Lögberg - 28.01.1943, Blaðsíða 1

56 ÁRGANGUR
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. JANÚAR, 1943.
NÚMER 4
HELZTU
FORMAÐUR NÝRRAR
nefndar.
Hon. J. T. Thorson.
Með það fyrir augum, að
stofna í þessu landi félagsskap,
er nefnast skuli Canada Founda-
tion, hefir nýlega verið kosin
nefnd í Ottawa til þess að
hrinda málinu áleiðis; markmið
þessa félagsskapar skal vera
það, að stuðla að aukinni fræð-
slu og glæddum skilningi á
landi og þjóð bæði heima fyrir
og erlendis. Forsæti í þessari
nýju nefnd skipar Hon J. T.
Thorson, forseti Exchequer rétt-
arins í Canada.
•f -f -f
SEGIR JAPÖNUM
TIL SYNDANNA.
Arthur S. Drakeford, flugmála
ráðherra stjórnarinnar í Ástra-'
líu, flutti í vikunni, sem leið
ræðu í Melborne, er laut að
mestu að hinni sviksamlegu árás
Japana á Pearl Harbor, og
hryðjuverk á Broome, norðlæga
flotastöð í Ástralíu; kvað hann
enga þjóð í sögu mannkynsins,
hafa gert sig seka um jafn and-
styggilegt athæfi og Japanir, er
þeir svikust að Pearl Harbor
meðan erindrekar þeirra sátu í
Washington og töluðu fagurlega
um verndun friðarins. Mr.
Drakeford kvaðst geta fullviss-
að Japani um það, að réttlát
hefnd væri í aðsigi, því áður en
þetta nýbyrjaða ár rynni skeið
sitt á enda, myndi flugmenn frá
Ástralíu gera eina sprengjuár-
ásina annari meiri á Tokyo, og
aðrar . meginborgir hinnar Jap-
Önsku þjóðar, unz þær yrðu
jafnaðar við jörðu.
•f -f -f
SKIP FERST
MEÐ 15 MANNA ÁHÖFN.
Á laugardaginn 16. þ. m., fórst
í ofsaroki við norðurenda Van-
couvereyjarinnar, strandflutn-
ingaskipið Northholm, eign Uni-
°n eimskipafélagsins; þrír af
átján skipverjum, björguðust
nauðuglega af. Kuggur þessi,
sem var 150 fet á lengd, hafði
nnarga snarpa hildi háð við
dætur Ránar.
-f -f -f
SPAIR STRÍÐSLOKUM í ÁR.
James A. Farley, fyrrum
Póstmálaráðherra í stjórn F. D.
Roosevelt, hefir nýlega spáð því,
að núverandi heimsstyrjöld
ijúki í ár með fullnaðarsigri
fyrir sameinuðu þjóðirnar.
“Eg tel það alveg óhugsandi,”
sagði Mr. Farley, “að Þjóðverjar
þoli einn stríðsveturinn enn, og
þegar þeim hefir verið komið
® kné, ætti það ekki að taka
tangan tíma, að ganga á milli
þ°ls og höfuðs á Japönum.”
FRÉTTIR
CHILE RÝFUR SENDIHERRA
SAMBÖND VIÐ
MÖUDULVELDIN.
Sá atburður gerðist með skjót
um hætti á miðvikudaginn í
vikunni, sem leið, að Chile, sam-
kvæmt .kröfu Rios forseta, rauf
sendiherrasambönd við möndul-
veldin þrjú, Þýzkaland, Japan
og Italíu; þessi ráðstöfun var
samþykkt í efri málstofunni
með 30 atkvæðum gegn 10. Með
þessu hafa öll Suður-Ameríku
lýðveldin, að Argentínu undan-
skildri, þvegið hendur af til-
verknaði möndulveldanna.
\ -f -f -f
HÖRMULEGT FLUGSLYS.
Loftflotaráðuneyti Bandaríkj-
anna tilkynti á fimtudaginn var,
að farist hefði þann 15. þ. m.,
stór amerísk fólksflutninga flug-
vél á Dutch Guianu. Flugvélin
var á leið frá Suður-Ameríku
til Afríku. Þrjátíu og fimm
manns týndu lífi í þessu hörmu-
lega slysi; tuttugu og sex far-
þegar, auk níu manna áhafnar.
Meðal farþega var rithöfundur-
inn Eric M. Knight, víðkunnur
af bókum sínum “This Above
All” og “The Flying Yorkshere-
man.”
