Lögberg - 16.01.1947, Side 1

PHONE 21 374

rA Ú&'
. r.leO'nerS
iieA
•iisaSs
,,.dercrs
Loi* S Complele
Cleaning
Instilulion
PH'ONE 21 374

l \Á*»
vie'
A Complete
Cleaning
Inslitution
60. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN 16. JANÚAR, 1947
NÚMER 3
EKKI MYRKUR í MÁLI
Mr. Walter A. Tucker, foringi
Liberal flokksins í Saskatvhewan
flutti síðastliðið mánudagskvöld
i æðu á ársþingi Liberal-Progres-
sive samtakanna í Manitoba, þar
sem nann veittist þunglega að
C.C.F. stjórninni í Saskatdhewan
fyl'ki fyrir áróður hennar gegn
einkarékstri og einstaklings-
framtaki. “Ef einhvern kynni að
fýsa að kynnast vel smurðri, póli-
tískri maskínu,” sagði Mr.
Tucker,” þarf hann ekki lengra
að leita en til Saskatchewan.”
Mr. Tucker staðhæfði, að fram-
leiðsla málms, timburs, kola, hrá-
olíu og fiskjar, hefði þorrið stór-
vægilega í Saskatchewan síðan
C.C.F. flokkurinn hetfði komist
þar til valda.
♦ ♦ ♦
LÆTUR AF SÝSLAN
Á mánudagskvöldið var, gerði
Garnet Coulter borgarstjóri i
Winnipeg það lýðum ljóst í ráð-
húsi borgarinnar, að lögreglu-
stjónnn, George Smith, hefði
beiðst lausnar frá sýslan sinni, og
legði niður starf sitt í lok febrú-
armánaðar næstkomandi; fór Mr.
Coulter lofsamlegum orðum um
embættisfærslu Mr. Smiths, sem
reynst hefði um alt hin ábyggi-
legasta; mun það mála sannast,
að Mr. Smith sé einn sá hæfasti
°§ röggsamasti lögreglustjóri,
sem Winnipegborg hefir nökkru
sinni notið. Aðstoðarlögreglu-
stjórinn, Mr. Charles Maclver,
mun gegna embætti Mr. Smiths
fyrst um sinn, og verður senni-
lega skipaður eftirmaður hans.
♦ ♦ ♦
SKIPT UM RÁÐHERRA
Þau tíðindi hafa nýlega gerst,
að utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, James Byrnes, hefir látið
a embætti, en við af honum tek-
lð ^eorge P. Marshall, sá, er
§egnt hefir um hríð sendiherra-
embætti fyrir hönd Bandaríkja-
stjornar í Kína; þessi ráðherra-
f* hafa maalst misjafnilega
yrir erlendis, þó einkum í Frakk-
landi og Rússlandi; óttast valda-
menn þessara tveggja ríkja eink-
Um Það, að val MarshalLs sendi-
herra í hina nýju ábyrgðarstöðu,
goti snúist upp í sigur fyrir í-
haldsöflin í Bandaríkjunum.
Mr. Byrnes gat sér yfir höfuð
sð tala góðan orðstír sem utan-
ríkisráðherra, þótt oft ætti hann
við ranmian reip að draga; hann
er roálafylgjumaður mikill, sem
ekki rennur auðveldlega af
hólmi.
Mr. Marshall var yfirmaður
herforingjaráðs Bandaríkjanna
meðan á stríðinu stóð, og reynd-
ist Þar réttur maður á réttum
stað; en nú á hann eftir að sýna
sig á vettvangi utanríkismálanna
°g þeirra friðarmála umleitana,
sem enn standa yfir.
♦ ♦ ♦
MÓTMÆLIR VERÐ-
HÆKKUN
Bæjarstjórnin í Winnipeg hef-
ir mótmælt því í einu hljóði, að
stnásöluverð mjólkur í Winni-
Peg, verði hækkað frá því, sem
nú gengst við, eða 14 cents á
pottinn.
AÐALFUNDUR “FRÓNS”
Síðastliðið mánudagskvöld var
haldinn í Goodtemplarahúsinu
aðalfundur þjóðræknisdeildar-
innar Frón, og stýrði honum frá-
farandi forseti, hr. Guðmknn
Levi; ikosnir voru í framkvæmd-
arnefnd deildarinnar fyrir næsta
starfsár, eftirgreindir menn:
Forseti—prófessor Tryggvi J.
