Lögberg - 16.07.1942, Blaðsíða 1

PHONES 86 311
Seven Lines
V** mers
ati For Better
Cot* ‘V Dry Cleaning
and Laundry
PHONES 86 311
Seven Lines . , _ A
, \ V«V^e®
Cor- and
* Salisfaclion
S5. ARGANGUR
í hjúkrunarkvennasveit á Islandi
LIEUT. ANN T. OLAFSON
Þessi prýðisvel gefna stúlka,
er nú stödd á íslandi. og stund-
ar þar hjúkrunarstörf í þjón-
ustu Bandaríkjahersins. Miss
Ólafson er fædd að Garðar,
N.D., dóttir þeirra Mr. og Mrs.
S. J. Ólafson; hún er útskrifuð
í hjúkrunarfræði frá Ancker
spítalanum í St. Paul. Miss
Ólafson kann íslenzkuna reip-
rennandi, og fagnar yfir því,
að geta að fullu beitt henni
heima. í bréfí ‘.1 móðJr sinn-
ar, kemst Miss Ólafson meðal
annars þannig að orði:
“Eg er þakklát fyrir það, að
geta beitt íslenzkunni í tali við
Þjóðverjar brjótast í
gegnum víglínu Rússa
á þremur stöðum
Leifturstríð Þjóðverja í Rúss-
landi, hefir færst svo í aúkana
undanfarna viku, að borgirnar
Voronezh og Rostov eru sagð-
ar í bráðri hættu; þá hafa Nazist-
ar einnig rofið víglínur Rússa
í Kalinin héruðunum; mannfall
af hálfu Þjóðverja er talið
geisilegt.
fólk á íslandi, þó hægt sé að
komast af án hennar, þar sem
fjöldi fólks talar ágæta ensku
og mörg önnur tungumál. En
afstaða fólksins verður frjáls-
mannlegri, þegar við það er
talað á þess eigin máli; fólkið
er djarfmannlegt en fáskiftið;
gestrisnin á naumast nokkurn
sinn líka.”
Spjöll af völdum
rekdufla í
Borgarfirði eystra
í vikunni sem leið, urðu all-
miklar skemdir á húsum í Borg-
arfirði eystra af völdum tund-
urdufla, sem sprungu þar í
fjöruborðinu. — Gluggarúður
brotnuðu í mörgum húsum, og
fólk varð að flýja hús sín.
Ekkert tjón v^rð á mönnum.
í Dalvík hefir rekið tundur-
dufl alveg fyrir framan þorp-
ið. Hefir fólk flúið þar hús, af
ótta við að duflið springi. —
Annað dufl hefir sézt rekið ekki
langt frá þorpinu.
—(Mbl. 8 apríl).
Heimanmundurinn
Gull og silfur gat hún eigi
Gefið þeim í hönd,
Sem á hörðum harma degi
Héldu burt frá strönd.
Höfuðstól og heimanmundinn
Höfðu drjúgum létt
Fákæn sjtórn, við fátækt bundin,
Fégjörn okurstétt.
Veganesti af auðlegð andans
Öllum gaf hún ríkt.
Þar var ekki, á leiðum landans
Lán hjá öðrum sníkt.
Barnsins traust; sem bænir rækir
Brynja trúar-stáls;
Skapgerð þá er sigur sækir;
Sverð hins djarfa máls.
Stríð var háð, með exi og árum
Úti um nýja bygð.
Þá varð gull í þrautum sárum
Þrek og innrætt dygð.
Stígi í fjárþörf frumbýlingur
Fæti í auðvalds sal,
Oft var nafnið “íslendingur”
Á við konungs skjal.
Nú er lokið landnámsstarfi,
Liðin þrauta tíð.
Býr með sæmd að ættar arfi
Æskan djúörf og fríð.
Þó að falli á feðra málið
Fjærverunnar blær,
Geymd mun sagan, gullið, stálið.
Geymd skal minning kær.
K. P.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. JÚLÍ, 1942 NÚMER 29
“Brúin milli gamla
og nýja heimsins ’
Ummæli Hjálmars Björnssonar
og nokkur orð um hann.
