, hvernig Rúss-
ar væri undirbúnir til viðnáms, ef á þá yrði
ráðist; ekki er óhugsandi, að Hitler ,sé nú
nokkru fróðari en áður í þessu efni, því
Rauðu hersveitirnar hafa reynst honum alt
annað en þægur ljár í þúfu. En blekking-
unum varð vitaskuld að halda uppi eins
fyrir því, og með það fyrir augum, lét Hitler
kveðja til fundar í Rerlín á þriðjudaginn,
þar sem þrettán þjóðir, að Þýzkalandi með-
töldu, undirskrifuðu, eða réttara sagt voru
látnar undirskrifa samning *til varnar rauðu
hættunni, eða rússnesku ráðstjórnarríkjun-
um, sem nú standa í fullu varnarbandalagi
við Breta og aðrar lýðræðisþjóðir. IJpp-
nmalega stóðu að þessum 'áminstu haturs-
samtökum gegn Rússlandi sex þjóðir; Þýzka-
land, Italía, Japan Spánn, Ungverjaland og
Manchukuo; en á þessari síðustu loddara-
leiksýningu bættust í hópinn Búlgaría, Rú-
menía, Croatia, Slovakía, Finnland, Dan-
mörk, og sú stjórnarmynd, eða ómynd, sem
Japanir að nafni til komu á fót í Nanking
með tilstilli kínversks Quislings, eða drottin-
svikara, Wang Ching-Wei. QuisUngs-nafnið
er kunnugt frá Noregi um þessar mundir.
Með þessum nýju kúgunarsamningum,
hygst Hitler að ryðja braut ‘ ‘ skipulaginu
nýja,” eða hvíta þrælahaldinu í ríkjum
Norðurálfunnar, þeim, er hann þegar hefir
klófest.
Geta má nærri hvernig jafn frelsiselskri
þjóð, sem danska þjóðin jafnan hefir verið,
hafi verið innanbrjósts, er hún var kúguð til
að undirskrifa þenna loddarasamning með
exi böðulsins yfir höfði sér.
-------y--------
Ragnar H, Ragnar
Eftir því nær tuttugu ára dvöl í þessari
borg, er Ragnar H. Ragnar, hljómfræðingur
og söngstjóri, horfinn á brott úr íslenzka
mannfélaginu á þessum slóðum og kominu
suður til Bandaríkja, þar sem hann hyggur á
framtíðardvöl; árna vinir hans honum góðs
lirautargengis og giptusamlegs starfs í þágu
söngmenningarinnar á hinum nýja vettvangi.
Mr. Ragnar leysti af hendi hér nyrðra mik-
ið og margháttað verk, sem píanisti og söng-
stjóri, íslendingum til gagnsemdar og gleði;
liann var ávalt boðinn og búinn til aðstoðar
við samkomuhöld, og lagði fram feikna tíma
við æfingar og forystu Karlakórs Islendinga
í Winnipegr þó öfug væri hlutföll launa og
vinnu; en slíkt sýnist, því miður, oftar
brenna við innan vébanda mannfélagssam-
taka vorra en skyldi, þá um vúðleitni á hinu
andlega menningarsviði ræðir, og er þar
gagngerðra umbóta þörf.
Það var ekki einasta, að Mr. Ragnar
væri vakinn og sofinn að iðju í þjónustu
þeirra mála, er sérstaklega að hljómment
lutu, heldur lét hann og mikið til sín taka á
öðrum sviðum þjóðrækninnar, og gegndi við
góðum árangri um langt skeið, forsetaem-
bætti í þjóðræknisdeildinni “Frón,” og mun
íþess lengi minst, hve hann lagði sig í líma
um að gera Frónsmótin sem ánægjulegust;
þetta ber að þakka og muna.
Hver tekur nú við forystu Karlakórsins,
þar sem Mr. Ragnr hætti við! Sú stofnun
má hvorki veslast upp né deyja.
Þjóðlegt leikrit og
tilkomumikið
Eftir prófessor Richard Beck.
