Lögberg - 27.12.1945, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 27. DESEMBER, 1945
r
--------Hogberg--------------------
Gefið flt hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
PHONE 21 804

Sérkennileg og
gagnmerk bók
wiHiiiiiiimiiiiniiHiiiiii!iiiiimimimmimiiiimiiiiiniiimnHiimii"ii'iimitimi;i’miiim!’iiT'miiii'nm;mnniffinniimnniinn'mmiiiíi
þó verða deildar meiningar um það, að
í áminstri bók Jóns Pálssonar sé heild-
arsvipur litbrigðaríkrar æfi þessa gagn-
merka manns, heilsteyptastur og skír-
mótaðastur. Ágæt mynd af Þorleifi
prýðir ritgerð þessa.
"^^.Sagt er frá nokkrum öðrum sér-
kennilegum mönnum en Þorleifi í þess-
ari skemtilegu bók, þótt í styttra máli
sé, og er frásagnarlistin ávalt hin sama.
Aðrir kaflar bókarinnar fjalla um
veðurmerki og veðurspár, loft og sjó,
fiðurþoku, fjallabláma, himinhá ský og
heljarmyrkur, bakka og blikur, klósiga-
rót og og hríslur hennar og margt fleira.
Um þokubakkana mun vísa þessi
hafa kveðin verið á Eyrarbakka:
“Þokubakkinn þegar færist nær
þar að ströndu, er móti vestri liggur,
þá mun brimið brjótast fram, og sær
bráðlega ærast, fyr en nokkur hyggur.”
Eigi alls fyrir löngu barst ritstjóra
Lögbergs í hendur sérstæð og skemti-
leg bók eftir fyrrum féhirði við Lands-
banka íslands, Jón Pálsson; bókin nefn-
ist “Austantórur”, og er fyrsta bindi
ritsafns eftir þenna mæta mann, sem nú
er kominn yfir áttrætt, en logar engu
að síður af starfsáhuga. Höfundurinn
er einn hinna þjóðkunnu Stokkseyrar-
bræðra; hann er maður söngvinn með
ágætum, og bræður hans, þeir ísólfur
og Bjarni, voru báðir íhyglisverðir söng-
lagahöfundar; í þessu tilfelli að minsta
kosti, hefir hljómlistargáfan gengið í
ættir, því bróðursonur Jóns er Páll ís-
ólfsson, sem nú mun standa einna
fremst í tónmennt sinnar samtíðar á
íslandi, og hefir á þeim vettvangi leyst
af hendi merkilegt brautryðjendastarf.
Magister Guðni Jónsson hefir búið
bók þessa undir prentun, og er nafn
hans næg trygging fyrir vönduðum frá-
gangi, og gerir hann með eftirgreindum
orðum í formálanum all glögga grein
fyrir efnivið hennar; auk þess sem hann
skilgreinir að nokkru höfundinn:
“Jón Pálsson byrjaði snemma að
safna ýmsum fróðleik og færa í letur.
Handrit hans nú orðin geysimikil að
vöxtum og um harla sundurleit efni. En
magn þeirra og megin eru þó hin þjóð-
legu fræði. Þar sitja í fyrirrúmi þættir
af merkmn eða einkennilegum mönn-
um, frásagnir af ýmsum sögulegum at-
burðum, vinnubrögðum til sjávar og
sveita, ýmiss konar þjóðháttum og þjóð-
trú og alþýðlegum reynsluvísindum.
Þar er og allmargt þjóðsagna, sem eigi
eru til annars staðar. Skrítlur af ýmsu
tagi skifta þúsundum. Yfirleitt er safn
þetta svo auðugt, að ekki sér högg á
vatn, þótt af því sé "ausið í eitt hefti
sem þetta er.”
Svo er til ætlast, að af ritsafni
þessu komi út að minsta kosti eitt hefti
á ári, unz því er lokið, sem prentað
verður af því fyrst um sinn.