Oleson.
Vara-forseti—Steindór S. Jak-
obsson.
Skrifari — Heimir Thorgríms-
son.
Vara-skrifari — Davíð Björns-
son.
Fóhirðir—Jochum Asgeirsson.
Vara-fóh.—Pétur Pétursson.
Fjármálaritari — Gunnar Er-
lendsson.
V ar a-f jármálar itar i—Benedikt
Ólafsson.
Því var lýst yfir á fundinum
og fagnað mjög, að ræðumaður á
næsta Frónsmóti, yrði sjóliðsfor.
Valdimar K. Björnson frá Minne-
apolis, afburða málsnjall mað-
■ur, er um síðastliðin fjögur ár
dvaldi á Islandi.
♦ ♦ ♦
\
ÞUNGLEGAR HORFUR
• Um þessar mundir stendur yfir
í London bílstjóraverkfall, sem
þegar hefir váldið miklum vand-
ræðum og getur haft enn víð-
tækari afleiðingar, ef samkomu-
lag næst ekki hið bráðasta; þeir,
sem að verkfallinu standa, eitt-
hvað um tuttugu þúsundir vöru-
bílastjóra, er það hlutverk höfðu
með höndum að flytja matvörur
frá heildsöluhúsum og markaðs-
miðstöðvum til matvörukaup-
manna, höfðu krafist nokkurrar
kauphækkunar, er vinnuveitend-
ur þeirra kváðust eigi geta fall-
ist á; en með það fyrir augum,
að matvöruflutningar stöðvuð-
,ust eigi að öllu, tók stjórnin það
til bragðs, að láta hermenn ann-
ast um flutninga; þessi ráðstöf-
un mæltist brátt illa fyrir, og
lokuðu ýmsir kaupmanna þegar
búðum sínum; ríkir nú hið mesta
öngþveiti í borginni.
Athugunarvert er það, að á
Bretlandi situr við völd verka-
mannastjórn, og að það eru henn-
ar eigin flokksmenn, sem til á-
minsts verkfalls hafa stofnað;
samúðarverkföll til stuðnings við
áminsta bílstjóra, eru nú í al-
glevmingi víðsvegar um landið.
♦ ♦ ♦
LÆTUR AF SÝSLAN
Mr. D. C. Coleman, forseti
Canadian Pacific járnbrautarfé-
lagsins, lætur af þeim starfa sak-
ir eigin beiðni, þann 1. febrúar
næstkomandi; eftirmaður hans
Verður núverandi vara-forseti fé-
lagsins, Mr. W. M. Neil. Mr.
Coleman skipar franwegis sæti
í framkvæmdarráði áminsts
j árnbrautarf élags.
♦ ♦ ♦
INNFLUTNINGUR
SMJÖRS
Svo hefir skipast til að inn-
flutningur mjörs til Canada frá
New Zealands, hef jist þá og þeg-
ar; er þessi ráðstöfun gerð að til-
stuðlan sambandsstjórnar með
það fyrir augum, að eigi þurfi að
minlka smjörskamt hér í landi á
hinu nýbyrjaða ári frá því, sem
nú gengst við.
Vonandi er, að í þetta sinn
verði ekki þeytt upp sáma mold-
viðrinu vegna smjörs frá New
Zealand, og Mr. Bennett gerði,
sællar minningar, árið 1930.
ORÐSENDING
til kaupenda Lögbergs
og Heimskringlu
Útgáfa íslenzku vikublaðanna
vestan hafs, hefir jafnan verið
ýmis konar vanda bundin, og þá
ekki hvað sízt með hliðsjón af
fjáimálunum; þau hafa tiðum
reynst erfið viðureignar og marg-
ir, er að útgáfu blaðanna hafa
staðið, orðið mikið á sig að leggja;
þó- hefir engum blandast hugur
um það. hve mikilvægt menning-
arlegt erindi blöðin hafi átt, og
eigi enn, varðandi þjóðræknismál
vor og aðra menningarlega starf-
seimi; þau hafa verið og eru, hin
lífræna taug, er knýtt hefir sam-
an dreifðar bygðir vorar og ein-
staklinga, og þau vilja vinna að
því af alúð í lengstu lög, að inna
slíka starfsemi af hendi, að ó-
gleymdu kynningarsambandinu
við stofriþjóð vora á Islandi, sem
þau vilja að styrikist því meir,
sem árin líða.
