Lögberg - 27.12.1945, Blaðsíða 2

2
LÖGBLRG, FIMTUDAGIMN 27. DESEMBER, 1945
JAMES RUSSEL LOWELL
ALLIR ÍSLteNDlNGAR kannast við það nafn. Mig langar að-
eins til þess að minnast á hann með fáeinum orðum í sam-
bandi við þetta kvæði.
Hann var fæddur 22. febrúar 1819 þar, sem heitir Elmwood,
skamt frá Cambridge í Massachussett. Afi hans fekk því til vegar
komið að þrælahald var afnumið úr stjórnarskrá ríkisins.
Sem námsmaður við Harvard var Lowell í litlu áliti; sagði
hann sjálfur svo frá að hann hefði lesið alí, sem hönd á festi nema
það, sem skólinn ákvað að hann ætti að lesa. Kæruleysi við námið
og óhlýðni við reglur skólans þóttu ganga svo fram úr hófi, að
honum var vikið úr skóla um stundarsakir rétt fyrir skólauppsögn
1838. Síðar las hann lögfræði og útskrifaðist í henni, en stundaði
lög aðeins um skamma stund.
í janúar mánuði 1843 stofnaði hann ritið: “The Pioneer”. í
það rituðu meðal annara: Hawthorn, Poe, Whittier og Longfellow.
En það lognaðist út af um vorið í marz-mánuði.
Lowell kyntist ágætri stúlku, systur bekkjarbróður síns; hún
hét María White. í’aðir hennar aftók það með öllu að þau giftust;
kvað hann Lowell vera ónytjung, sem ekki gæti séð fyrir heimili.
Samt sem áður giftust þau 1844. Þessi kona var sjálf skáld og
beztu gáfum gædd. Er sagt að hún hafi haft þau áhrif á Lowell að
öll hans ljóð og rit hafi verið fágaðri og fegurri en áður. Sömu-
leiðis er það talið fyrir áhrif hennar hversu hlífðarlaust hann
barðist fyrir afnámi þrælahaldsins. Ljóðabók eftir hana var
prentuð 1855 (aðeins 50 eintök). ^
Þau hjón eignuðust þrjár dætur og einn son; dóu þau öll korn-
ung nema ein dóttir.
Árið 1846 birtist eftir Lowell ritverkið “Biglow Papers” í
Eoston Courier. Það verk er löngu orðið heimsfrægt. Hann var
meðritstjóri blaðsins: “Anti-Slavery Standard.”
Lowell misti konu sína 1853 og þá orti Longfellow kvæðið:
“The Two Angels.” Hann varð prófessor við Harvard eftir Long-
fellow og er skólinn upp með sér af honum eins og mörgum fleir-
um skáldum og stórmennum, þar á meðal einum íslendingi: Vil-
’njálmi Stefánssyni.
Lowell var um allangt skeið ritstjóri “Atlantic Monthly.”
Árið 1857 kvæntist hann í annað sinn stúlku, sem Frances
Dunlap hét og hafði alið upp dóttur hans. Hún var góð kona og
mikilhæf.
Lowell andaðist 12. ágúst árið 1891 eftir langvarandi veikindi;
hann var grafinn skamt frá gröf Longfellows. Þegar hann dó sendi
Tennyson lávarður samhygðarskeyti á þessa leið:
“England og Ameríka harma fráfall Lowells; þau elskuðu
hann og hann elskaði þau.”
S. J. J.
* * *
NÚVERANDI TÍMAMÓT
' K/Vr JAMES RTJSSELL LOWELL
» - (Ort í desember T845)
■ f í'.
Sérhver frelsis athöfn unnin
— öllum þó ei verði Ijóst —
glæðir heita gleðistrauma
gegnum heimsins særða brjóst,
svo að þræll í fjötra færður
finnur vöxt í eigin sál:
innra finnur himinhreina
hræring, eins og kveikt sé bál;
heyrir tungur ótal alda —
uppreist vekur þeirra mál.
Gegnum veggi hreysa og halla
heyrast drunur, falli spá,
þegar tímans bylgjur bifa
brotdæmd virkin til og frá;
þegar heimi sterkar, stórar
stefnur fæðast, kviknar bál,
horfast þjóðir hvast í augu
. hljóðar, eins og bresti mál.
Framtíðin við frelsi getur
fullkomnari’ og stærri sál.
Eins er þegar ilskan hefir
einhvern myrtan heillavörð,
þá er eins og bylgjur berist
böls og hels um alla jörð.