Afar fróðleg og snildarlega samin,
er ritgerðin í hefti þessu um Þorleif
Kolbeinsson á Stóru-Háeyri, er á síðari
tímum hefir nefndur verið Þorleifur
ríki; þessi gáfaði og sérstæði maður
var alinn upp í bláfátækt, en ruddi sér
af sjálfsdáð smátt og smátt slíka braut
til efnahagslegrar velgengni og mann-
virðinga, að til verulegra undantekn-
inga má telja um mann, sem ekki naut
betri aðstöðu í æsku, og varð að öllu
leyti að sigla sinn eiginn sjó.
Eins og vitað er, urðu tveir af
bræðrum Þorleifs fyrir þeirri ógæfu, að
taka þátt í Kambsráninu árið 1827, og
gekk það honum mjög til hjarta, því
hann unni þeim hugástum; þó var því
viðbrugðið með hve miklu sálarjafn-
vægi og þreki hann tók þessum hörmu-
lega atburði. Þorleifur varð brátt mik-
ill héraðshöfðingi, og munu honum hafa
falin verið flest þau trúnaðarstörf, er
mestu þóttu skifta fyrir Stokkseyrar-
hrepp; hann hafði um langt skeið með
höndum hreppstjórnar- og oddvitastörf,
og stóð hagur hreppsins þá jafnan í
miklum blóma; hann var manna stór-
tækastur ef því var að skifta, og gaf
hrepp sínum jarðir og peninga til bættra
samgangna og annara umbóta.
Á bls. 49 farast höfundi þannig orð:
“Árið 1880 var Þorleifur sæmdur
Dannebrogsorðunni. Fór sú athöfn
fram í Stokkseyrarkirkju, og man eg
eftir því, eins og það hefði skeð í gær.
Þótti það óvenjuleg athöfn og harla
virðuleg.”
Um Þorleif á Stóru-Háeyri hefir
margt verið í letur fært, sem að mak-
leikum hefir vakið athygli á þessum sér-
stæða atorkumanni; en naumast munu
íslenzkri málsmenning er drjúgur
fengur í Austantórum Jóns Pálssonar;
þar er hinn mesti sægur orðatiltækja
úr sjómannamáli, og eins varðandi veð-
urfar, sem nú eru lítt viðhöfð, en verð-
skulda það fyllilega að vera vernduð frá
gleymsku, auk óteljandi svipbrigða
annars fróðleiks, sem bókin hefir til
brunns að bera.
Jón Pálsson hefir með samningu
þessarar bókar, unnið íslenzkri menn-
ingu raunverulegt gagn, sem þjóðin
vonandi að makleikum metur.
..............................
Þinglausnir
...................
Síðastliðinn þriðjudag var sam-
bandsþinginu í Ottawa slitið með venju-
legri athöfn í fundarsal efri málstof-
unnar; þetta fyrsta þing canadisku
þjóðarinnar eftir að heimsstyrjöldinni
lauk, settist á rökstóla þann 6. sept-
ember síðastliðinn, og vann af kappi
miklu fram til þess síðasta; fjöldi
merkra mála, sem líkleg eru til djúp-
stæðra framtíðaráhrifa, náði framgangi
á þingi, þó einkum og sér í lagi þau, er
að afstöðu þjóðarinnar á vettvangi
heimsmálanna lúta; má þar til telja
Bretton Woods samþyktirnar, er lúta
að alþjóðaviðskiftum og peningamálum,
grundvöllinn að sáttmála sameinuðu
þjóðanna, samþyktir varðandi alþjóða,
borgaraleg flugsambönd og vistamál
mannkynsins, ásamt yfirlýsingu, af-
greiddri á fundi Canada, Bretlands og
Bandaríkjanna, um meðferð “hins ótta-
lega leyndardóms” atómsprengjunnar;
öll eru áminst mál í eðli sínu þannig
vaxin, að þau hljóta að grípa djúpt inn
í framtíðarvelferð þjóðanna, og hafa á
það víðtæk áhrif, hvernig til tekst um
skipulagningu þess friðar, sem koma á,
og ekki má undir neinum kringumstæð-
um fara út um þúfur.
