Lögberg - 25.10.1945, Blaðsíða 1

PHONE 21374
Cleaning
Institution
58. ÁRGANGUR

\ot
■prV
I.cv^der í^
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. OKTÓBER, 1945.
Ræðumenn á Frónsfundi

Guðmundur Daníelsson
Til raunverulegrar nýlundu
má það teljast, að tveir ungir
mentamenn frá Islandi, skemti á
sömu samkomunni meðal íslend-
ing í þessari borg, en þetta nær
þó til Agnesar-kvöldsins, sem
jþjóðræknisdeildin “Frón” stofn-
ar til í Goodtemplarahúsinu á
mánudaginn þann 29. þ. m., kl.
8.15 e. h.
Guðmundur Daníelsson frá
Guttormshaga, er í fremstu röð
mikilvirkustu rithöfunda hinnar
yngri kynslóðar, sem nú eru uppi
með íslenzku þjóðinni; hann er
eigi aðeins afkastamikill og sér-
kennilegur skáldsagnahöfundur,
heldur einnig merkilegt ljóð-
skáld; eru kvæði hans, þau, er
Vér höfum komist í kynni við,
frumleg, blóðrík og hressandi.
Guðmundur V. Hjálmarsson
Guðmundur V. Hjálmarsson
frá Lljótsstöðum í Þingeyjar-
þingi, er bróðir Ragnars H.
Ragnars söngstjóra og pianista;
hann gaf sig um hríð við blaða-
mensku, en er nú fastur starfs-
maður í Landsbanka íslands.
Guðmundur hefir dvalið árlangt
í Bandaríkjunum við að kynna
sér bankastörf; hann er sagður
að vera prýðisvel m^li farinn.
Með slíka menn á skemtiskrá,
sem Guðmundana tvo, ásamt
mörgu fleira, má óhætt gera ráð
fyrir húsfylli áminst skemti- og
þjóðrækniskvöld.
BLETTUR Á FRÖNSKU
ÞJÓÐINNI
Forustumaður kommúnista-
flokksins á Frakklandi, telur
réttarhaldið yfir hinum aldna
marksálki, Petain, hafa sett blett
á frönsku þjóðina, sem ekki verði
auðveldlega þveginn af; í fyrra
stríðinu hafi Petain orðið ein
glæsilegasta sigurhetja Frakka,
en nú hafi hann verið dæmdur
landráðamaður fyrir atburði, sem
hvorki hann, né nokkur annar
maður fran’skur, réði við, eins og
ástatt var.
Guðmundur F. Jónasson
fimmtugur
Hinn duglegi og vinsæli at-
hafnamaður, Guðmundur F.
Jónasson átti fimmtugs afmæli á
föstudaginn 19. okt. Fulltrúar
Fyrsta lúterska safnaðar og kon-
ur þeirra neyttu kvöldverðar
þann dag með hr. Jónasson og
frú hans á matsöluhúsi Moores.
Var honum við það tækifæri af-
hent skrautritað skjal með svo-
hljóðandir áletran:
“Á þessum fimmtugasta af-
mælisdegi þínum, viljum við
undirritaðir fulltrúar Fyrsta lút-
erska safnaðar, fyrir hönd safn-
aðarins, og okkar sjálfra óska þér
til hamingju og blessunar.
Við viðurkennum og þökkum
hið mikla gagn, sem þú hefir
unnið kirkjunni með trúmensku
þinni við hugsjónir hennar, með
fordæmi þínu gagnvart meðlim-
um hennar, með forystu þinni í
starfi hennar, og með framlögum
þínum af tíma og reiðu fé, öll
árin sem þú hefir verið í fulltrúa
ráði hennar og sem forseti.
Megi Drottinn kirkjunnar leiða
þig í bráð og lengd og krýna æfi-
starf þitt með blessun sinni.”
Varaforseti safnaðarins, Dr. Á.
