Lögberg - 04.09.1947, Síða 4

4
Hogberg
Gteílð út hvern fimtudag aX
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 i'.argent Ave., Winnipeg, Manito'oa
UtanAskrlft ritstjórans:
EDITOR LOGBERG
195 Sargrent Ave., Winnipeg, Man
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögbergr” ia printed and pubilshed by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as.S xiond Class Mail,
Post Offiee Dept., Ottawa.
PHONE II 894
Viðtal við Knstján
Thorsteinsson, nýkominn úr
Íslandsför
Við Kristján erum þremenningar;
faðir hans, Þorsteinn EJinarsson frá
Brú á Jökuldal og Anna Jónsdóttir, móö
ir mín, voru systkinabörn; það fer því
að vonum, að við Kristján eigum eitt
og annað sameiginlegt, að minsta kosti
sameiginlega ættingja og vini.
Forvitni um ísland og hagi íslenzku
þjoðarinnar hefir jafnan íylgt mér
eins og skugginn, og þá engu síður fyrir
það þó ekki sé liðið nema rúmt ár frá
því, er ég í fyrra sumar leit land feðra
minni, gat ég ekki varist því að spyrja
ans nýlega bar saman á skrifstofu
minm, get ég ekki varist því, að spyrja
hann nokkurra frétta; hann brást vel
við, en kvaðst þó verða mundu næsta
stuttorður.
Þú lagðir af stað héðan með hinu
glæsilega flugfari Loftleiða, þann 14.
júní síðastliðinn, eða var ekki svo? Jú,
við komum til Reykjavíkur þann 16.
og höfðum þó all-langa viðdvöl í Gan-
der a Newfoundlandi; ferðin gekk eins
og í sögu; vel fór um okkur í flugvél-
mni, aðbúð að öllu leyti hin bezta, og
farþegar allir í sólskinsskapi; mann-
sofnuður mikill fagnaði flugvél og far-
þegum í Reykjavík, með veizlu og
ræðuhöldum; enda var hér um sérstæð
an atburð að ræða; fyrstu flugferðina
ineð ísleznkri flugvél milli Winnipeg og
Reykjavíkur; á flugvellinum fagnaði
mer frændi minn, Ásgeir Ásgeirsson
bankastjóri, og á hinu elskulega heim-
íli hans og frú Dóru Þórhallsdóttur
Bjarnasonar biskups, átti ég heima
dvalartíma minn í Reykjavík.
Hugur þinn hafði vafalaust tíðum
stefnt til Islands, eins og svo margra
annara? Já. Eftir þrjátíu og fimm ár
rættist draumur minn, og það jafnvel
fegurri hátt en mig nokkru
sinni hafði órað fyrir, og þó var ég ekki
nándar nærri eins heppinn með veður
og þið voruð í fyrra, því á Suðurland-
inu var alveg óvenjulega rigningasamt;
en í hvert sinn, er til sólar sá, opnuð-
ust mér nýir og alveg ógleymanlegir
töfraheimar; ísland nútíðar með öllum
þess öru og mikilfenglegu breytingum;
mér fanst ég í rauninni koma að nýju
landi, er tækni yfirstandandi aldarfars
hafði sett svip sinn á.
Þú hefir víst ferðast víða og séð
margt, sem þér áður var ókunnugt um?
Eg fór víða og sá ótrúlega margt, á
ekki lengri tíma, og víðast hvar eitt-
hvað, sem heillaði huga minn. Eg þarf
víst ekki að spyrja um það, hvort þú haf
ir hitt Vernharð bróður þinn, kennara
við menntaskólann á Akureyri? Hann
ferðaðist með mér meginpart dval-
arinnar heima, en um þær mundir sem
ég kom til Reykjavíkur var hann í
Möðrudal hjá Jóni Stefánssyni frænda
okkar; það var mér ósegjanlegt ánægju
efni, að hitta bróður minn eftir öll þessi
ár, og hann lét ekkert tækifæri ónotað
er verða mætti mér til yndis; ég fór til
Akureyrar bæði loftleiðis og í bíl; nú
tekur ferðin milli Reykjavíkur og Ak-
ureyrar ekki nema drykklanga stund,
ef svo má að orði kveða; vegalengdir
á íslandi eru í raun og veru þurrkað-
ar út.
