Lögberg - 17.01.1946, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. JANÚAR, 1946
5
Áli UIMAI
IVINNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
daglegt brauð
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að heiLsufar mannsins er
mikið undir því komið hverskon-
ar faeðu hann neytir og hvernig
hún er framreídd. Rannsóknir
vísindamanna hin síðustu ár hafa
leitt í ljós að vöntun á fjörefn-
um (vitamins) og málmefnum
(minerals) í fæðunni geti orsak-
allskonar líkamlega og jafn-
vel andlega kvilla. Verzlunarfé-
lög, sem framleiða matvæli hafa
fært sér þessa uppgötvun í nyt,
°g suglýsa hvert í kapp við ann-
a®, að fæðan, sem þau framleiði
se rík af vissum fjörefnum og
malmefnum. Lyfjafélögin kepp-
ast við að framleiða allskonar
vjtamin og málefna pillur. Aug-
fýsingarnar um þessi fæðuefni
eru svo miklar, háværar og öfga-
kerídar, í útvarpi, blöðum og
timaritum, að konur almennt vita
varla sitt rjúkandi ráð þessu við-
V1kjandi. Flestir þessara auglýs-
enda munu ekki bera heilbrigði
almennings fyrir brjósti, heldur
sinn eiginn fjárhagslega gróða, og
það er þessvegna varasamt að
trúa eins og nýju neti öllu, sem
þeir segja.
Öll fæðuefnin, einnig fjörefn-
ln og málmefnin, eru að finna í
algengum mat, ef hann er fram-
reiddur í réttum hlutföllum og á
réttan hátt.
Hin algengasta og ódýrasta
matartegund sem til er, er brauð-
ið, við neytum þess þrisvar sinn-
um og oftar á hverjum degi.
Brauðið, ef það er búið til úr
hveiti, sem framleitt er á réttan
kátt, er holl fæða, en þó getum
Vlð ekki lifað á einu saman
brauði. Það er ekki fullkomin
f*ða í sjálfu sér; við verðum að
^aeta það upp með öðrum fæðu-
tegundum.
En því miður er svo komið að
nú orðið er varla mögulegt að fá 1
hveiti, sem framleitt er á réttan
hátt. Þær mölunaraðferðir, sem
nu eru mest notaðar, ræna hveit-
uð fjörefnum og málmefnum.
Með auglýsingum og áróðri er
búið að telja fólki trú um að
bezta brauðið sé hið hvíta, fín-
gerða brauð og þegar fólk venur
sig á að borða aðeins svoleiðis
úrauð, vill það ekki öðruvísi
úrauð, en þau eru að mestu leyti
a&eins sterkjuefni (starch).
Ekki myndi það talið viturlegt
að fleygja rauðunni úr eggjun-
Um þegar þau eru matreidd, eða
■Uómanum ofan af mjólkinni áður
en hún er drukkin. Þannig er þó
tarið að með hveitikornið þegar
Það er malað; fæðuefnum, sem
Úkamanum eru ómissandi, er
fleygt eða notuð sem gripafóður.
Kornið er í raun og veru
frjóvgað egg. Það samanstend-
Ur at (1) litlum frjóanga (germ)
(2) kjarna — mat fyrir frjóang-
ann, sem er að mestu leyti sterkja
(starch), hýðið (bran).
Ejörefnin og málmefnin eru í
frjóanganum (wheat germ) og
hýðinu. Þegar hveitikornið er
malað með nútíma aðferðum
stóru framleiðslufélaganna eru
frjóanginn og hýðið tekin úr og
það sem eftir er, er að mestu
sterkjuefni (starch).
Ástæðan fyrir því, að hveiti-
ramleiðslu félögin gera þetta er
su, að heilhveiti, sem frjóanginn
ng hyðið hefir ekki verið tekið
f^’ð®eymist llla- Það er lifandi
sækj;.stSeStirrTr °S Sk°rdýr
við h'inSaU Vilia si5ur
hveiti
Þegar búið
þannig úr garði'að'þíTkHl^
að senda það heimsálfanna á
milli og geyma það í langan tíma.
