Lögberg - 07.02.1946, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. FEBRÚAR, 1946
-----------2.ogberg--------------------«
Grefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manirtoba
Utanáskrift ritstjórans: É
EDITOR LÖGBERG j
695 Sargrent Ave„ Winnipeg, Man. ,
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram '
The "Lögberg” is printed and published by j
The Columbia FTess, Limited, 695 Sargent *
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada. |
PHONE 21 804 j
Enn er langt til nætur
Lesbók Morgunblaðsins í Reykja-
vík frá 9. desember s.l., birtir greinar-
korn eftir Sigurð Bjarnason alþingis-
mann, er nefnist ‘‘íslenzkukenslan í
Oxford.” Segir greinin frá enskum
manni, G. Turville-Petre, sem nú er
kennari í íslenzkum fræðum við hinn
víðfræga Oxford-háskóla; maður þessi
kom fyrst til íslands 1928 og hafði þá
numið talsvert í íslenku af sjálfum sér;
hann hafði auðsjáanlega tekið miklu
ástfóstri við íslenzka tungu og íslenzka
bókmenning; hann bjó yfir ríkri þrá til
þess að læra til hlítar mál þeirra Snorra
og Njáls á Bergþórshvoli, og hann
stundaði um hríð nám hjá Þorbergi rit-
höfundi Þórðarsyni; þá hverfur hann
heim til ættjarðar sinnar og lýkur B.A.
prófi í ensku; árið 1936 kemur Mr.
Turville-Petre á ný til íslands og gerist
þá sendikennari í ensku og enskri bók-
vísi við háskólann í Reykjavík; en nú
er hann, eins og sagt var áður frá, aðal-
kennari í íslenzku við þá yfirgripsmiklu
menntastofnun, er íslenzkir fræðimenn
og skáld fyr á tíð, kölluðu háskólann í
Öxnafurðu.
Sigurður alþingismaður kom til
Oxford í sumar, sem leið, og hitti þar að
máli þenna aðdáanda íslenzkrar tungu
og íslenzkrar bókmenningar; og með
það fyrir augum, hver hjartastyrking
oss Íslendingum vestan hafs hlýtur að
vera í því, sem aðrir menn, en vér sjálf-
ir, hafa bezt um tungu vora og önnur
menningarleg verðmæti að segja, skal
hér tekinn upp dálítill kafli úr áminstri
grein Sigurðar alþingismanns, varðandi
viðtal hans við Mr. Turville-Petre:
‘‘Eg spurði hann hversu marga
nemendur hann hefði þar nú í íslenzku.
Hann hefði átta nemendur, sagði hann.
Þar af voru 7 stúlkur. Nú, hefir kvenfólk
meiri áhuga fyrir íslenzkunni en karl-
menn. Nei, því var ekki þannig varið.
Karlmennirnir eru flestir í stríðinu og
hafa ekki tíma til þess að stunda nor-
rænunám á meðan. Hann kvað áhuga
fyrir íslenzkum fræðum í verulegum
vexti. Nú er það einnig þannig, að hver
sá, sem lærir ensku með málfræðinám
sérstaklega í huga, verður að leggja
allmikla stund á íslenzku. Það er bók-
staflega óumflýjanleg nauðsyn. Fjöldi
fólks verður að kynna sér íslenzku af
þessum sökum. Aðallega eru lesnar
forníslenzkrar bókmenntir. Mér kem-
ur til hugar í þessu sambandi kunningi
minn, sem eg kyntist í Cambridge, pró-
fessor Williams. Hann bað mig einu
sinni að lofa sér að sjá blað eða bók á
nútíma íslenzku. Hann langaði til að
vita hvort hann skildi nútímamál ís-
lendinga. íslendingasögurnar hafði
hann allar lesið á íslenzku og skilið sér
til gagns. Og svo sýndi eg honum ís-
lenzkt blað. Mikið varð gamli prófess-
orinn glaður þegar hann sá blaðið. Nei,
sjáið þið bara, þetta er svo að segja al-
gjörlega sama málið, sagði hann, þegar
hann hafði lesið nokkrar línur. Hann
skildi þetta nærri alt. Þetta var dá-
samlegt, fanst honum. Og mér fanst
engin ástæða til þess að fara að minn-
ast á Wimmers stafsetninguna og ann-
að því um líkt, sem undanfarið hefir
borið töluvert á góma hér heima í sam-
bandi við stafsetningu fornbókmennta
okkar.
