Lögberg - 17.07.1947, Qupperneq 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. JÚLÍ, 1947
Kirkjuþingið lúterska og íslenzka
að Mountain, N.D., 1947
eðrið var indælt er við lögð-
um á stað frá Winnipeg kl. 9 að
morgni þrettánda júní s.l. í bíl,
sem J. S. Gíllis kaupmaður átti
og stýrði. 1 fyrstu vorum við
létthlaðnir, aðeins þrír menn í
bílnum: Mr. Gillis, Victor
Jónasson og sá er þetta ritar,
en í Fort Rouge bættust í hóp-
inn prestshjónin frá Gimli, séra
Skúli Sigurgeirsson og frú. Svo
hófst ferðin. Bíllinn rann greið-
lega eftir renni sléttu asfaltinu
suður í gegnum bæinn, framhjá
háskólagarðinum og St. Nor-
bert og út á landsbyggðina
frjálsa og fagra. Til hægri
handar blöstu við bændabýli,
grænir akrar og grasi vaxið
engi, á þá vinstri glampaði á
Rauðar-ána við og við og nauta
hjarðir á beit, dreifðu sér um
bakka hennar. Loftið var hreint
ag tærfe Himinínn heiður og
blár og ylmþýð gola lék um
okkur í gegn um opna glugga
bílsins.
Það segir svo ekki af ferð okk
ar fyrr en við komum suður að
landamærunum, en þar var
numið staðar og þar náðum við
féhirðir Kirkjufélagsins, hr. S.
O. Bjerring sem framhjá okkur
fór með fríðu föruneyti skammt
fyrir sunnan Winnipeg-borg og
hafði haann lokið viðskiptum
sínum við tollverðina þegar við
komum og þeir sem með hon-
um voru, en það voru séra Run-
ólfur Marteinsson, sem sat hon-
um til hægri handar, séra Sig-
urður Ólafsson og frú og frú
Bjerring sem aftan við Bjerring
sátu.
Afgreiðsla tollvarðanna
beggja megin línunnar gekk
mjög greiðlega og ferðinni var
haldið áfram til Pembína og í
gegnum þann bæ yfir Rauðar-
ána á brúna, en rétt fyrir sunn-
an brúna skiptast vegirnir. —
liggur annar austur til St. Vin-
cent og Minnesota. Hinn suður,
og liggur Minnesota vegurinn
betur við og lagði Bjerring og
prestarnir út á hann, en sáu að
-f -f
sér eins og slíkum mönnum
réttarlandi séra Páls, svo voru
og allar hliðarstoðir og klæðn-
ing. Undirstöðutrén voru köntuð
á þann hátt, að utan af þeim
var sagað, með langsög og voru
kantarnir um 12 þuml. á þykkt,
sæmir, þegar þeir lenda inn á
villigötur veraldarinnar, mjög
bráðlega og sneru aftur. — Var
svo haldið inn á hinn rétta veg
í gegnum gömlu Islendingabygð
ina sem nú má heita gjöreydd;
framhjá gömlu íslenzku kirkj-
unni, sem einmana stendur við
veginn; eini minnisvarðinn í
Pembína um íslenzka menning
og mennina og konurnar sem
þar reistu byggðir og bú á frum-
býlingsárum Islendinga í þessu
landi og hvíldu í reitnum litla
í kringum hana, og áfram eftir
veginum rennisléttum, 18 mílur
suður frá Pembína, en þar
liggur vegurinn vestur og beina
leið til Cavalier. í Cavalier, sem
er mjög snotur athafnabær, var
áð og þar neyttum við miðdegis-
verðar, og var svo haldið áfram
eins og leið liggur vestur til
Akra og Hallson, og svo suður
til Mountain og komum við þar
kl. laust eftir 2 e. h.