Eg tel víst, að þú hafir heimsótt
Austurland? Eg kom í Möðrudal, fór
þaðan í Hvannalindir, og sá tóttarbrot-
in af kofanum, sem Fjalla-EIyvindur
hafðist þar eitt sinn við í; við þann stað
eru bundnar margar endurminningar;
það var gaman að koma í Möðrudal,
þótt bærinn ,að því er mér fanst, hefði
mátt vera nokkuru vistlegri; ég kom í
Brú, sem er efsti bær á Jökuldal, þang-
að sem við rekjum ætt okkar, og einnig
í Eiríksstaði, og allsstaðar mætti
manni sama ástúðin, sama óviðjafnan-
lega gestrisnin; Á útdalinn kom ég ekki,
vegna þess, hve tíminn var af skorn-
um skammti; á ferðalaginu eystra var
jafnan dumbungsveður, og þess vegna
naut maður ekki hins tilkomumikla út-
sýnis svo sem á hefði verið kosiö.
Var þér ekki víðförult um Suðurland?
Vissulega. Eg kom á Þingvelli, og
skoðaði hina frægu sögustaði, sem
landnám Gríms Geitskós svipmerkist
af; og jafnvel þótt veðrið væri síður en
svo ákjósanlegt, fann maöur glöggt til
helginnar, sem hvílir yfir þessum forna
og sögufræga stað; komu minni þangað
gleymi ég aidrei. — Fór ég einnig aust-
ur að Guiifoss og Geysi, og var svo hepp
inn að sjá Geysi gjósa. Var það tíguleg
sjón.
Hvernig var Heklu háttað um þær
mundir, sem þú dvaldir á Suðurlands-
undirlendinu, var hún enn að gjósa?
Eg átti þvi láni að íagna, að ganga á
Hekiu ásamt Vernharöi bróður mmum
og Sigurði Thorarensen verkfræðingi
at Akureyri, er skýrði fyrir okkur sögu
fjallsms og aðstæöur; ég á lionum mik-
ið að þakka.
Hafa spjöll af völdum Heklugossins
orðið stórvægileg? Nei, skemmdirnar
vegna vikursins voru mestar í Fljóts-
hlíömni eins og ykkur er kunnugt um
af blöðunum; tún og nokkuð af útengi,
hafa verið hreinsuð með jarðýtum, en
fyrir því gengust ungir sjálfboðar úr
Reykjavík með aðstoð Búnaðarfélags
íslands, er lagði til áhöldin; þetta þótti
mér fallegt og vel af sér vikið. Ennþá
heyrast daglega dynkir miklir í Heklu,
en um gos, svo teljandi sé, sýndist ekki
lengur að ræða, þótt dálítU, ofur-fín
ger aska félli annað veifið, er svo að
segja engu tjóni olli.
Hvernig leizt þér á sveitabúskapinn
yfir höfuð að tala? Hann hefir auðsjá-
anlega tekið víða miklum stakkaskift-
um; sveitaheimilin eru nú langtum
mannfærri en áður var; vinnuhjú finn-
ast ekki frekar en glóandi gull, og væri
það ekki vegna hins nýja vélakosts,
myndi mörgum bóndanum reynast
þungur róðurinn, og reynist það ef til
vill samt; á Suðurundirlendinu er nú
meiri áherzla lögð á nautgriparækt, en
nokkru sinni fyrr; eru þar víða starf-
rækt með góðum árangri umfangsmikil
mjólkurbú, eins og reyndar norðan-
lands líka. En stórfeldustum breyting-
um hygg ég að sjávarútvegurinn hafi
tekið á síðustu árum, enda sækir þjóð-
in á miðin einkum afl þeirra hluta, sem
gera skal; þar er risafengin nýsköpun
að verki.
Hvað er um höfuðborg landsins?
Hvernig kom hún þér fyrir sjónir?
Mér þótti gamli bærinn harla óvistleg-
ur, en sum nýju hverfin á hinn bóginn
sérlega falleg, einkum hverfið, sem
byggt er vestur af Landakotskirkjunni
og suður Melana; þar eru breiðar göt-
ur og mörg prýðileg hús með vaxandi
trjágróðri umhverfis þau; mér fanst
líka mikið til um hafnargerðina og ým-
issar opinberar byggingar svo sem há-
skólann og sjómannaskólann; allar
þessar nýbyggingar hafa vitaskuld kost
að ærið fé, en því fé, sem til þeirra hef-
ir verið varið hefir ekki verið til eins-
kis varið, og er hið sama að segja
um það fé, sem lagt hefir verið í endur-
nýjun togaraflotans og til rafvirkjana
víðsvegar um landið; slíku fé hefir ekki
verið sóað; það er ávaxtað í þörfum
þjóðþrifafyrirtækjum, sem mörg virð-
ast bera sig vel. Hitaveita Reykjavíkur,
er sérstætt og merkilegt fyrirtæki, er
mjög eykur á lífsþægindi borgarbúa og
stuðlar jafnframt að bættu heilsufari.
