Lögberg - 12.09.1946, Qupperneq 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. SEPTEMBER, 1946
7
Áætlun um endurbyggingu Warsaw,
höfuðborgar Póllands
Ejtir sérjrœðilegan jréttaritara
Manchester Guardian
•
Fyrir stríðið, eða 1939, voru
1,300,000 íbúar í borginni War-
saw. Nú eru þar um 500,000 í-
búar. Meir en 80% af öllum
byggingum í borginni voru í
rústum þegar Þjóðverjar fóru
þaðan í janúar mánuði 1945. Nú
er búið ag gera áætlun um end-
urbyggingu og fyrirkomulag
nýrrar Warsaw borgar, sem er
áætlað að kosti 160,000,000 doll-
ara. Þúsund sértfræðingar, þar á
rneðal tvö hundruð Pólskir bygg-
ingameistarar og verkfræðingar,
hafa unnið að undirbúningi þessa
mikla verks, og yfir 200,000,000
dollarar 'hafa verið settir til síðu,
til að mæta kostnaðinum fyrstu
þrjú árin. Það getur tekið fleiri
kynslóðir til að ljúka við þessa
endurbyggingu, eftir áætlun sem
búið er að gera.
Áætlunin, eins og Mr. Roman
Piotrowski, varaforseti Warsaw
og yfirbyggingameistari, útskýr-
ir það, er ekki uppdráttur af
neinni draumóraborg, heldur atf
borg sem er ætlast til að mæta
hagsmunalegum, félagslegum og
menningarlegum kröfum nútím-
a höfuðborgar, nútíma lands og
þjóðar. Borginni á að vera skift
í þrjá aðal hluti, sem allir eru í
eðlilegu sambandi hver við ann-
an, en afmarkaðir með grænum
grasbeltum og skemtigörðum,
auðveldum samgöngum og flutn-
ingum. Áin Vistula, sem rennur
í gegnum borgina, á að verða
ems mikið til prýðis eins og nyt-
semdar. Það verður ekki leyft
að hafa neinn reykháf í borginni;
öll verkstæði eiga að brúka raf-
orku fyrir hreifiafl. Stáliðnaður,
sem þarf að brúka kol til orku-
framleiðslu verður hafður í norð-
austur útjaðri borgarinnar, svo
hinir tíðu vestanvindar sem þar
blása, feyki reyknum burt frá
borginni.
Miðbik borgarinnar verður
einungis fyrir verzlun og við-
skifti. Þar verða bankar og búð-
ir, smáar og stórar, hvort heldur
einstaklings, samvinnufélaga eða
ríkiseign. Á því sviði borgarinn-
ar er gert ráð fyrir háum bygg-
ingum. í suðurhluta borgarinn-
ar verða skrifstofur ríkisins og
borgarinnar, og lengra til suðurs
sérstakur háskólabær, með allri
nútíðar menningu og fegurð.
Vestan til við borgina, verður
hinn umfangsminni iðnaður, svo
sem klæða og skógerðar verk-
smiðjur, o. þvl., en til norðurs,
og þar á meðal hið gamla ghetto,
sem nú er í rústum, þar verða
heimila og bústaða svæði borg-
arinnar, með ekki meir en fjögra
hæða háum byggingum. Það
meinar ekki að íbúðarhús verði
ekki á öðrum stöðum í Warsaw;
en ætlunin er, að hafa heimili
embættis og verkamanna, eins
langt og hægt er frá verksmiðj-
um og skrifstofum. Iðnaðarskól-
ar verða ekki í háskóla bænum,
heldur nær verksmiðjunum.
Sérstakt svæði, sem nú er kall-
að Stalins Avenue, og hið fagra
svæði meðfram Lazienki og
jurtagörðunum verður aðseturs
pláss allra útlendra sendiherra
og sendisveita. Brezka sendi-
herrasveitin hetfur þegar sezt að
í húsi sem gert var við í því
augnamiði. Það er fyrsta sendi-
herra sveitin í Warsaw, eftir Sov-
íet sendiherra sveitina, sem hef-
ur sína eigin byggingu.
