Lögberg - 21.09.1944, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. SEPTEMBER, 1944
7
ÞÚ SKALT EKKI
Frh. af bls. 3.
þóttist hafa séð í draumnum.
Eg leit upp. Mr. Kohne var að
bíða eftir svari mínu. Ef til vill
hafði alt þetta runnið í gegnum
huga minn á fáeinum sekúndum.
Ef til vill hafði þögn mín verið
um of löngí Um það hafði eg
enga hugmynd. En nú svaraði
eg Kohne í þægilegum málrómi
sem mér fanst þó í sjálfu sér
vera óeðlilegur og óviðeigandi :
Eg sé að Joe félagi þinn hefur
verið tekinn fastur, og þess
vegna er mér það skiljanlegt, að
þú sért að líta eftir manni til
þess að fylla stöðu hans.” Eg
heyrði að Mrs. José fór að
hlæja, og það virtist hafa góð
áhrif á samræðurnar. Þá bætti
eg við: “Eg er vel ánægður
með mína eigin stöðu, og þess
vegna tekur tilboð þitt ekki
lengra.”
“Svo þú manst eftir Joe,”
sagði Kohne hikandi. “Menn
Hkir honum eru alveg nauðsyn-
legir í viðskiftum mínum. Þeir
skilja það, að dauðir menn segja
engar sögur, og þess vegna var
Joe líka stundum, dálítið um of
fljótur í viðskiftum.”
“Og þess vegna verður hann
líka bráðlega hengdur,” flýtti eg
mér að segja.
“Eg er nú ekki viss um það.”
sagði Kohne blátt áfram. “Eg
hefi marga vini í þessari borg
og fyrir þær ástæður er ekki
líklegt, að nægileg rök verði
fundin till þess að sakfella hann.
Hann er saklaus þangað til að
hann verður fundinn sekur og
yfirvöldunum hérna verður það
ekki geðfelt, að hann verði fund-
inn sekur. Líttu nú á þetta
eins og það er í raun og veru,
Mr. Hanson, því þú veist t.d., að
klúbburinn okkar er ólöglegur,
allar áhættuspila vélarnar sem
þar eru, eru ólöglegar og alt á-
fengið sem þar er, er ólöglegt.
Ef að yfirvöldunum í þessari
borg væri ant um það, að útrýma
slíkum lögleysum, gæti slíkur
félagsskapur ekki staðist síundu
lengur. En vegna þess, að hér
er um miklar tekjur að ræða
fyrir þá sem hafa völdin í hönd-
um sér, lætur enginn maður sér
detta í hug, að hreyfa við
slíku. Hér er það nú, sem eg og
félagar mínir koma til greina.
Við sjáum um það, að áfengi,
hættuspilavélar og fleira, sé þar
við hendina. Eg óttast yfirvöld-
in ekki á meðan að eg er svo
sterkur í mínu ríki, að keppi-
nautar mínir koma ekki til
greina. En Joe var gagnlegur í
viðskiftum við keppinauta
mína.” Hann deplaði augúnum
kímnislega til Mrs. José um leið
og hann hristi öskuna af vindl-
inum sínum, og svo hélt hann
áfram :
“Það eru keppinautar mínir
sem eru hættulegir og eg verð
að varast þá. Kirkjurnar og
prestastéttin hafa einnig sína
sögu að segja. Prestarnir tala
um glæpina, lögbrotin og óguð-
leikann og hóta hegningu him-
insins fyrir syndirnar. En þetta
er nú aðeins meinlaust skraf
sem ekki heyrir þessum heimi
til. Við félagar erum ekki hug-
sjúkir yfir skýjunum eða því sem
getur verið á bak við skýjin.
Það látum við eiga sig þangað
til að til þess kemur. En keppi-
nautarnir okkar — og þeir sem
við fláum í viðskiptum okkar,
um þá er öðru máli að gegna.
