Lögberg - 07.02.1946, Blaðsíða 1

PHONE 21374
i(,tj li*gKÍ

A Complete
Cleaning
Institution
PHONE 21374
\0ta

prV °So*M
La.iirl<leTer v A Complete
Cleaning-
Institution
59- ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN 7. FEBRÚAR, 1946
NÚMER 6
SBBi'*11""
lilllllllllll
lll.llll.lllllllllillllllillllllllllllllllllillllUllilllilil'Hllli
IIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIII!llllllllll
AFMÆLlSVlSUR INGIBJARGAR
(1. febrúar, 1946)
Um æðar mér blóðið örar streymir,
í öllu eg dásemd finn;
eg sameinast yndi allra morgna
við ylinn frá þinni kinn.
Og ægishjálm yfir aðra daga
ber afmælisdagur þinn.
Við dagsins önn og um dökkar nætur
mig dreymir um ástúð þá,
sem fléttuöu inn í ævi mína
augun þín djúp og blá,
og Jónsmessusvip skreyttu haf og hauður
um haustkvöldin bleik og grá.
Við hækkandi sól mót hlýrri degi
eg horfi yfir farinn veg. —
Þó ýmsir haldi að ástir fyrnist,
og ástin sé barnaleg,
við leiðumst ölvuð mót eilífðinni
af ástmiði, þú og eg. —
Einar P. Jónsson.
HII!III!II!IIIIIIIIIIII!III!IIII!I!I
il>lll!llllllllll!!l!l!lll!lllllllll
II I
llllllllllllilll
HÖRMULEGT SLYS
Síðastliðinn mánudag skeði
það hörmulega slys, að 10 ára
piltur, Robert Jónatanson, sonur
þeirra Mr. og'Mrs. Indriði Jóna-
tanson, 27 Kingswood Avenue í
St. Vital, lézt á St. Boniface
sjúkrahúsinu, vegna óviljaskots
úr byssu, sem skólabróðir hans
hafði með sér, er þeir voru á leið
til skóla eftir hádegisverð; þessi
ungi sveinn var sonarsonur Jóns
Jónatanssonar skálds.
Lögberg vottar sifjaliði hins
látna sveins innilega samúð í
hinum þunga harmi þess.
Breytt verður um mót, sem
smámyntin íslenzka verður
slegin í
Ákvörðun hefir verið tekin
um, að sú smámynt, sem fram-
vegis verður slegin, verði öðru
vísi en sú, sem hér hefir verið
í umferð áður — önnur mót verði
notuð hér eftir.
^iggja nú hjá fjármálaráðu-
neytinu teikningar eftir nokkra
listamenn, sem gert hafa tillög-
ur um útlit peninganna.
Fjármálaráðuneytið hefir fyr-
ir sitt leyti fallist á flestar til-
lögur eins teiknarans, en að svo
homnu máli er ekki hægt að
gefa lýsin’gu á úliti myntanna
eftir tillögum þessum, né heldur
að skýra frá nafni þess, sem gert
hefir tillögur þær, sem hér er
um að ræða. Það er ríkisstjórn-
ln, sem tekur endanlega ákvörð-
Un um það. En óhætt er að segja,
aÖ flestar tillögurnar eru mjög
góðar, þótt ekki sé þær allar
jafnar.
Matthías Þórðarson þjóðminja-
vörður og Tryggvi Magnússon
hstmálari hafa verið ráðuneyt-
inu til aðstoðar í máli þessu, en
þeir voru ráðunautar í fyrra,
þegar skjaldarmerki lýðveldis-
ins var valið.
Ekla á smámynt.
Það er kunnara en frá þurfi
segja, hver hörgull hefir ver-
iÖ á skiptimynt hér á-landi síð-
nstu árin.
Vísir hefir átt tal um þetta við
Magnús Gíslason skrifstofustjóra
1 fjármálaráðuneytinu. Sagði
hann, að orsakir væru ýmsar til
skiptimyntareklunnar. Þegar
herlið kom til landsins dreifðist
auðvitað sú smámynt, sem til var,
á fleiri hendur, og kom þá minna
í hvers hlut en áður.
Þess vegna hefði mátt gera ráð
fyrir því, að þetta lagaðist nokk-
uð, þegar herliðinu fækkaði hér
á landi, því að herstjórnin bann-
ði hermönnum að fara með ís-
lenzka peninga úr landi. En
engin breyting varð sjáanleg og
það aregur sig saman, þótt hver
hermaður hafi ekki nema einn
eyri á brott með sér í trássi við
gefnar skipanir.
Þá hafa gullsmiðir notað tals-
vert af koparpeningum í arm-
bönd og slíkt skraut, og loks
munu ýmis fyrirtæki hafa safn-
að að sér smámynt, til þess að
verða ekki uppiskroppa.
