Lögberg - 18.10.1945, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. OKTÓBER, 1945.
f-----------Xögfaerg----------------------i
t Qefl!5 út hvern fimtudag af
j THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
j 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
I Utanáskrift ritstjórans: j
j BDITOR LÖGBERG, J
I 69 5 Sargent Ave-» Winnipeg# Man ‘
Editor: EINAR P. JÓNSSON
j Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram j
* The "Lögberg” is printed and published b» {
{ The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue j
, Winnipeg, Manitoba
PHONE 21 804
■luiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiuiuiiuiuiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiuiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiíiiiiiiiuii
Hreinar línur dregnar
uu;'iiili;ii!i;iiiiiiiiiiiii::;;;:;ir::;i:;:i;:,li;:;':;:;.i;'.i:: .■ ,u;;;.;;:i;:iíí r.; í;bi:;,
Það lék í rauninni aldrei á tvennum tungum,
hvernig línur yrði dregnar í kosningum þeim
til fylkisþings, sem fram fóru í Manitoba s. 1.
mánudag; kjósendur áttu ekki annaifi úrkosta,
eins og ástatt var, en að fylkja sér um sam-
vinnustjórnina og þá frambjóðendur, er hún
hafði í kjöri; enginn annar flokkur en sam-
vinnuflokkurinn, hafði þá stefnuskrá, er nokk-
uð væri byggjandi á; kjósendum var það auð-
sjáanlega ljóst, að langt of mikið væri í húfi
til þess að teflt yrði í tvísýnu um forustu þeirra
mála innan vébanda fylkisins, sem mest kalla
að, og mest átök þarf til þess að leysa; og þeir
hafa að vorri hyggju, stigið viturlegt spor með
því að endurkjósa ábyrga stjórn, með raunhæfa
reynslu að baki.
C.C.F.-liðar sóttu áminsta kosningu, að minsta
kosti á yfirborðinu, af geisilegu kappi; þeir
beittu fyrir sig öllum þeim aðf-luttu stjórnmála-
vörum, er þeir gátu hönd á fest; bæði frá Ottawa
°g Regina; þeir Stanley Knowles, og Douglas
forsætisráðherra frá Saskatchewan, lýsþu bless-
un yfir hinum pólitísku trúbræðrum sínum um
fylkið þvert og endilangt, en alt kom fyrir ekki;
fólkið dauðheyrðist við fortölum þeirra^ og
jafnvel gaf sumsstaðar ótvírætt í skyn, að það
væri ekki upp á neina aðsljotaprédikara komið;
það hafði gaman af að hlusta á Mr. Douglas og
sótti vel hina pólitísku trúboðsfundi hans, en
það var engu að síður staðráðið í því, að fara
sínu fram, og kjósa þá menn eina á þing, er
það af eigin reynd þekkti að drengskap og
festu, án utanaðkomandi áhrifa; var slíkt þakkar
vert, og vitnar um vaxandi stjórnmálaþroska.
Persónusigur Mr. Garsons, er gagnmerkur um
margt; grunnhugsaður, og í mörgum tilfellum
óvenju lítilmótlegur áróður gegn honum og ráðu
neyti hans, gekk honum hvarvetna í vil; eigi að-
eins var Garson endurkosinn í kjördæmi sínu
með feikna afli atkvæða, heldur voru og ráð-
gjafar hans allir endurkosnir líka; nú hefir
Mr. Garson fengið endurnýjað umboð af hálfu
kjósenda til þess að hrinda í framkvæmd þeirri
umfangsmikiu nýsköpun, sem þegar er hafin,
svo sem raflýsingu til sveita lagningu nýrra
bílvega, endurskipun heilbrigðismálanna og
víðtækum umbótum á menntamálakerfi fylkis-
ins; alt eru þetta mál, sem þannig eru vaxin, að
óhjákvæmilegt er að þau hafi djúptæk áhrif á
velfarnan, fylkisbúa í heild sinni, verði þeim
röggsamlega framfylgt, sem naumast þarf að
draga í efa.
