Lögberg - 21.09.1944, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. SEPTEMBER, 1944
5
hans ágæta kona og börnin
þeirra.
En geislarnir — geislarnir og
lífið, það á saman.
Við horfum upp til geislanna.
Guðmundur og geislarnir eiga
samleið inn í eilífðárheiminn.
S. S.
Kirkjublaðið.
Meira um Olaf
Þorgeirsson og fleira
í grein minni, sem birtist í
Lögbergi 22. júní s. 1., er minst
á þetta góðkunna fræðaverk,
Almanakið. Nú ætla eg að bæta
ofurlitlu við. Það er það að nefna
landnemaþætti íslendinga um
þvera og endilanga Ameríku,
meðfram allri þeirri hafsströnd-
inni eru þeir menn og konur
talin, hvar sem þeir settust að, og
þó einkum og sérstaklega hér í
Manitoba og í öllum byggðum
íslendinga austan Klettafjalla.
Hvaða elju ástundun, samfara ó-
þreytandi viljakrafti, Ólafur hef-
ir þurft til þess að geta komið
því mikla verki í framkvæmd,
sem Almanakið inniheldur eða
ber með sér getur maður hugs-
að sér, þegar maður hugleiðir,
hvað mikinn tíma hefur þurft
til þess að svara öllum þeim
grúa af bréfum, sem til hans
bárust úr öllum áttum. Það er
ekkert efamál, að Ólafur hefur
vakað parta úr mörgum nóttum
til þess að geta komið því gagn-
lega, göfuga góðg verki í rétt
form, sem Almanakið ber með
sér, en það er fleira sem ber
vott um atorku, mentun og starf-
semi Ólafs Þorgeirssonar heldur
en Almanakið. Þar til vil eg
nefna Syrpu, hið góðkunna
skemti og fræðirit, sem ýmsir
góðkunnir fræði og mentamenn
hafa lagt góðan skerf til. Þar
til vil eg nefna fyrst Jóhann
Magnús Bjarnason, hið góðkunna
sagnaskáld, sem mest hefur lagt
í þetta góðkunna skemtirit, sem
hann nefnir í Rauðárdalnum, og
sem gengur gegnum alla Syrpu.
Annar maður sem einnig hefur
lagt til töluverðan skerf, er hinn
mikli fræðimaður, Sigmundur
Long. Margir fleiri hafa hér lagt
hönd á plóginn, sem sýnir áð til
voru góðir drengir, sem kunnu
að meta áform og starfssemi
Ólafs Þorgeirssonar með útgáfu
Syrpu.
Eg bið lesendur velvirðingar á
því að eg skýrði ekki rétt frá
í síðustu grein minni þar sem
eg segi að Ólafur hafi verið fyrsti
ræðismaður Danmerkur og ís-
lands. Það er ekki rétt, Sveinn
Brynjólfsson var sá fyrsti, á
þessu bið eg velvirðingar, enda
rýrir það ekkert manngildi Mr.
Þorgeirssonar, þó að mér yrði
þessi skissa á.
Eg hefi fengið þakklæti frá
mörgum fyrir síðustu grein mína
þessu máli viðvíkjandi, sem eg
þakka kærlega.
