Lögberg - 18.10.1945, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINJN 18. OKTÓBER, 1945.
JACKUELINE
ejtir
MADAME THERISE BENTZON
Höjundur eftirfarandi sögu, er hin fræga
franska skáldkona, Marie Therese Blanc,
sem skrifar sögur sínar undir nafninu,
Madame Bentzon. Henni hlotnuðust marg-
ar heiðursviðurkenningar fyrir skáldsögur
sínar, og var álitin sem besti kvennskáld-
sagnahöfundur, sinnar tíðar á Frakklandi.
Hún var fædd árið 1840, af göfugu og
hátt settu foreldri. Hún átti ætt sína að
telja til Norðurlanda. Móðurfaðir hennar
var danskur, Major General Adrien Benja-
min de Bentzon, landstjóri á dönsku Ant-
illes. Ættin hafði verið rík, en einhverra
hluta vegna lent í fátækt og lagði Madame
Bentzon þá fyrir að skrifa skáldsögur, og
vaðr fræg sem skáldsagna höfundur. Meðal
annara heiðursviðurkenninga er hún hlaut
var hún gerð meðlimur franska bókmenta
og vísindafélagsins í París.
Þýð.
1. KAFLI.
Parísarfólk heima hjá sér.
Þrátt fyrir stuttan kjól, og sokka sem bara
náðu rétt upp fyrir öklana, breiðan kraga, sem
náði út á axlir og laust belti um mittið — með
öðrum orðum, þrátt fyrir þennan krakkalega
búning, sem virtist benda til þess að hún væri
ekki meira en tólf eða fjórtán ára að aldri, en
hún leit út fyrir að vera eldri.
Það mátti vel ímynda sér að hún væri elst
af umgu stúlkunum, sem komu saman hjá
Madame de Nellis á hverju þriðjudagskvöldi til
að skemta sér. Aðal skemtanir þeirra, meðan
þær voru að drekka kaffið, voru samræður og
hvíslingar um síðustu ástaræfintýri sín.
Það var víst þessi, ofurlítið gulleiti blær á
andlitinu, hrafnsvarta hárið og fagra vaxtarlag-
ið, sem var því valdandi, að Jackueline virtist
í fljótu bragði á að líta, eldri en hinar stúlk-
urnar.
Það var Jackueline eins og ósjálfrátt að láta
bera mest á þeirri fegurð er fyrst nær fyllstum
þroska, og ávalt veldur mestri aðdáun. Hún
reyndi ekki til að líkja eftir öðrum, eða laga
sig eftir tískunni. Jackueline samsvaraði ekki
sérstakri tegund rósa, en hún var engu að síður
yndisleg á að sjá; slíkur var dómur þess manns
er best var fær um að dæma um slíkt, en það
var listmálarinn Herbert Marien. Hann var
frægur málari og var einmitt við þetta tækifæri
að ná sem eðlilegastri, Arabiskri vangamynd af
henni — vangamynd sem bæri við rauða silki
veggtjaldið, sem var baka til við hana. Marien
horfði á hana úr hæfilegri fjarlægð, þaðan, sem
hann stóð og hallaði sér upp að eldstæðinu í
næstu stofu, hvaðan hann sá sem greinilegast
alla drætti í andliti hinnar ungu meyjar. Þessar
tvær stofur voru í sjálfu sér ein stofa, aðeins
aðskildar með silkitjaldi sem draga mátti fyrir,
en engum hurðum.
Herbert Marien hafði oft horft frá sæti sínu,
sem var á bak við stól Madame de Nelles, á
Jackueline, á sama hátt og hann horfði á hana í
þetta sinn. Hún hafði vaxið upp, svo að segja
undir augum hans. Hann hafði séð hana leika
sér að brúðum og niðursokkna í að skoða mynda-
bækur, og brjóta sundur sykurplómur; hann
hafði verið þar á heimilinu stöðugur gestur —
hversu mörg ár? Hann kærði sig ekki um að
telja þau.