Smámynt frá Danmörku
Fyrir stríð var smámynt okk-
ar slegin í Danmörku, en svo
lokaðist sú leik. Þá var ein send-
ing tilbúin ytra og beið hún er-
lendis fram á mitt þetta ár.
Reyndu Danir að fá málminn
keyptan aftur, vegna eigin þarfa,
en notað hann til eigin þarfa, en
vegna eklunnar hér var ómögu-
legt að hliðra svo til. Smámynt
þessi var látin í umferð þegar
hún kom, en þörfin var þá svo
mikil, að enginn bati sást þrátt
fyrir það.
Frá Bretum.
Er Danmörk lokaðist var leit-
að til Breta,, en þeir áttu æ
erfiðara með að slá mynt fyrir
okkur, unz svo var komið, að
þeir kváðust aðeins geta látið
zink-peninga og munu menn
kannast við þá.
í sumar voru svo góðar vonir
um það, að hægt mundi að fá
smámynt í Bretlandi seint á
þessu ári, en nú er nýlega kom-
ið bréf þaðan, sem skýrir frá því,
að ekki sé hægt að efna það lof-
orð, en hægt verði að~slá mynt
fyrir okkur á fyrsta fjórðungi
næsta árs. En verðtilboð er ó-
komið, svo ekki er hægt að full-
yrða, hvort itilboði Breta verð-
ur tekið. Æskilegast væri að
geta greitt myntina*með pund-
um en reynist verðið mjög ó-
hagstætt, verður reynt að finna
aðrar leiðir.
—(Vísir, 29. des.).
SJÖTÍU ÁRA UNGUR
Þann 30. janúar s.L, átti fyrr-
um verzlunarstjóri, Mr. S. W.
Melsted, sjötugsafmæli; hann er
Húnvetningur að ætt, og kom
ungur til þessa lands; hann er
óvenju gáfaður og fjölhæfur
maður, er brátt ruddi sér braut
til mikils frama.
Mr. Melsted var um langt ára-
skeið forstjóri við hina miklu
húsgagnaverzlun J. A. Banfields
hér í borginni, og eignaðist þar
stóran hóp vina og viðskiftavina;
meðan á síðasta heimsstríði stóð
vann hann á einni stjórnarskrif-
stofunni í Ottawa; hann hefir
tekið mikinn þátt í íslenzkum
mannfélagsmálum, verið öflug-
ur stuðningsmaður Fyrsta lút-
erska safnaðar og átt sæti í
stjórnarnefnd Þjóðræknisfélags-
ins; hann er manna samvinnu-
þýðastur og ráðhollur að sama
skapi. Mr. Melsted er kvæntur
hinni mestu ágætiskonu, Þór-
unni, og eiga þau stóran hóp
mannvænlegra barna.
Lögberg flytur Mr. Melsted
innilegar hamingjuóskir í tilefni
af sjötugsafmælinu.
Þau Mr. og Mrs. Melsted eiga
heima að 673 Bannatyne Avenue,
og er heimili þeirra rómað fyrir
ástúð og risnu.
SNERIST HUGUR
Maður nokkur í þessari borg,
sem þóttist vera í meira lagi
saddur lífdaga, þreif brauðhníf
og risti sig á kviðinn; en jafn-
skjótt og blæða tók úr undinni,
snerist honum hugur, rauk þá tii
náði sér í nál og þráðarspotta, og
saumaði skurðinn saman; sextán,
klukkustundum seinna skýrði
hann húsbændum sínum frá því,
sem fyrir hafði komið, og þar þá
fluttur á sjúkrahús, og að því er
síðast fréttist, var alt í bezta lagi
um heilsu hans.
GÖTUBARDAGAR
I lok fyrri viku stóðu yfir al-
varlegir götubardagar í Bombay,
er urðu þess valdandi, að 18
manns biðu bana en um 500 sættu
ýmis konar áverðum; orsakir til
uppþotsins eru sagðar að vera
þær, að ýmsir borgarbúar voru
sáróánægðir með þau kjör, er
hermenn urðu að sætta sig við
af hálfu stjórnarvaldanna.
KJÖRINN AÐALRITARI
Trygve Lie, utanríkisráðherra
Norðmanna, hefir verið kjörinn
aðalritari hinna nýju samtaka
hinna sameinuðu þjóða; hann er
maður rétt um fimtugt, sonar-
sonur sagnaskáldsins merka,
Jónasar Lie; það fylgir sögu, að
Bandaríkin hefðu viljað fá aðal-
ritarann úr hópi hinna ensku-
mælandi þjóðá, en að fylgi Rússa
við hinn nýkjörna aðalritara hafi
riðið baggamuninn. Trygve Lie
er talinn vitur maður, rökviss í
ræðu og fylginn sér vel.