Þeir tala stundum ekki mikið,
vegna þess, að þeir eru hræddir,
en þeir safna saman óhrekjandi
rökum, rökum um lögleysurnar
og glæpina og það er þetta sem
verður að reglulegum fellibylj-
um í undirbúningi við allar
kosningar. Þeir sem eftir völd-
unum sækja, nota þessi rök til
þess að benda á vanrækslur
þeirra sem völdin hafa, en þeir
sem völdin hafa, gera svo lítið
úr þesgum rökum sem þeim er
kostur á, og lofa svo bót og betr-
un. En stundum taka þeir rökin
til greina og “hreinsa upp alla
hluti” ef þeir sjá sér það fært,
aðeins til þess að fá hrós í blöð-
unum og byggja sjálfa sig upp.”
Kohne hafði talað í hálfum
hljóðum eins og hann væri að
tala við sjálfan sig, og eg hafði
starað á hann orðlaus og undr-
andi. Eg gat ekki séð h^ert
hann stefndi og eg gat ekki skil-
ið hversvegna hann talaði svo
mikið um verkahring sinn við
mig, eins og að eg væri trúnað-
ar maður hans. En það sem
hann sagði um klúbbinn vissi
eg að var satt. En eftir stutta
þögn hélt hann áfram :
“Nei, eg ætlast ekki til, að þú
takir á hendur Joe’s verkahring.
Það væri fremur að þínu hæfi,
að stjórna einum af þessum
klúbbum sem við erum að setja
á fót í ýmsum nærliggjandi
borgum. Eg veit, að þú mundir
kunna lag á því, að ná áhrifa-
miklum félögum í klúbbinn, og
á sama tíma standa í góðu gildi
við lögreglustjórnina og sýslu-
mennina. Þegar þessir menn
sækja um opinberar stöður, hafa
þeir ávalt fyrirfram auga á
aukatekjum, og ýmsum hlunn-
indum, og þessu takmarki ná
þeir fljótlega á eftir að þeir
hafa komist til valda, með því
að vera bæði sjónlausir, heyrn-
arlausir og mállausir þegar um
tölu fjárglæfranna, spilahelvítin
og áfengisöluna er að ræða.
Fyrir þessar ástæður eru þessi
viðskifti hagnaðarsöm á allar
hliðar.” Hann hló með sjálfum
sér og leit til félaga síns sem
sat talsvert til hliðar í herberg-
inu. Eg kunni illa við það, með
sjálfum mér, að eg gat ekki
veitt honum neina eftirtek
vegna þess, að hann hafði valið
sér sæti dálítið fyrir aftan mig
En Kohne hélt áfram með sýni
legri þolinmæði :
“En hér er nú leikurinn mjög
varasamur. Við getum ekki
látið þessa félaga auðgast tak
markalaust á okkar viðskiftum
og því er það stundum, að þessi
yfirvöld styðja keppinauta okk-
ar til valda. Þessa stjórnfræðis-
legu hagfræði þekkja þeir vel,
en eftir þessum nýgræðingum
þeirra, lítum við, á þann hátt,
að halda svipu óttans yfir höfð-
um þeirra. Því er það stundum
að blöðin geta þess, að menn
hafi fundist myrtir á afskektum
stöðum. Ef til vill eru nú þetta
aðeins sjálfsmorð; en blöðin
gera svo hræðilega mikið úr
slíkum smámunum.” Hann hló
aftur, en svo leit hann á mig
alvarlega. “Á viðskiftasviði
mínu og okkar félaga, eru lög og
reglur, og öll afbrot og svik í
félagsskap okkar eru í raun og
veru dauðasök. Lagabók okkar
er mjög auðskilin og einföld.”
Hann þagnaði um stund eins og
til þess að gefa þessu atriði
meiri áherzlu. Svo sagði hann
blátt áfram:
“Eg geri ráð fyrir því, að þú
viljir gerast meðlimur í félags-
skap okkar bráðlega. Klúbb-
stjórn er að þínu hæfi. Hvað
um það?”
Við Mrs. José höfðum setið
þarna þegjandi og hlustað á
hann, og í -raun og veru, hafði
hugboð mitt um það, að eg væri
í hættu staddur yfirbugað bræði
mína við Kohne, svo eg hafði
af fremsta megni reynt til þess
að halda sjálfum mér í skefjum,
en undrun minni um hið óvænta
tilboð hans gat eg ekki leynt.