Turville-Petre sagði • mér að nú
væri verið að auka íslenzkukensluna
við Oxford háskóla að mun. Gerði hann
ráð fyrir að nemendum sínum mundi
fjölga verulega, er stríðinu væri lokið
og jafnvægi komið á.”
Að því er Sigurði alþingismanni
segist frá, talar Mr. Turville-Petre ís-
lenzku svo rétt og vel, að erlends hreims
verður naumast vart í tali hans.
Ætti ekki fordæmi þessa ágæta,
enska manns, að verða oss Vestur-ís-
lendingum nokkur hvtjt til þess að fylkja
liði um vora fögru og máttugu tungu í
þessari miklu álfu, og vinna sem kapp-
samlegast að viðhaldi hennar og út-
breiðslu? Myndi slíkt eigi sæma oss
betur sem sonum og dætrum hins nor-
ræna kynstofns, en sætta oss við lítinn
og óverulegan hlut?
“Sekur er sá einn, sem tapar.”
Þannig komst Einar skáld Bene-
diktsson að orði í einu hinna ódauðlegu
ljóða sinna. Vér höfum enga réttmæta
ástæðu fyrir því að tapa varðandi við-
hald tungu vorrar í Vesturvegi, en ef vér
töpum, gerumst vér sek um vanrækslu-
synd, sem bitnað getur á þjóðstofni vor-
um fram í aldir.
Fræðimenn annara þjóða leggja á
sig mikið erfiði til þess að nema tungu
vora, vegna þess menningargildis, sem
hún býr yfir, og enskir fræðimenn eink-
um og sér í lagi vegna þess mikilvæga
tillags, sem íslenzkukunnátta veitir við
vísindalegt málfræðinám í ensku, eins
og Mr. Turville-Petre leiðir svo ljós rök
að, og margir aðrir annara þjóða menn,
er við lík efni fást. Það, sem öðrum
þjóðum er holt í þessu efni, getur naum-
ast orðið sjálfum oss til óhollustu, eða
niðjum vorum, nema síður sé.
Nú fer þjóðræknisþingið í hönd.
Eigum vér að sækja það og sitja með
málaðar rúnir vonleysisins um brá og
enni, eða koma þangað sem norrænar
%bardagahetjur, er stefna á brattans
fjöll með óbifandi sigurvissu í huga?
Nú skyldi herör upp skorin varð-
andi þjóðernisbaráttu vora; vér þörfn-
umst sívakandi útbreiðslustarfsemi, er
nái inn á hvert einasta og eitt íslenzkt
heimili vestan hafs; vér þörfnumst
fleiri.og fjölsóttari Laugardagsskóla og
víðtækrar farkenslu, en síðast og ekki
sízt, ber oss að tryggja íslenzkunni
varanlegt og glæsilegt sæti við æðstu
menntastofnun þessa fylkis, Manitoba
háskólann. »
Alþjóðlegt
mannúðarmál
Þegar á þolrif reynir, styrjaldir
fara blóðugum brandi um byggðir
manna, og hvers konár hörmungar
sigla í kjölfar þeirra, verður mönnum
það ljósara en áður, hve óumræðilega
göfugt hlutverk þær kærleiks- og mann-
úðarstofnanir inna af hendi, sem fórna
öllum sínum kröftum til þess að draga
úr sársauka mannlegra þjáninga og
hella viðsmjöri í sárin; ein slíkra stofn-
ana er Rauði Krossinn, sem nú nær til
allra þjóða heims og er enn á öru þró-
unarskeiði.