Ungar stúlkur blómgast fljótt, hvað vér finn-
um til aldurs vors í nærveru þeirra! Hver hefði
getað búist við að hinn litli óásjálegi blóm-
knappur hefði breytzt svo fljótt í það skraut-
blóm, sem hann horfði nú á hugfanginn.
Marien, sem listamaður, hafði hina mestu
ánægju af að virða fyrir sér hinar smágjörðu
línur 0g drætti í hinu yndislega andliti Jack-
ueline, og tignarlega höfuðlag, ásamt hinu fagra
tinnusvarta hári hennar, sem ávalt vildi hanga
ofan á ennið í lausum lokkum, þar til það var
sett í gilda fléttu sem náði langt ofan á bak.
Þó Jackueline vírtist hafa nóg að gera, að
skemta gestum sínum, varð hún þó þess vör
að það var starað á sig, og varð vör þeirra
segulmögnuðu áhrifa, sem hún hefði ekki, þó
hún hefði viljað, brotið af sér.
Hinar stúlkurnar voru að hlusta á það sem
fram fór í hinni stofunni, meðal fullorðna fólks-
ins, þó þær heyrðu ekki nema stöku orð af því
sem sagt var.
Eins lengi og samræðurnar snerust um síðasta
samkvæmið í listaskólanum, voru ungu stúlk-
urnar rólegar með, að tala um sín eigin mál-
efni, en eftir að de Valdan, hershöfðingi byrj-
aði að tala, steinþögðu þær, og hlustuðu með
áfergju eftir hverju orði, þó þær heyrðu ekki
nema stöku orð.
Þær heyrðu upphrópanir af Ó, og há! er ein-
hver mótmælti því sem herforinginn sagði; en
einhver þóttist verða alveg hissa, eða þóttist
fyllast vandlætingu og viðbjóði. Það var allt
sem þessi forvitni meyjahópur gat heyrt. Þær
þefuðu, ef svo mætti að orði komast, eftir hin-
um forboðna ávexti, og þráðu að anda að sér
ylminum af hneykslinu sem um var að rætt í
hinni stofunni. Þessar ungu stúlkur voru sam-
bekkingar í skólanum, og gengu tvisvar í viku
til sama prests til að læra kristin fræði, og.
höfðu hingað til verið ánægðar með að tala um
sín eigin litlu æfintýri, en er herforinginn hóf
sögu sína, urðu þær allar að eyrum. Hann var
þekktur sem forvitinn kjaftaskúmur, og við
þetta tækifæri notaði hann afdráttarlaust þessa
list sína, og sagði alslags hneykslissögur, sem
hann annaðhvort hafði heyrt í herforingja-
klúbbnum, eða bara búið þær til sjálfur. Hann
hafði komið til gestaboðs Madame de Nailles,
með alveg nýja slúðursögu, sambland af sann-
leika og lýgi, sögu sem var líkleg til að ganga
boðleið um alla borgina í nokkrar vikur; kvenn-
fólkið, er það fyrst heyrði söguna, áleit það
viðeigandi að hljóða upp yfir sig, og segja að
þær vildu ekki hlusta á slíkt, og létu sem þær
væru að líta í kringum sig eftir blævængnum
sínum, til að skýla með andlitum sínum.
Þessi slúðursaga snerist aðallega um demants-
armband, eitt af þessum ómetanlegu dýrgrip-
um, sem sjaldan sást nema í gluggum skraut-
munabúðanna í Rue de la Paix, slíkir munir
voru aðallega ætlaðir sem gjafir handa prins-
essum — af einni eða annari tegund. Það hafði
einhvernveginsn vtiljað svo til að greifi de
Versannes, — nei, hin elskulega Georgine Ver-
sannes sjálf — hafði fundið þetta dýrmæta arm-
band á stræti — svona alveg af tilviljun.
“Það vildi svo ti'l,” sagði herforinginn, “að
eg var staddur hjá tengdamóður hennar, er
hún kom þangað til miðdagsverðar. Hún kom
inn, eins sakleysislega og barn, með hendina í
vasanum. ‘Ó, sjáðu hvað eg fann!’ hljóðaði hún
upp. ‘Eg gekk ofan á það, rétt við húsdyrnar
þínar’. Hún lagði armbandið á borðið undir
lampann, og demantarnir glitruðu í birtunni
frá ljósinu, og sendu gei9la í allar áttir, sem
nærri því gerðu gamla greifann blindann.