I áminstum kosningum hafa hinar pólitísku
línur verið það skýrt dregnar, að enginn gengur
að því gruflandi hvar ábyrgðin hvíli, og er það
vel; samvinnustjórnin ræður lofum og lögum
á þingi yfir næsta kjörtímabil; vegna hins yfir-
gnæfandi þingfylgis síns, verður hún að öllu
ábyrg um málaforustuna næstu fimm árin; og
standist hún með sæmd þá eldraun, sem for-
usta eftirstríðsmálanna óumflýjanlega hefir í
för með sér, mun hún hljóta að launum sam-
stilt þakklæti fólksins, er þetta fagra og frjó-
sama fylki byggir.
Þegar þessar línur eru ritaðar, er enn eigi
að fullu kunnugt um hin pólitísku afdrif ís-
lendinganna itveggja, þeirra Paul Bardals og G.
S. Thorvaldsonar, er endurkosningar leituðu í
Winnipeg; á hinn bóginn er það sýnt, að Dr. S.
O. Thompson, er bauð sig fram undir merkjum
samvinnustjórnarinnar í Gimli, og Chris Hall-
dórsson, er kosningar leitaði undir sama fána í
St. George, unnu hvor um sig glæsilegan kosn-
ingasigur: þeir eru báðir mikiihæfir menn, er
reynast munu liðtækir á þingi og kjördæmum
sínum hollráðir fulltrúar, auk þess sem þeir
hækka hróður íslenzka mannfélagsins á þessum
slóðum.
Lögberg fagnar yfir kosningasigri þessara
tveggja, ágætu manna, og óskar þeim giftu-
samlegrar framtíðar í hinum nýja og ábyrgðar-
mikla verkahring þeirra.
Rithöfundur í heimsókn
Guðmundur Daníelsson rithöfundur, frá Gutt-
ormshaga, er um þessar mundir á ferðalagi
vestan hafs, sérstaklega með það fyrir augum
að kynna sér bókmenntir og menningu í Banda-
ríkjunum, og var honum veittur styrkur ti'l
þeirrar farar af hálfu Menntamálaráðs íslands.
Hann er einnig “Honorary Fellow” mennta-
stofnunarinnar The American-Scandinavian
Foundation, en sá merki félagsskapur vinnur,
eins og kunnugt er, að menningarlegum sam-
skiptum milli Bandaríkjanna og Norðurlanda.
Ennfremur ritar Guðmundur greinar fyrir dag-
blaðið “Vísir” meðan hann er á þessari ferð
sinni. Jafnframt er hann að viða að sér efni í
bók, sem hann ætlar að skrifa um Ameríku og
ferðalag sitt.
Hann kom frá íslandi flugleiðis til New York
4. júlí s. 1., og dvaldi síðan tvo mánuði við nám
þar í borg, en heimsótti einnig á þeim tíma
ýmsar menntastofnanir, svo sem Cornell háskól-
ann í Ithaca og kennaraskóla New York ríkis í
Plattsburg.
Að lokinni dvöl sinni í New York ríki, lagði
Guðmundur af stað í langt ferðalag um Banda-
ríkin og lá leið hans meðal annars um þessar
borgir og ríki: Washington, D.C.; Charlette,
North Carlina; Jaoksonville og Pensacola, Flor-
ida; New Orleans, Louisiana; E1 Paso, Texas;
Lon Angeles, San Francisco og Berkeley, Calif.;
Salt Lake City, Utah, og síðan austur á bóginn
til Grand Forks, N.-Dak., með viðdvöl í Butte,
Montana, og Fargo, N.-Dak. Hann átti einnig
nokkra dvöl, og sumsstaðar dögum saman, í
borgum þeim, sem fyr voru nefndar, kynnti
sér þar atvinnuvegi, menningarháttu og mennta-
stofnanir.
