Lögberg - 09.07.1943, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 8. JÚLÍ 1943.
Japan
Hvers vegna var ekki hægt
að hjálpa MacArthur á Filipps-
eyjum? Vegna Micronesiu. Hins
vegar var ekki hægt að senda
hjálp til Singapore frá Ame-
ríku? Vegna Micronesiu. Hvers-
vegna verða amerísk skip og
flugvélar að fara 16.000 kíló-
metra krók suður á bóginn til
að komast til Ástralíu? Vegna
Micronesiu.
Árásin á Pearl Harbor 7. des-
ember 1941 var gerð frá M;cro-
nesiu og þaðan verður ef til vill
gerð önnur tilraun til að taka
Hawaii. Þaðan var líka leikur
einrí að ná Fylippseyjum og Ind-
landseyjum. Guam og Wake
voru líka óverjandi, vegna hætt-
unnar, sem stafaði frá Micro-
nesiu. /
Micronesia var miðdepill allrá
varna Japana á Kyrrahafi. Hún
verður erfiðasti þröskuldurinn
fyrir þeirri allsherjaratlögu,
sem gerð verður að Japan.
Þrátt fyrir þetta er Micronesia
ókunn. Hvað er Micronesia?
Það eru ofur eðlilegar ástæð-
ur fyrir þeirri fáfræði. Merkið
“öll umferð bönnuð” hefir ver-
ið þar uppi síðan í síðustu
heimsstyrjöld. Japanir sveipuðu
þennan hluta Kyrrahafsins hulu
og undir henni hafa mörg
myrkraverk verið unnin.
Öllum skipum annarra þjóða
var bannað að fara um þessar
slóðir. Útlendingum, sem lang-
aði til að ferðast þangað, var
ekki neitað um fararíeyfi, en
þeir voru á allan hátt lattir far
arinnar. Þeim var sagt, að þeir
mundu verða að ferðast með
litlum japönskum skipum um
stormasamt haf, þar sem allt
væri fullt af rifjum og blind-
skerjum. Þeir mundu verða að
eta hráan fisk og þörunga, eða
eitthvað óæti, sem innbornir
menn einir væru vanir að leggja
sér til munns, og loks væri
hætta á allskonar sjúkdómum
og kvillum — fyrir utan það,
að enginn gæti verið óhultur
um sig fyrir “höfðaveiðurunum”.
Ef ferðamaðurinn brosti að
þessari upptalningu á erfiðleik-.
unum og hættunum, sem hann
átti yfir höfði sér, þá fékk hann
farmiðann, en var hvattur til
að fara beina leið í gegnum
eyjaklasann, án þess að stíga
fæti á land á nokkurri eyjunni.
K hann fór þess á leit, að fá
að hafa viðdvöl á einhverri eða
einhverjum eyjum — eins og
eg gerði — þá voru strangar
gætur hafðar á hverju fótmáli
hans, til þess að hann skyldi
ekki mæla dýpi í höfnum og
skipalægjum, breidd skipa-
skurða eða hæð fjalla og fe’la.
Hann varð alltaf að vera sak-
leysið uppmálað og hafa alla
vasa fulla af súkkulaði handa
I % ,
japönskum lögregluþjonunum,
1 Hann mátti ekki skrifa • neitt
nema einföldustu athuganir í
vasabók sína og varð að vera
svo kærulaus, að skilja hana
eftir þar sem þægt væri að skoða
hana á öllum tímum sólar-
hringsins. Og han varð að hafa
það. hugfast, hvaða afleiðingar
það hefir í för með sér, ef menn
voru óvarkárir — eins og Earl
Ellis, ofursti í landgönguliði
ameríska flotáns, sem brátt
varð um á Palau, eftir að hann
hafði verið að skoða eitt af her-
skipalægjum þar í landi.
"Hinn kínverski
múr" Japana.
Eg var á eyjunum í 4 mán-
uði við þessi skilyrði árið 1935.