Eg leit til Mrs. José. Hún var
brosandi eins og hún vildi með
því segja, að hún hefði sagt mér
það, að Kohne væri í raun og
veru allra bezti maður. Bros
hennar hafði æsandi áhrif á
mig, líklegast' mest vegna af-
brýðissemi minnar, að hafa
nokkurn félagsskap við Kohne.
Á mynd þessari sjást plóghestar við vinnu á Bretlandi,
en Haljfax sprengjuflugvél svífur í lofti yfir þeim.
Eg sagði því án frekari yfirveg-
unar :
“Eg er ánægður með mína
stöðu, og fyrir þá ástæðu hlýt
eg að hafna tilboði þínu.” Eg
sá að bros Mrs. José breyttist í
undrunarsvip, en Kohne sagði
fremur kuldalega, eins og að
hann í raun og veru hefði búisi
við svari mínu :
“Það sakar ekki, þó þú takir
ekki við þessu tilboði mínu, en
viðureign þín við Joe á skemti-
bátnum síðastliðið haust, leiddi
til þess að 'eg hefi haft þig í
huga viðvíkjandi þessu tilboði.”
Svo þagði hann um stund, og
það var dauðaþögn í herberginu.
Eg heyrði jafnvel greinilega hið
daufa tik-tak-hljóð í litlu borð-
klukkunni minni og mér fanst
einhver heiðríkja koma yfir
huga minn, og tilfinning mín
um manninn sem sat á bak við
mig varð ljósari. Það var veðra-
breyting í loftinu og þessi
veðrabreyting var bak við þögn-
ina í herberginu. En Kohne
rauf þögnina :
“En fyrst eg mintist á Joe og
skemtibátsferðina, þá finst mér
það viðeigandi, að biðja þig um
að afhenda mér byssuna sem
þú tókst af honum í viðskiftum
ykkar. Eg veit að hún er í
þínum fórum.”
Svo þetta var þá aðalerindi
hans. Eg varð var við það, að
félagi hans á bak við mig ó-
kyrðist. En nú tók Mrs. José
til máls:
“Oh,” sagði hún, “eg var ein-
mitt að tala um þessa byssu við
Mr. Hanson; hann sagði mér,
að hann hefði tapað henni og
þess vegna getur hann ekki
orðið við tilmælum þínum.”
“tapað byssunni!” hrópaði
Kohne og spratt upp. Hingað
til hafði hann verið kyrlátur og
það sem hann hafði sagt, hafði
hann sagt með stillingu og yfir-
vegun. Nú var öðru máli að
gegna. Hann nam staðar fyrir
fraipan mig og orð hans og
svipur lýstu ákafa og ótta. “Er
það mögulegt að þú hafir tapað
byssunni?” Hann starði á mig
og æðarnar í enninu á honum
virtust þrútnar af reiði. Svo
snéri hann sér við, og gekk á-
lútur um gólfið um leið og hann
muldraði á milli tannanna:
“Það leiðir af sjálfu sér, að ef
að hann hefir tapað byssunni þá
er hún líklega í höndum óvina
minna, og svo verður hún notuð
sem sakagift á hendur Joe.
Sjálft helvíti opnast og allir
púkarnir verða á hælunum á
mér.” Hann þagði um stund
en svo snéri hann sér að mér
eins og honum hefði komið nýtt
ráð til hugar :
“Mundir þú þekkja byssuna
ef að þú sæir hana aftur?”
spurði hann.
“Auðvitað — byssan hafði
mörg sérkenni.”
“Gætirðu lýst þessum sér-
kennum nákvæmlega, án þess,
að sjá byssuna?”
Eg vissi ekki hvert hann
stefndi, annars hefði eg hagað
svörum mínum öðruvísi en eg
gerði:
“Eg gæti lýst byssunni ná-
kvæmlega. Hún hafði mörg
sérkenni.”
“Og félagi þinn Dunn hefir
líklega alveg eins gott minni?”