Með hliðsjón af viðhorfi heims-
mála, tvísýnt eins og það óneitanlega
er, flutti King forsætisráðherra, eina
af sínum allra veigamestu þingræðum,
þar sem hann bar fram þá uppástungu,
að skipulagt yrði alþjóðaþing heims-
friðnum til tryggingar, með því að eng-
an veginn væri víst, að sáttmáli sam-
einuðu þjóðanna, þótt hann vitanlega
teldist óhjákvæmilegt spor í rétta átt,
reyndist fullnægjandi, er til fram-
kvæmda kæmi. “Og það er heldur eng-
an veginn víst, að mannkynið lifi atóm-
öldina af,” bætti Mr. King við, “nema því
aðeins, að svo verði um hnúta búið með
alþjóða sáttmálsgérð, að þeim kyngi-
krafti, sem hér iim ræðir, verði ekki
undir neinum kringumstæðum til þess
beitt, að tortíma mannkyninu, heldur
beint í þá átt, er auki á hamingju mann-
anna og geri umhverfi þeirra vistlegra
á þessari jörð.” Foringjar allra þing-
flokkanna þökkuðu forsætisráðherra
ræðuna og vithrlega forustu hans í al-
þjóðamálum. Mr. King varð 71 árs þann
17. þ. m. og var í tilefni af því, hyltur af
öllum þingheimi.
Með hliðsjón af meðferð innan-
landsmálanna, rigndi daglega yfir ráð-
gjafana fyrirspurnum varðandi eitt og
annað í sambandi við starfrækslu hlut-
aðeigandi stjórnardeilda; var slíkt bæði
réttmætt og holt, því kjörnir fulltrúar
fólksins eiga heimting á því að skjölin
séu lögð á borðið, og engu haldið leyndu
af hálfu stjórnarvaldanna, er heill al-
mennings varðar.
íslendingur byggir fyrstu “klinikina”
í Winnipegborg
MARGIR LÆKNAR HÉÐAN VIÐ NÁM VESTANHAFS
Viðtal við Eggert Steinþórsson lækni
Eggert Steinþórsson læknir kom nýlega heim frá
Ameríku ásamt frú sinni, Gerði Jónasdóttur og syni
þeirra hjóna. Hefir Eggert stundað framhaldsnám í
Winnipeg og New York síðan í ársbyrjun 1941.
Vísir hefir haft tal af Eggert og
innt hann eftir dvöl hans og
námi vestanhafs og ennfremur
ýmsu viðvíkjandi löndum í
Kanada og Bandaríkjunum.
Við skurðlæknisnám í Winnipeg
og New York
— Eg fór héðan til framhalds-
náms til Winnipeg, segir Eggert,
í ársbyrjun 1941. Fór eg að
nokkuru leyti á vegum hins
kunna íslendings, dr. Brandson
í Winnipeg, sem margir munu
kannast við hér heima. Dvaldi
eg í Winnipeg þangað til í árs-
byrjun 1945. Fór eg þá til New
York og var þar þangað til eg
hélt hingað heim.
Hvernig var störfum yðar hátt-
að í Winnipeg?
Eg vann á Winnipeg General
Hospital, en það er stærsta
sjúkrahús borgarinnar með um
700 rúmum. Er það kensluspítali
Manitoba háskólans jafnframt
því að vera bæjarspítali.
Voruð þér við skurðlækning-
ar allan tímann?
— Já, nema hvað eg starfaði
í 4 mánuði við rannsóknaratofn-
ungu læknarnir voru allir tekn-
ir í herinn jafnskjótt og þeir út-
skrifuðust.
Hefir dr. Thorlakson nokkurn-
,tíma komið til íslands?