Hvað er að segja um dýrtíðina á ís-
landi, er hún í rénum eða það gagn-
stæða? — Mín skoðun er sú, að dýrtíð-
in sé enn að færast í aukana; á Hótel
Borg kostar máltíðin 25 krónur, húsa-
leiga er afskaplega há, bæði í Reykja-
vík og öðrum bæjum; alt, sem fólk þarf
aðkaupa, kaupir það við afarverði;
kaupgjald er að vísu hátt, en hvort það
stendur í réttu hlutfalli við framfærslu-
kostnaðinn skal ósagt látið.
Það dylst engum, er sækir ísland
heim, hve þröngt er orðið í búi varðandi
erlendan gjaldeyri; slík fríðindi eru
nú naumast fáanleg í landinu; þetta hef
ir þegar leitt til þess, að farið er mjög
að þrengjast um innflutning vmissa
vörutegunda, og að tekið er að skamta
nauðsynjar, svo sem föt og skófatnað,
að ógleymdu blessuðu kaffinu, sem
margir vilja sízt án vera; þetta er ný-
lunda fyrir íslenzku þjóðina, sem búið
hefir við allsnægtir um mörg undan-
gengin ár og ekkert haft af kreppu að
segja.
Ókunn lönd
G E I T E Y
Eftir Lourie Lie
Höfundur þessarar greinar er
Laurie Lee, rithöfundur og
skáld. Hann er nú talinn einn af
efnilegustu rithöfundum Breta.
Þegar minst er á Cyprus, þá
detta mér altaf geitur í hug —
svartar geitur, rásandi meðal
blóma og hallarrústa, geitur með
bjöllur í hornum komandi í hóp-
um niður rauðleitar fjallahlíðar,
geitur stiklandi og stökkvandi
milli hvítra steina í rústunum á
hofi Venusar, geitostur, geita-
mjólk, geitakjöt, geitasmjör,
sem haft er daglega til viður-
væris, og ber beiskan keim af
því, sem geiturnar nærast á. Úr
flugvél líkist eyjan líka útspýttu
geitarskinni og bendir rófan á
Sýrland. Geiturnar eru kýr
þeirra Cyprusbúa, ómetanlegar
skepnur í þessu grassnauða
landi, þar sem þær geta lifað á
þyrnum og þistlum og á ein-
hvern óskiljanlegan hátt breytt
þeim í mjólk.
En ég skal ekki hrósa geitun
um um of. Þær hafa hjálpað tii
þess að eyða gróðrinum, því að
þær bíta barr og lim skógarins
og það er eins og bit þeirra sé
banvætt. Eg sá þetta glöggt í
fyrravor, þegar ég fór til Cyiprus.
Eg ók þá upp til fjallanna og
skóganna og sá hin feisknu tre
og þorp hirðanna í niðurníðslu.
En þar hafði líka verið tekið í
taumana, skógurinn var friðað-
ur og geitunum ofaukið.
Það er best að ég segi frá því
ferðalagi. Suðvestan á eynni eru
Troodosfjöllin og þaiigað lagði
ég leið mína einn fagran vor-
morgun. Bílstjórinn var Tyrki,
sem hét Achmed — skemtilegur
náungi, brúnn og gljáandi á hör-
und. Hann kunni eitthvað tutt-
ugu orð í ensku og blés þeim út
úr sér með rámri röddu, sem var
líkust hvin í þokulúðri, og altaf
breytti hann um áherslur. Hann
ók eins og vitlaus maður, en var
þó öruggur. — Hinar stóru hend-
ur hans fálmuðu lauslega við
stýrið og hann fór hinar kröpp-
ustu beygjur á hengiflugi á svo
mikilli ferð að ég náfölnaði í
hvert skifti.
Okkur skilaði drjúgum upp
Solea-dalinn. Þar er búinn jarð-
vegur, þar eru runnar af laven-
der, pílviði og fjallarósum. En
hátt yfir þetta gnæfir fannþak-
inn tindur Troodos. Eg ætti að
se§ja ykkur betur frá þessum
fjallarósum, því að bændurnir
hagnýta þær á mjög einkennileg
an hátt. Snemma á morgnana,
þegar dögg legst yfir alt, vessar
einkennileg kvoða út úr blöðum
og stiklum rósarunnanna. — Þá
reka bændur geitur sínar þang-
að á beit og á meðan þær eru
að bíta þurka þær þessa kvoðu
af með skegginu. Eftir nokkra
daga er skeggið svo klippt af
þeim og soðið, og úr því kemur
bráð, sem nefnist ladanum. Var
þetta fyrrum talið meðal við als
konar sjúkdómum, en nú er það
notað í ilmvötn. Þeir bændur
sem engar geitur eiga, búa sér
til vendi úr hampi og hýða með
honum rósirnar fram að sólar-
upprás. Síðan fara þeir heim með
vendina og sjóða þó, og ná þann
ig úr þeim ladanum. En allir eru
sammála um það, að ekkert lad-
anum sé eins gott og það, sem
unnið er úr geitarskeggi.