Þeim, sem blöðin k*aupa, og
njóta þeirra til aflesturs, er það
ef til vill ekki nægilega ljóst, hve
kostnaðurinn við útgáfu blaðanna
eykst jafnt og þétt; nægir í því
efni að vitna til þess, að frá því
um byrjun síðasta stríðs, hefir sá
pappír, sem blöðin eru prentuð á,
hækkað um helming, en vinnu-
laun hækkað um 25 af hundraði;
þar að auk hafa partar, sem
kaupa verður til aðgerða og end-
urnýjunar vélum, farið síhækk-
andi; þó helzt verð blaðanna ó-
breytt og vafalaust heldur áfram
að gera það.
Margt smátt gerir eitt stórt,
segir hið fornkveðna.
Sú venja hefir fram að þessu
viðgengisjt, að íslenzk mannfé-
lagssamtök fengi auglýsingar
fyrir lægra verð en aðrir auglýs-
endur, eða fyrir 50 cents á þuml-
unginn, í stað 70 centa, sem aðrir
greiða; nú hefir útgefendum
blaðanna komið saman um það,
að eitt skuli yfir alla ganga varð-
andi verð auglýsinga, að allir
auglýsendur greiði fyrir auglýs-
ingar sínar 70 cent á þumlung-
inn; þá hefir það einnig orðið að
samkomulagi, að frá birtingu
þessarar auglýsingar, skuli dán-
arminningar, sem fara yfir 4 ein-
dálka þumlunga, greiðast með
20 centum á þumlunginn, auk
gerðar myndamóts, þar sem slíks
er krafist; með þessari ákvörðun
skapast blöðunum vitanlega eng-
inn stóreflis tekjustofn, iþó nokk-
uð geti um munað á betri veg,
þar sem tíðum er um langar dán-
arminningar að ræða; með þessu
næst jöfnuður, sem átt hefði að
hafa náðst fyrir löngu, og þarf
eigi að efa, að þeir, sem við blöð-
in þurfa að skifta í áminstu efni,
telji þessa ráðstöfun sanngjarna.
Án ‘íslenzku vikublaðanna,
yrðu mannfélagsamtök vor Vest-
ur-íslendinga eins og gróðurlaus
eyðimörk.
Winnipeg, 14. janúar 1947.
Virðingarfýlzt,
THE COLUMBIA PRESS, LTD.
THE VIKING PRESS, LTD.
♦ ♦ ♦
HÁMARKSVERÐ
AFNUMIÐ
Verðlagsráðið í Ottawa hefir
nú afnumið hámarksverð á all-
mörgum framieiðsilutegundum,
þar á meðal húsgögnum, viðtækj-
um og ýmis konar rafáhöldum;
svo og á nokkrum ávaxtategund-
um, svo sem appelsínum; enn
sem fcomið er, hefir smásöluverð
áminstra framleiðslutegunda
ekki hækkað til muna, þótt al-
ment sé óttast um, að svo geti
orðið áður en langt um líður.
ÚR BRÉFI AÐ VESTAN
1. janúar, 1947.
Kæri ritstjóri:
Með línum þessum sendi eg á-
skriftargjald mitt til Lögbergs
fyrir árið 1947. Eg þafcka þér
blaðið á liðnu ári; það hefir fært
mér fróðleik og yl frá íslenzk-
um huga og hjörtum; lífgeisli
fyrir sál mína, sem sit hér í miðj-
um Klettafjöllum, gamall “fjall-
hrapi”, lífseigur eins og hann var
á Fróni. Vetur er hér að vísu,
en veðurtblíðan í nóvember var
dásamleg, og þýkjast elztu menn
ekki muna slíkt; en það er hér
eins og annarsstaðar, að menn
lifa ekki á veðurblíðunni einni;
svo ef atvinnuleysi er hér, þá
er hér engu lífvænlegra en i öðr-
um bygðarlögum; nú sem stend-
ur má heita næg atvinna. Kam-
loops er járnbrautarbær, og
vinna þar margir við járnbraut-
arstörf.
Eg þakka þér fyrir mig frá í
fyrra, og óska þér og konu þinni
allrar blessunar.
Lifi Lögberg sem lengst og ís-
lenzk tunga í þessu landi!
Með alúðarkveðjU; þinn ein-
lægur,
Kristján Ólafsson,
Kamloops,
British Columbia.