Á ferðum sínum lætur Guðmundur sér einnig
sérstaklega um það hugað að heimsækja landa
sína vestan hafs og kynnast sögu þeirra, starfi
og þjóðræknisviðleitni. Náði hann sambandi við
allmarga þeirra á Kyrrahafsströndinni og í
Utah, og síðan hann kom til Grand Forks, þar -
sem hann hefir dvalið um vikutíma, hefir hann
heimsótt íslenzku byggðirnar í Pembinahéraði,
og hefir hug á að koma þapgað aftur í austur-
leiðinni, ef ferðaáætlun hans leyfir. Hann er
nú á förum til Winnipeg og ætlar einnig að
heimsækja byggðir Islendinga í Manitoba, eftir
því sem tími vinst til. Að því búnu heldur hann
aftur áleiðis til New York, með stuttri viðdvöl
í Minneapolis, Chicago, Detroit og Niagara Falls.
Heim til íslands gerir hann ráð fyrir að fara
seint í nóvember mánuði.
• Guðmundur Daníelsson, sem þegar á sér að I
baki langan rithöfundarferil og orðinn er einn
af kunnustu rithöfundum íslenzku þjóðarinnar,
að minnsta kosti heima fyrir, er þó aðeins 35
ára gamall, fæddur að Guttormshaga í Rangár-
vallasýslu 4. október 1910. Hann stundaði nám
í Laugarvaitnsskóla 1930—32 og síðan í Kenn-
araskóla íslands og lauk þar kennaraprófi 1934.
Varð þá farkennari í Vesturhópi næstu þrjú ár-
. in, þvínæst barnaskólastjóri á Suðureyri í Súg-
andafirði 1938—43, en hefir síðan verið kennari
á Eyrarbakka. Árið 1936 ferðaðist hann til Norð-
urlanda, Þýzkalands og Skotlands.
Guðmundur hóf rithöfundarstarfsemi sína
með ljóðasafninu “Eg heilsa þér” (1933), þá
aðeins rúmlega tvítugur, sem hlaut ágæta dóma.
Síðan hefir hver skáldsagan rekið aðra frá hans
hendi: “Bræðurnir í Grashaga” (1935), “Ilmur
daganna” (1936), “Gegnum listigarðinn” (1938),
“Á bökkum Bolafljóts” (1940), “Af jörðu ertu
kominn” (Eldur, 1941), “Sandur” (1942), “Land-
ið handan landsins” (1944), og smásagnasafnið
“Heldri menn á húsgangi” (1944). Á þessu hausti
koma út eftir hann ljóðabókin “Kveðið á glugga”
og leikritið “Það fannst gull í dalnum”.
Það er því auðsætt, að Guðmundur Daníels-
son er bæðí óvenjulega afkastamikill rithöf-
undur og ritverk hans fjölbreytt að sama skapi,
því að hann hefir lagt gjörva hönd á skáldsagna-
gerð, smásagna- og Ijóðagerð; og gerist nú auk
þess leikritaskáld. Mest er þó um það vert, að
honum hefir stöðugt verið að vaxa fiskur um
hrygg í ritlistinni, og þá sérstaklega skáldsagna-
gerðinni, sem hann hefir lagt mesta stund á,
bæði með tilliti til efnismeðferðar, þróttmikils
stíls og skapgerðalýsinga. Mest kveður þó enn
sem komið er að hinum mikla sagnabálki hans,
sem hófst með sögunni “Að jörðu ertu kominn”
og lauk með “Landið handan landsins”. Er hér
um merkilegt og fjölþætt skáldrit að ræða, sem
engin skil verða gerð í stuttri fréttagrein; hins-
vegar hefir sá, er þetta ritar, hugsað sér að taka
það til sérstakrar meðferðar síðar.
Tilgangurinn með greinarkorni þessu var
einnig aðeins sá að draga athygli íslendinga
vestan hafs að ferðalagi Guðmundar og rithöf-
undarstarfi hans, en best kynnast menn honum
að sjálfsögðu með því að lesa bækur hans. Á
hitt verður eigi of mikil áherzla lögð, hvert
gagn menningarsambandinu við heimaþjóðina
er að komu slíkra fulltrúa hennar, enda eru
gagnkvæmar heimsóknir manna og kvenna af
beggja hálfu meginþáttur til viðhalds frænd-
semi- og menningartengslunum.
Richard Beck.
