Lögberg - 19.04.1945, Blaðsíða 4

4
----------ilögberg---------------------
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and publisheó by
The Coluinbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
PHONE 21 804
uiíiiiiiiiii... ..niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii ,.;.:i:.iiii!:iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiai!.iii;ii
Franklin D. Roosevelt
Minningarrœða, flutt í Fyrstu lútersku kirkju,
Winnipeg, sunnudagskvöldið 15. apríl 1945.
Eftir séra Valdimar J. Eylands.'
iiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
“Og Drottinn sagði: Þetta er landið .. .
Eg hefi látið þig líta það eigin augum,
en yfir um þangað skalt þú ekki kom-
ast ..V. Mós. 34:4.
Þessi ritningarorð bregða upp mynd af Móse,
hinum mikla leiðtoga Israelsmanna, er æfi hans
var að kveldi komin. Hann hafði fórnað öllu
fyrir þjóð sína, glæsilegum æfikjörum við hirð
konungsins í Egyptalandi, heimilislífi, heill og
heilsu, til þess að leiða lýð sinn út úr ánauðinni
og allsleysinu inn í hið fyrirheitna land frelsis,
friðar og velgengni. Hann hafði liðið margar
raunir með fólki sínu á hinni löngu leið, háð
margan bardaga, og unnið marga glæsilega
sigra. En þegar til kom fékk hann ekki að koni-
ast alla leið inn í fyrirheitna landið, heldur
varð hann að láta sér nægja að sjá það úr fjar-
lægð, og deyja svo í þeirri trú að fólkið myndi
komast alla leið síðar undir stjórn anriars
manns. Það var þungur dómur, og óverðskuld-
aður, að okkur finst. Við erum hér sem oftar
mint á hið forna spakmæli: Maðurinn ráðgerir,
en Guð ræður.
Fyrirheitna landið í fjarlægð! Mig grunar að
þessi orð séu eins og töluð úr reynslu margra
okkar. Höfum við ekki flest, á ýmsum skeiðum
æfinnar, fundið eins og þunga hönd leggjast á
öxl okkar, og heyrt kalda rödd sem hvíslaði:
Hingað, og ekki lengra. Þú færð ekki að kom-
ast yfir um þangað; þú færð aðeins að sjá
strönd vonarlands þíns úr fjarlægð. Þú átt að
láta þér nægja að vona og dreyma. Ef til vill
fær þú að sjá drauma þína rætast að nokkru
leyti; ef til vill bregðast þeir líka alveg. Annar
uppsker þar sem þú hefir sáð, verk þitt, vomr
þínar, líf þitt og lán — alt verður þetta öðrum
í hendur fengið!
Spjöld sögunnar eru hlaðin nöfnum slíkra
manna, sem áttu brennandi þrá, stefnu að vissu
marki, áttu hugsjónaauðlegð og hæfileika til
að hefja einskonar andlega pílagrímsför til
blessunar fyrir sig og sína, og jafnvel fyrir
mannkynið. Sumir þeirrá hafa komist langt, en
fæstir alla leið. Eitthvað hefir komið fyrir til
að tefja för þeirra, eða stöðva þá fyrir fult og
alt; sinnuleysi samferðamanna þeirra, öfund,
misskilningur, eða gröfin hefir heimtað þá fyrir
aldur fram.
f dag mun þess minst í flestum kirkjum á
meginlandi Norður-Ameríku, og víðar út um
heim en vitað verður, að þessi forna harmasaga
um Móse, og þessi sígilda saga þúsundanna í öll-
um löndum, þúsúndanna sem einginn kann að
nafngreina, hefir endurtekið sig í sambandi við
skyndilegt og sorglegt fráfall eins hins frægasta
og áhrifamesta manns þessarar samtíðar,
Franklin Delano Roosevelts, 32. forseta Banda-
ríkjanna. Hann fékk að sjá marga af draumum
sínum rætast, en sá draumurinn, sem hann
þráði mest að mætti fram koma, draumurinn um
frið á jörðu og farsæld meðal mannanna, var
ennþá aðeins draumur er hann dó. Hann fékk
að vísu að sjá hið fyrirheitna land friðarins, en
aðeins í hillingum og fjarlægð. Á fimtudaginn
var, sat forsetinn við arineldinn á sumarheimili
sínu í Warm Springs, Georgia. Stríðsfréttirnar
úr austri og vestri gátu naumast verið betri.