Kvalinn þræll í fjötra færður
finnur samhygð drotni hjá:
grátnum heitu hrygðartárin
hrynja stöðugt jörðu á
. unz það lík, sem ei var grafið,
endurrís með heiða brá.
Allra manna’ er sálin sama,
sama hvöt um alla jörð,
meðvitund hins rétta’ og ranga
ræður allri drottins hjörð.
Hvort menn vita’ eða vita ekki
vakir öllum sama þrá:
smán og sómi, sorg og gleði
sama er öllum jörðu á,
hvernig sem þeim höfin deila,
hvar sem drottinn skapar þá.
Öllum mönnum, öllum þjóðum
einhverntíma dæmist það
milli ills og góðs að greina,
ganga’ í lið á kjörnum stað.
Yfir lífsins eyðimerkur
ennþá drottinn leiðir mann:
nýrra tíma nýjum stefnum
aýja spámenn sendir hann. —
Hver sem myrkra merkið valdi,
myrkur sér sem eilífð vann.
r
Heyr mig, þjóð mín, hvoru megin
hels eða lífs er stefna þín?
veröur, þjóð mín, þér að treysta
þegar stríðsins lúður hvín?
þó að lýgi máttur magnist,
meiri’ en styrkur sannleikans:
einn í dag þó útlegð þoli,
eykst í framtíð vegur hans;
honum völd og vegsemd bjóða
verndarenglar fólks og lands.
Lítið yfir liðnar aldir,
ljósberarnir sjást þar enn,
minnið geymir ekkert annað —
aöeins þessa fáu menn.
Enginn heyrði orð í rétti,
enginn skeytti’ um grát né kvein;
valdsmenn fólkið fyrirlitu,
fyrir brauð þeim gáfu stein. —
Þá var seint að þykjast vakna
þegar stríðsins lúður hvein.
m
Drottinn stundum sýnist sofa. —
Sagan greinir stærsta morð
þegar móti myrkravaldi
máttugt glímdi lífsins orð.
Sannleik altaf gálginn geymir,
gistir lýgin valdastól. —
Lýsir þó frá þessum gálga
þjóðfrelsinu vonarsól.
Drottinn birtir bak við skuggann
börnum sínum vernd og skjól.
Enn er tæpast unt að greina
ávöxt þess, sem nú er sáð
eða hvernig veikir vöðvar
völdum geti’ og sigri náð.
Þó á sálin opið eyra;
yfir sölutorgsins gný
véfrétt heyrir eilífs eðlis,
— enginn getur varnað því—:
“Hver, sem hygst við synd að semja,
selur börnin þrældóm í.”
Þrældómur — sá þursinn verstur
þeirra allra, er myrkrið skóp,
þjóðir heyra — af þeirra völdum —
þúsund radda neyðaróp.
Þrældómur, já, þeirra verstur,
þar er sálin tinnu hörð;
hann ’hefir úthelt banablóði
bókstaflega’ um alla jörð,
fagnandi til £Xár hann gerir
frjálsa menritK þræiahjörð.
Glæphugsandi glirnum rennir
gleiður yfir höf og lönd,
ef hann kynni að fjötra fleiri
fanga í sín þrælabönd;
viðurkennir ekkert annað —
ekkert nema hnefarétt.—
Eigum við að vísa honum
veginn á þann helga blett
þar sem blessuð börnin okkar
broshýr þekkja enga stétt?
Sá sem fylgir sannleikanum
svívirtum með ekkert lið,
sá er maður hinn er heygull
hann sem aðeins kannast við
þegar engar þrautir mæta,
þegar alt á móti hlær. —
Meðan stríðið stendur yfir
standa allir heyglar fjær,
þar til Krist þeir krossfest hafa —
klökkna þá — með grímur tvær.
Fáir spámenn fyltir eldi
fæddust inn í þennan heim.
Er þeir fyrir fólkið börðust,
fólkið henti grjóti’ að þeim.
En þeir sáu samt í framtíð
sigurmerkin færast nær. —
Jafnvel meðan aðeins einum
ærlegt hjarta’ í brjósti slær,
vaka’ á himni vonarstjörnur,
valdi drottins lúta þær.
Stöðugt lýsa brennubálin. —
Blóðug sporin sé eg enn,
þar sem Kristur kross á herðum
kvalinn bar fyrir seka menn.
Þokast áfram hærra’ og hærra
— Hversu fár sem skilur það —
Nálgast sérhver nýfædd kynslóð
nýjan Höfuðskeljastað.
Þó að verki finnist fáir,
fullkomnun það stefnir að.