Allar aðrar íbúðar byggingar
verða bygðar til að mæta þörf-
um og þægindum, jafnt verka-
manna og embættismanna, með
tveggja, þriggja, eða fjögra her-
bergja íbúðum. Lítil familíu hús
í enskum stíl er einnig gert ráð
fyrir í áætluninni. en aðeins í
ytri hverfum borgarinnar. Þau
verða bygð síðar. Skólarnir
verða miðdepill, sem íbúðar-
byggingarnar verða bygðar í
kringum. Fyrst er tekið til
greina öryggi og þægindi barn-
anna.
Áætlunin gerir ráð fyrir að í
borginni verði ekki meir en 1,-
200,000 íbúar. Umferða þrengsli
er komið í veg fyrir með því
að koma á einleiðis fyrirkomu-
lagi, ásamt notkun á neðanjarðar
keyrsluvegum og járnbrautum.
Pólskir verkfræðingar fóru, sér-
staklega til Englands og Banda
ríkjanna, til að kynna sér nýj-
asta umferðar öryggi og fyrir-
komulag. Það er gert ráð fyrir
opnum svæðum, frá einum enda
til anars, í gegnum borgina.
Þar eð allar húseignir í War-
saw, fyrir stríðið, voru einstakra
manna eignir, og þar eð nú eru
ekki nema fáir slíkra húseigenda
sem hatfa komizt lífs af, og enþá
færri sem eru þess megnugir að
geta bygt aftur, þar sem landið
er nú gert að eign borgarinnar.
Þó er fyrri landeigendum, ef 'þeir
hafa efni til þess, og það kemur
ekki í bága við skipulagningu
borgarinnar né þarfir ríkisins,
leyft að byggja á leigumála fyr-
irkomulagi. Landleigu réttindin
eru veitt til 30 og allt að 80 ára,
eftir þann tíma tfellur eignin til
þess bæjar eða héraðs, sem hún
er í.
Þar eru og enn byggingar sem
eru einstakra manna eign, en
hafa verið og eru endurbygðar,
á kostnað borgarinnar eða ríkis-
ins, sem verður endurskilað til
hinna upphaflegu eigenda eftir
30 ár.
Pólverjar vonast til að fá sjálf-
boða hjálp til að koma áfram
bygginga áætlun sinni, eins og
þeir hafa fengið til að hreinsa
rústirnar og strætin. Sérstakt
félag er myndað um allt landið,
til að hvetja þjóðina til að hjálpa
til við endurbyggingu Warsaw.
Borgir eins og, Lodz, og aðrar,
sem lítið sem ekkert hatfa verið
skemdar, lofa allar hjálp til end-
urbyggingar höfuðborgarinnar.
Verksmiðju og iðnaðarmenn hafa
lofað hjálp. í næstum öllum
verksmiðjum hafa verkamenn
lofast til að vinna, einn eða fleiri
daga, án endurgjalds, en kaup
þeirra gengur í endurbyggingar-
sjóð Warsaw.
Ýms héruð hafa lofast til að
byggja sérstakar viðbætur við
byggingar, eða jafnvel, opinber-
ar byggingar að öllu leyti, sem
bera þeirra nafn.
Pólverjar utanlands eru einn-
ig beðnir um að leggja til sinn
skerf. En ofná allt þetta hefur
generalissimo Stalin lofast til að
bera hélminginn af kostnaðin-
um við endurbyggingu War-
saw.
Það er von á Rússneskum
byggingameisturum og verk-
fræðingum til Warsaw, til að
vinna með Pólskum bygginga-
meisturum að koma þessari á-
ætlun um endurbyggingu pólsku
höfuðborgarinnar sem fyrst í
framkvæmd.
Þýtt úr Winnipeg Free Press
hejur
G. E. E.
Hugsað fram!
Látitu hreinsa öll fötin, sem
þú þarft að láta heins í
haust — NÚNA . . .
Ágætisverk
Hagnýttu þér tækifærið til
sparnaðar með því að vitja
fata þinna í búðina sem
næst þér er.
Búðir okkar eru nú opnar
frá kl. 8 f. h. til kl. 7 e. h.