•f -f -f
FIMTÁN SKIPUM SÖKT.
Á miðvikudaginn í vikunni,
sem leið, söktu sex brezkir og
tveir grískir tundurspillar, fim-
tán ítölskum og þýzkum vöru-
fyrirhugaða frumvarps. Þessi
hafinu; flest voru skip þessi
smá, en hið stærsta þeirra nam
3,000 smálestum; ekki einn ein-
asti af þessum átta tundurspill-
um varð fyrir skemdum.
-f -f -f
FYLKISÞINGMAÐUR LÁTINN
. Síðastliðinn fimtudag lézt að
heimili sínu, 1864 Elgin Ave.' í
Brooklands, Stephen Nicholas
Krawchyk, einn af þingmönnum
Winnipegborgar í Manitobaþing-
inu, fertugur að aldri; gáfumað-
ur mikill, er lét menta- og
menningarmál mikið til sín taka.
Mr. Krawchyk hafði í allmörg
ár veitt forustu alþýðuskólanum
í Brooklands, og hafði vakið á
sér víðtæka athygli fyrir giptu-
drjúg afskifti sín af velferðar-
málum sveitakennara innan vé-
banda fylkisins; hann var kos-
inn á- fylkisþing í kosningunum
1941.
f f f
FYLKISÞING
KVATT TIL FUNDA.
Hinn nýi forsætisráðherra
Manitobafylkis, Hon. Stuart S.
Garson, hefir tilkynt, að þing
komi saman þann 2. febrúar
næstkomandi; hann lét þess
jafnframt getið, að um 100
breytingar á núgildandi lögum,
yrðu teknar til meðferðar á
þinginu, auk ýmissa frumvarpa
til nýrra laga, er lögð yrðu fyrir
þing af stjórnarinnar hálfu.
f f f
HERMÁLARÁÐHERRANN
í BÍLSLYSI.
Á miðvikudaginn í fyrri viku,
var hermálaráðherra sambands-
stjórnarinnar, Col. Ralston, að
leggja af stað frá Ottawa til
Toronto, ásamt Col. George
Currie, aðstoðarhermálaráðherra
þeir ætluðu að taka flugvél, en
óku í bíl til flugvallarins; á
leiðinni þangað, rakst bíll þeirra
á snjóplóg, sem var að verki á
veginum, og sætti Col. Ralston-
við áreksturinn all alvarlegum
meiðslum; margfalt meiri, en
frá var skýrt í’ fyrstu; hann
nefbrotnaði, skaddaðist á hné,
auk þess, sem þrjú rif brotnuðu.
Col Currie og bílstjórinn, urðu
einnig fyrir nokkrum meiðslum.
SENDIHERRA BANDARÍKJ-
ANNA í OTTAWA LÁTINN.
Síðastliðinn sunnudag varð
bráðkvaddur á heimili sínu í
Ottawa, Hon. J. P. Moffat,
sencjjherra Bandaríkjanna í
Canada, mikilhæfur ágætismað-
ur; hann var fæddur 18. júlí
árið 1896, og gekk ungur í þjón-
ustu utanríkismálaráðuneytis
Bandaríkjanna; til Ottawa kom
hann sem sendiherra 13. júní
1940.
Mr. Moffat hafði verið skorinn
upp við innvortis meinsemd 3.
þ. m. á sjúkrahúsi í Ottawa, og
var talinn að hafa verið kominn
til fullrar heilsu, hann lætur
eftir sig ekkju ásamt tveimur
börnum. Meðal samúðarskeyta,
er ekkjunni bárust í tilefni aí
fráfalli manns hennar, var
skeyti frá King forsætisráðherra
Canada, Roosevelt ÍQrseta og
Hull utanríkisráðherra.
♦
CANADISKT HVEITI
HANDA INDVERJUM.
Ráðherra Indlandsmála í
Churchill-ráðuneytinu, Mi.
Amery, lét þess getið í þing-
ræðu síðastliðinn föstudag, að
tilfinnanlegur vistaskortur væri
farinn að gera vatt við sig á
Indlandi; og með það fyrir aug-
um, að ráða bót á þessum vand-
kvæðum, þykir líklegt, að
brezka stjórnin beiti sér fyrir
kaupum á allmiklu af Canadisku
hveiti.