Mannkynið þroskast, þokast áfram:—
þar sem píslarvott í dag
sjáum standa — sést á morgun
sekur Júdas — breytt um hag. —
Langt í fjarlægð fram sést krossinn;
fljúga neistar, kulnar glóð.
Þyrping — horfin gærdags grimdin —
grætur nú og stendur hljóð.
Hrifsar ösku hver, sem getur;
helga minning sinni þjóð.
Y ngstu
lesendurnir
NÁTTTRÖLLIÐ
ári minn, Kári, og korriró.
Það var á einum stað, að sá
sem gaeta átti bæjarins á jóla-
nóttina, meðan hitt fólkið var
við aftansöng, fanst annaðhvort
dauður að morgni, eða æðis-
genginn. Þótti heimamönnum
þetta ilt, og vildu fáir verða til
að vera heima jólanóttina. Einu
sinni býðst stúlka ein til að gæta
bæjarins. Urðu hinir því fegnir,
og fóru burtu. Stúlkan sat á
palli í baðstofu, og kvað við
barn, sem hún sat undir. Um
nóttina er komið á gluggann, og
sagt:
Fögur þykir mér hönd þín,
snör mín en snarpa. og dillidó.
Þá segir hún:
Hún hefir aldrei saur sópað.
ári minn, Kári, og korriró.
Þá er sagt á glugganum:
Fagurt þykir mér auga þitt,
Snör mín en snarpa, og dillidó.
Þá segir hún:
Aldrei hefir það ilt séð,
Þá er sagt á glugganum:
Fagur þykir mér fótur þinn,
snör mín en snarpa, og dillidó.
Þá segir hún:
Aldrei hefir hann saur troðið
ári minn, Kári, og korriró.
Þá er sagt á glugganum:
Dagur er í austri,
snör mín en snarpa, og dillidó.
Þá segir hún:
Stattu og vertu að steini,
en engum þó að meini,
ári minn, Kári, og korriró.
Hvarf þá vætturin af gluggan-
um. En um morguninn, þegar
fólkið kom heim, var kominn
steinn mikill í bæjarsundið, og
stóð hann þar æ síðan. Sagði þá
stúlkan frá því sem hún hafði
heyrt (en ekkert sá hún; því
hún leit aldrei við), og hafði það
verið nátttröll, sem á gluggann
kom. .
Hetja að reynast eins er auðvelt
og að vera latur þræll
feðra sinna frægðarsagna,
flagga þeim og teljast sæll.
Sumir ljós hins liðna tíma
lofa og dýrka’ í allri mynd
þó að vita vorra daga
víti þeir og kalli synd. —
Alt hið gamla að elska’ — hið nýja
alt að hata, er fordild blind.
Vegryðjendur vorra daga
voru menn, sem áttu þot1;
stefndu fram en ekki aftur, _
um það vitna þeirra spor.
Fram og gegnum lýðsins leiðir
liggur braut hins djarfa manns.
Stefnuviss hann vörðum markar
veginn til hins nýja lands.
Hægt og seint þó verkið vinnist,
vonir fylgja sporum hans.
Tukthús, gálgar, eldur, öxi
aldrei gátu sannfært hann
um þá speki’ að greiðri götur
gætu móðgað skaparann. —
Feður okkar forðum sigldu
fleyi yfir regin sjá,
hrundu af stað með sterkum vilja
stærstu von, sem jörðin á.—
Eigum við að heita heyglar
huglausir — og svíkja þá?
Spámenn voru’ á báli brendir,
breyting öll í fæðing svæfð.
Aska þeirra nú er notuð:
nýrri ljós með henni kæfð.
Eigum við að una slíku?
eigum við að taka þátt
í þeim grimdar glæp að ræna
grafir þeirra’ um miðja nátt?
ljósi, sem þar lýsti að stela?—
lauma svörtu ofan á grátt?
Stelast svo með stolna ljósið,
stinga því í bálköstinn,
sem að blindir bræður hlóðu?
brenna nýja spámanninn?
Nei og aftur nei, við svörum;
nú skal kveða annan brag;
nýja siði, nýjar stefnur
nýir tímar heimta’ í dag.
Nú skal lífsins sálmur sunginn,
settur undir fegra lag.
Brautin liggur upp og áfram,
ef þú leitar sannleikans;
þeir, sem rétti og frelsi fylgja,
fylkjast undir merki hans.
Fylgjum dæmi feðra vorra
fortíð þeim að baki stóð.
Æstan vetrarsjóinn siglum
sannleik kennum vorri þjóð.—
Framtíð lykill enginn opnar
ataður með ryðgað blóð.
SIG. JÚL. JÓHANNESSON þýddi.