Blöndal hafði orð fyrir fulltrúa-
nefndinni í fjörugri og skemti-
legri ræðu. Frú Jónasson var af-
hentur blómvöndur. Að lokum
ávarpaði Mr. Jónasson nefndina
nokkrum orðum og þakkaði fyr-
imhlýhug þann og virðing, sem
sér væri sýnd með boði þessu og
hinu faguryrta ávarpi.
Til vina minna í fyrsta
lúterska söfnuði
Eg finn mér það ljúft og skylt,
að þakka presti Fyrsta lúterska
safnaðar, fulltrúaráði hans, og
meðlimum safnaðarins í heild,
fyrir þá sæmd og þann góðhug,
er allir þessir aðiljar auðsýndu
mér og konu minni með virðu-
legu samsæti á föstudaginn þann
19. þ. m., í tilefni af fimtugsaf-
mæli mínu; hlýyrðin í minn garð,
ávarpið, sem mér var fengið í
hendur, ásamt þeirri vinsemd,
sem til grundvallar lá, geymi eg
í minningunni, sem helga dóma.
Það er hverjum manni gróði,
að eiga vini, eins og þá, sem eg
hefi eignast innan vébanda
Fyrsta lúterska safnaðar; eg
þakka þeim ánægjulegt sam-
starf og bið þeim öllum blessun-
ar guðs.
Virðingarfylst, ,
G. F. Jónasson.
KOSNINGAR í FRAKKLANDI
Síðastliðinn sunnudag fóru
fram almennar þingkosningar á
Frakklandi, þær fyrstu síðan að
Frakkland gafst upp í styrjöld-
inni miklu, og heimti frelsi sitt
á ný; þrír aðal stjórnmálaflokk-
arnir, kommmúnistar, jafnaðar-
menn og Republicanar, höfðu
fjölda frambjóðenda í kjöri, og
voru kosningarnar sóttar af
kappi miklu og lauk þeim með
því, að kommúnistar fengu flesta
þingmenn kosna, en ekki nógu
marga til þess, að hafa ákveðinn
meiri hluta í þinginu; er þess því
vænst, að hinir áminstu flokk-
arnir tveir myndi ráðuneyti.
Kosningarnar féllu de Gaulle
í vil, og ræður hann því öllu um
st j órnarmyndunina.
Aldarártíð
Jónasar Hallgrímssonar.
Ávarp Jóns próf.
Helgasonar
Á aldarártíð Jónasar Hallgríms
sonar 26. maí, gengust íslend-
ingafélagið, Fræðafélagið og
Félag íslenzkra stúdenta í Kaup-
mannahöfn fyrir athöfn við leiði
skáldsins. Voru lagðir blómsveig-
ar, skreyttir íslenzkum fánalit-
um á leiðið, en Jón Helgason
prófessor flutti þetta ávarp:
“Langt frá þinni feðra fold,
fóstru þinna ljóða,
ertu nú lagður lágt í mold,
listaskáldið góða.
Hinn 31. dag maímánaðar árið
1845 komu saman á þessum stað
“í góðu veðri og blíðasólskini”
flestallir þeir Islendingar, sem þá
voru í Kaupmannahöfn, og báru
líkkistu til þess legstaðar, þar
sem nú stöndum við. Þeir voru
að jarða þann félaga sinn, sem
einn hafði verið fær um að fella
í mót hins lífi gædda ljóðs, og
um leið að hefja göfugar tilfinn-
ingar og hugrenningar sínar og
þeirra: vináttuna, ástina, ein-
stæðingsskapinn, heimþrána,
drauminn um ættjörðina, um
glæsileik fornaldar hennar, um
nýja viðreisn hennar, um tign og
fegurð náttúru hennar. Og eins
og einn þeirra, sem við voru
staddir komst síðar fagurlega að
orði, “hörmuðu þeir forlög hans
og tjón ættjarðar sinnar, hver sá
mest, sem honum var kunnugast-
ur og bezt vissi hvað í hann var
varið.” Sami maður bætir því
við, að það sem eftir hinn látna
liggi, muni lengi halda uppi nafni
hans á Islandi, en svo ágætt sem
margt af því sé, megi þó full-
yrða, að flest af því komist í
engan samjöfnuð við það sem í
honum bjó, og að það geti ekki
sýnt til hlítar hvílíkur hann var
Fagna skal í dag
Og flytja brag
Vinum verðmætum
Vinum ágætum,
Eftir fjórðung aldar
Árskógum tjaldar
Mætum minningum,
Menn alt í kringum.