Með þessu er verið að gæta hags-
muna framleiðandans, en ekki
hagsmuna neytandans, því ekki
er líklegt að það hveiti, sem skor-
dýr vilja ekki leggja sér til
munns, sé holt fyrir manninn.
Fjörefninu, sem þannig er
rænt úr hveitinu er aðallega
vitamin B- og B2. Þetta er al-
varlegt ástand, því útlit er fyrir
að fjöldi fólks fái ekki nægju
sína af þessum fjÖrefnum; það
kom greinilega í ljós af þeim
rannsóknum, seg gerðar voru á
mataræði canadisku þjóðarinn-
ar á stríðsárunum.
Skortur á B-fjörefni gerir vart
við sig með ýmsu móti: óeðli-
legri þreytu, lystarleysi, hægða-
tregðu, meltingartruflunum og
taugaóstyrk.
Ódýrast og eðlilegast er að fá
B-fjörefnið í heilhveiti, en mest
af því hveiti, sem selt er í verzl-
ununum sem heilhveiti, er í raun
og veru hvíthveiti, sem bætt hef-
ir verið með brani og öðrum
hveiti-efnum og virðist það ein-
kennilegt að taka fyrst hin líf-
rænu efni úr hveitinu og bæta
þéim svo í á eftir. Þessa síðustu
mánuði hefir verið hægt að fá
í óerzlunum hveiti frjóanga mjöl,
sem notað er til þess að bæta
grauta o. s. frv.
Önnur fæða, sem rík er af
vitamin B (Thiamin) er lifur,
lífvana hvít-
er að gera hveitið
svínakjöt, magurt kjöt, baunir og
ertur (peas). Fæða rík af vita-
min B2 (Riboflavin) er mjólk,
lifur, kjöt, egg og grænmeti.
VEIZTU ÞAÐ —
—að þú getur varnað því að
tóbak þorni, með því að láta dá-
lítið stykki af epli eða appelsínu
hýði í tóbaksbaukinn.
—að ef þú lætur ofurlitla sápu
línsterkju (laundry starch)
vatnið, þá festist flíkin ekki við
straujárnið og áferðin verður
falleg og glansandi.
—að ef þú berð vax neðan á
fæturna á húsgögnunum, þá
rispast ekki gólfið þegar þú fær-
ir þau til.
—að ef þú berð ofurlítið smjör
neðan á stútinn á rjómakönn-
unni, þá lekur ekki af honum
eftir að helt er úr könnunni.
—að blikk ílát og lok rygða
ekki ef þú berð á þau feiti og
hitar þau síðan vel í bökunar-
ofninum.
—að auðveldara er að þvo
klúta ef þeir eru lagðir í sterkt
saltvatn á undan þvotti.
•
Að velja sér klæðnað
Það er ekki altaf það sem fall-
egast þykir í stranganum, sem
klæðir okkur bezt, heldur hitt,
sem best á við hára og hörunds-
lit hvers fyrir sig. Ljóshærðar
bláeygar stúlkur klæðir blátt
bezt, því blár fatnaður eykur
bláma augnanna. Svart klæðir
þær einnig, því það klæðir alla,
gult er vafasamt, en getur þó
klætt. Orange og rautt dreifa
litblæ andlitsins, en grænt getur
í vissum tilfellum klætt vel.
Rauðhærðar stúlkur klæðir
bæði svart og hvítt, og allra helzt
grænir litir, sem eru í samræmi
við augnalit þeirra, en í fallegri
mótsetningu við hárið.
Dökkhærðar stúlkur geta not-
að flesta liti, þó mismunandi eft-
ir andlitsroða o. fl. Brúnt klæðir
jarphærðar stúlkur vel.
Hæsta tré í heimi er í Dear
ville í Californíu, og er rauð
viðartré. Hæð þess er 364 fet.