N. Ottenson.
Komu ekki að
tómum kofanum
Þegar Tyrkir voru að ræna
fólki frá íslandi, árið 1627, komu
þeir að Hvallátrum við Látra-
bjarg, það var um túna slátt-
inn. Svo hagar til að Látra víkin
mun vera um tvær enskar míl-
ur á breidd, bæirnir standa
norðast í víkinni, en sunnast eru
verbúðir, því að svokallað út-
ræði er þar mikið, eða var. Látra
menn sáu stórt skip koma fyrir
Bjargtanga og sigla norður eftir
og stanza fram undan suður-
partinum, sem kallað er á Brunn-
um, og setja út tvo stóra báta
hlaðna mönnum. Þá biðu Látra-
menn ekki boðanna, þeir tóku
ljáina úr orfunum, fóru í smiðj-
ur sína, réttu upp þjóinn, settu
svo ljáina hárbeitta í orfin, tóku
orfhælana úr, orfin íslenzku
munu hafa verið 5 fet eða meira,
þá höfðu þeir vopn sem bæði
mátti höggva og leggja með. 14
menn fullorðnir munu hafa ver-
ið á Látrum, en svo hagar til að
það eru sléttir sandar þvert yfir
víkina, hátt rif fyrir framan, svo
þeir sem ganga eftir leirunum
fyrir ofan rifið sjá ekki þá sem
ganga fjöruna við sjóinn fyrir
neðan rifið. Látramenn hlupu
suður fjöruna svó að hvorugur
sá til annara. Þegar Látramenn
komu þar sem bátar Tyrkjanna
voru, drápu þeir þá fyrst, sem
þeirra gættu, einn komst upp á
rifið og öskraði til félaga sinna
svo þeir komu á harða hlaupum
til baka, meðan sáu Látramenn
fyrir þessum eina, mölvuðu göt
á bátana, svo þeir voru ekk’
sjófærir; til þess nú að gera langa
sögu stutta, þá var hver einasti
Týrki drepinn, svo voru þeir
dysjaðir upp á leirum og lagt
grjót ofan á, svo sandurinn ekki
fyki ofan af skrokkunum. Dysin
er hæst í miðjunni, eftir því sem
mig minnir. Þá mun hún vera
í það minnsta 30 fet í þvermál,
og til þess að sýna að sagan er
sönn, þá grófu nokkrir ungir
menn í Látrum ofan í dysina um
1908 og fundu þar mikið af fún-
um mannabeinum.
Eg, sem þetta skrifa, er fædd-
ur og uppalinn á Látrum og mér
þykir verðugt að þess sé getið
sem gert er.
N. Ottenson.
Hér og þar
Mér er sagt að hann Jón sé
orðinn drykkfeldur. Skyldi það
vera satt?
— Nei, langt frá því. En væri
eg koníakflaska, þá kærði eg
mig ekki um að vera með hon-
Þessi mynd er af Churchill skriðdreka í sóknarafstöðu
á Italíu.
Guðmundur Kamban:
Árnbjörn preátur
(Morguninn 23. september 1241).
Nóttin er brunnin út, og öll hún liggur
í einum fölskva, viðbúnum að hrökkva.
en heldur sinni lögun, líkt og skráð
lína sem aðeins gegnum brunann þiggur
silfraða stafi í staðinn fyrir dökkva.
Hér letrast hvít á svart þau svikaráð
sem örlög fálu mér að láta lánast.
Hver hefir bundinn líf sitt ljúfar þegið
en eg þá frjáls mitt böðulnafn í nótt?
Eg, prestur þinn og vin, sém vissi nánast
hvað virkis-fylgsni þitt, sem að var dregið
alt þér til hlítar, yrði trauðla sótt.
um.
•
Þegar átthagalögin voru ný-
gengin í gildi í Bandaríkjunum,
kom bóndi nokkur að máli við
vin sinn, lögfræðing í borginni,
og bað hann um að skýra fyrir
sér hvernig þau væru.
“Eg get nú ekki sagt þér al-
veg, hvernig þau hljóða,” svar-
aði lögfræðingurinn, “en eg get
sagt þér aðalkjarnann í þeim.
Stjórnin vill gjarnan veðja við
þig 160 ekrum á móti 14 dollur-
um um að þú getir ekki dvalið
á því landi í fimm ár án þess að
verða hungurmorða.”
“Viltu ekki fá þér eina köku
í viðbót, góði minn,” sagði frú-
in, þegar Tommi var í boði hjá
kunningja sínum.
“Hvað hefðurðu boðið mér
oft af fatinu?” spurði Tommi.
“Þetta er í þriðja skiftið, minn-
ir mig, en hvers vegna spyrðu?”
“Já, mamma sagði, að eg
mætti aldrei þiggja köku af
sama fatinu í annað skiptið,
sem mér væri boðið, en hún
sagði ekkert um það að eg
mætti það ekki í þriðja skipt-
ið”.