Stofnaði eg þá fréttasambönd,
sem eg gat haldið opnum næstu
árin, meðan eg var á ferðum
mínum um Austur-Asíu. Eg
hélt áfram að fá fregnir þaðan
til ársins 1941 með eyjaskeggj-
um, sem flýðu til eyjanna í suð-
vestri — Indlandseyjanna En
þegar Japanir gleyptu þær einn-
ig, þá lokuðust þessar frétta-
leiðir mínar.
Micronesia er klasar 2550
smáeyja, sem eru dreifðar um
Kyrrahafið alla leið frá Japan
suður að miðjarðarlínu. Á flæmi
þessu eru Marian-, Karolina-
og Marshall-eyjarnar, en það er
2000 kílómetrar á lengd frá
norðri til suðurs og 4800 km.
frá vestri til austurs.
Orðið Micronesia þýðir “smá-
eyjar”, en þær eru í raun og
veru einskonar stóri-múr Japana
og í skjóli hans vonast þeir til
að skipuleggja “Asíu fyrir Asíu-
menn”. Það er erfitt að hugsa
sér stórsókn á hendur Japönum
á Kyrrahafi, fyrr en búið er að
brjóta skarð í þann vegg. Þang-
að til það verður gert, verða
bandamenn að láta sér nægja
að gera strandhögg og smáárás-
ir eins og þær, sem gerðar hafa
verið á Wake-eyju og Markus-
eyju.
Marshall-eyjarnar eru klasar
af lágum hringlaga kóralrifjum.
Rifið er ef til vill aðeins örfá
fet yfir sjávarmál og þar næða
Huí áðu jsið T r en ) VIS) )ér s ÍAK eljið
sigi irlánsl >réf ] jfðar
SIGURLÁNSBRÉF eru bezta innstæða,
sem yður getur hlotnast. Látið þau
ekki af hendi. Ef yður liggur á peningum,
þá takið lán í baríka, og gefið Sigurláns-
bréf sem tryggingu. Sérhvert útibú Royal
bankans lánar yður með ánægju peninga
gegn tryggingu í Siguríánsbréfum yðar,
og lánið má greiða í smáafborgunum ef
þér æskið.
Hafið verðbréf yðar trygg.
Bankinn geymir verðbréf yðar fyrir sára-
lítið. Til dæmis nægja 25 cen/t fyrir
geymslu $250 virði verðbréfa, yfir árið.
Spyrjist fyrir hjá næsta útibúi.
THE
ROYAL BANK
OFCANADA
vindar um pálmatré og kofa
hinna innbornu, sem reisa þá
að jafnaði á staurum, en börnin
leika sér ýmist í brimgarðinum
við utanvert hringrifið eða í
lygna lóninu, áem er í því miðju.
En kofar hinna innbornu eru
ekki einu híbýlin, sem þarna
eru. Þarna eru líka japanskar
byggingar og það þarf ekki ann-
að en líta á þær andartak, til að
sjá að þær eru japanskar. Hurð-
irnar eru úr pappír, en inni fyr-
ir er hið helga skrín Búddha,
baðker, sem er svo djúpt, að
vatnið í því nær manni upp und-
ir höku, og lítið borð, sem nær
ekki nema í öklahæð.
Rétt hjá er japanskt pósthús,
alveg eins og pósthúsin heima í
Japan, lögreglustöð, verzlun,
sjúkrahús og skóli. Þar sem kór-
alrifið er breiðara, er flugvelli
komið fyrir með flugskýlum og
olíugeymum. Einnig eru þar
vöruskemmur, þar sem hægt er
að geyma hvort sem mer.n vilja,
copra (þurkaður “innmatur”
úr kókoshnetum) eða tundur-
skeyti.
En bezti hiuti eyjunnar er
sá, sem er alls ekki til. Lónið í
henni miðri er nefnilega tilvalið
hreiður fyrir herskip af ölium
stærðum og gerðum. Orustu-
skip, beitiskip, tundurspillar,
kafbátar og flutningaskip
smjúga inn um litla “hliðið” á
rifinu og leggjast fyrir akkeri
á lóninu fyrir innan, þar sem
þau geta verið/ örugg um sig.