(Um 120 m.)
Fer rúgverðið upp í tvo
dali og þrjátíu ceuts ?
Eg bið ekki nokkurn mann að
trúa því að rúgurinn fari upp í
$2.30 mælirinn, og því síður ætl-
ast eg til að nokkur fari að hætta
fé sínu í kauphallarbrask, og
treysta því að rúgurinn nái þessu
marki, með tíð og tíma, en eg vil
geta þess að mig dreymdi s.l.
sumar einn af kunningjum mín-
um, sem segir við mig: “Nú fer
rúgurinn upp í tvo dali og þrjá-
tíu cents.” — Það leit út fyrir í
draumnum að þetta væri komið
fram, en á þessurn tíma, sem
draumamaðurinn birtist mér
var rúgverðið eitthvað fyrir
meðan dollar og fimmtíu cents,
en í draumnum virtist mér þetta
eðlilegt og datt ekki í hug að
rengja draumgjafann.
Ástæðan fyrir því, að mig
dreymir oft fyrir hækkun eða
verðfalli á kornvöru, mun ef til
vill vera sú, að seinni part vetrar
1929 þegar eg kom til Winnipeg
norðan af vatninu, þá ráðlagði
einn af kunningjum mínum mér
að kaupa kornvöru á kauphöll-
inni, — hann segir: “Kornvara
er alt af að stíga í verði, leggðu
inn svo sem hundrað dali, þú
getur margfaldað þá með tíð og
tíma.” — Já, eg geri þetta, þótt
eg vissi ekki hvað eg væri að
gera, svo líða nokkrir dagar, og
ekkert gerist sögulegt. Svo fer
mig að dreyma. Mig dreymu
meðal annars að eg þykist sja
fullan heiltunnu-poka af rúgi, og
það er öskrað í eyrað á mér á
ensku: “Rye, rye!” (rúgur, rúg-
ur!) En eg kunni þá ekki að
ráða drauminn, rúg sekkurinn
var fullur, og þetta þýddi að
kornvara gæti ekki farið hærra,
a. m. k. ekki í bili, enda leið ekki
á löngu að kornvara féll mikið
í verði um tíma og þessir hundr-
að dalir urðu kauphöllinni að
bráð, og datt mér þá í hug vísa
Galdra-J>orvaldar á Sauðanesi
(við Eyjafjörð), sem hann orti
eftir að hafa mist báta sína og
sauði í sjóinn, en kona hans grét
yfir óförunum:
Mas er að hafa mammons grát,
þótt miðlist nokkuð af auði.
alt af má fá annan bát,
og ala upp nýja sauði.”
— Það hefði verið gott fyrir
kauphallar braskarana í New
York þegar hrunið kom haustið
1929, að hugsa eitthvað líkt og
Galdra-Þorvaldur, í stað þess að
trúa á “nýja báta og nýja sauði.”
— Þegar alt var tapað, tóku
sumir þeirra sitt eigið líf, ýmist
með því að kasta sér út um kaup-
hallargluggana úr háa lofti, eða
á einhvern annan hátt.
—“Eitthvað þeim til líknar
leggst, sem ljúfur Guð vill
bjarga,” stendur í Jóhönnu-raun-
um, og ekki myndi það saka, að
hafa þennan vísupart yfir
stund neyðarinnar. —
Nú víkur sögunni aftur að
draumum mínum um kornvör-
una vdrið 1929. Það var nokkru
eftir að eg fékk “skellinn” að
mig dreymir Guðlaug heitinn
sýslumann okkar Eyfirðinga, og
sá hann greinilega og hann segir
með þrumandi rödd (eins og
honum var lagið): “Það mun
einhver iðrast eftir því í sumar,
að hafa ekki keypt október-
hveiti.” Eg sagði nokkrum kunn-
ingjum, sem stundum voru lítils
háttar í kornvöru braski frá
draumnum, en éngum þeirra datt
í hug að leggja trúnað á hann,
þar sem kornvöruverð fór þá um
þær mundir lækkandi, en svo
fóru leikar að kornvara fór í
afar hátt verð þegar leið fram á
sumarið, og október-mánaðar-
hveitið hæst af öllu. En svo er
það um haustið (1929), að mig
fer að dreyma á annan veg. Þá
er eg alt í einu kominn hátt upp
í Hámundarstaðafjallið (við
niður fjallið með ennþá meira I við það vakna eg. — Eg segi við
vatnsmagni og hraða en mér sjálfan mig: “Hvers konar hrun
þótti eðlilegt. Það var eitthvað ætli að nú sé í vændum?”