í byrjun næsta mánaðar er ráðgert,
að hafinn verði almenn fjársöfnun til
eflingar Rauðakrossfélaginu í þessu
landi; fjárhæðin, sem safna skal, hefir
enn eigi verið fastákveðin þótt líkur séu
til að hún nemi $2,000,000 í stað 10
miljóna, er söfnuðust síðasta árið, sem
heimsstyrjöldin stóð yfir; naumast þarf
að efa að áminst fjárhæð safnist greið-
lega, því mikið verk er framundan, sem
þolir litla eða enga bið; enn er í mörg
horn að líta, margar þúsundir manna,
barna og kvenna, er þurfa skjótrar
hjálpar við.
Enn sem fyr hefir Rauði Krossinn
canadiski það veglega starf með hönd-
um, að vinna að líknar- og mannúðar-
málum á afskektum stöðum þar, sem
erfitt er um samgöngur, og enn beitir
þessi stofnun sér fyrir því, að koma upp
húsakosti fyrir krypplinga og annast
um sjúkraflutninga og heilsusamlegt
fæði fyrir olnbogabörn mannfélagsins,
ásamt því að hafa ávalt sjúkrabifreið-
ina til taks, er óvænt slys bera að hönd-
um, án þess að spurt sé um orsakir;
enda fer kærleikurinn ekki í manngrein-
arálit; hann er hafinn yfir flokka, stéttir
og ríg.
Þótt vopn hafi nú að vísu verið að
miklu lögð niður, hefir Rauði Krossinn
canadiski enn í mörg horn að líta bæði
heima og erlendis; hann hefir enn mik-
ið verk til að vinna á Bretlandi, megin-
landi Norðurálfunnar og í Kína, auk
hinnar margháttuðu líknarstarfsemi
heima fyrir; heilbrigðir og sjálfbyrgir
þjóðfélagsþegnar þessa fagra lands,
geta talið það til forréttinda að eiga
þess kost, að styðja með nokkurum f jár-
framlögum jafn göfuga mannúðarstofn-
un og Rauði Krossinn í eðli sínu er.
Sumarbúðir vestur-
íslenzkrar æsku
Bandalag lúterskra kvenna í
kirkjufélagi voru er nú stórkost-
lega að færast í aukana með þetta
mál. Mjóg hóglátlega fór þetta
á stað fyrir nokkrum árum, með
sumarnámsskeiði fyrir ungt fólk,
í leigðum húsakynnum, sem til-
heyrðu “Canadian Sunday School
Mission,” á vesturströnd Winni-
peg-vatns, skamt fyrir norðan
Gimli. Tilraunin hepnaðist á-
gætlega, en svo komu erfiðleikar,
sem orsökuðu starfshlé. Málið
var samt ekki dautt. Þetta var
aðeins bráðabirgðar hindrun. Nú
er land fengið, byggingar fyrir
þetta starf ákveðnar, og nokkuð
fé í sjóði til þess að koma þessu
í framkvæmd. Að vísu er ekki
nægilegt fé fyrir hendijþeð van-
tar meira að segja mikið til þess,
að veruleg byrjun geti orðið
næsta sumar. En þetta er alt á
hinu ákiósanlegasta framfara-
skeiði. Landið er 12 ekrur á
stærð og liggur að Winnipeg-
vatni, fyrir sunnan Gimli. Járn-
brautarstöð er þar skamt frá sem
heitir Husavick, ágætur þjóð-
vegur liggur fram hjá landspild-
unni. Þar er tækifæri fyrir raf-
magnsljós í þeim húsum, sem
reist verða. Óblandin ánægja
með staðinn ríkir hjá öllum hlut-
aðeigendum. Sérfræðingur hefir
verið fenginn til að skipuleggja
húsakynni, afnot og fegurð
landspildunnar,- Ef stjórnarnefnd
Bandalagsins berst í hendur
nægilegt fé, verður þarna hafið
starf og verða þarna reista byg-
gingar á næsta vori. Þetta er
megin-mál mitt. Ef þú, lesari
góður, ert mér samþykkur, vi
eg biðja þig að leggja þessu mál-
efni það lið sem þér bezt er unt.
Eins og eg sagði: Þetta er
mergurinn málsins; en það sem
hér fer á eftir er fremur til
gamans en gagns.