Perth’s
888 SARGENT AVE.
INGVAR GISLASON
lngvar Gíslason
5. maí 1877 — 26. júlí 1946
Þriðjudagiim, 30 júlí, fór fram
kveðjuathöfn frá heimili Ingvars
sál. Gíslasonar, í Reykjavíkur-
bygðinni, við Manitoba-vatn, er
vinir og ættingjar komu saman í
þriðja sinn. á því heimili, á tíu
mánaða tímabili í sama skyni.—
S. 1. haust í byrjun október mán-
aðar, fylgdu ástvinir þaðan ungri
konu, (dóttur Ingvars, Sigrúnu)
sem heim hafði verið flutt til átt-
haga sinna, frá Chicago, þar sem
hún hafði dáið af völdum ill-
mennis og glæpamanns. Aftur
var komið saman á heimilinu 3.
júlí í sumar, er móðirin, Þóra
Guðmundsdóttir var lögð til
hvíldar. Hún dó í vetur sem leið,
í febrúar mánuði, en vegna
ófærðar þar nyrðra þá um há-
vetur var kveðjuathöfn haldin í
Winnipeg í Sambandskirkjunni,
og líkið geymt þar til í sumar.
Og nú, í þriðja sinn, á þessum
fáu mánuðum, komu vinir og
ættingjar aftur saman, til að
kveðja, er þeir fylgdu húsföð-
urnum til hans síðasta hvíldar-
staðar.
Ingvar sál., sem átt hafði heima
í Reykjavík, Man., í þrjátíu ár,
var sonur þeirra hjóna Gísla
bónda þorgilssonar á Sveina-
vatni í Grímsnesi og Ingunnar
konu hans, Guðmundsdóttur
bónda á Stærribæ í Grímsnesi.
Hann var fæddur 5. maí 1877, og
ólst upp í foreldrahúsum, en vann
við búskap og almenn störf
heima fyrir og víðar. Árið 1899
kvæntist hann Þóru Guðmunds-
dóttur, ættaðri frá Skógatjörn á
Álftanesi í Gullbringusýslu. —
Hún var dóttir Guðmundar Run-
ólfssonar bónda og Oddnýjar
konu hans, Steingrímsdóttur,
bónda á Hlíð á Álftanesi.
Þau hjónin, Ingvar og Þóra,
byrjuðu búskap á Skógartjörn og
bjuggu þar tólf ár, og fluttu síð-
an vestur um haf árið 1912, með
elztu bömin sín og settust að við
vesturhluta Manitoba-vatns, eft-
ir stutta viðstöðu í Winnipeg. —
Ingvar stundaði smíðar um tíma
í Winnipeg og ýms önnur störf,
en nam land í Reykjavíkur-bygð-
inni árið 1915, og bjó þar svo öll
búskaparárin. Hann var hjá
syni sínum í Steep Rock er hann
varð fyrir hinu óvænta veikinda
kasti er réði hann af dögum, sem
var hjartabilun.
Börn eignuðust Ingvar og Þóra
tíu, sem lifa öll nema dóttirin
Sigrún, sem áður er getið. Börn-
in sem lifa, eru:
Ingvar — skólakennari í Cal-
gary, Alta.
Oddgeir — í Vancouver, B.C.
Óskar — í Reykjavík, Man.
Thórarinn — í Carman, Man.
Oddný — (Mrs. Bingamon) í
Chicago, 111.
Una — (Mrs. Licalzi) í Chi-
cago.
Regína — (Mrs. H. Gillis), Bay
End, Man.
Ingunn — (Mrs. J. Gillis),
Reykjavík, Man.
Þar að auki eru sjö barnabörn
sem lifa afa sinn.
Ingvar sál. var dugnaðarmaður
og bjó góðu búi. Hann var söng-
hneigður og elskaði fegurð í söng
og kveðskap. Hann var frjáls og
óháður í skoðun, og á margan
hátt bar vott um að hann var
sprottinn af höfðingja kyni.
Vinir hans sakna hans allir,
enda var fjölmenni við kveðju-
Sigurjón Sigurðsson
Lingholt
Hann var fæddur á Islandi árið
1860; kom til Kanada 1902, á-
samt konu sinni, Önnu Sigríði.
Þau settust fyrst að í Argyle-
bygð, en fluttust þaðan til Bel-
mont, Man., og svo til Langruth,
Man., þar sem þau bjuggu í mörg
ár, eða þar til Sigurjón misti
sjónina, en þá fluttu þau til
Gimli, Man., þar sem þau hjón
bæði urðu vistmenn árið 1928.