óvenjulegt á seyði á þessum Svo fór eg til vinnu minnar
fornu slóðum, þar sem eg var um morguninn og ekkert sögu-
smali sumar eftir sumar á legt gerðist þann dag, en daginn
bernskuárunum, og þegar eg eftir ( hinn 12. apríl) nokkru
vakna, dettur mér strax í hug aO eftir hádegi kemur einn af sam-
draumurinn muni vera fyrirboði verkamönnum mínum hlaupandi
verðhruns. Eg vissi að sumir til mín og segir á ensku: “Veistu
málkunningja minna höfðu keypt það, að Roosevelt forseti er dá-
hveiti á kauphöllinni, og segi inn?” “Nei,” segi eg, “en þetta
þeim frá draumnum og vara þa er líklega ráðning á draumnum,
við hættunni, sem eg þóttist viss sem mig dreymdi í fyrrinótt, og
um að væri í vændum, en þeir þóttist sjá tunglið hrapa og
báðu mig blessaðan að vera ekki sökkva í hafið, eg skoða þetta
að trúa á þetta drauma-rugl, þeir sem tákn þess að mannkynið hafi
ætluðu að græða á hveiti-hækk- misst mikinn og góðan leiðtoga,
uninni og fara svo heim til sem margur myndi óska eftir að
gamla landsins í skemtiferð á hægt væri að heimta úr helju.”
þjóðhátíðina 1930. En svo fóru _ Eg las mér til mikillar undr-
leikar eins og kunnugt er, að unar daginn eftir í blaðafréttum
bæði kornvara og kauphallar- ummæli Truman’s vara-forseta,
verðbréf hrundu niður eins og þar sem hann segir:
grjótið í smalafjallinu mínu .Þegar eg heyrði gnOétotregn
heima, og fjöldi manna var reitt- Roosevelts forseta, fanst mér að
bæði tunglið og stjörnurnar
hrapa yfir mig.” — Eg get um
hver og einn noti sína eigin dóm-
greind, — heldur er tilgangur
minn sá, að lesendur blaðsins
geti skorið úr því, hvort draum-
urinn eigi eftir að verða að veru-
leika, fyr eða síðar. — Það ligg-
ur við að eg sé kominn á þá
skoðun, að alvlzkan eða þessar
vitsmunaverur, sem opinbera
mér draumana, ætlist til að eg
færi mér þá í nyt til fjármuna-
legs hagnaðar — og það virðist
ekki óhugsandi, að þeir færi mér
einhverntíma hagnað í skaut.
12 — E. 4th,
Vancouver, B.C.,
17. des., 1945.
Stefán B. Kristjánsson.
ur inn að skyrtunni, eða allir
þeir, sem veðjuðu á skakkan
f \ f I 111 j xxx uug. -- ug gUb Ulll j
hest. Nu fer eg fljott yfir þennan draum hér vegna þess.