Samstilt orka
Með ári hverju, er oss sagt,
að íslenzkan, og allt sem íslenzkt
er, sé á hverfandi hveli á meðal
vor. Færri og færri sem skilja
og tala íslenzku, og óðum fari
þeim fækkandi, sem kaupi og
lesi íslenzku blöðin.
Þessar raddir láta stundum
svo hátt og illa í eyrum, að þær
valda manni ónotum og ógeði,
eru eins og hjáróma raddir, sem
með illu heilli troða sér fram
til þess, að sundra, skemma og
eyðileggja. Eins og allt sem ilt
er vinna þessar raddir mikið á
með því, að valda deyfð og á-
hugaleysi hjá oss Islendingum
gagnvart íslenzkunni og viðhaldi
hennar.
Þrátt fyrir þetta, heyrast aðr-
ar raddir, háværar, hrópandi og
eggjandi um viðhald og þekk-
ingu íslenzkunnar og því, sem
dýrmætast er í sögu og frelsis-
baráttu íslenzku þjóðarinnar.
Svo háværar eru þessar raddir
stundum, að mörgum finnst, að
öfgar og fjarstæða leiki þar laus-
um hala. Um það geta verið
deildar skoðanir. En um hitt eru
ekki deildar skoðanir, að and-
stæður vekja líka áhuga og kapp
fyrir því, sem barist er fyrir. Þar
af leiðandi er ótrú sú, sem hreif-
ir sér hjá svo mörgum á við-
haldi íslenzkunnar, því vald-
andi, að áhuginn og orkan eykst
hjá sumum og krefur menn og
konur til átaka og framkvæmda
um viðhald íslenzkrar tungu og
íslenzkra málefna. Enda ekki
gott að mótmæla því, með rök-
um, að síðari árin hefir út-
breiðsla á íslenzkunámi aukist
stórum, meðal enskra og inn-
fæddra af íslenzkum ættum.
Þrátt fyrir þá þeim fækki, sem
telja íslenzkuna sitt móðurmál.
Og hvað sem hver segir, þá er
það víst, að íslenzkan er ódauð-
legt mál. Hún á svo sterkar ræt-
ur bæði sem einstaklings og þjóð-
armál og er stofn að svo mörg-
um tungumálum, að heimsmenn-
iragin getur ekki verið án henn-
ar. *
Vissulega ætti það því, að
vera hvöt til allra íslenzkra for-
eldra, sem vilja menta börn sín
vel, að hafa þetta bak við eyrað
á þessari miklu vísindá og fram-
fara öld.
Það er gróði fyrir einstakling-
inn, að kunna fleiri en eitt, tvö
og þrjú tungumál, því ungling-
urinn á hægra með að velja sér
trygga lífsstöðu, eftir því . sem
þekking hans er meiri og víð-
tækari, sem hún að sjálfsögðu
verður með því, að kunna mörg
tungumál og kynnast sögu og
háttum ýmsra þjóða.
Það er enginn ávinningur í
því, að hrópa íslenzkuna niður.
Látum framtíðina sjálfráða skera
úr því, hvað íslenzkan lifir hér
lengi. En höldum oss við efnið.
Gerum okkar besta, sameigin-
lega til þess, að börn og ung-
lingar vorir fái sem víðtækasta
og traustasta undirstöðu fyrir
lífið, með því, að hvetja þá til
íslenzkunáms og þekkingar á
sögu, starfi, bókmenntum og lífs-
baráttu íslenzku þjóðarinnar. Og
þegar þau svo vitkast og þrosk-
ast í víðsýninu, mun það sann-
ast, að þau eiga fegurri framtíð
í vændum en oss getur dreymt
um. Og mig grunar, að íslenzk-
an geti átt í því góðan þátt. Og
þegar þann veg er stefnt, er eng-
in hætta á, að íslenzkan sé á
hverfanda hveli.
Laugardagsskóli Þjóðræknis-
félagsins, lætur ekki mikið yfir
sér. Hann gefur ofurlitla undir-
stöðu tfl íslenzkunáms. Það er
ekki von á stórum afrekum á
svipstundu, með klukkutíma
námi á viku. En þrátt fyrir þótt
það sýnist lítið vera og þýðing-
arlaust í latra eyrum og trú-
lausra sinni, þá getur þar vaxið
upp angi, sem aldrei deyr, og
enginn getur um sagt hverju
getur áorkað í framtíðinni.