Töluverðir erfiðleikar hafa
verið með nafn þessarar stofnun-
ar. 1 fyrstu var talað um náms-
skeið. Sumir nefndu hana skóla,
og það varð til að fæla ungling-
ana frá. Þeir voru búnir að vera
10 mánuða á skóla; það var þeim
nóg; þeir höfðu ekki lyst á meira
af því tægi í bráðina. Svo fór
enska orðið “camp” að vera oft-
ast um hönd haft í því sam-
bandi. Það komst inn í íslenzkar
skýrslur og var talað um “camp”-
mál. Það var herfilegur tals-
máti. Þá komu íslenzku-snilling-
arnir með “sumarbúðir”, og hafa
líklega verið að hugsa um
Snorrabúð og aðrar búðir á Þing-
völlum til forna. Eg var svo
djarfur í ritgjörð, fyrir löngu
síðan, að stinga upp á því, að
þessa stofnun mætti nefna al-
þing vestur-íslenzkrar æsku. Með
því átti eg við það að, eins og
ungt fólk kom á Þingvöll forðum
daga, hlýddi á mikilsvarðandi
mál og hrífandi sögur og einnig
sýndi knáleik og snild í ýmsum
íþróttum, á sama hátt gætu vest-
ur-íslenzkir unglingar komið
saman til andlegrar hrifningar
og heilsulegs unaðar. Þetta er nú
draumur; en draumur, samt, sem
ekki var að öllu leyti óhugsan-
legur til uppfyllingar. í öllum
þessháttar stofnunum, og það er
til afar mikill fjöldi þeirra á
þessu meginlandi, er ætíð tvenns-
konar tilgangur: heilbrigð skemt-
.un úti undir beru lofti og nyt-
söm andleg fræðsla. En orðið
“sumarbúðir,” eitt út af fyrir
sig, þótt fagurt sé, er litlaust, því
sumarbúðir geta haft mjög marg-
víslegan tilgang.
Orðið “camp” er ef til vill kom-
ið af latneska orðinu “campus”,
sem merkir herbúðir og jafnvel
orusta eða orustuvöllur; en þetta
orð er einnig til í öðrum Norður-
álfu tungumálum og hefir ekki
ósvipaða merkingu. í “Century
Dictionary” er sagt að íslenzka
orðið “kapp” sé af þeim uppruna.
Það er nú stundum af oss notað
sem furðu saklaust orð, en hefir
samt oft nokkurn styrjaldarbrag:
Hann deildi kappi við Þorgrím
goða.” Jæja, eg vildi að alt
Kirkjufélagsfólk vort og margir
fleiri fengju að eignast saklaust,
óeigingjarnt, fagurt kapp til að
bera þetta málefni fram til sig-
urs: “Sumarbúðir vestur-ís-
lenzkrar æsku.” Ekki vil eg halda
því fram, að með því hafi eg
fundið bezta nafnið handa þess-
ari stofnun; en eg verð að láta
það duga fyrst um sinn, eða
þangað til við fáum eitthvað
betra. Einhver velviljaður mál-
snillingur ætti að finna gott heiti.
Svo ætla eg að minnast, með
fám orðum, á atriði, sem einu
sinni orsakaði ofurlítinn skoðana-
mun hvort um þessa stofnun ætti
að vera samvinna við önnur fé-
lög, lútersk í ungmennamálum.
Meðan fjárhagurinn var afar
þröngur og meðan tilgangurinn
sýndist ekki vera annar en að-
eins svo sem tveggja vikna náms-
skeið á sumri, var nokkur á-
stæða fyrir þessháttar samvinnu,
en sennilega hefði íslenzkt þjóð-
erni ekki haft þar mikið tæki-
fséri. Nú er mikil breyting kom-
in á útlitið. Bandalag lúterskra
kvenna hefir stórkostlega fært út
kvíarnar í þessu máli. Tilgang-
urinn nú er ekki aðeins hálfs-
mánaðar námsskeið á sumri,
heldur einnig, í viðbót:
dvöl fyrir mæður með lítil
börn;
sunnudagaskólakennara mót;
sumardvöl fyrir börn;
prestamót;
opnar búðir fyrir hvern sem
vildi njóta hressingar og
hvíldar;
mót fyrir meðlimi Bandalags-
ins.