Það launhvarf þitt, sem lokaði öllum hættum,
og kæmi hættan, lauk upp lífsins sundum,
því brá eg opnu beint í dauðans gin.
Sem vermiból, er veðrin hafa nætt um,
er visnuð sál mín upp frá þessum fundum.
Snorri, hví gerðir þú þér glóp að vin?
Öll voru ráðin ráð af okkar hendi:
Sjálft fylgsnið, ef það fyndist, óvinnandi
uns þér af öðrum bæjum bærist lið;
og legði þeir í eld og bæinn brendi,
þín biðu leynigöng, sem hinsta grandi
þig gæti firt, og hestur þér við hlið
jafnskjótt og þú með reyknum barst frá bænum:
hestar á stalli í tvennar aðaláttir,
svo þú varst hólpinn hvaðan sem hann blés;
en ef þeir kynni enn að beita kænum
aðförum, setja sterkan vörð á gáttir
á báðum stöllum, var þér skamt til vés .
að leynast niðri í grófum, þar til gerðum,
sem túngerðið á tveimur stöðum hylur,
þar til þér yrði nóttin nógu dimm.
En hér var meira en mannleg stjórn á ferðum
Sú kvöð er samviskurnar manna mylur
malaði smátt. Og ráðin voru grimm,
því til að örva framkvæmd verksins virtiöt
sem töfrar uppheims tæki saman höndum
við myrkravaldsins vélar. Tunglið óð
í skýjum yfir Baulu. Síðan birtist
blyshvít og gagnsæ nótt. Með legi og löndum
ljósafar bjart sem dagsins geislaflóð.
Tommi litli kom heim úr
skólanum alveg forviða.
“Mamma”, hrópaði hann,
“Ja, kennarinn okkar, sá er
vitlaus. Hann sagði í gær að 4
og 1 væru 5, en í dag sagði
hann að 2 og 3 væru 5.”
•
Kaupmaðurinn: “Eg álít að
nú sé heppilegur tími til þess
að selja Jónsen-fjölskyldunni
bíl.
Sölumaðurinn: “Hversvegna
heldurðu það?”
Kaupmaðurinn: “Jú, ná-
grannar þeirra eru nýbúnir að
kaupa bíl.”
•
Dómari einn í Svíþjóð gifti
eitt sinn hjón. En svo vildi til,
að hann hafði unnið marga tíma
samfleytt og var því þreyttur og
talsvert utan við sig. Fvrst spurði
hann stúlkuna, hvort hún vildi
ganga að því að eiga manninn,
sem stæði við hlið hennar og
þegar hún svaraði því játandi,
sneri hann sér að manninum og
sagði: “Hvaða varnir hafið þér
fram að færa í mílinu?”
Og logn, sem vindum væri svefnþorn stungið.
Þótt Reykholt nefndist Niðarós og brynni,
þá hefði mökkvann beint í loft upp lagt
og enginn flúið ósjenn. Þér var sungið
það Skuldarlag, að skulu dveljast inni.
Og loks var Urðar-orðið við mig sagt.
Það orð var grið, sem Gizur vildi heita
þér Snorri, ef þú yrðir fús að semja.
Að öðrum kosti kvaðst hann tendra bál.
Og til að forða þér, þér lífs og leita,
þá segi eg til um fylgsnið — og þeir fremja
það verk sem hefir markað mína sál.
Því samur verð eg aldrei eftir þetta.
En hverju varðar það, fyrst þú ert liðinn?
Rola sem vafrar vilt um Reykholts hlað
fékk vélað þig, en kann ei neitt til pretta
sem veita liðnu líki hin settu griðin.
Og eg mun alt til dauða undrast það,
hve maður eitt sinn mæður þínu blóði
gat svikið þig, þótt mig hann ginti glaður.
Þig gabbað hefði hann vart, því eitt eg man:
Eg ræddi um manninn þann við þig af hljóði,
og þér varð misheyrn: naður, ekki maður.
Þú kendir glögt hans æði, of og van.