Mountain er einn af sögurík-
ustu stöðum íslendinga í Vestur-
heimi. Þar og í umhverfinu
stendur vagga íslenzku byggð-
anna í Norður Dakota. Eg gekk
út í kirkjugarð, þar sem margir
af frumbyggjum Mountain-
byggðarinnar hvíla, og stað-
næmdist við leiði foringjans
sem ruddi frumbýlingunum ís-
lenzku braut til Dakotabyggð-
arinnar, séra Páls Þorlgkssonar
og sá hann í anda, þar sem hann
ók ásamt þeim Jóhanni Hallson
og Áma Þorlákssyni eftir slétt-
unum meðfram Pembína fjöll-
unum í fyrsta sinni árið 1878,
4- 4- 4-
töfraður af tign landsins. Eg sá
þá Jóhann P, Hallson, Gísla
Egilsson, Jón Jónsson og Bene-
dikt Jónsson reisa fyrsta bjálka-
húsið, fyrsta íslenzka heimilið
á sléttunum í Norður Dakota,
og ég sá íslenzku innflytjend-
urna koma gangandi og fótsára
að norðan og sunnan, fákunn-
andi og fátæka af öllu nema von
og vilja. Eg sá átökin og erfið-
leikana sem þetta áræðna fólk
varð að ganga í gegnum, og ég
sá hinn hreinhjartaða leiðtoga
þess fórna sjálfum sér, fyrir vel-
ferð þess og velmegun. Eg sá
þennan vísir til íslendinga-
byggðar, þroskast og vaxa, sá
bændabýlin breiðast út um slétt
una fyrir neðan fjöllin. Sá slétt
una breytast í Akra, fátækt og
basl breytast í velsæld og vel-
Jíðan íslenzku byggðanna á
sléttunum og hæðunum í Da-
kota. Og ég sá meira. Eg sá jafn-
vægi hjá þessu fólki, — frum-
byggjunum íslenzku; á milli
andlegrar atorku og framsóknar
og verklegra afkasta.
Fyrsta guðsþjónusta í hinni
nýju byggð, var flutt af séra
Páli Þorlákssyni í des. 1878. —
Fyrsti söfnuður í þeim byggð-
um er myndaður á Garðar í
nóvember 1880 og fyrsta kirkja
seinni tíðar íslendinga í Amer-
íku er reist á Mountain 1884 og
gaf séra Páll Þorláksson grunn-
inn undir hana, ásamt kirkju-
garðinum í kringum kirkjuna.
Kirkja sú var vönduð og vegleg
frá byrjun. Undirviðirnir allir
úr eik, sem tekin var af heimilis
en 14 á breidd, en trén sum yfir
20 fet á lengd. Hliða- og enda-
stoðir allar úr eik, og klæðning-
in utan á þeim einnig, sem frum
byggjarnir fluttu úr skóginum
með ærnum erfiðleikum og sög-
uðu svo með eigin handafli. —
Gnægð var þar af auðunnari
byggingarvið, en ekkert nema
það fullkomnasta og dýrasta
fullnægði hinni kirkjulegu þrá
og kristilegu skyldurækni ís-
lenzku frumbyggjanna á'þessum
stað. Yfirsmiður við byggingu
þessarar kirkju, var Nikulás
Jónsson frá Hofi í Álftafirði á
Islandi. Faðir Péturs Nikulás-
sonar í Wynyard Sask., og hon-
um til aðstoðar var Jón Hillman
frá Hóli í Skíðastaðahreppi í
Skagafirði, duglegur maður og
ágætur ásamt fleirum sem
lögðu gjörva hönd á það verk,
svo sem Björn Halldórsson frá
Úlfsstöðum.
I 63 ár hefir kirkja þessi stað-
ið á sínum upphaflega grunni,
og í sextíu og þrjú ár hafa frum
byggjarnir íslenzku einn eftir
annan safnast til hvíldar í helgi-
reitnum í kringum hana, þar til
hann er nú albyggður, fyrir
nokkru, að mér var sagt.
Kirkjan hefir nú verið færð
af sínum upphaflega stað, og
norður fyrir kirkjugarðinn, svo
sem 11 fet. Astæðan til færslu
þeirrar er sú, að vaxandi starf
krafðist meira rúms og vaxandi
þægindakröfur, betri hitunar-
tækja að vetrinum, en kostur
var á í kjallaralausu húsi og
líka sú, að erfitt var að koma
fyrir kjallara undir kirkjuna á
hinum fyrri stað, án þess að
hrófla við hvílurúmum hinna
framliðnu. Kirkjan hefir ekki
aðeins verið færð, heldur hefir
líka verið aukið við hana og
kjallari byggður undir hana,
sem er bæði bjartur og rúm-
góður, og hið besta samkomu-
og kennslupláss. I sambandi
við þetta verk hefir söfnuður-
inn sýnt hina mestu atorku og
samhug. Það hefir kostað tíu
þúsund dollara, sem söfnuður-
inn hefir borgað nálega að fullu,
en auk þess hefir einn af safn-
aðarmeðlimum gefið kirkjunni
nýtt orgel, vandað og veglegt,
sem kostar fleiri þúsund doll-
ara. Slíkt er að kunna vel til
verks og vera lands síns hnoss.