Við ókum hátt upp í fjöllin og
síðan niður dali, þar sem loftið
angaði af ilmi þurra grenipurta,
grænna möndulviða og kirsi-
berjatrjáa. Þetta var yndislegur,
bjartur morgunn, með suð í bý-
flugum og ferfætlum.
Niðri í einum dalnum komum
við að hrörlegu hirðaþorpi og
lagði þaðan ilmsætan reyk. Kon
ur voru að gera til kola og reyk
inn af kolagröfunum lagði hátt
í loft og svo breiddist hann út yf
ir dalinn. Hér staðnæmdumst
við og gengum upp í þorpið. —
Hvert mannsbarn kom út til
þess að fagna okkur. Borð voru
sett undir fíkjutré og hlaðin als-
konar vistum, brauði, geitaosti,
harðfiski og víni.
Á meðan við drukkum og
snæddum hinn kjarngóða mat,
hófust fjörugar samræður. Brátt
tók aldraður maður að syngja
og aðrir að dansa sverðdansinn.
En það var því miður ekki hægt,
vantaði hljóðfæraslátt. — Eg
bauðst til þess að spila fyrir þá
og þeir færðu mér fiðlu. Dans-
lagið er einkennilegt og gengur
á fjórðungsnótum, sem eru vest-
rænna manna nema ekki. — En
þeir reyndu að kenna mér það.
Einn þeirra laut niður að mér
og raulaði það framan í mig, svo
að andgufan, megnuð þef af víni
og lauk, fylti vit mín. Hann end-
urtók þetta hvað eftir annað,
þangað til ég náði hljómfallinu.
Svo spilaði ég, en þeir dönsuðu
og klöppuðu saman lófunum og
þyrpingin varð þéttari og þétt-
ari. Eg gat aldrei áttað mig á
því í hverju danslistin var fólg-
in, en þetta er þjóðdans þarna
uppi í dölunum. Þetta voru hirð
ingjar og forfeður þeirra, höfðu
verið hirðingjar mann fram af
manni og kynslóð eftir kynslóð.
Söngvar þeirra og dansar voru
einfaldir og báru keim af veiði-
ferðum, bardögum og kynþátta-
stríði.
girtum vínviði, og konur voru
að vefa í skuggasælum, glugga-
lausum húsum. — Og hvarvetna
heyrðist vatnsniður.
Hærra klifum við þangað til
mér virtist við vera svo að segja
í lausu lofti beint uppi yfir haf-
inu. — Lækir komu þar út úr
görðum, runnu yfir geitastígana
og fram hjá rústum gamalla
mylna. Að lokum komum við að
uppsprettunni. Þar var dálítill
hellir í bjargið og í honum drop
steinakerti, en fram úr honum
fossaði vatnið og dreifðist niður
hlíðina og veitti henni frjósemi.
Inni í hellinum voru fjórar upp-
sprettur. — Vatnið gusaði þar
upp eins og ljósbláir hnoðrar
undan svörtu berginu. Svo rann
það í djúpan og lygnan hyl. En í
miðjum hylnum var klettur með
eldrauðri skellu.
“Hvað er þetta?” spurði ég.
“Það er blóð drekans”, sagði
túlkurinn. “Unga stúlkan var
bundin þarna á klettinum og
drekinn kom til þess að taka
hana. En hann drap drekann”.
“Hver?” spurði ég.
“Sankti Georg”, sagði hann.
Achmed hafði verið að snúast
í kringum okkur hálf ólundar-
legur, því að hann skildi ekki
enskuna. En þegar hann heyrði
nafn dýrlingsins, lifnaði heldur
yfir honum, og hann blés stórum
reykjargusum út um nefið. Það
var til að sýna, hvemig drekinn
hafði spúð eitri. Achmed lék
drekann, þóttist vera helsærður
og hníga út af, en benti um leið
á klettinn og sagði: “Blóð mitt”.
Mig furðaði á því að þessi hell-
ir, sem veitti lifandi vatni yfir
hlíðarnar og var lífsuppspretta
alls gróðurs þar, skyldi einnig
geyma söguna um drekann og
dýrlinginn, sem er fyrirmynd
Breta um drengskap og hug
rekki.