Nú sá eg við hvað hann átti
Dunn og eg voru einu vitnin
sem gátu borið um það, að við
höfðum tekið þessa byssu af
Joe á skemtibátnum. Það að
Dunn og eg þektum sérkenni
byssunnar gerði okkur að ó-
hrekjandi vitnum, sem gat leitt
til dauðadóms Joe’s. Og þar
sem Dunn hafði svo margsinnis
sagt söguna um atvikið á skemti-
bátnum, var það mér augljóst,
að bæði hann og eg mundum
verða kallaðir inn sem vitni í
þessu máli ef byssan yrði notuð
sem sönnunargagn. En nú fór
Kohne að spyrja um það, hvern-
ig það hefði atvikast að eg hefði
tapað byssunni. Hann vissi um
það, að eg hafði tekið hana heim
með mér af klúbbnum. Mér
var gramt í geði, og fyrir þær
ástæður svaraði eg honum ekki.
En nú fór Mrs. José að skýra
honum frá því hvernig eg hefði
tapað byssunni, og frásögn
hennar bar saman við það sem
eg hafði sagt henni. Kohne
hafði setzt niður og hlustað á
frásögn hennar. Svo sló hann
hnefanum á skrifborðið sem var
við hliðina á honum og sagði:
“Byssan hlýtur að vera ein-
hverstaðar í þessu herbergi.
Paul!” Hann kallaði á félagi
sinn, “Iátum okkur leita að
henni.”
Eg tapaði stjórn á sjálfum
mér og stóð upp með það fyrir
augum, að láta í ljós mótmæli
mín á einhvern hátt. En Kohne
hafði einnig staðið upp.
“Nei,” sagði hann, “mér er
kunnugt um að þér er laus hend-
in og eg vil ekki eiga undir því,
að þú sprengir hauskúpuna á
mér rneð einhverju barefli sem
þú gætir haft hönd á. Taktu
þér sæti umsvifalaust, annars
verður þú skotinn til dauðs.”
Hann benti mér á félaga sinn,
sem virtist ekki hafa hreyft sig
í sætinu þar sem hann hafði
setið, en nú sá eg að hann hafði
stóra skammbyssu í hendinni
og miðaði henni í mestu rósemd
á mig. Eg settist niður; eg vissi
vel að eg var alveg varnarlaus.
“Við verðum að finna byss-
una,” hélt Kohne áfram, “hún
má ekki komast í hendur lög-
reglunnar. Eg hafði lagt drög
til þess, að byssan kæmist í
mínar hendur, morguninn eftir
skemtibátsferðina. Þá hafði eg
góðan skilning við þá sem á lög-
reglustöðinni voru. Nú er öðru
máli að gegna. Blöðin hafa
gert svo mikinn hávaða um
jað, að bornar-hafa verið sam
an kúlur sem hafa fundist í
dauðum mönnum, að líkindi
eru til þess, að helvíti mundi
opnast, ef að byssan kæmist í
hendur lögreglunnar á þessum
tíma.” Hann þagnaði um stund
og gekk um gólf. Svo snéri
hann sér að mér og sagði ógn-
andi :
“Það er að öllu leyti þér fyrir
beztu, að vera hjálpsamur í
því, að leita að þessari byssu
Þið Dunn vitið um upptök
hennar. Það ætti að vera þér
ljóst, að þið eruð hættuleg vitni
í þessu sambandi og að menn
af ykkar tegund hverfa stund-
um skyndilega. Hvað segir
þú? Viltu aðstoða mig í því, að
leita að byssunni?”
Mig langaði til þess, að segja
stutt “nei,” en eg afsakaði mig
aðeins og sagði að það væri
ekki á mínu valdi að finna hana.
Þá sló hann mig með flatri
hendinni. Eg stökk upp en
hnefinn á mér náði ekki til hans.
En nú fann eg að Mrs. José var
á milli okkar. Hún var að
biðja mig um að stilla mig.
“Getur þú ekki séð, að þú ert í
dauðans hættu?” heyrði eg að
hún var að segja. Eg varð var
víð það, að eg settist niður og
að hún var að strjúka aðra
hendina á mér á milli lófa sinna.