Óvinirnir voru allstaðar á undanhaldi; herdeild-
ir Bandaríkjanna um það bil að berja að dyrum
sjálfrar Berlínar; floti hinna gulu fjandmanna
nær eyðilagður, ekkert lengur til hindrunar
öflugri innrás á sjálft heimaland þeirra. Það
hlýtur að hafa verið fögnuður í hjarta forset-
ans, og hann var vafalaust að hlakka til þess
dags, eins og allir aðrir, sem eiga sonu og ást-
vini í stríðinu, að því yrði lokið, og hann kæm-
ist með þjóðina sem hafði sýnt honum svo dá-
samlega tiltrú aftur og aftur, alla leið heim í
hið fyrirheitna land friðarins. En það reyndist
ekki svo. Drottinn sagði við hann líkt og Móse
forðum: “Þetta er landið ... Eg hefi látið þig
sjá það eigin augum, en yfir um þangað skalt
þú ekki komast.”
Það er í minnum haft að, þegar Franklin
Deláno Roosevelt var fimm ára að aldri, kom
LOGBERG, FIMTUDAGINN, 19. APRIL, 1945
hann eitt sinn ásamt föður sínum í heimsókn
til Grover Cleveland forseta. Áhyggjur og erfiði
höfðu beygt hinn sterka mann, og hann gekk
um gólf í þungu skapi. Alt í einu sneri hann
sér að drengnum og sagði, um leið og hann
lagði hönd á höfuð honum: “Eins óska eg þér
litli maður; mörgum mun þykja ósk mín ein-
kennileg, en hún er sú, að þú verðir aldrei
forseti Bandaríkjanna.”
En svo einkennileg varð þó rás viðburðanna;
svo dásamleg var forsjón Guðs, munu margir
segja, að einmitt þessi drengur varð sá maðurinn
er lengst allra manna hefir skipað þetta embætti,
og sem í rekstri þess hefir skapað sér öndvegis-
sess í meðvitund siðaðra þjóða um heim allan.
Nú á fimtudaginn, þegar hann dó, kom fregnin
eins og reiðarslag yfir allar þjóðir, jafnvel óvinir
hans gátu ekki fagnað þeirri frétt að hann væri
látinn. Við hér í Canada gætum tæplega verið
hryggari, þótt okkar eigin þjóðhöfðingi hefði
átt í hlut. Á föstudaginn var ferðaðist eg ásamt
öðrum manni út á land. Állstaðar meðfram
veginum þar sem við fórum fram hjá skólahús-
um eða opinberum byggingum, og jafnvel fyrir
framan hús einstakra manna, var flaggað í
hálfa stöng. í bæjarskóla einum þar sem við
dvöldum um stund höfðu kennararnir og börnin
sérstaka minningarathöfn; minningarathöfn var
einnig haldin hér í gær, í einni af elstu kirkjum
borgarinnar, þar sem allir helztu embættis-
menn fylkisins voru saman komnir. Þannig mun
þessa sorgarviðburðar hafa verið minst alls-
staðár út um þetta víðáttumikla land í bygð
og borgum. Sjálfur hefi eg þessa dagana talað
við menn, sem aldrei heyrðu eða sáu forsetann
nema áhreyfimyndum eða yfir útvarpið, sem
ekki gátu tára bundist er þeir mintust þess að
hann var horfinn úr landi lifenda. Myndirnar,
hinn mikli persónuleiki, og röddin, hljómmikil,
voldug og hlý, urðu þess valdandi að menn
þektu hann. Málfæri hans bar þess vott að hann
var mikill mannvinur, mikill lýðræðissinni,
mikill vinur Canada, frábærlega fær og afkasta-
mikill maður, og einlægni hans gat engum dul-
ist sem ekki var algjörlega blindaður af for-
dómum, og flokkshatri.
Og við íslendingar, sem enn berum yl í
hjarta til ættlandsins í austri, gleymum þá
heldur ekki heillavænlegum afskiptum hans af
málum Islands, og margvíslegri vináttu og hjálp
sem hann og stjórn Bandaríkjanna hefir veitt
Íslendingum. Við gleymum þá ekki heldur
hvernig hann tók á móti forseta Islands, og
föruneyti hans’í Washington síðastliðið sumar.