Myndirðu vilja setjast
að á íslandi, Kristján minn,
spurði ég svona einhvern-
veginn út í bláinn? Naum-
ast geri ég ráð fyrir því;
ég er líka búinn að vera
lengi að heiman. En hvað,
sem því líður, elska ég
fæðingarland mitt og þjóð-
ina, sem það byggir; með
heimsókn minni til íslands
fanst mér ég hafa stigið
hamingjuspor; með henni
var eigi aðeins svalað lang
varanndi heimþrá minni,
heldur fræddist ég á ferða-
laginu um margt í lifnaðar
háttum stofnþjóðar minn-
ar, er ég aldrei hefði að
öðrum kosti áttað mig til
fulls á, því sjón er jafnan
sögu ríkari; og nú tók ég
í hendina á Kristjáni
frænda og þakkaði honum
fyrir vingjarnlegt rabb.
Nú er æfi hirðingjanna önnur.
Vegna friðunar skóganna voru
þorp þeirra í niðurníðslu. Sum-
höfðu tekið upp nýja vinnu,
skóggæslu og kolagerð. En allir
höfðu þeir lifað á búskap og nú
var ekki hægt að búa þarna leng
ur. Þorpið var því komið að því
að leggjast í eyði. Stjórnin hefir
í hyggju að flytja alt fólkið til
láglendisins á vesturströndinni.
Þar á að fá þeim landskika og
kenna þeim að rækta þá. Slíkir
þjóðflutningar hafa aldrei áður
farið fram á Cyprus.
Á láglendinu neðan við fjöll-
in var mjög hróstrugt og þar er
ekkert vatn. Sumarhitinn er
mikill og fólkið hefir því safn-
ast saman þar sem uppsprettur
eru. Eitt kvöld ók ég með Ach-
med og túlk til þorpsins Lapit-
hos á norðurströndinni. Þetta er
frægur staður vegna þess að
hann fær vatn úr uppsprettu,
sem kemur upp í kletti, og þorn-
ar aldrei. Vegurinn upp að þorp
inu var brattur og grýttur, en
til beggja handa voru garðar á
stöllum með gullnum sítrónu-
trjám. Húsin standa hvert ofan
við annað og þar mátti heyra
hávaða af athafnalífi. Trésmiðir
voru að saga og negla, þar voru
malarar, hvítir af hveitisalla,
menn voru að leikjum á bletti
fyrir framan veitingahús, um-
Cyprus, þessar leifar gamals
lands, sem stendur þarna upp úr
hafinu, er heimkynni margra
helgisaga um Venus, Othello,
sankti Pál og marga aðra. En
þetta kvöld heyrði ég sögu, sem
er eldri en þær allar. Mér var
sögð hún í BellaPaise klaustr-
inu.
Klaustur þetta stendur hátt á
fjallsrana fyrir ofan Kyrenia. —
Leiðin þangað liggur í gegnum
skóg af Jóhannesar-brauðtrjám.
Þarna var yndisfagurt undir
sólarlagið, Miðjarðarhafið dökk-
blátt og eins og stráð salla af
demöntum, svo að maður fékk
ofbirtu í augun. Gullnum roða
sló á skóga og fjöll. Upp í blá-
loftið teygðist klausturrústirnar
snjóhvítar, eins og vindblásin
bein. Eg gekk inn í rústirnar og
horfði út um bogagluggana út
yfir hafið ládautt og, þangað
sem fjöllin í Tyrklandi eygðust
í fjarska.
Á heimleiðinni komum við í
kaffihús. Okkur var þar fært
kaffi og radísur og skemlar til
að hvíla fæturna á. Allir þektu
Achmed og vildu tala við hann
svo að hann var í essinu sínu.
Gamall maður með snjóhvíta
lokka kom til mín og langaði til
að segja eitthvað. Hann benti út
yfir hafið.
“Þarna er Tyrkland”, sagði
hann.
Við litum allir í áttina og eygð
um land í sextíu mílna fjarlægð.
“Þegar ég var lítill”, sagði
gamli maðurinn, “og þegar veðr
ið var gott, þá gátum við heyrt
hundgá handan við sundið. Nú
heyrum við það ekki lengur. —
Sundið hefir breikkað”.
Trúði hann þessu sjálfur? Var
hann að skrökva að mér? Eða
var þetta axfsögn frá því fyrir
Nóaflóð?
Skilnaðarmál.
Kona nokkur í Kansas City í
Bandaríkjunum fór nýlega fram
á skilnað við mann sinn vegna
þess að hann væri stælinn, upp-