Eg heyrði að Kohne var að gefa
einhverjar skipanir til Paul, og
eg hafði tilfinningu um það, að
þeir voru að rannsaka drag-
hólfin í skrifborðinu mínu. Svo
kendi eg til sviða í hruflunni á
fingrinum á mær. Ef til vill
hafði eg rispað fingurinn aftur.
Eg leit á hendina á mér. Nei,
þar var ekkert blóð sjáanlegt.
Þar var aðeins tilkenning um
sviða. En svo virtist hendin
mér smátt og smátt afmyndast
og svo varð hún í augum mín-
um, að stóru alvarlegu andliti
af gömlum manni. Það var and-
litið af manninum sem eg hafði
séð í draumum mínum forðum
daga og sem hafði birst mér svo
oft á svo óskiljanlegan hátt. Mér
fanst hugsanir mínar skerpast og
mér fanst eg hafa einkennilega
fjærskygnistilfinningu, á þann
hátt að eg hafði meðvitund um
alt sem fram fór í kringum mig,
jafnvel þó að eg væri aðeins
ag stara á hendina á sjálfum mér.
Eg vissi um hverja hreyfingu
þeirra Kohne’s og félaga hans.
Eg vissi jafnvel um það, að hann
hafði stungið skammbyssunni
sinni í leðurhulstur sem var
vinstra megin undir yfirhöfn
hans. Eg vissi að Kohne var að
róta við allskonar rusli sem eg
hafði í lægsta draghólfinu og
svo var mér ljóst um það, að
tvö smá-fiðrildi voru að fljúga í
kringum lampa-ljósið sem var á
borðinu fyrir aftan legubekkinn
þar sem eg sat. En þar sem eg
hafði á sama tíma tilfinningu um
það, að þetta ástand var ekki
eðlilegt, setti eg það í samband
við andlitið af gamla manninum
en hann gaf sjálfum sér ekki
tíma til þess að standa upp. Nú
skipaði eg þeim að snúa bakinu
að mér og svo rak eg þá til
þilsins skamt frá dyrunum. Þar
npest opnaði eg huxðina sem
hafði verið tvílæst og svo skip-
aði eg þeim að fara út. Þegar
Kohne fór út úr dyrunum spark-
aði eg af öllu afli mínu, í þann
hluta líkama hans sem hafði svo
oft verið áhyggjuefni móður
hans, í samvinnu hennar við
ást og skyldurækni. Svo skelti
eg hurðinni í lás, og hljóp svo
til bakdyranna og tvílæsti þeim.
En þegar eg kom inn í herberg-
ið þar sem Mrs. José sat náföl
af hræðslu, varð eg var við það,
að byssan sem eg hafði í hend-
inni, hafði ekki verið hlaðin. Eg
fann að svitinn streymdi nú
niður um bakið á mér og eg var
í raun og veru dálítið óstyrkur.
“Hræðilegur maður,” heyrði
eg að Mrs. José var að segja.
“Þeir Kohne’s félagar eru hrein-
ustu lömb ef eg ber þá saman
við þig.” En mér var gkki hlátur
í hug. Eg gekk beint til símans,
og fór að leita að númeri í síma-
bóldnni.
“Hvað ætlar þú nú að gera?”
heyrði eg Mrs. José spyrja.
“Kalla á lögregluna.”
Eg heyrði að Mrs. José kom til
mín. Hún lagði hendina á hand-
legg minn. Eg sneri mér að
henni. Hún var náföl.
“Gerðu þetta ekki,” sagði hún.
“Gerðu það fyrir mig, að hætta
við þetta.” Augun í henni voru
áberandi stór í föla andlitinu
hennar. Þau virtust jafnvel
stærri en þau höfðu verið kvöld-
ið sem hún hafði kyst mig í
fyrsta sinni. Eg starði í þessi
fögru augu sem altaf höfðu
haft tilfinningar mínar á valdi
sínu og sem altaf höfðu fylt sálu
mína af samræmi og sælu við
blik þeirra, en sem á hinn bóg-
inn margsinnis höfðu orðið or-
sök til ósamræmis og stríðs við
sjálfan mig. Það var löng þögn.
sem hafði ummyndað hendina á_Svo heyrði eg að símabókin féll
mér, og svo til þess, að losast niður á gólfið.