Sjóflugvélar renna sér niður á
lónið — “Þessar eyjar”, hefir
Suetsugu fiotaforingi sagt, “eru
flugstöðvarskip, sem er ekki
hægt að sökkva”.
Gerið yður í hugarlund hundr-
uð slíkra hreiðra, sem þekja
hafflöt á stærð við öll Banda-
ríkin og þá munuð þér fá dá-
litla hugmynd um það hagræði,
sem Neptunus hefir fært Jap-
önum. Milli Hawaii og Kyrra-
hafsstrandar okkar er ekki ein
einasta eyja. Kyrrahaf Japana
er alþakið eyjum.
Það er ekki eins auðvelt að
gera árás á þesar eyjar og Mars-
hall-eyjarnar. Þær eru lágar,
svo að herskip geta hæglega
skotið yfir rifin og á lónið og
allt, sem þar er á floti. En þeg-
ar vestar dregur verða eyjarnar
fjöllóttar, því að þær eru orðn-
ar til vegna eídsumbrota. Þær
geta skýlt skipum fyrir skot-
hríð utan af hafi. Hver eyja-
klasi er umgirtur af rifjum.
Carolina- og Mariana-eyjarnar
veita því alveg sama hagræði
og Marshall-eyjarnar, en þar
við bætist að þær veita enn
meiri vernd.
Truk er ágætt dæmi um þetta.
Gíbrallar
Kyrrahafsins.
Á kortinu er Truk sýnd sem
ein eyja. í rauninni er hér um
að ræða hóp 245 hálendra skógi
vaxinna eyja í undurfögru lóni,
sem er um 65 kílómetra í þver
mál, verið af gríðarlöngu rifi,
en innan þess er djúp svo mikið
að allur floti Japana gæti hæg-
lega komizt þar fyrir. Eyjarnar
eru fjöllóttar og hlíðarnar snar-
brattar, svo að þau veita her-
skipum hina beztu vernd. Það
er aðeins hægt að gera árás úr
lofti þaðan, en það er þó hættu-
spil hið mesta, því að fallbyss-
um hefir verið komið fyrir uppi
á tindum fjallanna. Kafbátar
geta farið í kaf út úr lóninu, án
þess að þeirra verði vart því
^ð siglingarennan er svo djúp,
og gert árásir fyrirvaralaust á
skip, sem nálgast eyjarnar. Þá
eru þar ágætir flugvellir. Eg var
vottur að því, hvernig sneitt var
ofan af eyju, sem var um þrjú
hundruð fet á hæð og átta
hundruð metrar á lengd, svo að
hún varð hinn ákjósanlegasti
lendingarstaður, aðeins tíu fet
yfir sjávarmál.
Með því að fara í litlum segl-
báti um lónið, gat eg skoðað
botn þess. Etelmingur þess
er djúpur. Þar sem grunnsævi
er, getur maður séð allavega
lita fiska skjótast innan um lit-
fagra kóralla. En þegar dýpkar,
þá er eins og maður stigi fram
af hengiflugi, þegar báturinn
skríður út yfir siglingarenruna,
sem er eins og skorin í sjávar-
botninn. Eftir þessari rennu
geta farið skip, sem rista mjög
djúpt, en ef eitthvert skip ætl-
aði að sigla um þarna, án þess
að hafa góð kort til að fara eft-
ir, þá mundi það á augabragði
rífa undan sér botninn.
Eyjarnar í Truk-klasarum
eru svo maargar, að það er næst-
um því notast við tölusetningu
til að einkenna þær. — Hin
skemmtilegu nöfn frumbyggj-
anna hafa verið lögð niður en
í staðinn hafa Japanir gefið
þeim nöfn, sem bera sannar-
lega vott um lítið hugmynda-
flug. Einn hópúrinn heitir t. d.
Sunnudagur, Mánudagur og
svo framvegis eftir dögum vik-
unnar. Aðrar hafa verið skírðar
Vor, Sumar, Haust og Vetur —
enda þótt þarna sé aldrei um
vor haust eða vetur að ræða.