Sólbjart er svið
Við hvert sjónarmið.
Gegn um helgihlið
Inn á heimilið.
Þar barnalán best
Er þeim blessan mest,
Sem á stuðlum stæði
Stórt, fagurt kvæði.
Góðhugur granna
Er gæfumanna
Lífs mesta lán,
Sem lifa fáir án.
Er sá auður beztur
Og áhrifamestur
Að yztu æfileiðum
Af efstu heiðum.
Er Árnasaga
Sem í árdaga
Djörf og dáðrík.
Og í drengskap ráðrík.
Þar er Maja mest
Metin, og bezt
Virt, sem vera ber,
Og verðugt er.
sjálfur í raun og veru. Þv; að
Jónas Hallgrímsson var ekki
nema á 38. aldursári, þegar hann
hlaut að kveðja þenna heim, og
skáldið^ hafði enginn lánsmaður
verið á veraldarvísu, mun ekki
einu sinni hafa átt fyrir útför
sinni. Það er eins og hvert annað
eðlilegt framhald þess auðnulitla
æviferils, að hann hefir ekki feng
ið að byggja einn sinn hinzta bú-
stað, heldur hefir öðrum tvívegis
verið fengin gisting í sama rúmi.
Um langan aldur hefir öll ís-
lenzka þjóðin fundið til hins
sama, og þeir fulltrúar hennar,
sem fyrir hundrað árum fylgdu
skáldi sínu til grafar. Hún hefir
kunnað og elskað1 kvæði hans,
þekkt og harrnað örlög hans. Og
í dag, þegar allt er að vísu öðru-
vísi umhorfs á íslandi en nokk-
ur maður gat þá gert sér í hug-
arlund, að verða mundi, leita
margir hugir þaðan til þessa stað
ar. Þeir leita hingað í þakklæti
fyrir það, sem honum auðnaðizt
að yrkja, blöndnu söknuði þess,
sem hann hefði getað afrekað, ef
örlög hefðu verið hagstæðari
honum og okkur. Það hefði átt
vel við, að auðkenna leiði hans
með íslenzkum villiblómum, þar
sem bæði væri fífill úr haga og
rauð og blá brekkusóley. En úr
því að þess er ekki kostur, verða
lagðir hér tveir sveigir úr hér-
lendum blómum. Annar er frá
sendiráði íslands, svo sem fyrir
hönd íslenzku þjóðarinnar allrar
og sýnilegt tákn þeirra hugsana
sem fljúga í dag yfir óravegu
hafsins. Hinn er frá íslendingum
rí Danmörku, sem þykjast* eiga
éitt sérstaka tilkall til Jónasar
Hallgrímssonar, bæði í skamm-
degiseinverunni og í vorblíðunni
eins og nú, þegar þeir hafa yfir:
“Enginn grætur íslending” og
“Nú andar sumrið sæla vindum
þýðum.”
Mesta lán manns
Var Maja hans,
Er fór með frúarvöld
Fjórðung úr öld.
Engin orð fá lýst
Og allra sízt
Hennar hug og sál
Við sín hjartans mál.
Hvar fólkvaldi fór
Varð frægð hans stór.
Gat virðing og veg
Sér í Winnipeg.
