Lögberg - 02.06.1942, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 2. JÚNÍ. 1942
Týnda
de mantanáman
við Orange ána
Eftir II. A. liryden.
(Frá “Nemo” á GirnliJ)
Margar hafa sögurnar verið
sagðar á kvöldin við glæður
málelda flutningamanna í Suð-
ur-Afríku, og suinar þeirra dul-
arfullar og kvnjum blaðnar,
aðrar voru ásta-æfintýri, af
skærum innbúanna eður bardög-
um manna við viltidýr.
Það skeði oft er eg var á ferð-
um með kunningjum mínum inn
1 landið, að við námum staðar,
til að eiga tal við þessa óbreyttu
lestamenn, og marga kynjasög-
una og aðna fræðslu hefi eg orðið
aðnjótandi á þann hátt. Þessir
flutningamenn — póstar Afríku
— með sterklegu uxa-vagnana,
sein árum saman höfðu farið
eftir þessum litt færu vegum í
Höfða-nýlendunni, og dreift sér
i allar áttir inn til landsins, sem
hafa kynst öllum tegundum
manna, hvítum, svörtum og öll-
um millilitum, á ferðum sínum
eður við máleldana, hafa lært
langar þjóðsögur eður ferðasög-
ur, frá löngu liðnum veiðimönn-
um, landkönnunarmönnum eður
verzlunarmönnum.
Kvöld eitt, eftir að leið okkar
um d'aginn haifði Legið um skóg-
Jendi, náttuðum við okkur hjá
bóndabýli. Þar höfðu einnig
náttað sig aðrir ferðamenn, og
voru þeir að borða kveldverð
sinn. Þeir sýndust glaðlegir fé-
lagar. Annar var Afriku-fæddur
Englendingur, hinn var hátt-
prúður, aldraður Englendingur,
háskólam'aður og lærður wl —
að því er við fréttum seinna —
gerðu þeir sig ekki ánægða fyr
en við höfðum komið í kynnis-
félag til þeirra.
Eftir kvöldverðinn, tóku þeir
upp gamla Cango, en það er
bezta heimabruggaða brennivínið
i Outshouru héraðinu, og hrest-
um við okkur á því, þar á eftir
kveiktum við i pipunum okkar
og fórum að skrafa sanian.
Fyrsta klukkutímann snerust
sögurnar um liðna gamla daga
í Englandi, ferðalagið til Höfða
nýlendunnar, landslag og skemt-
anir.
“Það gegnir furðu” — sagði
einn úr okkar flokki — “hvað
mönnum er lítið kunnug Orange
áin, og alt ier skeður fyrir vestan
fossana. Eg held enginn af öll-
um þeim mönnum, sem hafa
orðið á leið minni hafi komið
þangað. Það mætti þ<> gera ráð
fyrir að nýlendubúar vildu fræð-
ast um eitthvað norðan yfir
landamærin, en sannleikurinn er
sá, að þeir hafa ekki gert það.”
“Þegar þið neínið Orange
ána” sagði sá yngri þeirra
tveggja lélaga — “kemur mér í
hug saga. sem eg heyrði mann
segja er ieg kyntist fyrir nokkr-
um árum; hann hal'ði sezt að i
örþrotum í “vatnslausa hérað-
inu” norðvestur af Shoshong.
Aumingja maðurinn! Hann var
í hörmungar ástæðum. Þetta var
enskt ljúfmenni, sem vegna ástar
sinnar á veiðum og frjálsu lífi,
hafði verið á stórdýravieiðum
inni í landinu. Þetta veiðitíma-
bil hafði staðið lengur yfir en
vanalega þar við Cho'be ána.
skamt þar frá er hún fellur í
Zambesi — því 'þar höfðu þeir
wikst, og þegar þeir voru orðnir
rólfærir, voru allir hestarnir og
flestir uxarnir dauðir,- Þegar eg
fann þá, sátu Jjeir fastir og kom-
ust hvorki frain né aftur í þessu
landi þorstans og höfðu ekki
smakkað á vatni í hálfan þriðja
dag, og auk þess mjög veikir.