Við það tækifæri lagði hann að sér, til þess að
dvelja sem Íengst með hinum íslenzku gestum,
og gera þeim heimsóknina sem ánægjulegasta
og eftirminnilegasta. Sagan mun, þótt síðar verði
bera honum einróma vitnisburð: Hann var
mikill maður, hann var góður maður.
Hann var kjörinn forseti Bandaríkjanna í
fyrsta sinn, árið 1932. Þá voru, eins og marga
mun reka minni til, sem þá dvöldu þar í landi,
örðugir dagar og framtíðin miður glæsileg.
Bankarnir voru víða lokaðir, fjöldi manna tap-
aði þannig aleigu sinni; menn gengu atvinnu-
lausir í þúsunda tali; bændur urðu gjaldþrota
víðsvegar, og hrökluðust burt af löndum sínum;
æskulýðurinn vinnulaus og vonlaus um fram-
tíðina flæktist landshornanna á milli, leitandi
að því sem hvergi var til í landinu: fastri at-
vinnu, tækifæri til að stofna heimili, og lifa
lífinu á eðlilegan hátt. Rödd Roosevelts var sem
hróp í eyðimörkinni; er hann ávarpaði háttvirta
kjósendur: “Þetta er meira en pólitísk barátta;
þetta er herkall. Veitið mér hjálp yðar, ekki
aðeins til að ná atkvæðum, heldur til þess að
vinna sigur í þessari krossferð til að endurreisa
velgengni með þjóð vorri.” Honum tókst það,
smátt og smátt.
Árið 1936 var hann endurkosinn. Á því tíma-
bili beytti hann og stjórn hans sér fyrir marg-
víslegri umbótalöggjöf í sambandi við uppeldis-
mál, ellistyrk og til eflingar akuryrkju og
bændum. Fjórum árum síðar var hann endur-
kosinn í þriðja sinn, þvert á móti allri lands-
venju í sambandi við forsetakosningar Skömmu
áður á hann að hafa sagt: “Annað tímabil af
þessu ríður mér að fullu.” Nú var heimsstríðið
skollið á, og Roosevelt hefir víða verið legið á
hálsi fyrir það að hann leiddi ekki þjóð sína
fram á vígvöllinn löngu fyr en raun varð á.
En hann var ekki einráður í þessu efni. Og
margt bendir til að ameríska þjóðin var ekki
undir stríðið búin fyr en löngu síðar, og hafði
heldur ekki skap til að berjast fyr en á hana
var ráðist. Á þessu tímabili innleiddi forsetinn
löggjöfina farsælu um lán- og leiguhjálpina,
sem mun hafa ráðið baggamuninn í stríðssókn
bandaþjóðanna.
Síðastliðinn nóvember var hann enn endur-
kosinn til forseta, hafði hann þá þegar sett
met í því að halda þessu mikla embætti í þrjú
kjörtímabil. Mótspyrnan var nú ákveðnari en
nokkru sinni áður, og óvægileg og þung orð
féllu á báðar hliðar í kosningabaráttunni. Út-
koman varð sú að forsetinn vann með geysi-
legum meiri hluta atkvæða. Fólkið treysti hon-
um, og honum einum til þess að
leiða sig alla leið til fyrirheitna
landsins. Hann hafði komið
miklu til leiðar. Hann hafði leitt
þjóð sína út úr hörmungum at-
vinnuleysisins, inn í skelfingar
ófriðarins, þegar því varð ekki
lengur afstýrt, og nærri því alla
leið inn í hið fyrirheitna land
friðarins aftur. En hann komst
ekki alla leið þangað. Hann sá
landið aðeins í fjarlægð. Það var
öllum ljóst sem sáu hann í
hreyfimyndum síðustu vikurnar
að heilsu hans var mjög tekið
að hnigna, að hann var að eld-
ast um aldur fram, og svo kom
að því að hann hneig niður undir
ofurþunga stöðu sinnar. Forsjón
Guðs, sem við dauðlegir menn
fáum aldrei að fullu skilið, ákvað
augsýnilega að starfi hans væri
lokið. Okkur flestum fanst hann
eiga mikið eftir, og það kennir
nokkurs kvíða í hugum manna á
háum stöðum og lágum, að'nú
muni miður takast sáttargjörðin
og endurreisn landanna úr rúst-
um stríðsáranna þar sem hans
nýtur ekki lengur við.