Því engin millistig hann sjálfur þekti,
eldinn sem brendi ei frá þeim sem lýsti,
og greina veg frá vömm hann aldrei nam;
við öllum var, þótt engum hug sinn nekti;
þýður á manninn, þótt hann orminn hýsti;
hann þektist fyr á biti sínu en ham.
Hví tekur vesöl veröld mark á kyni,
fyrst konungsblóð og andsins æðstu ættir,
nafnfrægð og tign svo náin tengdu bönd
við níðings sál í Gizur Þorvaldssyni?
Þann veit eg einn, er lék svo landsins vættir,
að lárvið Islands bjó í refsivönd.
Sú þjóð sem eflir varmennin til valda,
hún veit ei ráð sitt, því hún elur undir
öxi eða hlekki, útlegð eða skort
hugvit síns lands; og þar sér gjöf til gjalda:
þar eru lýðnum skiftar skapastundir,
með skáldsins morði opnast vílsins port.
Hve mátt þú, land mitt, eymd og ánauð verjast?
AflViðum gerist skætt í þessum hrinum.
Skörungurinn hæfir helst hinn hvassi geir.
Þeim völdum sem um lönd og lýði berjast
lítill mun þykja slægur í oss hinum,
því lifir Arnbjörn, þegar Snorri deyr.
Hvítt bíður skinn og skorin bíður fjöður,
skila þeim aftur mætti svan og kálfi.
Mín ein var höndin, þitt var tungutak.
Skógur tók angan, seltu sjávarlöður,
svar hafði mark. Nú liggur penni og bjálfi
sem deyfður hjör og harmað vængjablak.
En orð þín munu magnast eins og vínið.
Þótt mitt á flugnum lyktust vængir sterkir
á Eddu og Kringlu stendur Reykholt rist.
Þær reifar ekki með þér dánarlínið.
Nóttina land þitt morðingjanum merkir,
en morðsins hefnd skal falin þinni list.
(Frón).
| -'thugir
| athiði'7
I Hraðabotn
| Auðdrepin
Mag7ijjrun
Létt
Auðbreytt
SWptileg
Svigrúm
0rkulyfta
SkJðtvirJc
Fiaðratengai
Prýsti
smurnlng
Aukatækin á COCKSHUTT 8B “High-Speed” Dráttar-
plógi eru þar í einum tilgangi aöeins . . . að þér fáið
betri plóg, sem vinnur betur . . . afkastar meiru . . .
sparar meira . . . hraðvirkari.
Já, herra bóndi, er þú velur Cockshutt 8B Dráttar-
plóg, þá ferð þú skynsamelga að . . . plóg. sem sparar
eldsneyti . . . tíma . . . og viðgerðir. Það borgar sig
að veita athygli þessum sérkostum:
HRAÐABOTNAR—þannig gerð
ir, að dráttur verður um 20%
lðttari.
MIKIÐ STBRKAKI—Já. sterk-
ari en þó léttari I vigt, vegna
hins frábæra stáls.
AUÐBREYTT—Ristu breidd má
skjðtt færa úr 12” í 14”.
GAGNSKIPTILEG—Má skjótt
færa úr 2 I 3 plógfara stærð.
FJAÐURMAGNAÐAR ÓLAR—
öryggistæki, sem fyrlrbyggja
skemd 4 plógi eða dráttarvél ef
árekstur verður.
Og allir aðrir kostir . . . Nægt
svigrúm . . . Trygg orkulyfta . . .
Auðmeðfarin . . . prýstingssmurn
ing ... gerir Cockshutt 8B
.Dráttarplóg, plóginn, sem þér
þarfnist.
f M,KIL.V'æqt
Sa,a v'erkfæra
",arkaa‘ enn
®Mðrnar»irðnuu n ‘
verkftumUðrhaídÍ
zt kaviðDr°
c°ekshutt Um n:frri
há gerið Parta.
Þörf M £
eyfl hiá ’ fA,S
er“m. v6rk
J ockshutt I
COCKSHUn
PLOW COMPANY LIMITED
WINNIPEG REGINA CALGARY SMITH FALLS
SASKATOON EDMONTON BR ANTFORD MONTREAL TRURO