Hann hafði lengi vitað betur en svo, að taka
allt sem konan hans sagði honum fyrir heilagan
sannleika — hann hann reyndi að telja sér trú
um að hann tryði öllu er hún sagði. “Góða mín,”
sagði hann, “þú verður að fara með það til
lögreglunnar. Eg skal senda með það í fyrra-
málið,” sagði hin glæsilega Georgin, “en mig
langaði til að sýna þér hvað eg var heppin.
Auðvitað gaf engin sig fram sem þóttist eiga
armbandið, og mánuði síðar bar Madame de
Versannes það á handlegg sér á herforingja-
dansleiknum á Cranfords. Þessi dýrgripur vakti 1
allra eftirtekt, og aðdáún á henni. Sú heppni,
að finna þennan dýrgrip á stræti, og enginn að
helga sér hann.
“Hræðiltegt, ótrúlegt! aldeilis ómögulegt ...
Hvað ætlastu til að við ímyndum okkur um það,
herra herforingi? Gat hún hafa ...?”
Herforinginn fór að sýna fram á, með alslags
óljósum vífilengjum, að hin góða Georgine, eins
og hann kallaði hana, hefði gert margt meir en
fólk gæfi henni viðurkenningu fyrir; og hann
bætti við: “Þið hafið sjálfsagt heyrt um rifrildið
milli hennar og Givrac Volant?”
“Hvað, mannsins sem var alþakinn gullstássi?
Ó, segðu okkur um það, herra herforingi.”
En er hér var komið, hóstaði Madame. de
Nailles, lágum þungum hósta, sem meinti að
það væri ekki farið lengra út í það mál. Hún
hafði í sjáluf sér ekkert á móti svona sögum, en
henni líkaði ekkert sem setti blett á gestaboð
sín, svo 'herforinginn varð að tala í lágum róm,
er húsmóðirin veik umræðuefninu að hinu að-
dáanlega svari Mr. Renan, að hinum eldfjörugu
roðum meðal listaskólans.
“Við getum nú ekki heyrt meira af því sem
herjioringinn var að segja,” sagði Colette og
stundi við. “Skildir þú það Jackueline?”
“Skildi hvað?”
“Söguna um armbandið.”
“Nei, ekki alla. Mér skildist að herforinginn
hefði verið að reyrta að vekja grun á, að hún
hefði ekki fundið þáð á strætinu, eg get ekki
heldur skilið í því hvernig nokkur gat hafa
mist það á strætinu, svona um hábjartan dag-
inn. Svona armband er bara brúkað á kvöldin,
og er haft á handleggnum rétt upp undir öxl.”
“En ef hún hefir ekki fundið það, eins og hún
sagði, þá hefur hún stolið því.”
“Stolið því?” skrækti Belle upp. “Stolið því!
hverslags! greifainna Versannes? Því hefði hún
át að gera það, sem erfði cTýrmætustu gimstein-
ana, sem til eru í París!”
“Hvern ig veistu það?”
“Af því mamma tekur mig stundum með sér
í leikhúsið, og hún borgar leikhúsgjaldið sitt
sama daginn og greifainnan. Fólk segir ýmis-
legt um hana, í hvíslingum. Það segir að hún
sé allt annað en v^l séð í samkvæmislífinu, og
að fólk snúi baki að henni, og ýmislegt þess-
háttar; en það stóð ekki í vegi fyrir því að
hún var dáð allra kvenna mest, í gærkveldi á
Polyeucte.”
“Svo þú ferð bara á Polyencte?” sagði Jáck-
ueline, og setti svip á sig, eins og hún hefði
viðbjóð á því leikhúsi.