Hvar yggjungur fer
Hann af öðrum ber
Er firaspjöll flytur
Fáin bæði og vitur.
Sagan er ei sögð:
En á sumri lögð
Sú undirstaða
Er á þau hlaða
Hús við hæfi beggja
Hátt, og til veggja
Vítt, svo vé ei bindi
Þeirra veglyndi.
Ærin aðalsmerki
í orði og verki.
Prýða á Palmerstón
Hin prúðu hjón
Heill hjóna bæti
Hnoss og ágæti
Erfð og innræti
Efst í hásæti.
12. október 1945.
S. E. Björnsson.
Kennsla í vélflugi hefst
um næstu helgi
Tvær kennsluvélar fengnar til
landsins í því skyni.
Vísir hafði tal af Magnúsi Guð-
mundssyni flugmanni í morgun.
Skýrði hann blaðinu frá því, að
hann og tveir aðrir flugmenn,
þeir Smári Karlsson og Jóhannes
Snorrason, byrjuðu kennslu 1
vélflugi upp úr næstu helgi.
Hafa þeir félagar fengið til
landsins tvær kennsluflugvélar,
af Tiger-Mouth gerðinni, en þær
eru mikið notaðar við kennslu-
flug í Kanada, og þykja sérlega
hentugar til þess.
Vélarnar eru tvíþekjur með
130 hestafla vél og eru landvél-
ar. Þær eru mjþg auðveldar í
allri meðferð og geta m. a. sezt á
slétt tún. Eins og að framan get-
ur komu aðeins 2 vélar og er nú
búið að setja aðra þeirra saman
og hefst kennslan á henni til að
byrja með.
Geta þeir félagar kennt undir
minna próf, en það gefur mönn-
um réttindi til að fljúga einir
eða með kunningja sína, endur-
gjaldslaust. Þessar flugvélar
munu verða starfræktar í Reykja
vík, svo og úti á landi. Kennsl-
una annast þeir félagar sjálfir í
tómstundum sínum, en þeir eru
eins og lesendum er kunnugt,
allir flugmenn hjá Flugfélagi ís-
lands.
Þeim félögum bárust milli 70
—80 umsóknir, en til að byrja
með munu þeir aðeins kenna 12
mönnum meðan ekki er nema
önnur flugvél þeirra tilbúin til
flugkennslu.
Geta þeir þjálfað menn undir
minna próf, en það er 8 klukku-
stunda flug með kennara og 40
klukkustunda “sóló” flug. Vél-
amar eru þannig útbúnar, að
hægt er að þjálfa menn í blind-
flugi. Að loknu flugnámi munu
þeir gefa nemendum sínum kost
á að fá flugvélarnar til afnota
bæði til æfinga og skemmtiflugs.
—Vísir 19. ág.
STRÍÐSGLÆPAMENN
Nú hefir svo skipast til, að
réttarrannsókn gagnvart tuttugu
og fjórum þýzkum Nazistum, er
sameinuðu þjóðirnar saka um
það, að hafa átt upptök að síðasta
heimsstríði, og drýgt einn glæp-
inn öðrum meiri, gagnvart mann-
kyns heildinni, verði hafin þann
18. nóvember næstkomandi í
Nurenberg; efstir á þessum
glæpamannalista, eru þeir Goer-
ing, Hess og von Ribbentrop.
Þessum tuttugu og fjórum sak-
borningum, hafa formlega verið
tilkyntar sundurliðaðar ákærur á
hendur hvers um sig.
LAUSAVÍSUR OG LJÓÐ EFTIR
HALLGRÍM JÓNSSON
Eins og öllum er kunnugt, er
Hallgrímur Jónsson, fyrverandi
skólastjóri skáld gott, bæði á
bundið og óbundið mál. — Flest-
um eru kunnar hinar skemtilegu
barnasögur hans og birtist ein
þeirra, Viðlegan á Felli, nú ný-
lega hér í blaðinu.