sögu. ]>að var fyrripart ágúst-
mánaðar 1939, að mig dreymir
kunningja, sem segir: “Nú fer
að eg áleit fyrst í stað að hann
væri fyrirboði verðhruns, en svo
áttaði eg mig fljótt á því að svo
hveitið braðum að verða kaup.” myndi ekki ver3) þyí enn fór mig
Eg var þá norður á Winnipeg- Lð dreyma á þá leið> að verðlag
vatni og var alls ekkert að hugsa á kornvöru myndi með tímanum
um verðlag á kornvöru, en vissi fara allmikið hækkandi) og eg
þo eftir því, sem blöðin fluttu setti drauminn um fall tunglsins
að verðið var lagt vegna ágætrar | - samband við hið skyndilega
uppskeru, og ekki myndi það
hafa þótt viturlegt að kaupa þá
kornvöru á þeim tíma þegar hún
var að hrúgast á markaðinn, en
svo skall stríðið á eftir rúmar
tvær vikur, þá varð eg að viður
kenna að draummaður minn
vissi hvað hann hafði verið að
fráfall forsetans, mér virtist
draumsýnin endurspeglast ein-
mitt á sömu stund, sem eg
heyrði getið um andlátsfregnina.
— Eg sendi Lögbergi snemma á
síðastliðnu sumri, smágrein þar
sem eg gat þess m. a. að eg áliti
, , . að rúgurinn myndi enn fara
segja. Þegar eg heyrði það i ut- hækkandi) (hyeitið ef bundið
varpsfrettum norður a Winni- hámarksverði) eins og kunnugt
pegvatm, að hveiti verðið gaus|er)) gn sú grein birtist aldrei {
upp dag eftir dag á kauphöllinni
í Winnipeg í rúma viku, verð-
hækkun mun hafa numið sem
næst 80%. — Nú fer eg enn fljótt
yfir sögu. — Það var seinni part
apríl mánaðar 1944, — eg var þá
að Torrace, B.C., að mig dreym
ir kunningja, sem segir mér að
nú fari rúgurinn að “brotna”, en
fékk þó um leið hugboð um að
hann myndi rétta vel við aftur,
og ekki leið heldur á löngu að
rúgurinn féll mikið í verði, en í
jún-mánuði sama ár, dreymir
mig annan kunningja, sem ráð-
leggur mér að kaupa, hann segir:
“Það getur vel verið að rúgurinn
fari upp í dollar og fimmtíu
cents,” en eg sá þá í blöðunum að
verðið var þá nálægt $1.06. Svo
líður og bíður og eg les í dag-
blöðunum að verðið er dálítið
breytilegt ýmist upp eða niður,
þangað til eftir miðjan septem-
ber að verðið fer stígandi, og
vorið eftir (1945) rætist draum
urinn, verðið var um tíma í
kringum dollar og fimmtíu cents.
DRENGILEGAR
H U G S A N I R
Forsetahjónin á Philippí-eyj-
unum voru allra manna vinsæl-
ust. Þegar að þing Philippí-eyja-
manna kom saman eftir lausn
eyjaskeggja úr höndum Japans-
manna, var eitt af fyrstu verk-
um þingsins að veita ekkju
Manuels Quezon forseta mánað-
arlaun, sem námu 1000 pesos á
mánuði. Þegar ekkjufrú Aróra
Aragon de Quezon meðtók fyrstu
ávísanina, settist hún niður og
reit eftirfarandi bréf:
“Siðferðistilfinning mín leyfir
mér ekki að veita þessari ávísan
viðtöku, á meðan að svo margar
af systrum mínum, sem ver er
ástatt fyrir en mér, efnalega, og
föðurlausum börnum þeirra er
ekki forsjá veítt.” Við ofanskráð
bætti ekkjufrúin þessu: “Eg veit
að ef eg veitti eftirlaununum
viðtöku,. þá væri eg að misbjóða
minningu mannsins míns elsku-
lega.”