INNFLUTNINGUR TIL
PALESTÍNU
Brezk stjórnarvöld hafa mælt
svo fyrir, að 15 þúsund Gyðing-
ur verði heimilaður innflutning-
ur á mánuði til Palestínu fyrst
um sinn, eða þangað til að nefnd
sú, af Bandaríkjamönnum og
Bretum, sem um Palestínumálin
fjallar, hafi lokið störfum sínum.
Arabar hafa stranglega mót-
mælt þessari ráðstöfun Breta, og
hafa gert verkföll víðsvegar um
Palestínu.
MANNFAGNAÐUR
í borginni Fargo í North Dak-
ota og grend, er mikið mannval
pjóðrækinna Islendinga, er sýnt
hafa í verki kjarngóða rækt við
kynstofn sinn, og verður slíkt
sízt þakkað sem skyldi.
Nú hafa íslendingar í áminstri
óorg, ákveðið að hafa hinn ár-
lega mannfagnað sinn að Moore-
head Country Club á föstudags-
kvöldið þann 15. þ. m., er hefst
með borðhaldi kl. 6.30. Þar flytja
ræður tveir ungir íslendingar,
sem nýkomnir eru vestur eftir
tveggja ára dvöl á íslandi, Mr.
A. G. Arvold og víðfrægasti ís-
lendingurinn, sem nú er uppi,
Vilhjálmur landkönnuður og rit-
löfundur Stefánsson; auk þess
verður margt annað til skemt-
ana, svo sem kórsöngur, ein-
söngvar og dans. Þess er vænst,
að þetta' verði fjölsóttasta ís-
lendingamótið, sem fram að
þessu hefir haldið verið á þess-
um slóðum.
LONDON FUNDURINN
Nokkur togstreita á sér stað
á fundi sameinuðu þjóðanna í
London milli Breta annarsvegar
og Rússa hinsvegar, vegna hins
brezka setuliðs, sem Bretar enn
hafa á Grikklandi; telja málsvar-
ar Rússar það hina mestu óhæfu
og þránd í götu friðsamlegra
samskipta þjóða á milli, að Bret-
inn sé að burðast með setulið á
áminstum stað, þar sem slíks sé
engin þörf, frá hernaðarlegu
sjónarmiðLMr. Bevin, utanríkis-
ráðherra Breta, brást hinn versti
við, og bar Rússum á brýn læ-
vísi í alþjóðamálum; sagði hann
að brezka setuliðið væri á Grikk-
landi vegna tilmæla af hálfu
grísku stjórnarinnar, sem væri
ekki búin að hreinsa landið af
áhrifum Nazista.
FUNDI FRESTAÐ
Ottawafundinum, sem setið
hefir á rökstólum undanfarandi,
með það fyrir augum, að sam-
ræma skattamál þjóðarinnar,
hefir verið frestað til hins 25.
apríl næstkomandi.
Sambandsstjórn vill fá full ráð
yfir einkatekjufjár skatti og
erfðafjárskatti en býðst til að
bæta þetta upp við fylkin með
16 dollara framlagi á mann; flest
fylkin eru sögð að vera þessu
hlynt, nema þá helzt Ontario og
British Columbia.
King forsætisráðherra hefir
látið í ljósi ánægju sína yfir
störfum fundarins og væntir
þess, að áður en lýkur, muni
hinum tilætlaða árangri verða
náð.
Sparisjóðsfé hefir fimm-
faldast s.l. 5 ár
1 fyrra voru sparisjóðir alls
57 til á öllu landinu. Árið 1939
voru þeir 53.
Innstæðufé sparisjóðanna hefir
aukist um 29 %í bankainnstæður
þeirra ekki nema um 10%, en
aftur á móti hefir verðbréfaeign-
in hækkað um 45%.
Að viðbættum sparisjóðsinn-
stæðum í bönkum (bæði í spari-
sjóðsbókum og viðtökuskírtein-
um) var sparisjóðsfé 1944 alls á
landinu rúml. 438 milj. kr. Hefir
það aukist um rúml. 96 milj. kr.
frá næsta ári áður, en um nærri
370 miljónir króna frá 1930.
Sparisjóðsfé í bönkunum hef-
i aukist svipað og í sparisjóun-
um s.l. ár, eða um 28%.
—(Vísir 27. des.).
Hafnarmannvirki
á Akureyri
Á Akureyri er nú verið að
byrja á allmiklum hafnarmann-
virkjum og mun verða unnið við
þau í allan vetur af kappi.
Bæjarstjórnin hélt fund ný-
lega, þar sem samþykt var að
fela hafnarnefndinni að láta nú
þegar hefja vinnu við þau hafn-
armannvirki, sem ákveðið hefir
verið að gera á Oddeyrartanga
og láta 60—70 menn vinna við
þau óslitið í allan vetur.