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi:
Gullna hliðið. Sjónleikur. Útgef-
andi: Þorsteinn M. Jónsson,
Akureyri, 1941.
Leikrit það, sem hér er um að ræða, er
eigi nýsamið, þó að það komi nú í fvrsta
sinni út á íslenzku. Það var þýtt á norsku
fyrir nokkru síðan, og ætlaði ríkisleikhúsið
í Usló að taka það til meðferðar um það
leyti sem Noregur var hertekinn, en eigi er
þeim, sem þetta ritar, kunnugt um afdrif
þess síðan.
Davíð skáld Stefánsson hefir ort snjalt
og myndauðugt kvæði út af þjóðsögunni al-
kunnu, “Sálin hans Jóns míns.”' Upp úr
þessari sömu sögu hefir hann nú samið þetta
leikrit sitt, og veitist honum þar, eins og
liggxir í augum uppi, drjúgum meira svig-
rúm til að vinna úr söguefninu, taka það
fastari tökum og túlka það á víðtækari
grundveUi.
Leikritið, sem er í fjórum þáttum, liefst
á kröftugu inngangskvæði (“Urolog-us”), en
annars er ritið að mestu levti í óbundnu
máli. Lýsir kvæðið eftirminnilega aldar-
fari þeirrar tíðar, sem efni leiksins á rætur
í, sérstaklega hinu andlega andrúmslofti, og
varpar því ljósi á þá atburði, sem eru uppi-
staða efnis hans. Bn þessi eru niðurlags-
orð kvæðisins:
Hér verður grýttur götuslóði rakinn,
og gömul kynslóð upp frá dauðum vakin,
svo þeir, sem ungir eru, megi skilja
hið innra stríð, sem liðnir tímar dylja.
Því þar á trú vor, ef að líkum lætur,
í leyndu djúpi sínar megin-rætur.
Aldirnar líða. Kynslóðirnar hverfa.
En hvað er það, sem börnin erfa?
Þér hneykslist ei, þótt djarft sé mvndin
dregin,
og dánir látnar tala — liinum megin.
Sízt er vort mark að særa þá, sem trúa,
en samt skal djúpið mikla reynt að brúa.
Vér blásum lífi í sálma og sagnaspjöldin
og sýnum yður heiminn — bak við tjöldin,
Leikrit þetta, sem er í þjóðsögustíl í
ágætu samræmi við efni þess og blæ, er þvi
hreint ekki ómerkileg þjóðlífslýsing, eins
langt og hún nær, enda þótt það gerist alt
utan vébanda þessa heims, nema fyrsti þátt-
urinn, sem lýsir banalegu Jóns bónda og
viðskilnaði hans við þennan heim. Hinir
þættirnir segja svo frá ferð kerlingar Jóns
með sál hans í skjóðunni upp að hinu gullna
hliði himnaríkis, Verður kerlingu sú leið
seinfarin, enda er um langan veg að fara
og á brattann að sækjan, en atburðarík og
æfintýraleg er ferðin, því að margt fólk og
sundurleitt verður á vegi kerlingar, áður en
hún nær í hinn langþráða áfangastað og kem-
ur af sér hinni þungu byrði — sál bónda
síns.
Óneitanlega er einnig vel á efninu hald-
ið, því að hér er dramatískur stígandi í frá-
sögninni, stíllinn kvikur og litbrigðaríkur,
svo að hann speglar á listrænan hátt geð-
brigði höfuðpersónanna og atburðina sjálfa.
Sögulokin, þegar kerling f>eygir skjóðunni
með sál Jóns inn fyrir himnahliðið, eru vel
undirbúin og sett í mikilfenglega umgerð; en
ekki verður of mikil áherzla lögð á það, að
vandfarið er með þetta atriði á leiksviði,
svo að það njóti sín til fubs og hafi tilætluð
áhrif á áhorfendur. Takist það, verður þar
bæði um svipmikla og hrífandi sýningu að
ræða.