Sigurjón misti konu sína 30.
janúar, 1945, á Betel. En hann
lézt þar sjálfur 13 maí s. 1.
Þeim hjónum Sigurjóni og
önnu varð tíu barna auðið. Sex
þeirra voru á lífi þegar móðir
þeirra lezt, en þau eru: Rann-
veig, gift C. Peterson, Winnipeg;
Anna Margrét (Mrs. S. ísfeld),
Winnipeg; Matthildur gift J.
Andrews, búsettum í Toronto,
og Friðný Thórhildur (Mrs. R.
Beech), Pilot Mound, Man.
Gunnlaugur býr á Gimli, og Óli
Sigurður í Winnipeg. Einnig
lifa þau hjón 20 barnabörn og
8 barna-barnabörn.
Sigurjón var merkur maður,
vandaður til orða og verka og
vildi ekki vamm sitt vita í neinu.
* ♦ *
Hlutaðeigendur færa umsjón-
arfólki Betels og vistfólkinu öllu
þakkir fyrir hlýhug og velvild
sýnda Sigurjóni Sigurðssyni, og
alla umhyggju á meðan að hann
dvaldi á Betel. og virðingu sýnda
minningu hans, látins.
“Drottningunni” hlekkist
á í útsiglingu
HUG-H VÖT
Þegar harðstjórans vald
fær á heiminum hald
svo að hugsun er bundin og mál,
svo að forféðra trú
verði fyrirmynd sú
sem að friðstillir öreigans sál;
Þá er lífskrónan bleik,
þá er vonin svo veik,
þá er verundin trúlaus og myrk.
Þá er lífsástin deydd,
og öll manndómsþrá meidd,
þá er mannsins að biðja um styrk.
Þá er beðið sér griðs,
þá er leitað sér liðs
hjá þeim ljósheim er ímyndin fann.
Er um svar verður fátt,
iþó að hrópað sé hátt,
vaknar hyr, sem að áður ei brann.
Þá er frelsisins þrá
eins og eldgígur sá
sem að ólgar og bráðlega gýs.
Þá fær vákandi sál
bæði vogun og mál,
svo að vitið úr körinni rís.
Svo er viðjunum þeytt,
frelsis brandinum beitt,
unz að birtir í frelsingjans rarm.
Þá er myrkradal kífs
breytt í ljósvengi lífs,
þá á lífið sér upprisinn mann.
En sú öld verður skömm,
því að íhaldsins vömm
— þessi eilífu myrkranna völd —
faleður bálköstu há,
herðir eldunum á,
þar til Eden er brunnin og köld.
-f -f
Eftir harðstjórans stríð
kemur tápleysis tíð,
þá er talað um sigur og frægð.
Þá á fólskunnar fund
gengur lyddunnar lund,
þá er lögbundin hjartnanna slægð.
Þá er vonlaust um vægð,
þá er réttsýnin rægð,
þá er rógberans valdahönd sterk.
Þá er afturhalds leið
orðin blómskrýdd og breið,
þá mun bundið um sannleikans kverk.
Þá eru sigursins laun
sérhver réttlætis raun,
þá er rökkur í mannanna sál.
Þegar hefndanna heift
svo í fajörtun er greyft,
að hver hugsun er: blóð, gull og stál.
Unz að frelsisins Sól,
sem að fortíðin ól,
hefir fjallstinda mannlífsins kyst,
verður bimdið vort mál,
verður svartnætti’ í sál,
og til sorgar öll vonin um Krist.
Því skal heyja vort stríð,
sem að heimtar vor tíð,
vekja hugmóð í frelsisins trú.
Þó að blæði vort blóð,
aukum afl vort og móð,
sækjum ájram — og tírninn er nú !
S. B. Benedictsson.
I gærkveldi vildi það óhapp
til, er “Dronning Alexandrine”
var að fara aftur á bak út úr
höfninni, að skipið lenti á hafnar-
garðinum, er liggur út frá Örf-
irisey og stóð þar fast. Fljótlega
tókst samt að losa það ,með því
að vírar voru festir við “Löngu-
línu” og það síðan dregið út með
spili skipsins. “Magni’’ var svo
fenginn til þess að draga “Drottn-
inguna” upp að hafnargarðinum,
og var hún komin þangað um 11
leytið í gærkveldi.