Þeir höfðu því glatað allri lífs-
von, og hefði mig ek.ki borið
þarna að, hefðu þeir verið dánir
að 15 klst. liðnurn.
Til allrar hamingju átti eg
nokkrar vatnsleifar, og tókst mér
að koma svo miklu lífi í menn
og skepnur, að þeir sama kvöld-
ið gátu lagt af stað, en nokkuð
af vögnunum varð þó að skilja
eftir, til þess að bjarga þvi dýr-
mætasta, sem voru fílstennur
og Mowbrays Englendingsins,
þð er byssurnar, skotfærin og
badeurnar. Sóttist okkur nú
sæinilega ferðin þenna seinni
hluta dags, og daginn eftir náð-
um við i vatn.
Eg hefi aldnei kynst manni
jafn þakklátum og Mowbray. Á
þessum stutta samverutima okk-
ar, fékk eg eigin reynslu fyrir
því að 'hann var sá bezti drengur
og þakklátasti félagi, er nokkuru
sinni hefir orðið á Ieið minni.
Eg gaf honum inn Kínín og
hjálpaði honum til að koinast til
Shoshong, en á miðri leið sló
honum niður og andaðist hann
eitt ikvöldið í vagni mínum um
sólarlagið. Við jörðuðum hann
undir Kaneldorn-tré og þöktum
gröfina með stórum steinum og
girtum ramlega í kring með
þyrnum til að verja gröfina fyrir
hýenum og sjökölum.
Margt, já, mjög margt samtalið
áttum við saman aumingja Mow-
bray áður hann andaðist..
Sérstaklega var það eitt kveld-
ið, er við sátum fyrir framan
eldinn á dögglausri jörðinni, þar
sem eg hafði búið sem bezt um
hann að mér var hægt, að hann
sagði mér þá fáheyrðustu sögu,
að ifjöldi manna væri líklegur til
að telja hana rakalausan heila-
spuna. Hún er eitthvað á þessa
Ibið:
“Felton,” mælti hann “þér
hafið verið mér ágætur vinur,
góður og nærgætinn, sem kven-
maður, því finn eg til jiess að eg
skulda yður meira, en eg nokk-
um tíma er fær um að borga,
en ef þér girnist auð, þá held eg
að eg geti lagt það í leið yðar.
Þekkið þér nokkuð bakkann á
Orange ánni milli stórfossanna
og sjávarins, Niei. Eg geri ráð
fvrir að þér þekkið hann ekki,
þvi fáir munu fara þar um, og
enn fa*rri hafa kannað alla leið-
ina ofan að vatninu, eða þa
Ifjallshliðina, og eyðilegu , gróð-
urlausu og snar'bröttu fjöllin,
sem innilykja þenna stað, að
mér og tveim öðrum mönnum
undanskildum og hvorugur
þeirra Leiðbeinir þangað.
Eg held enginn dauðlegur
mðanr á jörðu þessari hafi ren.
augum að þessum stað, sem eg
nú ætla að segja yður frá. Takið
vel eftir.
Árið 1871 eða um það leyti
og demantarnir fundust fyrst
og menn tóku að þyrpast að
vestara Grigual landi. Eg varð
sem aðrir gagntekinn af þessari
ástríðu, og vann sem Vitstola
maður á þessum slóðum. Á
þeim tíma lærði eg margt um
þessa gimsteina. Brátt þreyttist
eg þó á þessu lífi í heild sinni,
seldi því námalóð mína og það
af demöntum er inér hafði á-
skotnast, keypti mér vagn, smal-
aði saman nokkrum innlendum
þjónum, og snieri aftur til hinna
dýrðlegu veiðistöðva inni i land-
inu, og hlakkaði til að taka upp
á ný mitt gamla starf. Einn
þjóna minna var lítill Búskmað-
ur, er hét Klaas. Fékk eg seinna
reynslu fyrir því að hann var
hinn mesti kjörgripur til veiða
og við að rekja slóðir.