við það, stakk eg hendi minni
niður með höfðalagi legubekks-
ins undir fjaðra koddann. Eg
rakst þar á einhvern harðan hlut,
sem auðvitað hafði rispað fing-
urinn á mér fyr um kvöldið. Eg
hálf dró þenna hlut upp, en þá
flaug ráðning gátunnar eins og
leiftur í gegnum huga minn, og
á sama tíma hafði eg glögga á-
ætlun tilbúna um það, hvað gera
skyldi. Það að .skammbyssan var
þarna var mjög eðlilegt. Eg hafði
lagt hana á höfðalag legubekks-
ins, kvöldið sem eg kom heim
frá klúbbnum með hana, og svo
hafði byssan runnið niður á
milli fjaðrakoddans og höfðalags
legubekksins, og þar hafði hún
svo verið síðan. Eg hagræddi
hendi minni um hylkið á skamm-
byssunni og svo fullvissaði eg
mig um það, að vísifingur minn
væri í nákvæmlega réttri af-
stöðu við gikkinn. Eg leit til
þeirra Kohne’s og Paul’s. Hinn
síðarnefndi stóð uppréttur en
Kohne var að enda við rannsókn
á síðasta draghólfinu. Þeir voru
í hér um bil 8 til 10 feta fjarlægð
frá mér og það var engin hindr-
un á milli okkar. Þeir höfðu
kveikt ljós á skrifborðslampan-
um svo birtan var góð. Eg hugs-
aði mig dálítið um og svo dró
eg byssuna upp yfir höfðalag
legubekksins og miðaði henni á
Paul því eg þóttist vita, að hann
mundi verða hættulegri, í þess-
um viðskiptum, en Kohne. Svo
öskraði eg:
“Upp með hendur ykkar ef
líf ykkar er ykkur kært!”
Eins og eg hafði búist við,
sveiflaði Paul hendinni í áttina
til leðurhulstursins. En líklega
hefir honum ekki litist vel á
byssuna í hendinni á mér, því
að hann breytti um áform sitt
og rétti hendurnar upp. Kohne
hafði verið á hnjánum fyrir
framan draghólfið á skrifborðinu
“Gerðu það ekki, gerðu það
ekki, vinur minn. Eg veit að þú
gleymir þessu öllu fyrir mig.”
En nú fann eg að hún hafði lagt
höfuð sitt á öxlina á mér og
silkimjúkt hár hennar snerti
kinn mína og flóði við hálsinn á
mér og út yfir handlegginn á
mér og eg hafði tilfinningu um
það, að eg þrýsti henni að hjarta
mínu. En bak við alt þetta, hafði
eg svimakenda hugmynd um það,
að gamla andlitið á manninum
sem hafði svo oft birst mér á
krossgötum æfi minnar, væri að
horfa á mig og í þessum svima-
kenda draumi heyrði eg greini-
lega að einhver var að segja:
“Þú skalt ekki — þú skalt ekki.
Um Bjarna amtmann
Bjarni amtmaður hafði oftar
en einu sinni sagt, að þegar
hann frétti fyrst lát Kláusar
síns, ef hann lifði hann, mundi
sér þykja svo mikið fyrir, að
hann mundi aldrei verða sam-
ur maður, við þann er segði sér
það. En um sumarið eftir að
Bjarni h^fði haft þetta síðast
á orði, varð Kláus bráðkvaddur
við heyskap út á engi. Nú vildi
enginn segja amtmanni látið, en
böndin bárust að skrifaranum,
sem var við heyskap með vinnu-
fólkinu. Þegar skrifarinn kom
heim var hann daufur og þegj-
andi. Bjarni gengur á hann og
vill vita, hvað að honum gangi.
Hinn varð fár við og svaraði
engu. Þá var líkt og Bjarni
rankaði við sér og segir: “Ekki
vænta eg að þú segir mér Kláus
minn dauðan? Eg varð þá fyrst-
ur til að gizka á það.”
Þessa sögu sagði mér Kristín
Þorsteinsdóttir, fyrri kona Páls
prests í Viðvík, sem var mörg
ár hjá Bjarna amtmanni.