(Framh. á bls. 4)
Séra Eric H. Sigmar settur inn í
prestsembættið í Argylebyggð, 6. júlí
Veðrið tjaldaði því helsta,
sem það átti til, það var sólskin
og blíða sunnudaginn 6. júlí og
Guð var í hinum blíða blæ, og
það var hátíðisdagur í Argyle-
byggð. Það var fjölmennt við
kirkju Frelsissafnaðar, elstu
kirkju byggðarinnar þegar hinn
nývígði og nýkjörni prestur
safnaðanna var á formlegan
hátt settur inn í embætti sitt.
Séra Eric H. Sigmar.
Séra E. H. Fáfnis var þar í
nafni ambættis síns sem forseti
kirkjufélagsins, tók þátt í at-
höfninni og ávarpaði séra Eric
með all langri yæðu, en Dr.
H. Sigmar prédikaði til safnað-
arins og var honum falið af for-
seta að setja son sinn inn í
embættið. Mælti hann að lokinni
innsetningu nokkur orð til safn
aðarins, falleg að hugsun og
búning. Ágætur gestur frá Is-
landi tók einnig þátt í athöfn-
inni með snjallri og fagurlega
hugsaðri ræðu, var það séra
Eiríkur Brynjólfsson frá Út-
skálum á Reykjanesskaga, er
hingað til lands er kominn til að
þjóna Fyrsta Lúterska Söfnuði
í Winnipeg á meðan séra Valdi-
mar J. Eylands tekur við brauði
hans í skiftum á íslandi. — Er
sagt að hann eigi að baki á ætt-
jörðinni glæsilegan og mann-
dómsfullan lífsferil. Hann snerti
viðkvæma strengi í hjörtum
fólksins með málsnild sinni og
fallega túlkaðri kirkjulegri
hugsun. Munu flestir fljótt
hafa sannfærst um það að hann
væri vel hlutgengur hvar í
flokki manna sem hann kemur
fram.
Sameiginlegur söngflokkur
allra safnaðanna söng við þetta
hátíðlega tækifæri undir stjóm
Árna Sveinssonar í Baldur.
Að lokinni athöfninni í kirkj-
unni var öllum boðið til kaffi-
drykkju í Argyle Hall, og héldu
konur byggðarinnar þar sínum
foma og sérstæða sið með mynd
arlegri og skörulegri frammi-
stöðu. Á eftir voru nokkrir
söngvar sungnir og ræður héldu
prestarnir fjórir er viðstaddir
voru og einnig forsetar safnað-
anna, B. S. Johnson^ Frelsis, H.
S. Sveinsson, Fríkirkju, S. A.
Anderson, Immanuel Baldur, og
G. J. Oleson, Glenboro. — Buðu
prestinn. velkominn og lofuðu
honum fulltingi sínu og safnað-
anna í starfinu framundan. —
Séra E. H. Fáfnis söng einsöng
en Hr. B. S. Johnson stjórnaði
programinu með myndarskap.
Séra Eric H. Sigmar er að
hefja lífsstarf sitt, hann er í
broddi lífsins. Tíminn á eftir að
sýna hvað í honum býr, en allir
bera til hans mesta traust. Hann
á fagran æsku- og námsferil;
hann er prúður og hreinn og
hógvær í allri framkomu eins og
hann á kyn til í báðar ættir.
Argyle-bygðin og söfnuðirnir
bjóða hann velkominn. Fólkið
fagnar honum eins og dagurinn
bjarti og heiðloftið bláa sem
með tign og fegurð blessaði
bygðina kæru og farsælu og
krýndi allt umhverfið fegurð
sunnudaginn 6. júlí s.l.
G. J. Oleson.
Látin er fyrir skömmu í borg-
inni Tacoma, Wash., Miss Elín
Thorsteinsson kenslukona, syst-
ir þeirra Kristjáns og Aðalsteins
byggingameistara, sem búsettir
eru í Winnipeg; hin látna var
fædd og uppalin í Garðarbyggð
inni í North Dakota.
Samkvæmt því, sem í Ency-
clopedia Britannica stendur, er
Júlíus Cesar talinn hafa „fundið
upp“ nautaat. *

Æinni landnemanna
Lundar, 6. júlí. 1947
Það engum skilst, hve langt sem leitað væri,
— þó líf vort hefji það í æðri tign —
að mannleg sál við sérstök tækifæri
á sérstök efni virðist eilíf-skygn.