1 herbergi einu á þriðju hæð
Landsbankahússins við Austur-
stræti í Reykjavík hitti eg
Hjálmar Björnsson, fulltrúa
Landbúnaðar- og byrgðamála-
ráðuneytisins í Washington.
Hann er hingað kominn fyrir
nokkru til að annast um kaup
á fiski og öðrum íslenzkum af-
urðum fyrir Breta, samkvæmt
láns og leigulögunum svo-
nefndu. Þetta er síðdegis þriðju-
daginn í föstuinngangi, og talið
berst fyrst að föstunni.
—“Eg keypti mér passíusálm-
ana í gær, því mitt eintak varð
eftir vestra. Móðir mín gaf
mér þá í tannfé, og það var
siður heima í Minneota að lesa
í þeim á kvöldin alla föstuna.
Eg gat ekki verið án þeirra hér
heldur!”
Mér virðist Hjálmari svipa
mjög til föður síns, Gunnars
Björnssonar ritstjóra og síðar
formanns yfirskattanefndar
Minnesotaríkis. Eg mundi hann
svo vel frá alþingishátíðinni
1930, þrekvaxna öldunginn með
ljónsmakkann og eldinn í orð-
um og fasi.
Það, íem hér fer á eftir um
Hjálmar Björnsson og veru hans
hér, er eftir ýmsum upplýsing-
um, sem eg hefi aflað mér, þar
á meðal nokkrum frá honuir-
sjálfum, en annars er hann
fremur ófús á að tala mikið
um sjálfan sig og sín einkamál.
Tal hans snýst fyrst og fremst
um ísland og Bandaríkin, land
föður hans og móður, sem bæði
eru fæddir íslendingar — og
sland hans og þjóð, sem nú á í
ægilegri styrjöld með banda-
mönnum sínum, því sjálfur er
hann fæddur í Bandaríkjunum
og Bandaríkjaþegn, enda í þjón-
ustu þeirra hér, þó að • hann
telji sig jafnframt góðan íslend-
ing og eigi enga ósk heitari en
að verða báðum þjóðunum að
gagnkvæmu liði.
Hjálmar Björnsson er fæddur
í bænum Minneota í Minne-
sotaríki 18. marz 1904, elztur
af sex börnum, sem öll heita
íslenzkum nöfnum. Gunnar
Björnsson, faðir hans, var á 4.
ári, er hann fluttist úr átthög-
unum, Jökulsárhlíð á Austur-
landi til Vesturheims með for-
eldrum sínum. Faðir Gunnars,
Björn Björnsson frá Sleðbrjót,
bjó í Másseli í Jökulsárhlíð síð-
ustu árin áður en hann fluttist
vestur. Kona hans var Kristín
Benjamínsdóttir úr Vopnafirði,
en ættuð úr Eyjafirði. Ingbijörg
Jónsdóttir, móðir Hjálmars, er
fædd að Hóli í Hörðudal í Dala-
sýslu og var 4 ára, er hún
fluttist til Vesturheims. Kona
Hjálmars er Ella Marta, fædd
í Kanada, en foreldrar hennar
voru bæði íslenzk: Kristjár.
Jónasson frá Straumfirði á Mýr-
um og Halldóra Bergþórsdóttir
hafnsögumanns á Mýrum. Þau
eiga einn son, tjögra ára: Hjálm-
ar Kristján. — Hjálmar Björns-
son hefir sjálfur í erindi, sem
hann flutti á Austfirðingakvöldi
í Ríkisútvarpið 1. marz þ. á.,
lýst vel aðstöðu sinni til ætt-
lands feðra sinna og átthaga,
með vísu Sigurðar Baldvinsson-
ar:
Vel er flest um Vesturland,
vinsemd fest við Norðurland,
sólarmest er Suðurland,
samt er mér bezt við Austur-
land.
Þannig er aðstaða hvers einlægs
íslendings: að finna hverjum
landshluta, hverju héraði og
hverju kauptúni nokkuð til síns
ágætis, en vera jafnframt ná-
tengdastur heimahögum sjálfs
sín eða þá feðra sinna.