blaðinu; draumurinn var á þá
leið, að mér þótti að einhverjir
væru að tala um rúginn, eg var
alt í einu staddur í stiga, eg leit
upp á við og sá að þrepin í stig-
anum voru svo mörg, að tölu
varð ekki á komið, og sú hugs-
un fór eins og örskot í gegnum
migð að leiðin væri enn upp á
við, enda reyndist þetta alveg
rétt. Eg hitti um þessar mundir
tvo kunningja hér í Vancouver,
sem færðu það í tal við mig, að
nú væri rúgverðið orðið svo hátt,
(það var þá nærri $1.50), — það
hlyti að vera gróðavegur að selja
“short,” — það myndi falla í
verði með tímanum, en eg sagði
þeim þá frá draumnum, og lét
þess getið að eg væri sterktrúað-
ur á það, að hann myndi rætast,
enda kom það á daginn, því að
nokkru fyrir miðjan nóvember
mánaðar fór rúg-mælirinn upp
í rúma tvo dali, þótt nokkuð
lægri sé nú þegar þetta er ritað.
(17. des.).
En nú er eftir að vita hvort
þetta reynist rétt, sem draum
Eyjafjörð), þá sé eg að alt er á
niðurleið, grjótið hrynur niður
úr fjallstindunum, lækirnir fossa
Það var einn góðan veðurdag
hér í Vancouver um miðjan I magur minn sagði mér, að vcrðið
febrúar 1945, að eg hitti úti á verði 2 dalir og 30 cents; það
stræti málkunningja, sem er mun m0rgum þykja ótrúlegt, en
a Englendingur, hann víkur sér að enginn getur reiknað út þessa
mér og segir: “Veistu hvað, nú svonefndu “gambling” Eg birti
er rúgurinn kominn upp í $1.30, ekki þennan draum til þess að
eg er að hugsa um að selja hafa ahrif á nokkurn þann, sem
“short,” af því að mér finst verð- kann ag vera riðinn við eitthvert
ið vera orðið nokkuð hátt,” en þá J kornvörubrask, — og býst við að
svara eg og segi: “Það vill nú
svo vel Jil að mig dreymdi rétt
nýlega kunningja, sem sagði við
mig: “That is the only way to
be short in the spring.” — Eg
sagði honum að mér þætti ein-
kennilegt að þessi draumur
skyldi hafa verið á ensku, því að
vanalegast væri talað við mig
móðurmálinu, þegar mig
dreymdi eitthvað. “Jæja,” segir
hann, “það getur vel verið að
þetta reynist rétt, — eg ætla að
bíða og sjá hvað setur.” —
Draumurinn reyndist réttur,
það var ekki fyr en seint um
vorið (1945), að dálítið verðfall
átti sér stað, um tíma.
Svo var það aðfaranótt hins
ellefta apríl, 1945, að mig
dreymdi að eg leit upp til himins
og sá tunglið, og horfði á það dá-
litla stund, en svo sé eg að það
hrapar alla leið niður í sjó, og
Drukkinn maður slangraði
heim á leið og velti því fyrir
sjer, hvernig hann gæti kom-
ist hjá því að konan hans sæi
á honum. “Jeg ætla að fara inn
í stofu og lesa bók,” ákvað
hann með sjálfum sjer.” Hver
hefir nokkurn tíma heyrt, að
drukkinn maður læsi í bók?”
Nokkru seinna heyrði kona
hans hávaða í stofunni. Hún
opnaði hurðina og leit varlega
inn.
“Hvað í ósköpunum ertu að
gera, maður?” spurði hún.
“Lesa.”
“Asninn þinn,” hrópaði hún
og skelti aftur hurðinni.” Lok-
aðu veskinu þínu og komdu í
háttinn”
*
Frú H. M. hefir sótt um skiln
að við mann sinn á þeim grund
velli, að 4. maí s.l. hafi hann sví-
virt hana með því að vera fram-
hald á bls. 9. (Úr frjettagrein í
Bandaríkjablaði.)
Minniát
BETEL
í erfðaskrám yðar
VEGNA FERSKARA BRAUÐS Á MORGUN
KAUPIÐ
Cream Scone Loaf
í DAG
iL mm
Biðjið kaupmanninn um það með nafni.
Canada Biœad Co., Ltd.
Sími 37 144 Winnipeg
FRANK HANNIBAL, forstjóri