I dag eins og lífið lyfti tjöldum
og ljósið skíni gegn um dökkan hjúp:
Til frænda og vina hugleiðis við höldum
og horfum yfir sextíu ára djúp.
Við horfum yfir þessar breiðu bygðir
með býlin fyrstu lítil, dreifð og fá,
en við þær margir bundu traust og trygðir,
og traustið hefir aldrei svikið þá.
Þeir landnámsmenn, sem lengst og glöggast muna,
hér lesið geta eins og skrifað blað
um þrautastríð í gegnum frost og funa,
en fegri vonir altaf bættu það.
Með litlum tækjum örðug jörð var unnin,
en engar bygðir þektu trúrri menn:
með skóflugarmi grófu fyrsta brunninn —
og gamla holan kannske sést þar enn. .
Þeir feldu tré í fyrsta bjálkakofann,
og fleiri en þeir þar löngum hlutu skjól.
Hjá okkur, bræður, nú er stærri stofan,
og stritið minna, fínni og mýkri ból.
En heyrið!: Meðan hugsjón þessi ræður,
í hópinn ekkert komið gleymsku skarð,
á fund við okkar horfnu héraðsbræður
við hverfum snöggvast út í kirkjugarð,
því þar á eflaust allur fjöldinn heima
af elsta fólki þessa bygðarlags.
Það fær, ef til vill frelsi til að dreyma
og fylgjast með í hátíð þessa dags.
Sig. Júl. Jóhannesson
-f-f-f-f-f-f-f-f-f-f-f-f-f-f
Stefán Einarsson, prófessor
fimmtugur
Einn af merkustu Islending-
um vestan hafs er fimmtugur í
dag. Það er Stefán Einarsson,
prófessor við John Hopkins
University í Baltimore í Banda-
ríkjunum.
Stefán er fæddur að Hösk-
uldsstöðum í Breiðdal í S.-Múl.
7. júní 1897. Foreldrar hans voru
Einar Gunnlaugsson bóndi þar
og kona hans Margrét Jónsdótt-
ir prests á Klyppstað. Þau voru
mestu atorku- og myndarhjón.
Stefán ólst upp hjá foreldrum
sínum og stundaði öll venjuleg
sveitastörf í uppvextinum. Hann
var snemma bókhneigður og
lestrarfús með afbrigðum. Stúd-
entspróf tók hann árið 1917.
Að stúdentsprófi loknu las
hann við háskólann í Reykjavík
á vetrum um skeið, en vann
heima hjá foreldrum sínum á
sumrin. Hann lauk magister-
prófi í íslenzkri málfræði, bók-
menntum og sögu árið 1923. Að
því loknu sigldi hann til Finn-
lands og lagði stund á hljóð-
fræðinám við háskólann í Hels-
ingfors árin 1924 og 1925, en hélt
þaðan til Oslóar og samdi þar og
varði doktorsritgerð sína árið
1927 fyrstur íslenzkra manna.
Fjallaði hún um hljóðfræði ís-
lenzkrar tungu og er rituð á
þýzku. Það sama ór hélt hann
til Ameríku og varð þá um
hauátið kennari við John Hop-
kins háskólann í Baltimore, og
árið 1936 varð hann prófessor
við þann skóla og hefir gegnt
því embætti síðan. Kennslugrein
hans er ensk málfræði.
Stefán kvæntist árið 1925
eistlenzkri konu, Margarethe
Schwarzenberg að nafni.
En Stefán hefir ekki aðeins
verið atkvæðamikill kennari.
Hann hefir einnig innt af hönd-
um margs konar vísindastörf og
unnið Islandi og íslenzkri menn
ingu ómetanlegt starf. Hann
hefir meðal annars verið vara-
ræðismaður Islendinga í Balti-
more um langt skeið.
Stefán er félagi í fjölmörgum
vísindafélögum, er fjalla um
bókmenntir og málfræði, og hef
ir ritað fjölda greina í erlend-
vísindatímarit. Hann hefir einn-
ig ritað nokkrar sjálfstæðar
bækur um fræðigrein sína. Þá
hefir hann ritað sögu Eiríks
Magnússonar, sem kom út í
Reykjavík árið 1933. I íslenzk
tímarit hefir hann og ritað all-
margt greina um sérgrein sína
og íslenzka höfunda og verk
þeirra.