Sennilega verður þessu ekki
öllu komið í framkvæmd í upp-
hafi, og líklega verður þessu að
einhverju leyti breytt, eftir því
sem ástæður koma í ljós, en þetta
er báeði yfirgripsmikið og í alla
staði ágætt markmið til að keppa
að. Með þessu geta íslendingar
ráðið öllum framkvæmdum
málsins og haft mikil not af tíma
sumarsins. Með miklum fögnuði
og óskiftum kröftum geta nú fé-
lagskonurnar lagt málefninu sitt
bezta, og unnið af kappi að þess-
ari tilhögun, sem þær allar eru
ánægðar með.
Fyrir mér er það ennfremur
mikið gleðiefni, að lútersku
kirkjufélögin, sem upphaflega
buðu samvinnuna, hafa nú einn-
ig eignast sínar eigin sumarbúð-
ir fyrir sín ungmenni, út við
Brereton-vatn. Þar höfðu þeir
ungmennamót síðastliðið sumar,
og gekk alt ágætlega. Þetta eru
trúbræður vorir og hafa í þessu
ungmennamáli að miklu leyti
sama tilgang og vér. Guð blessi
þá og þeirra starf engu síður en
oss. Þetta hefir alt leiðst út
mjög farsællega og hvor hópur-
inn er óefað bezt kominn eins
og nú er ráðstafað.
Af heilum hug vildi eg, að þess-
ari sumarbúðastofnun auðnaðist
að hafa einhver íslenzk þjóð-
ræðnisáhrif. Með góðum vilja
og vakandi áhuga sjá leiðtogarn-
ir einhver ráð til þess; en ekkert
má skyggja á þann sannleika, að
Jesús Kristur er stærri en nokk-
urt þjóðerni. Að andi hans fái
að hreinsa, göfga, ummynda sál-
arlíf vorrar ungu kynslóðar er
æðsta takmark þessarar stofnun-
ar eins og kristinnar kirkju gjör-
vallrar. Ennfremur er það heilög
skylda vor, ekki einungis að
kenna sanna ræktarsemi gagn-
vart landi feðra vorra, heldur
einnig elsku til landanna, sem
eldri og yngri kynslóðin eiga
sameiginlega hér.
Nokkrir hafa ritað um sumar-
búðir, en mest og bezt hefir það
verið gjört af núverandi forseta
Bandalags lúterskra kvenna,
Mrs. Ingibjörgu Ólafsson í Sel-
cirk. Eg vil biðja yður að sam-
jýðast þessum orðum hennar:
“Við skulum taka höndum sam-
an #til að gjöra sumarbúðir veg-
legar og fagrar.” Látið þann
draum rætast á næsta sumri. Að
síðustu, leggið yður á hjarta
>essi orð hennar: “Við treystum
á gjafmildi og höfðingsskap
þeirra íslendinga, sem elska lút-
erska kristni og elska æskuna.”
Að bregðast þessu trausti getur
ekki komið til mála. Almáttug-
ur Guð farsæli og blessi sumar-
búðir vestur-íslenzkrar æsku.
Rúnóljur Marteinsson.
—(Sameiningin).
GJAFIR í NÁMSSJÓÐ
MISS AGNES SIGURDSON
Þj óðræknisfélagsdeildin “ísa-
fold” í Riverton annaðist eftir-
farandi söfnun:
Mrs. Anna Arnason, safnandi:
Mr. og Mrs. Oscar Magnusson,
$2.00; Mrs. ISoffía Johannson,
-5.00; Mrs. Oddur Ólafson, -1.00;
Mrs. Joey Johannson, $1.00; Mrs.
V. Coghill, $3.00; Mrs. Kristín
Pálsson, $1.00; Mr. og Mrs. W. T.
Hjörleifson, $1.00; Mr. og Mrs.