Hjálmar Björnsson var 12 ára,
þegar hann fór að vinna í
prentsmiðju föður síns. Þeir
feðgar urðu fyrst framan af að
sjá um .alt, sem blaðinu við kom,
skrifa það, setja, prenta, brjóta,
o. s. frv. Greinar Gunnars
Björnsonar vöktu fljótt allmikla
athygli utan hans héraðs, voru
stundum endurprentaðar eða í
þær vitnað í stórblöðunum og
þóttu veigamiklar. Hjálmars
fyrsta starf í prentsmiðjunni
var að læra að handsetja, en
hann tók að lokum meistarapróf
í prentiðninni.
Árið 1924 hóf hann háskóla-
nám við Minnesotaháskóla, en
þar stunda að jafnaði um 12000
stúdentar nám. Hann tók próf
(B.A. = Bachelor of Arts) að
loknu þriggja ára námi, lagði
einkum stund á fornensku og
sögu Englnads og reit nokkrar
greinar um forníslenzkar bók-
mentir. En að háskólanámi
loknu tók hann við ritstjórn
blaðs þeirra feðganna Minneota
Mascot, og hélt því starfi í ná-
lega 5 ár.
Það var á þessum ritstjórnar-
árum Hjálmars Björnssonar, að
hann hlaut fyrstu verðlaun frá
félagi amerískra ritstjóra (Na-
tional Editorial Assoiation) fyrir
beztu ritstjórnarsíðuna í viku-
blöðum* Bandaríkjanna. En þau
verðlaun eru veitt árlega þeim
ritstjóra, sem dæmist að hafa
ritað bezta leiðara í blað sitt
allra ritstjóra landsins það árið.
Nú var blað þeirra feðga viku-
blað, og vikublöðunum voru
áetluð þrenn verðlaun. Þessi
fyrstu verðlaun, sem Hjálmar
Björnsson fékk, voru veglegur
silfurbikar, og var honum af-
hentur bikar þessi, með tilheyr-
andi viðhöfn, í borginni Atlanta
suður í Georgiaríki árið 1931,
en þangað fór hann gagngert til
að taka við þessum verðlaun-
um.
Árið 1931 hætti Hjálmaf
Björnsson störfum við vikublað
þeirra feðga, því þá var honum
boðin meðritstjórn við stærsta
dagblað Minnesotaríkis, Minne-
apolis Tribune. Við þetta starf
Vinnur sér frama
Edmund Thordarson
Þessi bráðefnilegi piltur, Ed-
mund Thordarson, sem er fjórt-
án ára að aldri, og lauk í vor
áttundabekkjar prófi, hlaut ný-
verið hæztu stig í enskri rétt-
ritunarsamkepni, sem tuttugu
og þrjú sveitarhéröð í North
Dakota tóku þátt í; er hann frá-
bærum námshæfileikum gædd-
ur, og líklegur til mikils frama
á mentabraut sinni.
Edmund er sonur þeirra Mr.
og Mrs. Sig. Thordarson, sem
búa í grend við Svold.
Gef mér
Eftir Guðmund Friðjónsson
Það: að bera höfuðið halt,
hamlar brautargengi.
Hjarta mitt og höfuð salt
hafa vegið lengi.
Ýmsum verður örðug nú
ástleitnin við Mildi.
Margur hikar að taka trú —
trúna á lífsins gildi.
Mér fyrir döprum sjónum senn
sortnar, á fótskör norna.
Gef mér trú á guð og menn,
gæska, himinborna.
(Lesbók)
var hann í hálft sjöunda ár,
eða til ársins 1937 og ritaði þá
einkum leiðara um landbúnað-
armál. Átti landbúnaður Minne-
sotaríkis þá ( miklum, erfiðleik-
um, enda gekk þetta tímabil
yfir kreppa í landbúnaðarhéruð-
um Bandaríkjanna, og var þeim
atvinnuvegi því þörf öflugra
málsvara. Á árinu 1938- réðst
Hjálmar svo einkaritari til öld-
ungadeildarþingmannsins Hen-
riks Shipstead, samkvæmt ein-
dregnum tilmælum hAns, og
var hjá honum í hálft annað
ár. Shipstead var af norskum
ættum, en fæddur í Bandaríkj-
unum og áhrifamikill þingmað-
ur. Árið 1939 gerðist Hjálmar
loks starfsmaður í Landbúnað-
arráðuneyti Bandaríkjanna i
Washington — og er nú hingað
kominn sem erindreki stjórnar
sinnar vestra, til lands feðra
sinna og mæðra, sem hann hef-
ir altaf séð fyrir sér í æfintýra-
ljóma.