+ ♦ ♦
VIRÐULEG ATHÖFN
Síðastliðinn föstudag fór fram
í sölum Manitobaþingsins, virðu-
leg athöfn i tilefni af gildistöku
löggjafar sambandsþings frá í
fyrra, varðandi canadisk iþegn-
réttindi; fulltrúum fjórtán þjóð-
erna innan vóbanda Manitoba-
fylkis, voru afhent hin nýju
þegnréttinda skilríki; fyrir hönd
íslenzka þjóðarbrotsins, varð W.
J. Lindal héraðsréttardómari,
fyrir valinu.
Dómsforseti hæztaréttar Mani-
tobafylkis, Mr. McFherson, stýrði
eiðtöku og afhenti hlutaðeigend-
um skilríki þeirra; ræður fluttu
forsætisráðherra fylkisins, Hon.
Stewart S. Garson, Hon. Allison
Glenn, innflutningsmálaráðherra
sambandsstjórnarinnar, og Hon.
John Bracken, forustumaður í-
haldsflokksins í Canada.
♦ ♦ ♦
SKIPATJÓN SVÍA
Frá því í byrj un síðasta stríðs
og til ársloka 1945, mistu Svíar
235 sikip, sem voru freklega hálf
miljón smálesta; flest þessara
skipa fórust árið 1940 eða 59 alls,
og voru 154 þúsund smálestir;
með skipunum fórust 446 menn,
en alls mistu Svíar 1374 með
þeim skipum, sem fórust af styrj-
aldarvöldum.
LIFIR í KOLUNUM
Hinn kunni ameríski kýmni
sagnahöfundur, Sidney Andorn,
segist eitt sinn að kvöldlagi hafa
lent í vandræðum með að ná í
bíl, en seinast hafi hann þó náð i
bíl með því skilyrði, að gömul
kona fengi að verða sér samferða
nokkuð áleiðis. Þau tóku tal með
sér og meðal annars sagði hún
honum frá því, að hún væri 83
ára gömul. Þegar bíllinn stað-
næmdist fyrir utan húsið henn-
ar, kvaðst Andorn hafa sagt:
“Eg ætla nú að fylgja yður heim
að húsinu.”
“Nei. þakka yður fyrir, það
megið þér ekki gera,” svaraði
konan. “Hvað haldið þér að mað-
urinn minn mundi segja, ef hann
sæi það?”
“VÍÐSJÁ” — nýtt tímarit
hefur göngu sína
VÍÐSJA heitir nýU timarit,
sem er að hefja göngu sína og
er fyrsta hefti þess þegar komið
út. Tímariti þessu er ætlað að
flytja úrvalsgreinar úr erlend-
um blöðum, tímaritum og bók-
um, og verður helzt viðað að þvi
efni, sem má verða almenningi
til fróðleiks og skemtunar. Einn-
ig er í ráði að hafa a. m. k. tvo
greinaflokka frumsamda, annan
um innlendar framkvæmdir eða
tækni alment, en hinn þátturinn
heitir Islendingar erlendis og
verða þar aðallega ferðaþættir og
ferðasögur.
í þessu fyrsta hefti ritsis eru
m. a. þessar greinar: Islendingar
beisla atomorkuna, eftir dr. Sig-
urð Þórarinsson, Norðurlönd
eftir Hans A'hlman, Ekkjan er
fertug, eftir Helge Malmberg,
Bjálkinn í auga þínu, eftir Clyde
Eagleton, Samsærið gegn friðn-
um, grein frá Nurnberg, Páfann
skortir skotsilfur, eftir Oggi
Milano, Áhrif litanna, eftir
George D. Garr, Friður á jörðu,
ferðaþáttur eftir Guðmund
Daníelsson, Streptomycin, eftir
Bertil Björklund, Eg dó fyrir
tveimur árum, eftir Geotgi Mary-
agin, Tíu ávirðingar eiginkvenna
og eiginmanna, Misskilningur,
eftir Úlf að Austan, kafli úr bók-
inn Ormur rauði og fjöldi ann-
ara greina.
Ritstjóri “Víðsjár” er Eiríkur
Baldvinsson, en afgreiðslu og
innheimtu annast Stefán Stef-
ánsson c-o Bókaverzlun Sigfúsar
Eymumdssonar.
Ritið er 94 blaðsíður að stærð.
—(Mbl. 20. bls.)