Persónulýsingarnar eru prýðisgóðar, og
kennir hér þó eigi lítillar fjölbreytni í þeim
efnum; hefir höfundur komist sérstaklega
vel frá því að gera persónurnar nógu lif-
andi, án þess að svifta þær þrim einkenn-
um, sem aldarandinn og þjóðsagan hafa
sniðið þeim.. Einkum er kerling Jóns, sem.
réttdega má skoða sem táknmynd fórnandi
ástar, minnisstæð persóna, enda kemur hún
mest við sögu.
En það, sem gæðir persónur leibsins svo
miklu lífi, er ekki sízt samtölin, sem höfund-
urinn leggur þeim í munn; þau eru löngum
bæði gagnorð og hitta ágætlega í mark. •
Þjóðsögublænum er trúlega haldið að
því leyti, að á yfirborðinu má virðast sem
hér sé um skopleik að ræða, enda er mark-
viss ádeila, þó eigi sé hún hávaðasöm, þar
víða auðsæ hverjum athugulum lesanda. Eigi
að síður er það vafalaust rétt athugað, að
höfundurinn hefir ekki verið að rita hér
skopleik; þar er jafnan grunt á alvörunni,
og gefur það leiknum aukið gildi og áhrifa-
magn.
Beri maður leik þennan saman við fyrsta
leikrit Davíðs, Mimkarnir á Möðruvöllum
(192fi), verður það fljó'tt augljóst, hversu
miklu fastari og frumlegri eru hér lista-
mannstökin, þó að sitthvað væri vel um
frumsmíð hans í leikritagerð.
Davíð Stefánsson hefir um
margra ára skeið verið vinsæl-
asta ljóskáld íslands; með hinni
miklu og merkilegu skáldsögu
sinni Sólon Islandus (1940) hef-
ir hann aflað sér aukinna vin-
sælda, og með henni og þessu
nýja leikriti sínu unnið sér
heiðursess meðal þeirra skálda
islenzkra, sem bezt rita í ó-
bundnu máli.
--------V--------
Rauða Kross
fjársöfnun til
handa Rússum
Á mánudagskvöldið 17. nóv.
var haldinn fundur í Auditorium
undir forsjá “Winnipeg Council
for Allied Victory” er saman-
stendur af fulltrúum frá ýmsum
félögum í borginni — og manna
félagsskapar er nefnist “Inter-
national Group.”
Frú Laura Goodman Salver-
son, sem er forseti stærra fé-
lagsins var einnig forseti sam-
komunnar. Flutti hún ræðu í
fundarbyrjun og gerði grein
fyrir markmiði þessa félagsskap-
ar, sem væri meðal annars, að
vekja fólk til meðvitundar á
þeirri hættu, sem vofir yfir þeifu
þjóðum, er nú berðust fyrir
mannréttindum og frelsi, og
reyna að koma fólki í skilning
um það, að nú má enginn liggja
á liði sínu. Að aleflis átak til
sigurs lýðræðishugsjónum verð-
ur að leggjast fram, ef vel á að
fara.
Það er þessi hugsun og sann-
færing sem hefir haldið við
kjarki og viljafestu fólksins á
Englandi, sem hefir með dæma-
fáu hugrekki staðið og varist ó-
skelft gagnvart grimmustu árás-
um óvina, er einskis svífast.
Þessi sannfæring Bretanna er
borin af frelsisást þeirra, og af
því að þessi sannfæring þeirra
er réttmæt og raunveruleg og af
því þeir hafa glöggan skilning
á hverjir eru vinir og hverjir
eru óvinir frelsisins, þá hafa
þeir boðið velkomið hið frelsis-
unnandi fólk Sóviet-lýðveldanna
í bræðralag lýðræðisþjóðanna
sem samherja og bandamanna.
Það var fordæmið frá Eng-
landi, sem kom okkur hér á stað
til að leita samskota í Rauða
Kross sjóð til hjálpar Sóvíet-
lýðveldunum. Mrs. Churchill
hefir allareiðu safnað 500,000
sterlingspundum til hjálpar
Rússum og brezki Rauði Kross-
inn hefir lýst yfir því, að hann
skifti til helminga við Rússa.