Spurningu minni um það,
hvernig honum falli koman
hingað til íslands og dvöl sín
hér, svarar hann, eftir nokkija
umhugsun, á þessa leið: — “Eg
hefi mætt framúrskarandi gest-.
risni og vináttu fjölda manna
hér síðan eg kom. En eins og
þú getur nærri eru það mikil
viðbrigði að vera rifinn svo að
segja upp með rótum frá heim-
ili sínu og sendur til fjarlægs
lands. En þetta er eitt ein-
kenni þeirra alvarlegu tíma,
sem við lifum á. Miljónir
manna sæta nú þeim örlögum
að vera kallaðir burt frá heim-
ilum sínum, eiginkonu og börn-
um eða öðrum ástvinum, til
stríðs og starfs fyrir land sitt
og þjóð. Eg er fyrst og fremst
(Framh. á bls. ís)
Maetur maður látinn
Sergeaní Slefán Pálmason
Sú ,sorgarfregn barst hingað
í lok fyrri viku, að fallið hefði
í flugorustu, Sergeant Stefán
Pálmason, 23 ára að aldri, son-
ur þeirra merkishjónanna Mr.
og Mrs. Sveinn Pálmason, sem
heima eiga að 654 Banning St.
hér í borginni. Stefán var hinn
ágætasti maður, eins og hann
átti kyn til, og naut almanna
hylli; er með fráfalli hans þung-
ur harmur kveðinn að foreldr-
um og systkinum.
Minningarathöfn um Stefán
heitinn fer fram í Fyrstu lút-
ersku kirkju kl. 2 e. h. á laug-
ardaginn kemur, undir forustu
séra Valdimars J. Eylands.
Norðmenn
heiðra dr. Beck
Norska blaðið “Nordmanden,”
sem gefið er út í Fargo, N. Dak.,
skýrir frá því, að dr. Richard
Beck hafi verið kosinn heiðurs-
félagi í landsfélagi Austurdæla
í Vesturheimi (Osterddalslaget i
Amerika) á ársþingi þess í
Winger, Minnesota, þ. 27. júní.
Hann var aðalræðumaður þings-
ins þann dag, og var ræðu hans
ágætlega tekið, að því er blaðið
segir frá.
Það getur þess ennfremur, að
ýms önnur norsk þjóðræknis-
félög vestap hafs hafi áður kosið
dr. Beck heiðursfélaga í viður-
kenningar skyni fyrir starf hans
og, að hann hafi undanfarið
verið aðalræðumaður á fjórum
öðrum ársþingum norskra menn-
ingarfélaga og flutt þar á
norsku ræður um stríðssókn
Norðmanna. Fer blaðið hinum
lofsamlegustu orðum um þessa
starfsemi hans.

Stefán Pálmason —
loftfari
Blind var byliing hafin, Tárvoi augu í anda
báli slegin jörð. — ungan líta son.
Önnur endur-byliing sem gaf fjör siii fyrir
um oss heldur vörð. frelsis æðstu von:
Hún er vernd þess veika. þá, að framtíð færi
veldi kærleikans. fögnuð hverri þjóð.
sameign allra sálna, , samúð sigri hatrið,—
sól hvers göfugs manns. sálin heljarslóð.
Þóii vér eygjum ekki Þeirri háu hugsjón.
allra meina bói. helgra manna þrá.
von á sigur ver oss líf þiit eíiir léziu
vörgum heimsins mói. lokadaginn á.
Grimmum gömmum móti ekki fyrir England,
gengur sveilin vor. ísland, þella land.
þó að himnar hegli. heldur allar álfur —
hinztu náisi spor. alheims þjóðaband. \
Ungur, íiurvaxinn.
öllum mönnum hlýr.
siiliur, knár og keppinn.
káiur piliur. skýr.
yngsta ynjjið mömmu.
ásiúð pabba síns.
Lifðu sæll í sigri
sannleiks anda þíns.
Þ. Þ. Þ. —