En enginn maður er ómiss-
andi. Málefni Guðs bíður ekki
ósigur við fráfall hins einstaka
manns. Guð hefir sýnt okkur öll-
um hið fyrirheitna land friðar-
ins, og hann mun ekki láta það
verða sjónhverfingu eina. Nýir
menn fæðast hvarvetna, og skipa
gömul embætti, og hvert gott
mál heldur áfram til sigurs þótt
kynslóðir hverfi. Nú er nýr þjóð-
höfðingi tekinn við stjórn Banda-
ríkjanna. Við þekkjum hann
ekki, og hann veit lítið um þetta
land, hag þess eða þjóðina sjálfa,
samkvæmt eigin yfirlýsingu.
Hann er ef til vill enginn Jósua,
en hann er vafalaust góður mað-
ur og einlægur eins og fyrir-
rennari hans. Hann finnur sárt
til hinnar þungu byrgðar sem
hefir fallið honum á herðar.
Hann biður alla góða menn að
biðja fyrir sér. Það spáir góðu
um afstöðu hans til þessa em-
bættis og framtíðarinnar.
Flestir menn munu með glöðu
geði verða við þessari bón hins
nýja forseta. Við biðjum Guð að
blessa hann og þjóð hans. Við
biðjum að vináttuböndin milli
þessara nágrannaþjóða megi
eflast æ meir og betur. Við biðj-
um fyrir friðarráðstefnunni sem
í vændum er, og fyrir öllum heim
inum, að mannanna börn megi að
lokum komast alla leið yfir í
fyrirheitna landið þar sem friður
og farsæld ríkir.
Björg Violet Isfelcí
“Að vera menn, með mönnum
hér;
þars mæld oss leiðin er.”
Lögeggjan sú, sem felst í ljóð-
línum þessum, hefir verið sú
vakandi raust í sálum Vestur-ls-
lendinga síðan að þær voru færð-
ar. í letur, og eg vil segja, að sú
sama tilfinning — sá sami ásetn-
ingur hafi verið vakandi hjá
þeim síðan að þeir stigu fæti á
land í Ameríku, þó að sá ásetn-
ingur hafi fengið skýrari mynd,
og djúptækari merkingu með
lögeggjan skáldsins, en hann áð-
ur haf§i.
Fá umhugsunarefni eru hugð-
næmari vor á meðal, en að hugsa
um mennina og konurnar, sem
*
hafa orðið menn með mönnum
hér, “þars mæld oss leiðin er”, og
bæði þeir og þær eru nú orðin
all-mörg, og þeim fer sífjölgandi,
eins og líka þarf og á að vera,
en um alla þá get eg ekki talað
hér og ætla ekki að tala, heldur
að minnast méð fáum orðum einn
ar konu aðeins, Bjargar Violet
ísfeld.
Eg tel alveg víst, að þegar
Björg, ung og æskurjóð, lagði út
á hljómlistarbrautina, þá hafi
hún einmitt gjört það með þeim
ásetningi að verða maður “með
mönnum hér”, og hún hélt áfram
á þeirri braut, einn áfangann
eftir annan og altaf áfram og upp
á við, án þess nokkurntíma að
líta um öxl, þar til nú, að hún
hefir náð því takmarki og þeirri
viðurkenningu að vera kosin for-
seti í hinu skrásetta hljómlistar-
félagi Winnipeg borgar, sem er
ein deildin í alsherjar hljómlist-
arfélagi Kanada, og sýnir það
gjörla í hvaða áliti hún er á meðai
félagsbræðra sinna og systra.
Þátttaka frú Bjargar í hljóm-
listarþróun Islendinga vor á
meðal, er mikil. Hún hefir ekki
aðeins kent hljómfræði íslenzk-
um æskulýð á þessum stöðvum
með elju og einlægni, hátt upp í
fjórðung aldar, heldur hefir hún
tekið ákveðinn þátt í félagsmál-
um vorum. Hún var svo að segja
önnur hönd karlakórsins íslenzka
í Winnipeg, frá byrjun vega hans
með því að spila undir við æf-
ingar, á samkomum og einssöngv
um. Hún var ávalt boðin og bú-
in, til að aðstoða við hinár og
aðrar samkomur, á meðal landa
sinna, þegar til hennar var leit-
að og leysti verk sitt ávalt prýði-
lega af hendi. I tvö ár, í fjær-
veru ungfrú Snjólaugar Sigurðs-
son, var hún organisti í Fyrstu
lútersku kirkju í Winnipeg og
stjórnaði og æfði bæði eldri og
yngri söngflokk kirkjunnar og
sýndi mikla árvekni og dugnað i
því starfi sínu.