Það er engin hætta á því. að
hægt verði að svelta Japani á
eyjunum. Bæði er að fiskimiðin
umhverfis þær eru mjög auð-
ug, og auk þess hafa Japanir
flutt þangað allskonar nytja-
jurtir, sem dafna þar veþ Hafa
þeir til dæmis byrjað ræktun á
kókoshnetum, brauðávöxtum,
appelsínum og sykurreyr, auk
fjölda tegunda af grænmeti.
Það er óhætt að segja, að
Ponape sé Gíbraltar Kyrrahafs-
ins. Þar er flotalægi, fjöllum
girt, en við innsiglinguna er
tindur, sem heitir Chokoch
klettur, og gnæfir 637 fet í loft
upp. I Kusaie, þar sem skipverj-
ar amerískra hvalveiðaskipa
voru vanir að fara á land og
stofnuðu þar með siðgæði eyja-
skeggja í hættu, er líka ágæt
höfn með háum fjöllum á aðra
hönd. Hinum megin við hana
er flatlendi, sem breytt hefir
verið í ágætan flugvöll. Yap er
klasi af eyjum, sem er umgirtur
rifi, en lónið innan þess er
margir kílómetrar á lengd. Á
hæðum Yap-eyjunnar er komið
fyrir flugvö'llum og loftskeyta-
stöðvum. Saipan — Sykureyjan
— er frábrugðin hinum að því
leyti, að flotalægið þar er gert
af manna höndum, en hún er
ekki síður mikilvæg vegna þess.
Það er hægt að fara á vélbáti
til Tinian og Rota, en frá síð-
arnefndu eyjunum er hægðar-
leikur að fara á eintrjánings-
bát til Guam.
Alt snýst um Palau.
Miðdepill þessa undursamlega
“völundarhúss”, ef svo má að
orði kveða, er Palau. Það er
klasi tuttugu og sex eyja, um-
girtar rifi, en lónið er svo stórt,
að þar geta öll herskip heims-
ins legið við akkeri. Skipalægið
er í skjóli af fjöllum.
Það var á Palau, sem Ellis
ofursti varð of forvitinn og varð
því að láta lífið fyrir, svo að
þegar eg kom þangað, hætti eg
að nota blek og blað og lagði
ljósmyndavélina mína til hliðar.
I hvert skipti sem eg fór út fyr-
ir kofann minn, stóð þar hvít-
klæddur japanskur lögreglu-
þjónn, brosandi út undir eyru
og spurði mig, hvort hann gæti
ekki verið mér til hjálpar. Mér
var fylgt um allt — eg var
“verndaður”. — Eg mátti sjá,
hvað sem eg vildi, en eg mátti
ekki mæla neitt né skrifa hjá
mér til minnis.
Eitt fékk/ eg þó ekki að sjá,
en það var eyjan Arakabesan.
Afsökunin, sem borin var fram
við mig, var á þá leið, að á eyju
einni í aðeins hálfrar mílu fjar-
lægð væri hafðir holdsveiki-
sjúkfingar og það væri hætta á
því, að eg gæti smitazt. Þá var
verið að gera Arakabesan að
mikilvægri flugvélabækistöð
með árás á Filippseyjar fyrir
augum, því að þær eru aðeins
um 1000 km. á brott. Það er ekki
mikill vafi á því, að það hefir
verið h'f í túskunum á Araka-
besan fyrst eftir 7. desember
1941.
Flotaáætlanir Japana á Kyrra
hafi munu snúast um Palau,
vegna legu þeirra eyja. Þær eru
aðeins þrjár flugstundir frá Fil-
ippseyjum, Celebes, Amboina,
Nýju-Guineu og eyjum þeim, er
Ástralíu hefir verið falið að sjá
um stjórn á. Mörg undanfarin
ár hefir verið unnið að fram-
kvæmdum við að breyta þeim í
bækistöð fyrir japanska flotann.