— Já, hann kom heim 1930
ásamt dr. Brandson og er mjög
vinveittur fslendingum, enda
var faðir hans séra Steingrímur
Thorláksson hinn kunni kirkju-
höfðingi, fæddur og uppalinn
hér heima, lærði svo guðfræði í
Noregi og giftist ágætri norskri
konu áður en hann fluttist vest-
ur. Vestan hafs gerðist hann
strax prestur íslenzku safnað-
anna og voru þau hjónin mjög
mikils virt vestan hafs. Þau áttu
6 börn, sem búsett eru í Kanada
og Bandaríkjunum og mjög vel
þekt, en dr. Thorlakson er þeirra
kunnastur og nýtur mjög mikils
álits í Kanada. Hann hlaut ment-
un sína við háskólann í Mani-
toba en dvaldi síðan alllengi í
Englandi og Frakklandi við
framhaldsnám og er nú talinn
mestur skurðlæknir í Vestur-
Kanada og kemur fólk víðsvegar
að til hans. Hann hefir síðustu
árin verið í nefnd sem stjórn
Kanada skipaði til að hafa á
hendi rannsóknir í læknavísind-
um í þágu syrjaldarinnar og enn-
fremur annari nefnd, sem stjórn-
ir Kanada og Bandaríkjanna
skipuðu sameiginlega í sama til-
gangi. Til marks um áhuga hans
á íslenzkum málum sýnir; að
hann hefir nýlega gefið mikið fé
til væntanlegs kennarastóls í ís-
lenzkum fræðum við háskólann
í Manitoba.
Hvernig kunnuð þér við yður
í Winnipeg?
— Ágætlega, þar er altaf gott
að koma fyrir íslendinga. Þar
eru svo margir Vestur-íslend-
ingar sem taka manni opnum
örmum, að það er líkast og að
vera kominn heim. Þeir segja
líka að Winnipeg sé önnur
stærsta fslendinga borg i heimi
og mun það láta nærri sanni.
Er gizkað á að nálega 6 þús. ís-
lendingar séu búsettir þar.
Þér hafið kynzt mörgum
þeirra?
— Já, fjölmörgum. Má þá
fyrstan telja dr. Brandson, sem
nú er nýlátinn. Hann og konan
hans, frú Aðalbjörg Benedikts-
dóttir frá Stóruvöllum í Bárðar-
dal tóku á móti okkur hjónúnum
þegar við komum vestur og við
dvöldum á hinu ágæta heimili
þeirra um hríð. Dr. Brandson
var að mestu hættur störfum svo
að því miður sá eg hann aðeins
gera fáa uppskurði, en enginn
vafi er á, að hann er nafntogað-
asti læknir, sem verið hefir uppi
á sinni tíð meðal íslendinga
vestan hafs og heyrði eg margar
sögur sem sanna það.
(Framh. á bls. 8)
PROVINCE O F MANITOBA
NOTICE
Concerning Election of One Representative From
Each of the Three Armed Services to the
22nd Legislative Assembly -
TO EXTRA PROVINCIAL WAR SERVICE ELECTORS
RESIDING IN ST. GEORGE ELECTORAL DIVISION:
Notice is hereby given that plases of polling for the taking of the
vote of War Service Electors have been established at the follow-
ing places on the dates and during the hours herein set out:
Returning
Date of Hours of Deputy
Polling Polling Officer
un spítalans fyrst eftir að eg
kom vestur, um haustið 1941.
Byrjaði eg að vinna með dr.
Thorlakson, en hann er einhver
þekktasti læknir Winnipegborg-
ar og vann eg með honum þar
til í árslok 1944.
Dr. Thorlakson er af íslenzk-
um ættum?
— Jú, en fæddur vestanhafs.
Hann er um fimmtugt, mjög
'“ýjörugur og duglegur maður ög
hefir nú um nokkur ár verið
prófessor við háskólann í Win-
nipeg. Meðan eg var vestur frá
bygði hann Winnipeg Clinic. Er
það allstór stofnun, sem 12—14
læknar starfa við og sú fyrsta af
því tagi í Vestur-Kanada.
Klínikin er eingöngu rann-
sóknarstofnun þar sem sjúkling-
ar eru skoðaðir og rannsakaðir.
Þeir, sem þurfa á sjúkrahúss-
vist að halda eru sendir til Win-
nipeg General Hospital. Klínikin
er opin frá kl. 9 á morgnana og
til 6 á kvöldin, svo að sjúklingar
geti komið á öllum tímum dags
til rannsóknar. Flestir læknar,
sem starfa við klínikina eru sér-
fræðingar svo í stað þess að
þurfa að senda sjúklinga til sér-
fræðinga út í bæ voru þeir þama
á staðnum. Þetta klinik-fyrir-
komulag er nú mjög algengt í
Bandaríkjunum. Þú þekktasta
þar mun vera Mayo Clinic, sem
sumir hér munu kannast við?