♦ ♦ ♦
LÖG UM ALMENNA
HEILSUTRY GGINGU.
Líkur þykja til, að lagt verði
fyrir næsta sambandsþing frum-
varp til laga um almenna heilsu-
tryggingu í þessu landi, og að
því er Ottawa-fregnir skýra frá,
hefir læknafélagið í Canada
fallist á grundvallaratriði þessa
fyrrihugaða frumvarps. Þessi
hugmynd um heilsutryggingar,
er í raun og veru bygð á tillög-
um Siroisnefndarinnar, og í
fullu samræmi við álitsskjal
Beveridge nefndarinnar á Eng-
landi um almenna heilsutrygg-
ingu þar í landi. Siroisnefndin
hélt því fram, að heilbrigðis-
málin væru sérmál fylkjanna, og
mun sambandsstjórn vera á
sömu skoðun, með því að sú
mun tilætlunin, að hið fyrir-
hugaða frumvarp mæli svo fyrir
að hverju fylki um sig, verð:
veitt ákveðin fjárhæð til þess
að standa straum af þeim kostn-
aði, sem heilsutryggingunum
verður samfara, umfram það,
sem hver vinnandi einstaklingur
leggur fram.
♦ ♦ ♦
SJÖTÍU OG FIMM ÞÚSUND
MENN LEYSTIR FRÁ
HERÞJÓNUSTU.
Síðan Canada hóf þátttöku í
núverandi heimsstyrjöld, hafa
75 þúsund canadískra hermanna
verið leystir frá herþjónustu,
vegna mismunandi áfalla, er
þeir urðu fyrir á vettvangi stríðs
sóknarinnar.
♦ + ♦
TRIPOLI FALLIN.
Síðastliðinn laugardag náði
brezki herinn hafnarborginni
Tripoli á sitt vald, og má svo
segja, að með því lyki með öllu
yfirráðum ítala yfir Líbyu. Ein-
hverjar leyfar af herskörum
Þjóðverja undir forustu Rommel
markskálks hafa komist yfir
landamærin . og inn í Túnisíu,
en ekki eiga þær sjö dagana
sæla, því Bretar eru stöðugt á
hælum þeirra, og strá yfir þær
jafnframt látlausri sprengjuhríð
úr lofti.
UGGUR MANNA Á MEÐAL í
SVÍÞJÓÐ.
Frá því að núverandi styrjöld
hófst, hefir Svíþjóð veitt Þjóð-
verjum margháttuð fríðindi, og
leyft þeim meðal annars, að
flytja herlið um landið á leið til
Noregs. Símfregnir frá Stokk-
hólmi þann 20. þ. m., láta þess
ótvírætt getið, að uggur mikill
hafi gripið sænsku þjóðina
vegna “ástandsins” á Finnlandi,
er svo hefir versnað daglega,
að horfur eru á, að flutninga-
leiðinni til Murmansk geti þá
og þegar verið lokað.
Forsætisráðherra Svía, Per
Albin Hansson, lýsti yfir því um
sömu mundir, að allur sænski
herinn yrði þegar kvaddur tii
hervæðingar.
♦ ♦ ♦
RÚSSUM VEX ÁSMEGIN.
Á austurvígstöðvunum halda
Rússar áfram óslitinni sigurför;
þeir hqfa nú endurheimt borg-
ina Voronezh á miðvígstöðvun-
um, náð haldi á eitthvað tuttugu
þorpum í Kákasusfjöllum, og
tortímt að mestu þeim hersveit-
um Þjóðverja, sem króaðar voru
inni í grend við Stalingrad.
Stalin hefir skorað á her sinn
að linna eigi fyr sókn, en hver
einasti og einn Þjóðverji hafi
verið hrakinn burt úr Rúss-
landi.
♦ ♦ ♦
SAMBANDSÞINGIÐ.
Rétt um þær mundir, sem
Lögberg var fullbúið til prentun-
ar, kom sambandsþingið í Ott-
awa saman til funda; en með
því að fregnir um þingsetningu
voru eigi komnar, verður stjórn-
arboðskapurinn að bíða næsta
blaðs. Flest munu stjórnarfrum-
vörpin að einhverju leyti lúta
að hinni harðnandi stríðssókn;
þó þykir líklegt, að frumvarp til
laga um almennar heilsutrygg-
ingar verði lagt fyrir þingið, auk
þess, sem talið er víst, að land-
búnaðarráðherrann beri enn á
ný fram frumvarp til laga um
takmörkun á ekrufjölda til
hveitiræktar.