“Já, eg hefi komið þangað tvisvar. Mamma
lofaði mér að fara til Polyeucte og Guillaume,
Tell og til Prophéte, en hún vill ekki lofa mér
að sjá Faust — en það er umfram allt, Faust,
sem mig langar til að sjá. Er það ekki sár-
grætilegt að maður skuli ekki fá að sjá allt,
heyra allt, skilja allt? Við gátum ekki skilið að
hálfu leyti söguna, sem fólkið hafði svo mikið
gaman af í hinni stofunni. Því sendi lögreglu-
dómarinn armbandið aftur til Madame de
Versannes, ef það var stolið?”
“Já — því?” sögðu allar stúlkurnar, undrandi.
Um þetta leyti var lokað sýningunni í hring-
leikahúsinu, sem var þar skamt frá, og gestir
þaðan komu inn í samkvæmissal, Madame de
Nailles, meðal þeirra var hávaxin og tignarleg
kona, klædd hinum fínasta tískubúningi, sem
við átti fyrir konur sem tóku þátt í kappreið-
um. Samræðan tók á sig annan blæ. Nú var
ekki talað um annað en hesta, sem hlupu yfir
borða, sem settir voru upp á vissri hæð, eða
annað, sem þeir voru látnir hlaupa yfir. Ungu
stúlkurnar veittu með áhuga nákvæma eftir-
tekt vorbúningnum, sem konurnar voru í, sem
þær annað hvort hrósuðu eða settu eitthvað
út á.
“Ó, þarna er Madame Villegry,” hrópaði Jack-
ueline; “hvað hún er falleg! Mig skyldi langa
til að verða einhverntíma eins falleg, eins há
og grönn. Hún er um mittið, bara tuttugu og
einn og hálfur þumlungur. Konan, sem býr til
lífsstykkið hennar, og móðir minnar, sagði okk-
ur það. Hún kom með eitt af lífstykkjunum
hennar til að sýna okkur, svo elskulegt lífs-
stykki, bróderað alla vega litum blómum. Það
er svo miklu fallegra en þetta gamla silki pell”.
“Hvað það er barnalegt að leggja svona mik-
inn kostnað í hlut, sem enginn sér nokkurn
tíma,” sagði Dolly, og sperti upp augun.
“Ó, það er bara til að geðjast henni sjálfri,
býst eg við. Eg get vel skilið það. Auk þess
er ekkert of gott fyrir slíka fegurð. En það
sem eg dáist þó mest að, er hennar tmikla og
fagra hár.”
“Sem altaf breytir lit, eftir því sem við á,”
skaut inn í samræðuna ein af Wermant systr-
unum. “Aaldeilis óvanalegt, er rétta orðið yfir
það. Núna er það dökkrautt. Þegar Raoul bróðir
okkar var í Afríku, sá hann Arabiskar konur
lita hár sitt með Henna. Þær þöktu höfuðið
með smálaufum, svipuðum og te-laufum, og
vöfðu svo dúk utan um höfuðið, og eftir sóilar-
hring var hárið litað rautt, og var rautt heilt
ár, eða lengur. Þú getur reynt það, ef þig
langar til. Eg held að það sé bara andstyggi-
legt.”
“Ó, sjáðu, þarna er Madame de Sternay, eg
þekki hana af lyktinni af ilmsmyrslunum sem
hún brúkar, jafnvel áður en eg sé hana. Hve
indæl, góð ilmsmyrsli eru.”
“Hverslags ilmsmyrsli eru það? Eru það Heli-
optrope eða jessamine?” spurði Yvonne
d’Etaples, og þefaði eftir ilminum.
“Nei, það er bara orrisrót, ekkert annað en
orrisrót; en hún ber haria allsstaðar á sér, í
fellingunum á pilsinu sínu, og undir fóðrinu
á kjólnum sínum. Það sem eg vil helst, þegar
eg er gift, er að hafa nóg ilmsmyrsli. Þangað
til verð eg að láta mér nægja lítið af þeim,”
sagði Jackueline, og stundi við. Hún þreifaði
í barm sinn og tók undan treyjunni sinni ofur-
lítið bindi af rðsum, og andaði að sér ilminum
af þeim, með mestu ánægju.