Engin tilraun er til einskis. Og
Minningarorð
Guðjón (William) Johnson
Það hefir dregist úr hömlu, að
eg minntist góðkunningja míns,
Guðjóns (Williams) Johnson, er
safnaðist til feðra sinna síðla
síðastliðinn vetur; hafa látlausar
annir valdið þar mestu um, að
svo langur dráttur varð á þessu,
og skal nú leitast við, að úr verði
að nokkru bætt. Guðjón var einn
þeirra manna, er maður ógjarna
gleymir, og bar til þess margt;
hann var fríður sýnum, kvikur í
spori meðan hann enn hélt heilsu,
glaðvær og skemtinn í vinahóp,.
og itrúaður á fegurð lífsins; eg
kyntist honum og tveimur dætr-
um hans, skömmu eftir að eg kom
af íslandi, og varð okkur brátt
vel til vina; smátt og smátt kynt-
ist eg allri fjölskyldunni, og dáði
það samræmi, er innan vébanda
hennar ríkti; yfir heimilinu
hvíldi kærleiksandi hinnar feg-
urstu samúðar.
Guðjón Johnson var í heim
þenna borinn þann 1. dag ágúst-
mánaðar, árið 1867 að Hjarðar-
felli í Snæfellsnessýslu; voru
foreldrar hans þau Jón Jónsson
og kona hans Vilborg Guðmunds-
dóttir, er þar bjuggu myndarlegu
búi; kom fjölskyldan vestur urn
haf árið 1883 og settist að í Win-
nipeg; þau Jón frá Hjarðarfelli
og Vilborg, eignuðust 15 börn;
af þeim eru nú þrjú á lífi, Krist-
ján, húsgagnafóðrari, Kristín,
kona J. J. Swanson fésýslumanns,
og Alexander, skrifstofumaður í
þj ónustu sambandsstj órnarinnar.
Þann 9. október árið 1886
kvæntist Guðjón, og gekk að
eiga Oddnýju, dóttur þeirra
Einars Þórarinssonar og Sigríðar
Oddsdóttur frá Skógum í Axar-
firði, 'hina mestu sæmdar og
ágætiskonu; eignuðust þau margt
mannvænlegra barna; af þeim
dóu fjögur á unga aldri; hin, sem
lifa föður sinn, eru þessi: Nellie,
(Mrs. P. Thorlakson): Minnie,
(Mrs. Paul Sveinson); Lincoln
Guðjón, kvæntur söngkonunni
góðkunnu, Pearl Thorolfson-
Johnson; Einar
Jónínu Olson;
Leo, kvæntur
Helgi Elmer,
kvæntur Gladys Palmer af ensk-
um ættum; enn í herþjónustu;
Eileen, gift E. G. Pridham banka-
stjóra, og Pauline, gift Magnúsi
Johnson verkfræðingi.
Minnie, dóttir þeirra Guðjóns
og Oddnýjar, misti mann sinn,
Paul Sveinson, frá kornungum
syni, Lincoln Paul að nafni, flutt-
ist hann þegar, að föður sínum
látnum, ásamt móður sinni, til
afa og ömmu, og ólst þar upp við
mikið ástríki; hann er nú fyrir
nokkru kominn heim úr herþjón-
ustu, og stundar lyfjafræðinám
við Manitobaháskólann.
Auk ekkju sinnar og áminstra
barna, lætur Guðjón eftir sig tólf
barnabörn og þrjú barnabama-
börn; en þau eru börn Dr. Aldísar
og Dr. R. Wengel.