Hallgrímur hefir nú nýlega
sent frá sér nýja ljóðabók, sem
hann nefnir Lausavrsur og ljóð.
— Munu lausavísurnar vera í
meirihluta í bókinni, og eru
margar þeirra ljómandi vel
kveðnar, hnittnar og smellnar,
— stökur, sem margar hverjar
munu lifa lengi.
Þetta er önnur ljóðabók Hall-
gríms, hin fyrri heitir Stef og
stökur. Jens Guðbjörnsson hefir
gefið báðar bækurnar út með
prýði. —Mbl. 25. ág.
Endurkosinn á Þing
G. S. Thorvaldson, K.C.
Þegar Lögberg kom út í fyrri
viku, var það enn óráðið hverjir
yrði þingmenn Winnfpegborgar,
að þeim þremur undanskildum,
er kosningu náðu við fyrstu taln-
ingu; nú eru úrslitin að fullu
kunn, og eftirgreindir 10 menn
fara með umboð borgarbúa í
fylkisþinginu í Manitoba, en þeir
skiptast þannig niður með hlið-
sjón af pólitískum játningum.—
Liberal Progressives: McDiar-
mid, Rhodes Smith og William
Scraba. Progressive-Conserva-
tive, G. S. Thorvaldson. C. C. F.-
liðar, Farmer, Stinson, Gray og
Swailes. Labor-Progressive, Mr.
Kardash, og utan flokka, Mr.
Stubbs.
Lögberg óskar Mr. Thorvald-
son innilega til hamingju með
kosningasigurJ nn.
LIBERALAR SIGRA
Á þriðjudaginn fóru fram fylk-
iskosningar í Nova Scotia, og
urðu úrslit á þann veg, að Liberal
stjórnin, undir forustu Angus L.
Macdonalds, vann 28 þingsæti, en
C.C.F. 2. Allir frambjóðendur
íhaldsmanna töpuðu kosningu,
og flestir jafnframt tryggingar-
fé sínu.
Þetta er í fjórða skiftið sam-
fleytt, sem Liberal flokkurinn
vinnur kosningar í Nova Scotia.
QUISLING SKOTINN
Aðfaranótt síðastliðins mið-
vikudags, var Vidkun Quisling,
sá, er með einsdæma svikum og
undirferli seldi Noreg þýzkum
Nazistum í hendur, og safnaði á
skömmum tíma fáheyrðum auð-
æfum, skotinn, að viðstöddum
nokkrum yfirmönnum hers og
lögreglu; síðustu vikurnar, sem
Quisling lifði, var hann alment
kallaður Júdas norsku þjóðar-
innar.
SIGURLÁNIÐ
Hið 9. sigurlán Canadástjórnar
kom til útboðs á markaðinn á
mánudaginn var; upphæð sú, sem
farið er fram á, nemur hálfri
annari biljón dollara, skerfur
Manitoba skal vera 100 miljónir;
veðbréfasalan fer vel af stað,
einkum í Alberta, Ontario og
Quebec, en miður í Saskatche-
wan og Manitoba. Þetta er hæzta
lánið, sem stjórn þessa lands
hefir nokkuru sinni boðið út.
HAFNA SAMVINNU
Að því er nýjustu fregnir
herma, hefir verkamannaflokk-
urinn norski hafnað tilboði
kommúnista flokksins um sam-
vinnu í kosningum þeim til
norska þjóðþingsins, sem nú fara
í hönd. Kommúnistar fóru fram
á það, að flokkarnir létu allar
deilur falla niður meðan kosn-
ingabaráttan stæði yfir, með það
fyrir augum, að vinstri öflin yrði
eigi þannig klofin, að íhaldssam-
tökin gengi sigrandi af hólmi.

Vísir, 30. júlí.

Aldarfjórðungs hjónaminni
til

Arna og Maju Bggertson