Unnuð þér við Winnipeg-
klínikina?
— Já, eg vann þar frá kl. 2—6
síðustu 2 árin sem eg var í Win-
nipeg.
Hvemig var starfi yðar háttað
á spítalanum?
—Eg vann þar frá kl. 8—2 að
mestu við uppskurði, ennfremur
fór eg þangað í sjúkravitjanir
eftir kl. 6 daglega. Auk þess
kynti eg mér nokkuð sjúkdóma
í nýrum og þvagfærum og fékst
eingöngu við það meðan eg
dvaldi í New York.
Hvað getið þér sagt mér meira
af starfi yðar með dr. Thorlak-
son?
— Dr. Thorlakson er það sem
kallað er almennur skurðlæknir
en sérstaklega er hann þektur
fyrir uppskurði á maga og þörm-
um. Starfsþrek hans er geysi-
mikið. Vanalega gerði hann 4
uppskurði að morgni og einstaka
sinnum alt að 10—12 og varu
margt stórar aðgerðir. Síðustu
2'/o árin vann eg með honum
sem fyrsti aðstoðarlæknir hans.
Var mjög mikið að gera, því
Electoral No. Location
Division of PoXl of Poll
St. George 1 CAMPER
St. George 2 DEERHORN
St. George 3 ERIKSDALE
St. George 4 LUNDAR
St. George 5 MULVIHILL
St. George 6 OAK POINT
St. George 7 OAKVIEW P.O.
St. George 8 ST. LAURENT
St. George 9 VOGAR
Jan. 5 12 p.m.—4 p.m. John Wilkins
Dec. 29 12 p.m.—4 p.m. John Wilkins
Dec. 31 2 pm.—8. p.m. John Wilkins
Dec. 28 4 p.m.—8 p.m. John Wilkins
Jan. 10 10 a.m.—8 p.m. John Wilkins
Dec. 28 10 a~m.—2 p.m. John Wilkins
Jan. 4 12 p.m.—4 p.m. John Wilkins
Jan. 11 10 a.m.—8 p.m. John Wilkins
Jan. 3 2 p.m.—6 p.m. John Wilkins
QUALIFICATIONS OF VOTERS
(I) All British subjects, irrespective of age, who are,
(a) serving members of the naval, military or air forces of
Canada and merchant seamen,
(b) Canadian Red Cross Society and St. John Ambulance
workers, or former workers, who have served outside of
Manitoba,
(c) civilians who are serving or who have served outside of
Manitoba on active service with the naval, military or air
forces of Canada who are, or were, subject to the law
of any such forces,
(d) honorably discharged members of the naval, military or
air forces of Canada,
(e) discharged members of the naval, military and air forces
of Canada, either of this war or the 1914-1918 war, re-
ceiving treatment in any hospital operated by the De-
partment of Veterans’ Affairs, or being treated in any
other hospital at the request of that Department; and
(II) supervisors and helpers and former supervisors and helpers
of the overseas headquarters staffs of the Canadian Legion
War Services, the National Council of the Y.M.C.A., The
Knights of Columbus Army Huts, or ýhe Salvation Army War
Services, who are twenty-one years of age and who have
served outside of Manitoba,
and who were resident in Manitoba at the time of enlistment, en-
rollment or upon assuming any of the above civilian duties and
who did not vote at civilian or atcive service polling súbdivisions
established for the Manitoba Provincial Election held on October
15th, 1945, by reason of being outside of Manitoba at the time
when they could have voted at such Election.
VOTING REQUIREMENTS
Each member of the services who applies for a ballot shall,
before he receives a ballot, take a declaration stating that he is
qualified to vote.
Dated at Winnipeg, Manitoba, December 17th, 1945.
HECTOR J. CRAIG W. B. SCARTH
War Service Electoral Officer Special Returning Officer