Mestan hluta starfsæfi sinnar
í þessari borg, vann Guðjón að
húsasmíðum fyrir eigin reikning
og farnaðist vel; hann var list-
rænn maður, og hafði mikið yndi
af hljómlist og íþróttum; hann
var hverjum manni háttprúðari
og ábyggilegur vina sinna; hinn
síðasta tug æfinnar, var Guðjón
bilaður allmjög á heilsu; aldrei
heyrði eg það á mæli hans að-
nokkuð væri að, og kannske var
líka ekkert að, því leyndardómar
lífsins liggja ekki ávalt á yfir-
borðinu; við hittumst á hverjum
degi í ein sex eða sjö ár; vorum
næstu nágrannar í Acadia-bygg-
ingunni á Victor Street; nú er
hann horfinn úr hinu jarðneska
nágrenni við okkur hjónin; við
söknum hans bæði, það er ávalt
saknaðarefni, að verða viðskila
við skemmtilega samferðamenn,
því ekkert alveg hliðstætt, fær
maður í staðinn; vitaskuld er þó
söknuðurinn dýpstur'hjá sifja-
liði þess, er kveður eftir langa
og ástúðlega samverutíð, þó
margt komi þar einnig til bug-
léttis, svo sem eilífðajrvonin og
fullvissan um ótruflaðan, ævar-
andi frið.
Guðjón frá Hjarðarfelli var
gæfumaður; hann naut langrar
og ástríkrar sambúðar úrvals
konu, eignaðisit mannvænleg og
drenglynd börn; og þegar heils-
an bilaði og halla tók undan fæti,
var hann borinn á örmum ást-
menna sinna, og í faðmi þeirra,
seig honum hinzti blundur á brá,
þann 26. marz í vetur, sem leið.
Útför Guðjóns fór fram frá
Fyrstu lútersku kirkju þann 28.
marz, að viðstaddri fjölmennri
fylkiragu samferðamanna og
vina. Sóknarpresturinn, séra V.
J. Eylands, flutti hin hinztu
kveðjumál.
E. P. J.
eru aðeins bókstafir og sundur-
laust fleypur ósamstiltra einstakl
iraga, fráskilda sameignar orku
til átaks og vilja.
Tækni nútímans er eftirtekta-
verð. Síðustu ár hafa sýnt fram
á og sannað, hve blöndun ýmsra
efna leiðir af sér mikinn kraft.
— Allur sá kraftur er að ein-
hverju leyti í oss öllum. Við að-
eins rkunnum ekki að færa oss
hann í nyt.
Með því að vinna saman, styðja
annars áhugamál, eflum við okk-
ar eigin áhugamál og treystum
strenginn að áhugamálum yngri
kynslóðarinnar í framtíðinni.
Davíð Björnsson.
Dánarfregn
(Frh. af bls. 3)
Valgerði Þorsteinsdóttir Sig-
urðssonar, Þorsteinssonar, Gríms
sonar frá Fjöllum, og er hún nú
líka dáin fyrir mörgum árum
síðan.
Nánustu skyldmenni, sem lifa
Job er einn sonur hans frá fyrra
ekkert er ómögulegt. Þau orðhjónabandi, Jóhann, búsettur að
Gimli, Man., og ein dóttir frá
seinna hjónabandi, Magdalina
Ingibjörg, nú Mrs. Thornton, bú-
sett að Regina, Sask. Einnig lifa
hann tveir stjúpsynir, S. K.
Björnsson, búsettur í Chicago og
Dr. B. K. Björnson, búsettur að
Fargo, N. D. svo líka 5 barna-
börn og eitt barnabarnabarn.
Job var vel igreindur maður,
sjálfmentaður, enda bókhneigð-
ur, las mikið og var víða heima,
hann var snjall í ráðum og bú-
höldur afbragðs góður, skemtinn
í viðræðum og afar kurteis í
framkomu.
Hann var jarðsunginn fimtu-
daginn 12. apríl frá útfararstofu
þeirra Westford and Beck í
Bellingham.
Séra Guðm. P. Johnson jarð-
söng.
Fanginn: “Dómari, eg veit
ekki hvað eg á að gera.”
Dómarinn: “Hvers vegna?
Hvað veldur því?”
Fanginn: “Nú í hvert sinn sem
eg ætla að segja sannleikann, þá
kemur einhver lögfræðingur í
veg fyrir það.”