“Þarna kemur einhver sem vekur minni eftir-
tekt,” sagði Yvonne, er ung stúlka kom í hóp-
inn til þeirra. Hún var lítil vexti, óframfærin,
feimin og hálf illa klædd. Þegar hún kom, hvísl-
aði Colette: “Ó, það er þessi leiðinlega Giselle.
Nú getum við ékki italað eitt einasta orð meira.”
Jackuelina kysti Giselle de Monredon. Þar
voru skyldar, en þær sáust mjög sjaldan. Giselle
var munaðarleysingi, foreldrar hennar voru
bæði dáin, og henni hafði verið ikomið fyrir
til náms í klausturskóla, hvaðan hún fékk leyfi
til að koma út, einungis við sérstök tækifæri.
Amma hennar, sem trúði á hið gamla stranga
klaustur fyrirkomulag, hafði komið henni þar
fyrir. Það var sökum páska helgidaganna, að
Giselle hafði fengið leyfi til að koma út undir
bert loft, að hún kom nú þarna svo öllum að
óvörum. Hún var í víðri kápu, sem huldi klaust-
urbúning hennar, hún leit á þennan káta ung-
meyjahóp, og fanst hún væri eins og vesalings
fluga, sem flögraði í ikringum bjart ljós, á
meðaí þeirra, og engin veitti eftirtekt.
“Komdu og fáðu þér fáeinar brauðsamlokur,”
sagði Jarkueline, og leiddi Giselle að téSorðinu,
með þá góðu meiningu í huga, að hjálpa henni
til að njóta sín betur. Þegar hún var sest við
teborðið sá hún mann sem vakti athygli henn-
ar, koma að teborðinu. Þessi maður var á að
giska um fertugt, með hökutopp, sem var farinn
að verða grár — maður sem sumt fólk sagði að
væri ljótur, líklega af því að það hafði aldrei
séð hans óvanalega andlitslag uppljómað af
brosi sem allt frá munnvikum hans upp að aug-
um, sem Ijómaði upp andlit hans, og gjörbreytti
því. Það var ekki oft að Hubert Marien sæist
brosa. Hann var vinavandur, og fálátur, oft
sem hann ansaði ekki þó á hann væri yrt. Hann
gerði sér sjaldan ómak með því, að þóknast þeim
sem honum líkaði ekki. í samkvæmum var
hann lítið til fagnaðar, því hann var fjarskalega
þur og önugur, og þess vegna sást h'ann sjaldan
í þriðjudagssamkvæmum Madame de Naillis; en
alla aðra daga umgekst hann í húsinu, sem
aldavinur fjölskyldunnar.
Jackueline hafði þekbt hann aila sína ævi, og
við henni brosti hann ávalt sínu hýra og fallega
brosi. Hann hafði leikið við hana, þegar hún var
lítil og haft mesta gaman af því, hvernig hún
fór að láta aðdáun sína í ljósi við hann, sem
hún fór í enga launkofa með. Hann var vanur
að kalla hana Mademoiselle ma famme, og
Madame de Naillis talaði um hann eins og
“tilvonandi tengdason sinn”. Þessum barnagæl-
urn var haldið áfram þangað til að litla stúlkan
var komin á níunda ár, en þá var því hætt;
líklega að fyrirmælum Madame de Naillis, sem
þótti slí'kt ekki eiga lengur við.
Spádómur
—Hvers vegna sögðuð þér mér það ekki strax,
að það voruð ekki þér, sem kynnuð að spá. Það
var ljótt að gabba mig svona.
— Eg hefi ekki gabbað þig, en sú sem þú ætlar
að fara til mun gabba þig. Það, sem eg hefi sagt
er satt, en það, sem hún segir þér er ekki satt.
En því miður, þú munt heldur vilja hlusta á
ósannap spádóm, sem lofar þér gulli og græn-
um skógum, er þú aldrei færð, heldur en á sann-
an spádóm, sem vísar þér innri veginn til ham-
ingjunnar. En mundu að minsta kosti það, sem
eg hefi sagt og hugsaðu öðru hvoru um það.