♦ ♦ ♦
ÓMAR UNGI
Bók þessi er fyrir nokkru
komin á markaðinn. Höfundur-
inn er ungur og stórhuga. Virð-
ist hann eiga sterka strengi, en
þó mjúka, í hörpu sinni. Velur
hann sér ýms yrkisefni, og eru
flest þeirra hugðnæm. Er ástin
þar ókki sett hjá, eins og að lílk-
um lætur. Ekki er það ætlun
mín, að Skrifa ritdóm um bók
þessa. Læt eg öðrum eftir að
leita þar að gölliunum. Vil eg
einungis minna á bókina, svo að
ekki hverfi hún 1 bókaflóðið, án
þess, að 'hennar sé getið. Vel eg
þann kostinn, að láta höfundinn
sjálfan hafa orðið. Tek eg hér
eitt ai 'kvæðum hans til birting-
ar. Er það þannig:
“Þat mælti mín móðir,
að mér skylda ek kaupa”
flugvél fagra og trausta,
fara um heiðið gandreiðar,
og við stýrið stjórndýra
standa og náða úr vanda.
Um greiðar löftleiðir
lyftast með heill og giftu
úr sorta burt. 1 birtu
beint halda í leiði völdu.
“Þat mælti mín móðir”:
Mjög eru loft fögur,
för hefur fyrr en varir
flugþyrstur sonur besti.
Vél dýrri vel stýrir
vængfrárri, geima blárra,
sveimar um sólarheima,
sér yfir heila veröld
Að svífa erni ofar,
er frami og líka gaman.
Ókunugt er mér um ætt skálds-
ins og uppruna, veit því ekki
hvert honum kippir í kyn. En
allvel þykir mér honum segjast
í kvæði þessu.
Óska eg honum frama og góðr-
ar giftu í framtíðinni.
Kristján S. Kristjánsson.
—(Mbl. 15. des.).
♦ ♦ ♦
Útlendur fiðlusnillingur
leikur íslenzk lög
Fiðlusnillingurinn Ybolika
Zilzer, lét svo um mælt er hún
var hér stödd, að hún myndi
raddsetja lag Kaldalóns — Ave
Maria — fyrir fiðlu og leika það
á hljómleikaför, sem hún fer á
næstunni um Frakkland, Ung-
verjaland og víðar.
Zilzer var mjög hrifin af þessu
lagi og kvaðst telja það í röð allra
fegurstu sönglaga. Hún gat þess
ennfrepmr, að hún myndi seinna
raddsetja fleiri lög Kaldalóns
fyrir fiðlu og leika þau á hljóm-
leikum sínum.
—Vísir 16. des.
♦ *♦♦♦♦♦♦
♦ ♦♦♦♦♦
“EF, HÆLKRÓKUR!”
Ef orðinn væri eg kraftaskáld og komin Ijóðaöld,
eg kvæði píslarsálma um snauða manninn.
sem allar syndir heimsins ber en engin hlýtur gjöld
í arðráns löndum bak við fjárhalds ranninn.
Eg kvæði hann upp til annars lífs en auðvald gleymsku til.
í ofnautn valds og gróðafíknar sézt ei handaskil,
er spila um lýðinn grúturinn og glanninn.
Ef kynni eg að skapa líf það skyldi ei líkjast því,
sem skepnur aðrar drepur, sundrar. étur.
og aldrei getur farsælt orðið fagri veröld í.
en fantasvip á prest sem köttinn setur.
Nei. Fæðan yrði loft og vatn og leir. sem ag er nóg,
og líkams vélin sköpuð fyrir himin, jörð og sjó,
með sál, er mörgum engli entist betur.
Ef kjörinn væri eg stríðsdómari og þyrði aS segja satt,
eg sýknar fáar stjómir heimsins teldi.
En þjóðrembingsins glœpamanna hópinn sendi eg hratt
til heimskautanna að sigra íssins veldi,
og bræða álla Grœnlands jökla, er blása á ísland kalt.
Ef bættu þeir svo um, að heima mér ei yrði svalt,
Þeir mœttu í Grímsey gista á œvikveldi.
Ef kjósa mœtti eg framhalds líf, þá foss eg yrði hár
í fjallahringnum, þar sem var eg smalinn,
og syngi þar og kvæði stöðugt landsins eilíf ár,
og yrði mestur forsöngvara talinn.
Eg byggi í skýjum, dögg og gróðri, djúpum reginsæ,
o deildi mínu heljarafli í magn á sérhvern bæ,
og Ijósum fylti allan œskudalinn.
[1943] Þ. Þ. Þ.
♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