Ef hún yrði eyðilögð, þá gæti
það ráðið mjög miklu um úr-
slitin í baráttunni við Japani.
Þó að Japanir hafi náð Singa-
pore á sitt vald, þá þarf ekki að
gera ráð fyrir því, að þeir muni
hætta við að nota Palau og fara
að nota Singapore í staðinn.
Palau er rétti staðurinn til að
hefja sókn gegn Ástralíu, og
þær eyjar eru jafnframt virki
gegn bandamönnum. Singapore
nlun koma í góðar þarfir í or-
ustunni um Indlandshaf, en þá
nýtur sú bækistöð líka verndar
frá Palau að austan fyrir banda:
mönnum.
Heimska, sem kom í koll.
Við réðum einu sinni yfir
Micronesia-eyjunum, en létum
þær af hendi, af því að við
vildum ekki fá á okkur orð fyrir
að vera heimsveldishyggjumenn.
Fyrir bragðið gáfum við Japön-
um tækifæri til þess að verða
það.
Þetta varð á þann hátt, sem
nú skal frá skýrt: Spánverjar
höfðu ráðið þarna, en þegar
Bandaríkin tóku Filippseyjar af
þeim, þá fylgdu þeim allar þess-
ar smáeyjar á 3000 mílna flæmi.
Við vorum svo vandlátir, að við
vildum ekki nema Guam,
stærstu eyjuna, auk Filippseyja.
Það verður ef til vill dómur
sagnfræðinga síðari tíma, að það
hefði verið betra fyrir okkur, ef
við hefðum tekið allar eyjarnar
eða enga. Svo mikið er víst, að
| við vorum svo örlátir, að af-
j henda þær Spánverjum allar
aftur.
En Spánverjar voru orðnir
leiðir á að eiga eyjar svona
langt frá heimalandinu, svo að
þeir seldu þær Þjóðverjum árið
1899 fyrir fjóra .og hálfa miljón
dollara.
Það heyrðust óánægjuraddir í
Bandaríkjunum vegna þessa.
Það var sök sér, þó að hinir
sigruðu Spánverjar ættu eyjar
umhverfis hin nýju lönd Banda-
ríkjanna, en öðru máli gegndi
um Þjóðverja, því að þeir voru
þá á skjótum uppgangi. Sumir
Bandaríkjamenn urðu meira að
segja alls hugar fegnir, þegar
hinir góðu bandamenn okkar,
Japanir, sigldu suður á bóginn
fyrstu vikur stríðsinS 1914 og
tóku eyjarnar frá Þjóðverjum.
Þeir gerðu sér ekki ljóst, að
Þýzkaland hafði verið allt of
langt' í burtu frá eyjunum, til
þess að geta hagnýtt sér þær og
að þær væru nú í höndum þess
veldis, sem gat gert þær að sam-
stæðri heild í ríki sínu.
Wilson forseti reyndi að bæta
úr þessu, með því að fá Japani
til þess að fallast á það, að þeir
stjórnuðu eyjunum í gmboði
Þjóðabandalagsins, en ekki sem
sinni eign. Japanir féllust greið-
lega á það. Japanskur blaða-
maður ritaði svo um þetta:
“Umboð táknar stjórn um tak-
markaðan tíma. Japanir munu
hafa einhver ráð til að gera
þetta að stjórn um ótakmarkað-
an tíma”.
Wilson forseti stakk líka upp
á því, að eyjan Yap skyldi vera
undir alþjóðastjórn, vegna þess
að sæsími liggur um hana. Jap-
anir féllust líka á það. Samning-
ur var gerður um þetta og þar
var Japönum raunverulega af-
hent eyjan, enda þótt svo væri
látið líta út, sem Bandaríkin
væri þar alveg eins rétthá. —
Samningur þessi hljóðaði svo á
einum stað:
“Bandaríkin og þegnar þeirra
eiga að hafa frjálsan aðgang
að eyjunni Yap, með jafnrétti
við Japani eða hverja aðra þjóð
og þegna hennar, í öllu því, er
snertir starfrækslu sæsímans er
liggur um eyna......... Þegnar
Bandaríkjanna skulu hafa ótak-
markaðan rétt til að búa á eynni
Þegnar Bandaríkjanna
skulu hafa fullkominn rétt til
að koma og fara frá eynni einir
eða með eignir sínar.”