Hann líktist öðrum Búsk-
mönnum í þvi að vera hugaður
sem sært ljón og þrár sem nas-
yrningur, og er þá mikið sagt.
Eg held Klaas hafi haft fjöl-
breyttari reynslu i æfintýralífi
Suður-Afriku, heldur en nokkur
þarlendur maður, sem eg hefi
kvnst. Með fyrstu hafði hann
komið frá bökkum Orange ár-
innar, en þar hafði hann verið
tekinn hernámi í ófriði við I^úa,
en flestir íettingjar hans skotn-
ir. Síðan hafði hann komist inn
i fjölskyldu eins þeirra er tóku
hann hernámi, og varð á þann
hátt aðnjótandi ofurlitiJs af sið-
menning hvítra manna. Frá
þessari fjölskyldu hafði hann þá
flækst og komst þá lengra ofan
með ánni og inn í nýlenduna.
Þaðan hafði hann ráðist sem
fylgdarmaður á Fílaveiðar hjá
Orange ánni og þá kynst leynd-
ardómum hennar betur, — því
land er þar ókannað — eftir því
sem eg komst að seinna — en
nokkur annar maður i veröld-
inni. Jæja, við fórum upp til
Matabela lands, og eftir mikla
vafninga fékk eg þar veiðileyfi,
og vorum mjög hieppnir á veið-
unum, fengum mikið af fílstönn-
um og stórkostlega skemtun i
þvi að veiða innan um Jjón, fíla.
buffalo, nashyrninga og allar
tegundir smærri dýra.
Klaas var stundurn ekki gæt-
inn, og einu sinni úti á viða-
vangi réði á hann biksvartur
nashyrningur, garnall boli og
manrtýgur og hefði gert út af
við hann, ef eg ekki hefði verið
svo heppinn að vera nálægur, eg
hljóp út á sléttuna, komst í 40
feta skotfæri, og skaut upp á
von og óvon með 500 express
kúlu bak við herðablaðið, en
hann féll ekki, en í þess stað
réðist hann að mér, en lá þá
brátt dauður. Klaas hafði feng-
ið dálitið sár á lærið. Eftir
þetta þóttist hann standa i ó-
bættri þakklætisskuld við inig.
Nokkru eftir að hann var gró-
inn sára sinna var það, að hann
kom til mín og mælti: “Herra!
Þér sögðuð einu sinni að þér
vilduð vita hvort demantar fynd-
ust einhversstaðar við New Rush.
(Svo var þá KimberLey nefnt).
Jæja, herra minn. Eg hefi unn-
ið í New Rush og veit hverju
demantar líkjast, og eg get frætt
yður á hvar þér getið fundið
svo mikið af þeim á .einni viku,
sem þér viljið tina upp.”
“Við hvað eigið þér Klaas?”
spurði eg og sneri mér hastar-
lega við, til þess að sjá hvorl
Búskmaðurinn væri að gera að
gamni sínu, en — langt frá því.
Skorpna, litla og hrukkótta and-
litið á Klaas, sýndi einlægan á-
huga og einlægni.—
“Já, herra, það er sannleikur.
Ef yður sýnist svo, ættuð þér að
koma með mér til Groot (Orange)
árinnar, og þaðan eru 3-4 dag-
leiðir ofan fyrir fossana, þar get
eg sýnt yður stað,. þar sem eru
mörg hundruð af þeim og óvana-
lega stórir. Margir liggja einnig
ofan á sandinum. Eg his.fi leik-
ið , mér að þeim sem hverjum
öðrum steinum, oft, þegar eg var
drengur og var þar á rölti aftur
og fram með ánn.i Faðir minn
og afi áttu þar heima skamt frá
því sem eg ier að tala um, og eg
rata til dalsins, þar sem demant-
arnir eru. Eg held eg sé sá eini,
sem veit af þessu, og eg fann þá
aíf tilviljun, en hefi ekki tímt að
segja frá þeim.”
Er þetta áreiðanlega satt?”
sagði leg með rengingu í rómnum.
“Já, já! Áreiðanlega satt,”
svaraði hann með ákafa alvöru
og margendurtók það.