♦ ♦ ♦
STÁLIÐNAÐAR-
VERKFALLINU LOKIÐ.
Að minsta kosti til bráðabirgða.
Svo hefir skipast til, að verka-
menn við stáliðnaðarverksmiðj-
urnar þrjár í Austur-Canada, er
hófu verkfall fyrir þremur vik-
um, hafa nú tekið upp vinnu á
ný, þótt það sé að vísu skil-
yrðum bundið. Grunnkaup
þeirra hefir verið hækkað úr 45
upp í 55 cent á klukkutímann
án dýrtíðar uppbótar; verka-
menn eru óánægðir yfir því, að
þeim sé ekki áskilin dýrtíðar-
uppbót, og vegna þeirrar óá-
nægju gengu þeir einungis inn
á, að þessir nýju kaupsamningar
giltu fyrst um sinn aðeins til
30 daga.
* * *
FAGNAR VALI BRACKENS.
Beverley Baxter, einn af þing-
mönnum íhaldsflokksins í
brezka þinginu, hefir nýverið
skrifað lofsamlega grein um
Mr. Bracken, og telur hann
flestum mönnum fremur vel til
þess fallinn, að veita forustu
íhaldsflokknum í Canada.
Mr. Baxter er fæddur í Cana-
da, og er einn af þeim tiltölu-
lega fáu mönnum héðan úr
landi, sem rutt hefir sér braut
til pólitískra virðinga á Bret-
landi, þó þar hafi Canada eign-
ast einn lávarð og einn forsætis-
ráðherra.
Ráðstefna, sem telja má víst að eigi
einungis hafi djúpstæð áhrif á við-
horf stríðssóknarinnar, heldur einnig
á framtíðar skipulag mannkynsins
að loknu stríði.
Tilkynning frá blaðasamband-
inu Canadiska lét þess getið í
hádegisfréttum á þriðjudaginn,
að fólk mætti vænta mikilvægra
tíðinda kl. 9 þá um kvöldið;
greip hugi fólks þegar geysi-
sterk eftirvænting, og munu
flestir hafa sett það á minnið, að
skrúfa frá viðtækinu í tæka tíð,
og klukkan níu á slaginu, byrja
að koma þær fréttir, sem víst
má telja'að djúpstæð áhrifTiafi
á alt viðhorf stríðsins, og fram-
tíðarskipulagninguna í mann-
heimum. Og nú fara hér megin-
tíðindin á eftir:
Roosevelt forseti hafði flogið
5,000 mílur yfir Atlantshaf til
fundar við Mr. Churshill í borg-
inni Casablanca í Afríku, og
var þetta í fyrsta skifti, sem
forseti Bandaríkjaþjóðarinnar
hafði ferðast úr landi meðan
þjóðin átti í stríði. Fundur þessi
stóð yfir í 10 daga, og yfir hon-
um hvíldi slík leynd, að fáum
var kunnugt um hvort þeir
Roosvelt og Churchill væru að
heiman eða ekki. Fyrsta yfir-
lýsing fundarins var þess efnis,
að sameinuðu þjóðirnar væru
allar á eitt sáttar um það, að
halda áfram látlausri sókn unz
þar að kæmi, að möndqjveldin,
Þýzkaland, ítalía og Japan, gæf-
ust skilyrðislaust upp. Að öðru
leyti má skrásetja meginatriðin
í 6 liðum:
1. Leiðtogar Bretlands og
Bandaríkjanna hafa komið sér
saman í öllum atriðum um
stríðssókn sameinuðu þjóðanna
á árinu 1943.
2. Skilyrðislaus uppgjöf mönd-
ulveldanna eins og þegar var
tekið fram.
3. Þeir Roosevelt og Churchill
hlutuðust til um það, að þeir
frönsku leiðtogarnir, Giraud og
de Gaulle, sæktu þenna fund,
með það fyrir augum, að sam-
ræma hin ósamstiltu, pólitísku
öfl í Afríku-nýlendum Frakka
til órjúfandi baráttu fyrir frelsis
málstað franska veldisins í heild;
nú hefir þessum tilgangi verið
náð.