Á hinu víðtæka starfssviði
hljómlistarinnar hefir frú Björg
auk kenslu sinnar starfað innan
vébanda hljómlistarfélags Win-
nipeg borgar í meir en tuttugu
ár, verið í stjórn þess félags í
sex ár. Árið 1921 var hún send
á allsherjarfund Kanada hljóm-
listarfélagsins, sem haldinn var
í British Columbia fylkinu, þar
flutti hún erindi um hljómlist
íslendinga, sem ágætur rómur
var gjörður að og sem að sögn
dómbærra manna, var henni og
íslendingum til sóma og svo hef
ir framkoma frú Bjargar ávalt
verið. •
I ár á hljómlistarfélag Kanada
fjórðungs aldar afmæli sitt og
verður það hátíðlega haldið nú
í sumar hér í Winnipeg og eru
margir af best þekktu og áhrifa
mestu hljómlistarfræðingum
þessa lands og víðar að, væntan-
legir til þess móts og reynir þá
að sjálfsögðu á forustu hæfileika
og gestrisnislund frú Bjargar,
ekki all-lítið, en ekkert er að
óttast, því spá mín er sú að hún
muni enn sýna að hún kann vel
að vera með “mönnum hér þars
mæld oss leiðin er.”
Björg Violet er fædd í bænum
Selkirk í Manitoba. Foreldrar
hennar voru Hermann Hermanns
son og Guðrún Snjólaug Jóns-
dóttir og er Guðrún og J. Magnús
Bjarnason skáld, systkinabörn.
Frú Björg er gift Eiríki A. ís-
feld, mesta myndarmanni og
bezta dreng. Hann er forstjóri
fyrir umsvifamikilli mjólkur-
verzlun hér í Winnipeg. Þau hjón
eiga eina dóttur barna, Guðrúnu,
sem er gift hérlendum lækni,
Dallas Medd, að nafni.
Frú Björg, kunningjar þínir
óska þér til lukku í þinni nýju
hefðarstöðu.
J. J. Bíldfell.
Heilsað á íslenzku.
Jón A. Hjaltalín var lengi
bókavörður í Edinborg í Skot-
landi, áður en hann varð skóla-
stjóri á Möðruvöllum. Jón Sig-
urðsson bjó þá í Höfn. En þeir
voru aldavinir. Jón forseti
skrifaði nafna sínum og sagð-
ist ætla að heimsækja hann á
vissum degi.
Hjaltalín hafði skozka ráðs-
konu, afarstóra vexti og vel í
skinn komna.
Hann sagði þenni, að vinur
sinn sé að koma, og að nú sé
um að gera, að taka vel á móti
honum á íslenzka vísu. Svo seg-
ir hann henni hvernig hún eigi
að heilsa honum á íslenzku, og
gefur henni daglega æfingu í
því, og býr hana að öðru leyti
rækilega undir móttökurnar.
Nú rennur upp dagurinn,
þegar forsetans var von. Ráðs-
konan hafði ekki augun af
hliðinu, og þegar hann kemur
hleypur hún á móti honum
með útbreiddan faðminn, kyss-
ir hann og vefur að sér, og segir:
“Komdu blessaður og sæll, elsk-
an mín.”
Síðar fékk hann að vita,
hvernig stóð á þessari óvæntu
kveðju.. og minntust þeir vinirn-
ir oft á þennan atburð síðar.
Látið peninga
yðar
VINNA
fyrir
Canada
og yður sjálf!
Sigurláns
veðbréf yðar
eru bezta innstæðan — ávöxt
un i íriði og velgengni.
pau vinna yður inn fé, meðan
þér geymið gegn tvöfalt hærri
vöxtum, en bankar greiða.
peim má ávalt koma í pen
inga, er þörf krefur.
pér aðeins lánið peninga I
Canada. Canada endurgreiðir
þá að fullu i réttan gjalddaga.
Það er enginn skynsamlegri leið til notkunar
sparifjár en leggja það í Sigurlánsbréf og
geyma þau.
<*T. EATON
WINNIPEQ CANADA
“Leggið fé í það bezta”
)
4