“Jæja, Klaas,” sagði eg loks-
ins. “Eg trúi yður og við skul-
um fara til Orange árinnar og
skoða þenna demanta-dal yðar.
Litilu eftir þetta samtal, kom-
um við frá Shoshong, en þar
seldi eg filabeinið og eftir að við
höfðum hvilt uxana vel, lögð-
um við upp með léttavagna og
stefndum til árinnar. Frá Shos-
hong í Banrangwato, lögðum við
leið okkar þvert yfir suðvestur
hornið á Karahari, skáhalt í suð-
viestur, þar var hræðilega vatns-
laust og leiðinlegt ferðalag, eink-
um eftir að við höfðum farið
fram hjá Langsberg, sem við
höfðum á vinstri hönd.
Þegar leið á ferðina tók fyrir
alt vatn, þvi vatnsa’ðar þær er
við höfðum trieyst á, voru nú
þurrar. Fyrir það misti eg 4
uxa af 22, og loksins eftir að við
höfðum komist yfir brendan
'landshluta og ljótan, urðum við
sárfegnir er við rákumst á ána,
einhverstaðar fyrir neðan foss-
ana. Klaas hafði fundið ákjós-
anlega Ieið, þar sem landinu
hallaði líðandi ofan að benni.
Það var eini staðurinn á 30—40
mílum, sem komist varð að ánni,
vegna fjallanna, sem kreppa að
henni, og þarna gátum við hvílt
okkur og uxana. Þarna vorum
við í 4 daga og var það hinn
bezti hvíldarstaður. Ofan með
ánni urðu á leið okkar til beggja
handa ljómandi Willow-tré,
Minosur eður smávaxinn iben-
viður. Tvær eða þrjár eyjar
með gisnum skógi og grænum
grasbölum skreyttu breiðan og
blikandi meginstraum þessarar
stórelfu. Nikrar byltu sér í
fljótinu og þar var gnægð fiskj-
ar, en sætan ilminn lagði að vit-
um okkar frá hvítu blómunum
á Mimosunum, sem nú voru í
fylsta blóma.
Eg ha'fði bekið með mér gamia
fiskistöng og öngla, fláði eg svo
langan þveng af willow-tré, sem
eg notaði sem færi, og þegar tími
gafst til, var eg öllum stundum
við fiskiveiði mér til hinnar
mestu skemtunar, en .eins og
yður er kunnugt, er Suður-
Afríka ekki kunn fyrir stanga-
veiði. Fiskurinn, sem eg veiddi
var líkastur flathöfðuðum Bar-
bel, dökkgrænum á baki en livít-
um á kviðnum; önglana beitti
eg ýmist úrgangi úr kjöti, hun-
angsflugum eður engisprettum,
og öllu sem eg gat hendur á fest;
bitu þeir svo ört, að ieg hafði nóg
að vinna. Seinna komst eg að
því að þessi Barbel-fiskur er
karfa-ættar.
Eftir afar erfiða ferð í sjóð-
andi hitanum í eyðimörkinni
fanst okkur það jarðnesk paradís
að komast í náttstað. Perluhæn-
urnar Siendu frá sér málmklingj-
andi hljóð úr trjánum á fljóts-
bakkanum. Þar voru og einnig
fleiri fuglategundir, og mikið aí
smávöxnum antilópum. Á kvöld-
in, er eg lá í vagninum og starði
upp í stjórnuþyrpingarnar, fór
eg stundum að láta mig dreyma
um framtíðina, undirstaðan
undir þeim draumuin voru hrúg-
ur úr demanta-dalnum hans
Klaas.