Alþýðan á Englandi hefir Ijós-
an skilning á þvi að ef rauði
herinn fellur, þá sé henni bú-
inn þrældómur og angistar
framtíð. Rauði herinn er sá eini
sem hefir staðið í hersveitum
Nazista. Vér viljum aðstoða
hann eftir megni, en félagsskap-
ur vor vill einnig hjálpa sem unl
er hvaða annari þjóð, sem er, er
verður fyrir ofbeldis árásum
Nazista.” '
Frúin skýrði þá markmið
“International Group”, er nokkr-
ar konur hefðu myndað. Þær á-
litu að framtið þessa lands væri
komin undir því, að hér ríkti
jafnrétti, kynflokka eining, eins
og framtiðarfriður væri kominn
undir alþjóða eining. Þær líta

Við ávörpum sérstaklega norræna fólkið. Stofnþjóðir þess hafa
átt forgöngu um samvinnumál, og samvinnu-lifnaðarháttu. Vinnið
að sama markmiði í Canada; styðjið þann flokk, sem hefir það
á stefnuskrá sinni, að stofna hér samvinnuþjóðfélag.
Greiðið C.C.F.-I.L.P. atkvœði í 2. kjördeild
Fyrir bæjarfulltrúa; Fyrir bæjarfulltrúa;
tveggja ára tímabil: eins árs timabil:
VICTOR B. 1 STANLEY H. 1 4
ANDERSON 1 KNOWLESI 1
Það eru tvennir seðlar fyrir bæjarfulltrúa. Gætið þess að merkja
1 fyrir ANDERSON og KNOWLES
Fyrif skólaráð merkið 1 og 2 í þeirri röð, er þér æskið, fyrir
Harry A. Chappell og Andrew N. Robertson
KOSNINGAR Á FÖSTUDAGINN 28. NÓVEMBER
Kjörstaðir opnir frá kl. 9 f. h. til 8 e. h.
C.C.F. isími 97 066
svo á, að engin þjóð geti talist
siðuð þjóð, sem leyfir kynflokka
og þjóða hatri að eitra félags-
lífið, sem gerði þjóðlega ein-
ingu ómögulega i landinu. Þær
vilja hylla lýðræðið og viðhalda
hugsjónum þeirra, sem grund-
völluðu lýðræðið í þessari Vest-
urálfu. Þessi frelsis, mannrétt-
inda og mannúðarhugsjón spratt
upp af engelskri rót og þess-
vegna er það ofboð eðlilegt að
brezkt alþýðufólk finni til skyld-
leika við fólk Sóvíet-lýðveldanna.
Það má að mörgu finna hér
hjá oss, en samt er hér meira
frelsi, meiri mannúð, en í hinni
hatursþrungnu Evrópu. Það má
að ýmsu finna í hinni rússnesku
tilraun — sóvíet-draumnum —
en það er stórhuga draumur —
hugsjón fólks, sem hefir sett sér
það markmið að eyða kynflokka
fordómum og ofsóknum í eitt
skifti fyrir öll — að hefja alþýð-
una úr niðurlægingu smánar-
legrar fátæktar, þrældóms og fá-
fræði; koma á meiri jöfnuði,
gera landið hæfilegt fyrir frjálsa
menn og konur.
Jafnaðarmensku hugsjónin
er sögð af sumum að vera bara
draumur, en eitthvert lífsafl
hlýtur að vera í þessari hugsjón,
annars myndi Sóvíet-lýðurinn
naumast standa svo þétt um
hana.
> Nú stæði upp á okkur að
veita Sóvíet-fólkinu alla þá
hjálp, sem er á okkar valdi.