Ekki var vitað í gær, hve mikl-
ar skemdir urðu, en einhverjar
munu þær hafa orðið á stýris-
útbúnaði. Mun kafari athuga
þær nánar í dag.
íslenzkur hafnsögumaður var
um borð í skipinu. er áreksturinn
varð. Fanþegar með því voru
rúmlega 100.
Morgunbl. 22. ágúst.
FRÉTTIR
(Frh. aj bls. 1)
það bændurnir sem hafa ákveðið
að gjöra verkfall. Ekki allir
bændur í Kanada, heldur bænd-
ur sem tilheyra Alberta Farm-
ers’ Association — 20,000 að tölu.
Verkfallið er hafið út af kröfu
sem bændurnir í ofannefndu fél-
agi hafa gjört til landstjórnar-
innar um jöfnun á verði á vörum
bænda, og vörum þeim sem
bandur verða að kaupa.
Síðasta orð þessara bænda er,
að landstjórnin setji nefnd til að
rannsaka verðmuninn og gjöra
tillögur um jöfnun hans. Ef Kan-
adastjórn setur ekki þessa nefnd,
og það undireins, þá haldi bænd-
ur öllum vörum sínum, flytji
þær ekki til markaðar né selji,
að undantekinni mjólk og nauð-
sýnlegustu framleiðslu vörum
sínum til sjúkrafaúsa.
Auk þessara 20,000 bænda í Al-
berta, sem verkfall hafa ákveð-
athöfnina sem fór fram á heim-
ili hans. Hann hvílir nú meðal
vina í grafreit Reykjavíkurbygð-
ar, þar sem kona hans og dóttir
hvíla einnig. Bænir allra vina
hans, fylgja honum, er þeir
kveðja hann og þakka vel unnið
starf, — vel og dyggilega leyst
af hendi.
P. M. P.
•f -f -f ♦ ♦ ♦ ♦
ið að gjöra, eru 83,000 bænda í
Saskatchewan sem tilheyra þessu
sama félagi og búast Alberta-
bændurnir við að þeir muni
fylgja sér að málum, en fyrir því
er engin vissa.
Bændur í Manitoba eru verk-
falli mótfallnir.
Adélard Godbout, fyrverandi
forsætisráðherra í Quebec og
leiðtogi frjálslynda flokksins þar
í fylkinu, er spakur meinleysis
maður, sem aldrei ámælir öðr-
um mönnum, svo að menn viti,
og menn héldu að mundi draga
sig í hlé og hætta öllu stjórn-
mála braski, eftir ósigur hans í
kosningunum 1944, er ekki alveg
á, að láta sig í þögn og gleymsku
falla. Á fjölmennum fundi sem
nýlega var haldinn í Montereal
fórust honum þannig orð: “Mér
hefir ekki komið til hugar að
flýja af hólmi. En hið gagnstæða
er sannlekurinn, að eg er hér
kominn til að hefja sókn — sókn
•f -f ♦ -f -f -f -f
til sigurs.” Svo réðst hann á nú-
verandi forsætisráðherra Du-
plessis fyrir að hafna boði Dom-
inionstjórnarinnar í sambandi
við fjárhag fylkjanna í Kanada,
og sagði að hann með þeirri
framkomu hefði rænt Quebec
fylki $55,000,000 tekjuauka ár-
lega í árin fimm næstu.
Svo gerði þessi hægláti maður
nokkuð sem fáum Quebec-búum
hefði dottið í faug að gjöra: Hann
haslaði þeirri víðtæku kenning
Frakka völl, að enskumælandi
parti Kanadisku þjóðárinnar
væri ekki að treysta, og að Frakk-
ar yrðu sífelt að vera á verði, svo
að enskumælandi menn træðu
ekki á rétti þeirra. “Quebec-búar
eru ekki siðleysingjar sem loka
þarf innan landamæra fylkisins.
Þeir verða að rísa upp, eða út
yfir hinn þrönga þjóðernis sjón-
deildarhring sinn að hrópa “Que-
bec fyrst,” en læra að verða fyrst
Kanadamenn.