Rödd gömlu konunnar var svo mild og vin-
gjarnleg að Inga viknaði. Þegar hún rétti henni
höndina til kveðju, bað hún hana að fyrirgefa
sér fljótfærnis orðin.
— Eg skil, að þér meintuð það vel, sagði hún.
Inga gekk frá býlinu upp eftir fjallinu. Hún
hitti réttu konuna, og nú var spáð þannig fyrir
Ingu, að augu hennar ljómuðu og kinnarnar
brunnu. Þar voru margir herrar ástfangnir og
afbrýðissamir. Þar voru peningar og skemti-
legir viðburðir, stór arfur, langar ferðir, gjafir
og samkvæmi. Mest var þó af ást. Svörtu
“dömurnar’ ’þýddu auðvitað afbrýðisamar og
öfundsjúkar konur, sem með öllum brögðum
sínum gátu þó ekki kastað skugga á hina miklu
hamingju Ingu litlu. Auðvitað kom svo sá út-
valdi með trúlofun og giftingu og mikla ham-
ingju.
Þessi spádómur var Ingu að skapi. Þegar hún
hélt af stað heimleiðis, var hún alveg frá sér
numin af ánægju, eins og hún hefði fengið alt,
sem henni var spáð.
Á heimleiðinni fór hún aftur fram hjá býlinu:
Gamla konan var enn þá úti í garðinum og dútl-
aði við blómin sín. Víst var hann fallegur garð-
urinn gömlu konunnar, þó lítill væri, og ljóm-
andi vel hirtur var hann. Inga leit alla tilver-
una velvildaraugum vegna hinnar miklu ham-
ingju, er hún hugði sig eiga í vændum. Hún
nam staðar fyrir utan garðinn og studdist fram
á rauðmálaða grindverkið.
— Blómin dafna vel hér, sagði hún.
— Já, þau kunna því vel, að dundað sé við
þau, enda get eg nú orðið lítið annað, en þess
vegna fer þeim líka vel fram, svaraði gamla
konan. Hún stóð fyrir framan rósatré, er bar
tvær gular rósir. Önnur var útsprungin, en hin
var enn þá knappur. Hún sleit hina síðar nefndu
af og gaf Ingu hana.
—Kærar þakkir. En er það ekki synd, að slíta
knappinn af?
—Blómin eru til þess að gleðja, og þar sem þú
sjálf enn þá ert knappur, fanst mér það eiga svo
vel við, að gefa þér þenna knapp. Hann spring-
ur út og visnar síðan. En hvað gerir það til, ef
hann getur vakið gleði með hinu stutta lífi sínu.
Það lá eitthvað sérstakt í orðum gömlu kon-
unnar og Inga skildi það. En hún gerði aðra
kröfu til lífsins.
—Maður lifir þc líklega til að njóta gleðinnar
líka, sagði hún.
—Það er til tvenns konar gleði: hin forgengi-
lega og hin óforgengilega, sagði gamla konan.
Inga reigði höfuðið þrjóskulega, því hún skildi
það vel, að sú von er spádómurinn lét rætast,
var einmitt vonin um forgengilega gleði. Hin
óforgengilega gleði hafði ekkert aðdráttarafl
fyrir hana.
Gamla konan stóð þarna meðal blómanna
sinna og horfði á Ingu með hinu glaðlega og
blíða augnaráði sínu.
—‘Þegar þú hefir komist að raun um að sú
gleði, sem þú nú sækist svo mjög eftir er for-
gengileg, þá mundu það, að til er óforgengileg
gleði og leitaðu hennar.
Inga flýtti sér að kveðja, því henni var ekki
mikið gefið um áminningar. Hún þakkaði aftur
fyrir rósina og hélt svo af stað heimleiðis gegn-
um skóginn. Það var komið kvöld og farið að
skyggja. Inga gekk sem í draumi, hugsandi um
spádóminn, sem þó hafði þegar mist mikið af
ljóma sínum. En seinna, löngu' eftir að hún
hafði gleymt honum, komu henni í hug síðustu
orð gömlu konunnar, um hina óforgengilegu
gleði. Því sannleiksorð eru varanleg, þó innan-
tóm orð verði að engu. O. K.