H. A. Arnason, $1.00.
Safnað af Mrs. F. V. Benedict-
son með aðstoð skólabarna í
Riverton:
Mr. og Mrs. Halldór Björnson,
$5.00; Mr. og Mrs. A. Sigvalda-
son, $1.00; Mr. og Mrs. S. R.
Sigurdson, $10.00; Mrs. E. S.
Love, $1.00; Mrs. A. Smilsky,
$1.00; Mrs. A. Laxdal, 50c; Mrs.
T. Kozub, 50c; Mrs. W. Triska,
50c; Mrs. R. Willis, $1.00; Mr.
Herbert Austman, $1.00; Mr. og
Mrs. Dori Eastman, $1.00; Mr. og
Mrs. S. Zabogruski, $1.00; Mr. og
Mrs. E. Johannson, 50c; Mr.
Grímur Stadfeld, $1.00; Mr. og
Mrs. K. Thorarinson, $1.00; Mrs.
Steve Olafson, 50c; Miss Lois
Sigurdson, $1.00; Miss Gladys
Sigurdson, $1.00; Mrs. Valgerður
Sigurdson, $2.00; Mr. og Mrs.
S. V. Sigurdson, $10.00; Mr.
Stefan Sigurdson, $1.00; Mr.
Victor Sigurdson, $1.00; Mr. og
Mrs. S. E. Sigurdson, $5.00; Mrs.
Florence Hokanson, $1.00; Mrs.
Lavisa Iverah, $1.00; Mrs. S. H.
Briem, $3.00; Mrs. Emily Rom-
aniuk, $1.00; Miss Solla Eastman,
$1.00; Mrs. Friðgeir Sigurdson,
$1.00; Mrs. Helen Zagozewski,
$1.00; Mr. Maass, $1.00; Mrs. L.
Gillis, 50c; Mrs. K. Thorwaldson,
$1.00; Mrs. H. Thorwardson, 50c;
Mr. og Mrs. S. W. Sigurgeirson,
$1.00; Mrs. Arni Gíslason, 50c;
Mrs. H. Thorarinson, 50c; Mrs. J.
Hirst, 50c; Mrs. S. Thorarinson,
50c; Mrs. Th. Thorarinson, 50c;
Ónefndur, 50c; Mrs. S. Helga-
son, 50c; Mrs. S. Hördal, 50c; Mrs.
Daisy Jonasson, $1.00; Mrs. H.
Densley, 50c; Mrs. Mona Möller,
50c; Mrs. Ásta Gíslason, 50c;
Ónefndur, 50c; Mrs. Helen
Spring, 50c; Misses Irene og
Violet Thorwaldson, $1.50; Mr.
og Mrs. F. V. Benedictson, $5.00;
Mrs. G. J. Bjarnason, $1.00; Mr.
-og Mrs. F. P. Sigurdson (Geysir)
$5.00; Mr. og Mrs. Cecil Dahl-
man, $1.00; Mr. Bjorn Dahlman,
$2.00; Mrs. Clara Mayo, $1.00;
Miss Florence Rockett, $1.00;
Miss Marianne Renaud, $1.00;
Mr. og Mrs. Percy Wood, $2.00;
Miss Sylvia Brynjlofson, $2.00;
Mr. og Mrs. Friðrik Kristjanson,
Winnipeg, $5.00.
Alls .........$ 110.50
Áður kvittað fyrir 1,218.00
Með þakklæti,
f. h. nefndarinnar,
G. L. Jóhannson, féh.
Fyrri herbergisfélaginn: Hvað
á það að þýða að ganga í nýju
regnkápunni minni?
Síðari félaginn: Þu villt þó
varla að nýju fötin okkar blotni?
+
Samkvæmt því, sem Encyclo-
paedia Britannica segir, voru að-
eins 16 þýzkir stríðsglæpamenn
dregnir fyrir rétt eftir fyrri
heimsstyrj öldina.
+
Kennarinn: Hvað er merki-
legt við Babels-turninn?
Nemandinn: Var það ekki þar,
sem Salómon geymdi hinar 500
konur sínar?
+
R 90 sekúnda fresti kemur
járnbrautarlest til Chicago eða
fer þaðan.