4. Þeim, Josef Stalin, for-
sætisráðherra Rússa, og Chiang
Kai-sek, forustumanni hins
frjálsa Kínaveldis, reyndist ó-
kleift að sækja þenna sögufræga
fund; en jafnskjótt og einhver
mikilvæg ákvörðun var tekin á
fundinum, var þeim þegar gert
aðvart, svo þeir voru í rauninni
engu ófróðari um gang mála en
hinir, sem fundinn sátu.
5. Bretar og Bandaríkin, skuld
binda sig til þess, að láta stuðn-
ing við Rússa og Kínverja skipa
fyrirrúm í stríðssókn yfirstand-
andi árs.
6. Roosevelt forseti, vitjaði
persónulega amerískra vígstöðva
í Norður-Afríku, og er hann
fyrsti Bandaríkjaforsetinn síðan
Lincoln leið, er litið hefir með
eigin augum virka orustusókn.
Fjöldi brezkra og amerískra
hernaðarsérfræðinga sóttu
þenna Casablancafund; í för með
Roosevelt var einkaráðunautur
hans og fyrverandi verzlunar-
ráðherra, Mr. Harry Hopkins.
Fundur þessi hefir vakið ó-
umræðilegan fögnuð í stjórnar-
setrum sameinuðu þjóðanna, því
nú er búist við, að þær, jafnvel
á þessu ári láti skríða til skarar,
og gangi á milli bols og höfuðs
á erkióvinum mannkynsins.
í herþjónustu
Mrs. E. L. Johnson, í Árborg,
hefir verið kjörin til þess að
annast um söfnun í Canadian
Women’s Army Corps í Árborg
og grend, samkvæmt yfirlýsingu
hernaðaryfirvaldanna.
♦ ♦ ♦
Mrs. Harry Einarsson, hefh'
verið skipuð til þess að annast
um söfnun í Canadian Women’s
Army Corps á Gimli og í grend
inni. Mrs. B. N. Jónasson hefir
á hendi umboð til liðssöfnunar
fyrir aðrar deildir herþjónust-
unnar í þessu sama bygðarlagi.
♦ ♦ ♦
Gísli B. Hallson, frá Vogar og
Sigurður Jóhannesson frá River-
ton, innrituðust í herinn þann
13. þ. m. Gísli var fæddur að
Darwin hér í fylkinu, og er
22 ára að aldri; hann vann að
landbúnaði til þess tíma, er
hann gekk í herþjónustu. Móðir
Gísla, Mrs. Unnur Hallson er
búsett við Voga. Sigurður Jó-
hannesson, er fæddur í Geysis-
byggð, og er 21 árs að aldri;
hann vann við rjúmabú í River-
ton, og þar á móðir hans, Júlla
Jóhannesson heima.
♦ ♦ ♦
Irvin R. Paulson, frá Winni-
gegosis, innritaðist í herinn þann
15. þ. m. Hann er 18 ára gamall,
fæddur og uppalinn í Winni-
pegosis-þorpinu. Móðir hans.
Sarah Paulson á þar heima.
James Irvin Sveinsson, gekk í
herþjónustu þann 9. maí síðastl.,
hann er fæddur í Árborg 9. júní
1920, og stundaði fiskiveiðar á
Winnipegvatni þar til hann inn-
ritaðist í herinn. Móðir hans,
Svanbjörg Sveinsson, er búsett
í Árborg.
♦ ♦ ♦
Júlíus Björn Johnson, gekk í
flugherinn í ágústmánuði 1940,
og hefir hlotið Sergeantstign;
hann vann bæði við fiskiveiðar
og námustörf fram að þeim
tíma, er hann skrásetti sig til
herþjónustu. Foreldrar hans eru
þau Mr. og Mrs. J. B. Johnson í
grend við Gimli.
♦ ♦ ♦
•
Jóhann Vilhjálmur, sonur
þeirra Mr. og Mrs. J. B. Johnson
við Gimli, er ný genginn í flug-
herinn; áður en hann skrásettist
til herþjónustu, stundaði hann
nám við læknadeild Manitoba-
háskólans.
♦ ♦ ♦
Sigmundur Jóseph, sonur
þeirra Mr. og Mrs. J. B. Johnson
við Gimli, innritaðist í flugher-
inn í ágústmánuði 1941, en var
leystur úr herþjónustu í maí-
mánuði 1942, vegna heilsubilun-
ar; var gerður á honum alvar-
legur uppskurður. Áður en Sig-
mundur gekk í herþjónustu,
vann hann á hinum mikla bú-
garði foreldra sinna.