Stefán hefir safnað afarmiklu
efni um störf og verk íslenzkra
nútímahöfunda og skrifað
stuttar greinar um þá í amer-
ískar handbækur. Þá hefir hann
og nýlega lokið merku rit-
verki, er nefnist History of
Islandic Prose Writers 1800
—1940, og mun það rit koma út
í ritsafninu Islandica, sem Hall-
dór Hermannsson, prófessor gef-
ur út. Um þessar Aiundir hefir
hann í samningu sögu íslenzkra
bókmennta frá upphafi fyrir út-
gáfufyrirtæki eitt í Bandaríkj-
unum.
Sumarið 1939 var Stefáni boð-
Stefán Einarsson
ið að takaað sér aðalritstjórn
forníslenzkrar orðabókar, sem
Árna Magnússonar nefndin í
Kaupmannahöfn hefir í hyggju
að láta gera. Hann ákvað þá að
taka því boði, en áður en hann
kæmist til Danmerkur til þess
að taka við þessu starfi, skall
styrjöldin á, og hvarf hann þá
frá því ráði.
Á sumrin vinnur Stefán oftast
í bókasafninu Iþöku að söfnun
heimilda um íslenzkar bók-
menntir að fornu og nýju og
vinnur að því þegnskaparstarfi
af óþreytandi áhuga og elju. Er
það flestra mann mál, að hann
sé nú orðinn einn hinn allra
fróðasti núlifandi maður um
íslenzka höfunda og verk þeirra.
Kunnugir telja Stefán hæg-
látan og allra manna ófúsastan
á að hafa ritstörf sín og fræði-
iðkanir í hámæli. Hann er hóg-
vær og gerhugull maður, en þó
fyndnari í góðra vina hópi.
Þótt örlög hafi búið Stefáni
starf fjarri ættlandi sínu hefir
hann lagt drjúgan skerf til ís-
lenzkra fræða, en auk þess hefir
hann neytt aðstöðu sinnar er-
lendis eins og bezt veður á
kosið til þess að kynna íslenzk-
ar bókmenntir að fornu og nýju
og auka þekkingu annarra þjóða
á tungu og sögu íslendinga
En fyrir allt þetta fræðistarf
sitt hefir hann aðeins hlotið
óverulegan styrk af fé því, er
Alþingi veitir íslenzkum fræði-
mönnum.
Þannig hefir Stefán unnið tví-
þætt menningarstarf. — Hann
hefir stundað erilsamt kennara-
starf og ritað fjölmargt um ís-
lenzk fræði á erlendum vett-
vangi, en jafnframt hefir hann
unnið þýðingarmikið fræði-
starf á alíslenzkum vettvangi.
Þótt þess megi óska af heil-
um hug, að Stefáni endist líf og
þróttur enn um langan dag til
að inna þetta tvíþætta hlutverk
af höndum, íslandi og íslenzkum
fraaðum til heilla og þroska, væri
ekki síður æskilegt, að hann
kæmi hingað heim og fengi starf
og viðunandi aðstöðu hér til
fræðiiðkana, því að enginn vafi
er á því, að hér bíða hans verk-
efni, er hann gæti leyst mörgum
öðrum fremur.
Tíminn, 7. júní.
GAMAN 0G
ALVARA
Mr. Hallur E. Magnússon
kaupmaður og skáld frá Seattle,
Wash., dvelur hér á slóðum um
þessar mundjr.
Miss Gerða Ásvalds úr
Reykjavík, sem dvalið hefir í
Los Angeles síðan í haust, kom
til borgarinnar flugleiðis í lok
fyrri viku.
-♦■
1 Kentucky í Bandaríkjunum
eru til lög, sem útiloka hvern
þann frá opinberum stöðum, sem
hefir tekið þatt í einvígi.
■♦■
Bekkurinn hafði verið beðinn
að skrifa stíl um veturinn. Eitt
af börnunum skrifaði eftirfar-
andi:
— Það er voða kalt á veturna.
Mikið af gömlu fólki deyr á
veturna og margir fuglar fara
einnig til heitari heimkynna.
4-
“Settstu niður,” sagði tauga-
veiklaður maður við son sinn,
sem hafði helst til hátt.
“Eg geri það ekki,” svaraði
sonurinn þrjóskulega.
“Stattu þá, ég heimta að mér
sé hlýtt.”