Við höfðum losað okkur við
eyðimörkina og tekið okkur góða
hvíld, svo að alt var í bezta á-
standi, og héldum því sem leið
okkar lá ofan með ánni í áttina
til demanta-dalsins. Eg hafði
með mér 4 menn fyrir utan
Klaas. Þeir voru key'rslumenn.
og voru þeir, sem ier auðskilið,
afar-forvitnir, að komast eftir
hversvegna að Klaas vildi halda
ofan með fljótinu, sem öllum var
ókunnugt og enginn hafði haft
fregnir af. Eg friðaði þá með
því, að segja að eg væri að leita
eftir koparnámu — þar eru lika
koparnámur, sem þér vitið. - -
Af þvi við voruin i vafa hvar
vatnsuppspretta sú væri, er
Klaas þekti, fylti eg til vara öll
ilát með vatni, sem eg hafði ráð
á, þegar svo alt var vel undir-
búið og uxarnir spentir fyrir
vagnana, héldum við endurhrest-
ir álram ferðinni.
Nú þurftum við að halla okk-
ur til hægri 'hamlar frá ánni, og
mestan hluta dagsins var leiðin
mjög erfið, yfir afar mishæðótt
land eða hálsahryggi. Um kvöld-
ið komumst við upp á ákaflega
eyðilega hásléttu; hún var svo
víðLend, að lengst úti í dimmum
himinhláma sjóndeildarhrings-
ins, rakst hún á feykna háan
fjallgarð, en gegnum hann lá
leið okkar, og gegnum hann
þurftum við að brjótast.
Þetta kvöld settumst við að á
þessari hræðilegu eyðimörk af
sjóðheitum sandi, og sást þar
tæpast votta fyrir plöntugróðri.
Kvöldið eftir — nær dauða en
ilífi námum við staðar undir
þessuin svarta fjallgarði, er við
áttum fyrir 'höndum að brjótast
yfir daginn eftir, en hálfa dag-
leið hinu megin þeirra var rlalur
demantanna, því hafði Klaas
hvíslað að mér eftir kveldverð-
inn, með miklum ljóma og fjöri
í augunum. Þessi nótt undir
fjöllunum, var svo kæfandi heit,
að eg minnist ekki annars eins i
Suður-Afriku. Þar á háslétt-
unum inni í landinu, eru nætur
vanalega svalar og hressandi.
Jafnvel í hitamóðuni í Zambesi-
dalum var hitinn ekkert meir
þvingandi en þarna þessari
eyðimörk dauðans, hitinn var
sem frá glóandi ofni. Allan
daginn hafði hann streymt upp
frá sandsléttunni, og nú var sem
hann hefði komið aftur og guf-
aði nú iit úr klettunum með tvö-
Iföldum styrkleik.
Þarna láum við svo í þjáning-
um okkar vatnslausir, með svart-
ar tungur og skrælnaðar og
sprungnar varir. Uxarnir urðu
rænulausir og gátu ekki hreyl’t
sig. Eg hefi oft i huganum þakk-
að Suður-Afríku skáldinu
Pringle, fyrir þýðu og áhrifariku
kvæðin hans, er hann í ást sinni
til óbygða landsins, orti uin nátt-
úru þess og dýralíf. Og þarna,
sem eg lá í hita-andköfum um
nóttina, bölvandi óláni mínu og
heimsku, að láta tælast i þetta
ferðalag, kveikti eg á ljósbera
og fletti upp kvæðabókinni.
Þetta varð fyrst fyrir nrér, seni
hér kemur, að aðalefninu:
Þú eyðimörk mieð ömurleik og
hljóð,
er hungraðir menn og hræddir
hafa flúið
en eitraðir snákar og eðlur
hyggja landið,
þar morgunljósið læðist milli
steina,
en plöntur engar fá að festa
rætur,
og eitur þyrnar ekki þyrma fót-
um;
einmitt 'hér, sem um mig leika
vindar
og stjörnurnar lloga skært á hveli
nætur,
eg afsíðis sit á eyðimerkut
bjargi,
sem Elyak í helli Hóreps forðuni-
Kemur röddin þýð úr óbygðun-
um utan,
sem ljúfur faðir huggi hrelda
barn sitt
er Imnnsyngur alla beiskju, reiði
og þjáning
og inælir: Maðurinn er langt fra
en guð er nálægur.