Þegar Japanir voru búnir að
friða Bandaríkin með þessu
móti, settu þeir vopnaða verði
umhverfis sæsímastöðina, en
skipun var jafnframt gefin um
það, að ef einhver Bandaríkja
maður væri þar að snuðra, þá
skyldi tilkynna, að hann hefði
látist úr hitasótt. Þar með var
það klappað og klárt.
Loforð um víggirðingar
eyjanna.
Washington ráðstefnan, sem
haldin var 1921—22, óskaði þess
af Japönum, að þeir lofuðu að
víggirða ekki eyjarnar, sem þeir
réðu, ef aðrir samningsaðiljar
víggirtu ekki þær eyjar, sem
þeim hefði verði falið að fara
með umboðsstjórn á. Japanir
lofuðu öllu fögru. Hinir samn
ingsaðilar stóðu við loforð sín.
Japanir brostu og hófust handa
um víggirðingar sinna eyja.
Víggirðingar þessar voru
fólgnar í hafnagerðum og dýpk-
un siglingaleiða, byggingu flug-
valla, söfnun skotfæraforða og
bvggingu fallbyssustæða. Eg get
ekki skýrt frá neinum vígjum
með gamla laginu, því að eg
sá þau ekki og held ekki, að
þau séu til. En það stafar ein-
göngu af því, að Japanir eru
þeirrar skoðunar, að dagar vígj-
anna séu taldir. Hong Kong og
Singapore voru vígi eftir gamla
laginu. Vígi nútímans hafa
vængi og nefnast steypiflugvél-
ar. Japanir hafa litla trú á stór-
um landfallbyssum. Fallbyssur
þeirra skjóta úr lofti. Föst virki
er altof auðvelt að eyðileggja,
nema þess gerist ekki þörf,
vegna þess að hægt sé að fara
á snið við þau. Japanir hafa ekki •
komið sér upp neinni Maginot-
línu í Micronesiu.
En við þessi virki, sem gerð
eru af mannahöndum, bæta hin-
ar 2550 eyjar Micronesiu mikl-
um víggirðingum, sem eru
fólgnar í stórhættulegum rifj-
um, grynningum og þungum
straumum. Þarna eru líka einsk.
“felueyjar”, sem skýtur upp
við landskjálfta eða önnur um-
brot jarðskorpunnar, en hverfa
svo aftur eftir fáeina mánuði
eða ár. Þéssi hegðun þeirra gerir
gömul kort hættuleg og óáreið-
anleg.
Það er likt til gríðarlega mik-
ils hagræðis, að enginn árásar-
styrkur getur leynzt, þegar hann
er að koma til árásar. Við sigld-
um þarna 8000 mílur og alla
þá vegalengd var skip okkar
aldrei úr landsýn. Ókunnug
skip hafa higlt um hafið um-
hverfis Hawaii og undan Kyrra-
hafsströnd okkar, án þess að
nokkur hafi orðið var við ferð-
ir þeirra, en í Micronesiu er
hver einasta eyja njósnastöð.
I sameiningu hafa þær útsýni
yfir flæmi, sem er jafnstórt og
allt Atlantshafið.
Vísir.
Eftir messu fór presturinn að
tala við gamlan negra, sem var
stundum breyzkur.
‘rJæja, Tom, hefirðu stolið
gæs nýlega?”
“Nei, herra prestur, því er eg
saklaus af.”
“En hefirðu þá stolið hænu?”
“Nei, herra prestur, því er eg
líka saklaus af.”
“Jæja, — það er ágætt,” sagði
presturinn og fór.
Þá snéri Tom sér að næsta
manni og sagði: “Guði sé lof,
að hann spurði ekki um endur,
því þá hefði verið úti um mig.”