Með því að vinna þetta í vet-
ur er gert ráð fyrir, að byrjun-
arvinnu verði komið svo langt,
þegar vorar, að þá megi hefja
undirbúning að byggingu drátt-
arbrauta, sem mjög eru nauð-
synlegar á Akureyri.
Eins og skýrt var frá í Vísi á
sínum tíma var stofnað félag
járniðnaðarmanna á Akureyri í
haust. Hefir félagið ritað bæj-
arstjórn Akureyrar og lagt til
að komið verði upp tveimur
dráttarbrautum, og verði önnur
fyrir skip alt að 200 smálestir,
en hin fyrir stærri skip eða alt
að 800 smál. skip.
—(Vísir, 29. des.).
Móðirin dó—barnið fæddist
13 mínútum síðar
Fyrir nokkuru fæddist í
Bandaríkjunum barn eftir að
móðirin var látin.
Móðirin, sem átti heima í
borginni Rockford í Illinois-ríki,
veiktist af lömunarveiki og
þyngdi henni .iafnt og þétt, unz
hún andaðist, en 13 mínútum
eftir að læknar töldu að hún
hefði skilið við, fæddist barnið,
meybarn, sem var rétt innan við
10 merkur. Læknar vona, að
barnið verði ónæmt fyrir löm-
unarveiki vegna veikinda móður-
innar.
STÓRTJÓN Á SKAGASTRÖND
Stórskaðar urðu á Skagaströnd
í ofviðrinu, sem geysaði aðfara-
nótt 18. þ. m. Sex bátar sukku
þar á höfninni.
Hefir aðeins tekist að ná ein-
um þeirra upp. Bátar þessir
voru uppskipunarbátar, trillu-
bátar og mótorbátar.
Ennfremur urðu töluverðar
skemdir á húsum. Eitt íbúðar-
hús skemmdist svo að það er
ekki íbúðarfært. Auk þess
skemmdist hafnarhúsið töluvert.
Þá fauk matarskáli verkamanna.
—(Vísir 29. des.).
VILJA NÝTT STRÍÐ
Það markverðasta, sem menn
verða varir við á Þýzkalandi um
þessar mundir og kalla mætti
sameiginlega ósk þjóðarinnar, er
ekki að hún skapi sér nýjan til-
verugrundvöll á reglum lýðræð-
isins og því fernskonar frelsi,
sem Roosevelt forseti lagði svo
mikla áherzlu á, heldur að vold-
ugt hernaðarveldi rísi aftur á
Þýzkalandi, er hefji nýtt, heilagt
stríð fyrir yfirráðum Þjóðverja
yfir heiminum.
VEÐURSTÖÐVAR
Um þær mundir, er síðasta
stríð braust út, höfðu her og floti
Bandaríkjanna yfir einungis 43
veðurstöðvum að ráða, og voru
starfsmenn þeirra 300 að tölu. En
er stríðinu lauk, var tala stöðv-
anna komin upp í 857 og starfs-
menn þeirra voru 17,800. Út-
búnaður stöðvanna kostaði sam-
tals 40 miljónir dollara.
Nú er verið að leggja niður
megnið af þessum veðurstöðv-
um.
Þráinn:
HAUST
Með þorrin brjóst og bleikar kinnar
er brúður vors og yls,
minnist unaðs æsku sinnar,
yndis lækjaspils,
þegar ástin örlög tvinnar.
Þú sazt við gróðurguðsins fætur
og glöð í faðmi’ hans svafst,
sólmerlaðar sumarnætur
sæl þig honum gafst.
Hvíslaði blær við bjarkarætur.
Þið klifuð léttstíg laut og bjalla,
lokkuð dularhljóm ,
á efstu Súlur Unaðsfjalla
á æskunnar töfraskóm.
Geislaði vor um veröld alla.
En tíminn leið. — Um sumarsóllönd
seildist skuggans hönd,
gróðurlitum, skiptu skjóllönd,
skrugga reið um lönd.
Rufust tryggðir, rökkur fól lönd.
Og nú er löngu úti yndi,
ást og gleðimál.
Þyrlast bliknuð blöð í vindi,
bregður sorta í ál.
Kembir él af Kaldbakstindi.
En þér hafa gefizt bölvabætur,
þótt bugist þrek um sinn:
Með yngisstaf þér umbreytt lætur
að ári skaparinn.
Ó, jarðnesk ást, ó, júnínætur!
Eimreiðin
lllll!!lllllll!IIIIIIIIIIIIIIIIWIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!lllllllllllllllllllllllllllllllllll!l!lllllllllllllllll!!llllllll!!ll!lllllllllllllllll!!!lllll!ll!lllllll!llllllll!!ll!llll!l!lllllll!llllll!lllllll!lllllllllll!IIIIIIIIIIIIUI!llllllllll!lllllllllilllllt
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiriiiiii'iiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiuuiiiiiiiiiiiiiimiiiiMi