Þá talaði sr. IJ- D. G. Freeman,
guðfr. kennari við Wesley Col-
lege um væntanlega stjórnar-
stefnu að stríðinu loknu; lagði
hann til að lýðræðiskerfið í
Norður Ameriku yrði tekið til
fyrirmyndar. Um Rússana sagði
hann, að þeir væru hugsjóna-
menn, hefðu séð sýnir. For-
göngumenn byltingarinnar þar
hefðu þeir komist til valdá með
bæta hag alþýðunnar, fátækari
stéttanna, koma á jöfnuði. Þeir
höfðu lýðræðishugsjón. Að vísu
hefðu þeir kmist til valda með
ofbeldi, en í góðum tilgangi.
Til þess lágu söguleg rök. Lýð-
urinn óupplýstur; lýðræði ó-
mögulegt i byrjun. Stjórnin
hefði svo lagt alla stund á að
upplýsa lýðinn, og gera hann
hæfan til sjálfstjórnar. Sóvíet
jafnaðarmensku lýðvedin stefndu
að fullkomnu lýðræði.
Virtust skoðanir sr. Freemans
um Rússana koma mjög saman
við rit H. K. Laxness um sama
efni.
Lesið var þá upp bréf frá Hon.
J. T. Thorson, er mælti með
söfnuninni, og kvað hann söfn-
un í Rauða Kross sjóð til hjálp-
ar Rússunum myndi fara fram
um alla Canada að undirlagi
“War Services” deildar, er hann
veitir forstöðu.
Þá flutti R. C. Mc Cutchan
skorinorða tölu og hét á fund-
armenn að gefa riflega í þennan
líknarsjóð til Sóvíet-lýðveldanna.
Fyrstur gaf sig fram Dr. B. A.
Victor, er lagði fram ávísun upp
á $1000.00 frá deild Gyðinga i
“Winnipeg Council for Allied
Victory” og mælti nokkur orð.
Næstur kom Wm. A. Kardash,
þingmaður með ávísun upp á
$1000.00 frá úkraníu-deildinni;
komu svo smærri ávísanir frá
smáfélögum og einstaklingum.
Gyðingur afhenti $25.00 frá sér
og gat þess um leið að ef Hitler
sigraði, væri ekkert líf í vænd-
um fyrir Gyðinga.
Alls námu samskotin í ávís-
unum og peningum $3,159.34 og
nokkuð að auki í loforðum.
Gyðingar hafa orð á sér fyrir
að vera örlátir til liknarsjóða og
virtist það sannast á þessum
fundi.
$25.00 gjöf var afhent frá
Kommúnista flokknum.
Mrs. Edyth Rogers, sem er
vara-forseti Rauða Krossins í
Canada tók á móti sjóðnum og
flutti þakklætistölu til gefend-
anna og þeirra, er til funflarins
stofnuðu; endaði hún ræðu sina
með: “Lengi lifi Rússland!”
Sr. Philip M. Pétursson flutti
þá stutta tölu; kvaðst vera glað-
ur að taka þátt i þessu mann-
úðar starfi; kvaðst vera sam-
mála þeim er talað hefðu á fund-
inum. íRauða Kross líknarstarf-
ið næði til allra jafnt — áður
safnað handa Finnum, Póllend-
inum. Rauða Kross liknarstarf-
skylda að hjálpa Rússum nú —
samherjum vorum, sem hefðu
sýnt svo d'æmafáa hugprýði og
sjálfsfórn, þetta væri mannúðar
mál en ekki pólitískt. Var ræð-
unni vel tekið.
Lúðrasveit St. Boniface-bæjar
lék nokkur lög á samkomunni.
Rússneskur blandaður kór söng
nokkur rússnesk lög. úkranískur
blandaður kór og úkranisk
"lf elected I shall not falter or fail in my duty“
B. E. JOHNSON
A former School Teachcr and a community Wort^er in IVard 2
for 20 years
I advocate:
1. Character building and discipline suitable to our
changing times.
2. Teaching of good citizenship, love of country and
democratic principles.
3. Economic management; value for our expenditures.
4. Less drudgery for teacher and pupil by scrapping out-
moded subjects and methods.
VOTE FOR
B. E. JOHNSON 1
FOR SCHOOL TRUSTEE
WARD TWO