Morguninn eftir glöddumst viö
að hugsa til ferðarinnar yfir
fjöllin og hverju þvi er hrakið
gæti leiðindin og einstæðings-
skapinn, er hafði þjáð okkur tvo
seinustu dagana, i steikjaiuh
sólanhitanum. Klaas var sá eini
af okkur er þekti leiðina og
landslagið. Hann sagði einnig
um ferðina, svo með hrópum,
hótunum og marg endurteknuin
smellum af vagnasvipum, sigum
við af stað. Ferð okkar yfir
fjöllin lá í gegnuin þröngt og ilt
skarð yfirferðar. Þar voru stór-
grýtis björg á víð og dreif, er
voru hulin skógarkjarri og hrísi.
Það væri leiðinlegt verk og ó-
gerningur að telja upp alla erfið-
leikana og torfærurnar er mættu
okkur um þessi lítt færu fjalla-
skörð. Á þriðja degi höfðum við
þó sigrast á þeim verstu og tek-
ið okkur lokahx’ild, áður en við
rækjum enda á ilokahnút erindis-
ins, ef það á annað 'borð væri þá
hægt.
Eg bar hönd fyrir auga vegna f
sólarbirtunnar og rendi augum
eftir löngum fjallahlíðum með
viðarrunnum hingað og þangað.
Uppi yfir öllu dansaði sjóðheitl
loftið i sólargeislunum. Svo
varð mér litið á uxana. Það var
hræðileg sjón, þar sem þeir lágu
gapandi og komnir i opinn dauð-
ann af þorsta og kjarkur minn
— sem ekki var vanalega borinn
ofurliði — komst nú ofan fyrir
zero. Þá um morguninn hafði
Klaas sagt mér frá undraverðum
vatnspolli uppi á kolllinum á
hnjúk þar skamt frá er við ætÞ
um að hafa siðasta áfangastað-
inn áður en við berðum að hliði
demantadalsins. Nú kom hann
til mín og sagði um leið og hann
benti upp á við: “Herra, sætt
vatnið er uppi á fjallinu. Það
er ljómandi fallegur pollur, eg
hefi engan séð líkan honum, ef
við komumst þangað.er okkui'
borgið, og eftir það hressast ux-
rnir, þér verðið með einhverju
móti að fá þé til að standa upp.”
Dapureygði og guleygði, litli
Búskmaðurinn stóð yfir mér, er
eg hafði tekið mér sa*ti á steini,
hann benti ineð grönnu hendinni
upp í loftið. Á'hyggjufulla, skít-
uga og kófsveitta andlitið, hefii'
að líkindum ekki verið eftir-
mynd af engli vonarinnar, en á
því augnabliki varð hann mér að
engli, því við höfðum ekki dreypt
á vatni í þrjá daga og haft mik-
ið enfiði.
Þarna lágum við sem á eld-
glóðum og stóðum á öndinni *
klukkutíina eða meira, sagði eg
þá mönnum minum að yfirfljót-
anlegt vatn væri uppi á hnjúkn-
um, og hvað sem það kostaði
yrðum við að koma uxunum
þangað, það væri aðeins rúm
míla.
Svo voru uxarnir þá aðþrengd-
ir, að þeim varð varla komið n
fætur, það tókst þó loks ineð
harðri hendi að koma þeim alls-
lausuin upp á hnjúkinn. Þremur
varð ekki koSmið á fætur. Þegai'
við höfðuin farið nokkur hundr-
uð “yards” á sléttum fjallskoll-
inum, varð fyrié oss sú undra-
verðasta sjón að alt komst '
uppnám.
Þéttir runnar af Minosa-þyrn'
og kjarr óx her alt um kring,
þess í milluin opnir blettir og
gangar. Uxarnir fundu vatns-
lyktina, við það færðist líf *
augnaráðið. Þeir lyftu upP
hausunum og tóku að brokka 1
áttina þangað sem kjarrið var
tVíVWowowrvwim''OVVTVtv»vi,ivy»vy'
ERZLUNARSKOLA
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að leita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg ....
Veitið þessu athygli f
nú þegar.
AAMAdAAAAMAAAAíAMAAMAMMMMMMAAAAAAAM/